TÜTÜN KONTROLÜ ÇERÇEVE

Transkript

1 T.C. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI TÜTÜN KONTROLÜ ÇERÇEVE Turkish SÖZLEŞMESİ Experience Ümit Bayram KUTLU Genel Müdür Yardımcısı 25 Haziran 2014, ANKARA

2 SUNUM PLANI 1. Dünyada Tütün Üretimi ve Kullanımı 2. Türkiye Tütün Üretimi ve Dış Ticareti 3. Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi 4. Yürütülen Faaliyetler

3

4 «Tütün Ürünü: tüttürme, emme, çiğneme ya da buruna çekerek kullanılmak üzere üretilmiş, ham madde olarak tamamen veya kısmen tütün yaprağından imal edilmiş maddeyi tanımlamaktadır.»

5 Dünyada Tütün Üretimi ve Kullanımı Dünyada ilk defa Amerika kıtasında kullanılan tütün, 1518 yılında İspanya da üretilerek, yaygınlaşmıştır. Önceleri dini törenlerde tütsü olarak kullanılan bitki, sonraları şifa verici bir ilaç iken, keyif verici madde olarak dünyaya yayılmıştır. Değişik tüketim şekilleri bulunmakla birlikte en yaygın kullanımı sigara şeklindedir. Ülkelerin tütünden elde edecekleri yüksek geliri fark etmeleri ile tütün üretimi ve kullanımı teşvik edilmiştir. Günümüzde tarım, sanayi ve ticaret sektörlerinde katma değeri en yüksek ürünler arasında yer almaktadır.

6 Dünyada Tütün Üretimi ve Kullanımı Tütün kullanımı önlenebilir bir halk sağlığı sorunudur. Dünya da tütün kullanımına bağlı hastalıklar nedeniyle yılda 6 milyon kişi ölmektedir. Ülkemizde bu sayı yılda 100 bin kişidir ve tüm ölümlerin %23 ü tütüne bağlı hastalıklar sebebiyledir. Dünyada 15 yaş üzeri nüfusta 1.2 milyar kişi (her üç erişkinden biri) tütün kullanmaktadır. Ülkemizde ise 15 yaş üzeri 16 milyon kişi tütün kullanmaktadır. Ülkemizde ilk yasal düzenleme 1996 yılında olup, 2004 yılında, DSÖ tarafından belirlenen Tütün Kontrol Çerçeve Sözleşmesi TBMM de kabul edilmiştir.

7 Dünya Tütün Üretimi Sıra Ülkeler Üretim (ton) Üretim Payı (%) 1 Çin Hindistan Brezilya ABD Endonezya Malavi Arjantin Tanzanya ,6 9 Zimbabve ,5 10 Pakistan ,3 11 Bangladeş ,1 12 İtalya Kore Türkiye Dünyada toplam 7,5 milyon ton tütün üretimi gerçekleşmiştir. (FAO, 2012)

8 Türkiye Tütün Üretimi Yıllar Üretici Sayısı Ekilen Alan (ha) Üretim (ton) Verim (Kg/ha) Kaynak:TÜİK Ülkemiz ekim alanı ile dünyada 8 inci sırada yer almaktadır.

9 Türkiye Tütün Üretimi Tütün ülkemiz için önemli bir tarım ürünü ve aile çiftçiliği, Dünya üretimi sıralamasında ilk 10 da, ihracatta ise 6 ncı, Son 10 yılda Oryantal tip tütün üretimi ve ihracatında 1 inci sıradayız, (Oryantal tipde rakip ülkeler; Bulgaristan 40 bin ton, Yunanistan 20 bin ton, Sırbistan 10 bin ton), Ortalama işletme büyüklüğü 1,5 ha, verim 700 kg/ha, Üretimin %47 si sözleşmeli üretim (54 firma aracılığı ile), Bitkisel üretim değeri yaklaşık 550 Milyon Dolar, Katma değer oluşumu 16,5 Milyar Dolar (2013 TAPDK), 130,6 milyar adet sigara üretimi, 92 milyar adet iç tüketim, 49 ülkeye 400 Milyon Dolarlık (36,7 milyar adet sigara) ihracatı,

10 Türkiye Tütün Dış Ticareti Yıl İthalat Miktarı (ton) İthalat Değeri (Bin $) İhracat Miktarı (ton) İhracat Değeri (Bin $) * Kaynak:TÜİK, (*) 2014 İlk 4 Ay

11 Türkiye de Tütün Tüketimi ( ) Kaynak: Global Adult Tobacco Survey (MOH, TSI, WHO) 11

12 Türkiye de Yıllar Göre Sigara Tüketimi 115 milyar adet (1999) 90 milyar adet (2013) 2,5 milyar adet (1925) Kaynak:TAPDK ve TEKEL

13 Türkiye de Tütünle Mücadele Süreci 2003 yılında, İsviçre nin Cenevre şehrinde Dünya Sağlık Örgütü üye ülkeleri arasındaki 168 ülke tarafından imzalanan ve ülkemizde 2004 tarihinde TBMM tarafından kabul edilen Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi ile tütün ürünleri ile mücadele başlamıştır Türkiye, Sözleşmeyi ilk imzalayan ve uygulamaya geçen ülkeler arasındadır.

14 Türkiye de Tütünle Mücadele Süreci Ocak Mayıs Temmuz 2009 TKÇS 21 Mayıs 2003 de DSÖ tarafından belirlendi., 28 Nisan 2004 tarihinde TBMM de kabul edilerek yürürlüğe girmesi Ulusal Tütün Kontrol Programı FCTC Art 5.1 Tütün Kontrol Daire Başkanlığı İllerde Tütün Kontrol Komiteleri Ulusal Tütün Kontrol Eylem Planı FCTC Art 5.2 Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanun FCTC Sigarasız Alan Kampanyası; medya, kamuoyu oluşturma, bilgilendirme, eğitim çalışmaları vb FCTC Art 12 Kamuya açık kapalı tüm alanlarda tütün ürünleri tüketiminin önlenmesi FCTC Art 8

15 Türkiye de Tütünle Mücadele Süreci 1 Mayıs Ekim Temmuz Ocak Haziran Resimli Sağlık Uyarıları FCTC Art Sigara Bırakma Hattı FCTC Art 14 -Marka Paylaşımı Yasağı -Resimli Uyarı (en az 65%) FCTC Art 13 Tütün Ürünlerinin Yasadışı Ticaretinin Önlenmesine Yönelik Uluslararası Protokol FCTC Art 15 Tütün Ürünleri Benzerleri ve Her Çeşit Nargile vb Ürünlerinin Tütün Kapsamında Değerlendirilmesi Vergilerin artırılması FCTC Art 6

16 Türkiye de Tütünle Mücadele Süreci Tütünle mücadele kapsamında bugüne kadar; 15 Yaş Üzeri Nüfusun Sigara içme oranı 2006 yılında %33,4 iken bu oran 2012 yılı için %27,1 e gerilemiştir yılına göre yaklaşık 2 milyon 200 bin kişi sigarayı bırakmıştır. Kapalı alanlarda sigara dumanına pasif maruziyet %60 ve yasak olmamasına rağmen evlerde sigara içenlerin oranı %35 azalmıştır. Tütünle Mücadelede DSÖ nün belirlediği kriterlere göre ülkemiz dünyada başarılı ilk 4 ülke arasında yer almaktadır.

17 Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi AMAÇ, REHBER İLKELER VE GENEL YÜKÜMLÜLÜKLER İşbu Sözleşme'nin ve protokollerinin amacı, tütün kullanımı ve tütün dumanına maruz kalmanın yaygınlığını sürekli ve özlü bir şekilde azaltmak için, tarafların ulusal, bölgesel ve uluslararası düzeylerde uygulayacakları bir tütün kontrol önlemleri çerçevesi sağlamak suretiyle, mevcut ve gelecek nesilleri, tütün tüketimi ve tütün dumanına maruz kalmanın yıkıcı sağlık, sosyal, çevresel ve ekonomik sonuçlarından korumaktır.

18 Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi «Madde 17- Ekonomik açıdan uygun alternatif faaliyetler için destek sağlanması» Taraflar, gerekirse, birbirleriyle ve uluslararası ve bölgesel uzmanlık kuruluşlarıyla işbirliği içinde, tütün işçileri ve yetiştiricileri, eğer varsa bireysel satıcılar için ekonomik olarak varlıklarını sürdürebilecekleri alternatifler geliştireceklerdir.

19 Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi «Madde 18- Taraflar, Sözleşme'nin yükümlülüklerinin yerine getirilmesinde, kendi topraklarında tütün yetiştirilmesi ve imalatı bakımından çevrenin ve çevreyle ilgili insan sağlığının korunmasına gerekli dikkati göstermeyi kabul ederler.» 1-Çevre Koruma; - Gübreleme, - İlaçlama, - Sulama, - Vegetasyon Dönemi, - Toprak koruma, - Kurutma sistemleri 2-İnsan Sağlığı; -Tütünle Temas, -Rezidü

20 Ulusal Tütün Programının Hedefleri I. Tütün üretiminin ve üreticilerin kayıt altına alınması, II. III. IV. Tütün üretiminden vazgeçen üreticilere alternatif ürünlerin tanıtılması ve teşvik edilmesi, Yaprak tütün işletmelerinde çalışanlara yeni iş temini ve gelir getirici faaliyetlerin desteklenmesi, Ürünün yetiştirildiği ve işlendiği kırsal alanda, çevrenin ve insan sağlığının korunmasına dair tedbirlerin alınması, V. Bunlarla birlikte sosyal ve ekonomik altyapının geliştirilmesine finansal destek sağlanması.

21 Alternatif Ürün Programı 2001 yılında başlayan Tarım Reformu Uygulama Projesi (ARIP) kapsamında fındık ve tütüne ayrı bir yer verilmiştir. 4 bileşenden oluşan Projede; Doğrudan Gelir Desteği, Ürünlerde Taban Fiyat ve Müdahale Alımında Vazgeçilmesi, Tarım Satış Kooperatifleri Birliklerinin Yeniden Yapılanması, Alternatif Ürün Programlarının Uygulanması, Alternatif Ürün Projesi yılları arasında yürütülmüştür. Alternatif ürünlerin teşvik edilmesine yönelik çalışmalar Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde 11 il de yapılmıştır.

22 Alternatif Ürün Programı Tütün üretiminden vazgeçen üreticiler 3 yıllık dönemde her yıl için 800 Dolar/ha destekleme yapılmıştır. Alternatif ürün olarak hububat, baklagil, yem bitkileri, yağlı tohumlular, meyve ve sebze ve organik ürün önerilmiştir. Ayrıca TEKEL in özelleşmesi ile tütün üretimi yapılan illerde yılları arasında Bakanlığımızca 2 nci kez Alternatif Ürün Programı uygulamaya konmuştur. Tütün üretiminden vazgeçerek yeni ürünlere geçenlere 3 yıl boyunca yılda TL/ha destekleme yapılmıştır. «Alternatif Ürün Programlarında toplamda üretici, yeni ürünlere geçiş yapmış ve 23.7 milyon Dolar ödenmiştir.»

23 Çevre Amaçlı Tarım Arazilerinin Korunması Projesi (ÇATAK) ÇATAK 2006 yılından itibaren ülkemizde uygulamaya konan, tarım ve çevre ilişkili ilk projedir. Çeşitli nedenlerle toprak yapısının ve su kalitesinin değiştiği gözlenen ve tedbir alınmadığı takdirde yakın gelecekte çevre açısından olumsuz etkilere sahip olabilecek hassas bölgelerde uygulanmaktadır. Toprak ve su kalitesinin korunması, Doğal kaynakların sürdürülebilirliği, Erozyonun önlenmesi, Tarımın olumsuz etkilerinin azaltılması hedeflenmektedir. 3 Kategoride destekleme yapılmaktadır; Minimum işlemeli tarım (30 TL/da) Toprak su kalitesinin korunması (60 TL/da) Çevre dostu tarım teknikleri (135 TL/da)

24 Çevre Amaçlı Tarım Arazilerinin Korunması Projesi (ÇATAK) yılları arasında 30 İl de 70 bin ha alanda uygulanmıştır yılında 13 İl daha programa dahil edilmektedir. Toplamda üreticiye 65 milyon TL lik destekleme yapılmıştır

25 TKÇS ve Ulusal Tütün Programı Değerlendirme I. TKÇS nin uygulanmasında ülkemiz Anahtar Ülke rolündedir. II. 17 ve 18 inci Maddelerde gerekli düzenlemeler yapılmıştır. Tütün üretiminin yasaklanması veya kısıtlanması söz konusu değildir. Sadece üretim teşviklerinden kaçınılacaktır. III. Alternatif Ürün Proje deneyimimiz diğer ülkelere aktarılmış ve DSÖ tarafından hazırlanan programa katkı sağlanmıştır. IV. 18 inci Maddenin uygulanmasında çevre duyarlılığında ÇATAK Projesi deneyimi ve diğer program ve faaliyetleri herhangi bir problem bulunmamaktadır. V. Nihai program Ekim 2014 de DSÖ Genel Kurulun da görüşmeye açılacaktır.

26 Teşekkürler

27 Yıllar Üretici Sayısı Ekilen Alan (ha) Üretim (ton) Verim (Kg/ha) Ülkemiz ekim alanı ile dünyada 8 inci sıradadır. Dünyada ortalama verim 1740 kg/ha dır.

28 İller Ekilen Alan (da) Üretim (ton) Verim (Kg/ha) Ortadoğu Anadolu Güneydoğu Anadolu Batı Marmara Ege Doğu Marmara Akdeniz Batı Karadeniz Doğu Karadeniz

29 Yıl İthalat Miktarı (ton) İthalat Değeri (Bin $) İhracat Miktarı (ton) İhracat Değeri (Bin $) *