TC. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI GAP ULUSLARARASI TARIMSAL ARAŞTIRMA VE EĞİTİM MERKEZİ. Diyarbakır Tarımsal Ticaret / Nüsha 4

Transkript

1 Sayfa1 TC. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI GAP ULUSLARARASI TARIMSAL ARAŞTIRMA VE EĞİTİM MERKEZİ GAPUTAEM GÜNCEL Diyarbakır Tarımsal Ticaret / Nüsha 4 ARALIK YIL:1 SAYI:1 / ISSN : DİYARBAKIR VE TARIMSAL İHRACAT Diyarbakır ihracatı son 10 yıllık dönemde 12 milyon $ dan 143 milyon $ a yükselip 12 kat oranında artış göstermiştir. Bu artış da Kalkınma Planları ve Yıllık Programlarda öngörülen hedefler ile uluslararası anlaşmalara uygun olarak, tasarrufları katma değeri yüksek yatırımlara yönlendirmek, üretimi ve istihdamı artırmak, yatırım eğiliminin devamlılığını ve sürdürülebilir kalkınmayı sağlamak, uluslararası rekabet gücünü artıracak teknoloji ve araştırmageliştirme içeriği yüksek büyük ölçekli yatırımları özendirmek, doğrudan yabancı yatırımları artırmak, bölgesel gelişmişlik farklılıklarını gidermek, çevre korumaya yönelik yatırımlar ile araştırma ve geliştirme faaliyetlerini destekleme amacında 2009 yılında çıkarılan Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar ın rolü büyüktür. Daha sonra 2012 yılında uygulanan Yeni Teşvik Sistemi ile Diyarbakır en avantajlı olan 6.Bölge de yer almıştır. Bu sistemin Diyarbakır a getirdiği avantajları şu şekilde sıralayabiliriz: 1- Yatırıma katkı uygulaması ile yatırımcılar yatırıma katkı tutarının % 80 ine kadar olan kısmını diğer faaliyetlerden elde ettikleri ticari kazançlarına uygulama imkanı getirilmiştir. 2- Asgari sabit yatırım tutarının üstündeki tüm Teşvik Belgesi kapsamındaki yatırım malları, İthalat Rejimi Kararı gereğince ödenmesi gereken Gümrük Vergisi nden, makine ve teçhizat ithal ve yerli teslimleri katma değer vergisinden muaftır.

2 Sayfa2 3- Yapılacak sabit yatırım tutarı üzerindeki yatırımlarla sağlanan yeni istihdamlar için asgari ücret üzerinden hesaplanacak Gelir Vergisi Stopajı ve Sigorta Primi İşçi Hissesi 10 süreyle terkin edilebilecektir. 4- Asgari sabit yatırım tutarı üzerindeki yatırımlarda ise kullanılacak olan yatırım kredilerinde TL bazında 7 puan, döviz kredilerinde 2 puan faiz indirimi uygulanacaktır. Tablo 1. Yıllar İtibarıyla Diyarbakır İhracat ve İthalat Verileri (Dolar) Yıllar İHRACAT İTHALAT Toplam Tarımsal % Oran Toplam Tarımsal % Oran , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,83 Kaynak:TÜİK, Dış Ticaret Veri Tabanı, ve 2013 yılı verileri geçicidir verileri 10 aylıktır. Bununla birlikte 2009 yılında 115,4 milyon $ olan toplam ihracatın % 24,10 unu tarımsal ihracat karşılamıştır. Diyarbakır ın ihracat rakamlarına bakıldığında düzenli bir artış gözlemlenmektedir. Bu trendin devam etmesi durumunda yıl sonu toplam ihracat miktarının 200 milyon $ ın üzerine çıkması beklenmektedir. Tarımsal ihracat miktarının ise aynı trendle 70 milyon $ ın üzerinde gerçekleşmesi beklenmektedir. Grafik 1. Diyarbakır Tarımsal İhracatı (Dolar) Tarımsal İhracat Tarımsal İthalat Kaynak:Tablo 1.

3 Sayfa3 İthalat rakamlarında ise yılları arasında görülen düşme eğilimi 2010 yılında yeniden artışa geçmiştir yılı sonunda da bu artış eğiliminin devam etmesiyle ithalat miktarının 70 milyon $ ın üzerinde olacağı tahmin edilmektedir. Diyarbakır ın tarımsal ithalatının % 90 ına yakınını tahıl, nişasta ve nişastalı ürünler oluşturmaktadır ve 2010 yıllarında tarımsal ürünlerin ithalatında yaşanan yasal düzenlemelerin yarattığı belirsizliklerle, tarımsal ithalat düşük seviyelerde seyretmiştir. Ancak bu belirsizliklerin ortadan kalkmaya başlamasıyla 2011 yılında toplam ithalatın % 18,21 ini tarımsal ithalat oluşturmuştur. Tablo 2. Diyarbakır İhracatında Önemli Ülkeler (Dolar)* Sıra İhracat Değeri % Sıra İhracat Değeri % Ülke Ülke No (fob) Oran No (fob) Oran 1 Irak ,9 11 ABD ,4 2 Çin ,5 12 KKTC ,2 3 Suudi Arab ,3 13 İtalya ,2 4 Libya ,2 14 İsrail ,2 5 Hindistan ,4 15 Azerbaycan ,2 6 Tayvan ,0 16 Suriye ,2 7 Nijerya ,0 17 Brezilya ,2 8 Arap Emir ,6 18 Vietnam ,1 9 Rusya Fed ,5 19 Singapur ,1 10 Kazakistan ,5 20 Gürcistan ,1 Kaynak:GAİB, *Veriler 2012 yılına göre sıralanmıştır. Son yıllarda gelişen ticari ilişkilerin doğrudan etkisinin bir sonucu olarak Irak 2008 yılından itibaren Diyarbakır ın ihracatında lider ülke konumundadır yılı itibarıyla 199 milyon $ lık ihracatın yarısından fazlası Irak ile yapılan ihracat ile karşılanmıştır. Irak çimentodan sonra en çok hububat ithal etmektedir. Diyarbakır da tarıma dayalı sanayinin gelişmesiyle birlikte Irak a olan ihracat da hız kazanmaya başlamıştır. Öne çıkan bir diğer ülke ise Çin dir. Ancak Çin ile yapılan ihracatın tamamına yakını ham blok mermer ihracatıdır. Tablo 3. Diyarbakır İthalatında Önemli Ülkeler (Dolar)* Sıra % Sıra % Ülke İthalat Değeri Ülke İthalat Değeri No Oran No Oran 1 Çin ,6 11 Güney Kore ,6 2 İspanya ,5 12 Suudi Arab ,2 3 Almanya ,4 13 Kazakistan ,1 4 Yunanistan ,3 14 Polonya ,9 5 Romanya ,5 15 Tayvan ,8 6 İtalya ,9 16 Japonya ,6 7 Hindistan ,5 17 ABD ,0 8 Belçika ,3 18 Finlandiya ,0 9 İngiltere ,3 19 Endonezya ,8 10 Rusya Fed ,9 20 Bulgaristan ,5 Kaynak:TÜİK, Dış Ticaret Veri Tabanı, *Veriler 2012 yılına göre sıralanmıştır. Diyarbakır toplam ithalatının yarısına yakınını rafine edilmiş petrol ürünleri oluşturmaktadır. Toplam ithalatının ikinci sırasını ise % 5,1 lik pay ile tahıl ve başka yerde sınıflandırılmamış bitkisel ürünler almaktadır. Ülke bazında yapılan ithalatta ise % 13,6 lık oranla Çin ilk sırada gelmektedir.

4 Sayfa4 Tablo 4. Diyarbakır dan İhracatı Yapılan Tarımsal Ürünler* Sıra No ISIC Adı İhracat (Dolar) 1 Öğütülmüş tahıl ürünleri Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağlar Süt ürünleri Balıkçılık Tahıl ve başka yerde sınıflandırılmamış bitkisel ürünler Kakao, çikolata ve şekerleme Sebze, bahçe ve kültür bitkileri ürünleri Meyveler, sert kabuklular, içecek ve baharat bitkileri Başka yerde sınıflandırılmamış gıda maddeleri Balık ürünleri TOPLAM TARIMSAL İHRACAT Kaynak:TÜİK, Dış Ticaret Veri Tabanı, *Veriler 2012 yılına göre sıralanmıştır. Diyarbakır ın tarımsal ihracatının ana sektörlere dağılımına bakıldığında bitkisel ürünler ihracatı, tarım sektörünün ana kalemini oluşturmaktadır yılı tarımsal ihracat verilerine bakıldığında % 73,8 ini öğütülmüş tahıl ürünlerinin, % 16,8 ini bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağların oluşturduğu görülür. Tablo 5. Diyarbakır dan İthalatı Yapılan Tarımsal Ürünler* Sıra No ISIC Adı İthalat (Dolar) 1 Tahıl ve başka yerde sınıflandırılmamış bitkisel ürünler Sığır, koyun, keçi, at, eşek, bardo, katır v.b Nişasta ve nişastalı ürünler Meyveler, sert kabuklular, içecek ve baharat bitkileri Başka yerde sınıflandırılmamış gıda maddeleri Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağlar TOPLAM TARIMSAL İTHALAT Kaynak:TÜİK, Dış Ticaret Veri Tabanı, *Veriler 2012 yılına göre sıralanmıştır. Diyarbakır ın tarımsal ithalatının ana sektörlere dağılımına bakıldığında da bitkisel ürünler ihracatının, tarım sektörünün ana kalemini oluşturduğu görülür yılı tarımsal ithalat verilerine bakıldığında % 72,5 ini tahıl ve başka yerde sınıflandırılmamış bitkisel ürünlerin, % 6,7 sini hayvan ve hayvansal ürünler ithalatının oluşturduğu görülür. Tablo 6. Diyarbakır ve Teşviklerden Yararlanma Durumu* TOPLAM BELGE TOPLAM SABİT YATIRIM TOPLAM İSTİHDAM ADEDİ TUTARI (MİLYON TL) SAYISI Yıllar Yabancı Yabancı Yabancı Yerli Sermaye Yerli Sermaye Yerli Sermaye Sermaye Sermaye Sermaye Kaynak: Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü, *Aktif ve Tamamlama Vizesi Yapılmış kayıtları içermektedir. Rakamlar tarihinde yedeklenen veri setinden üretilmiştir.

5 Sayfa yılında uygulanmaya başlayan 4 Bölgeli Teşvik Sisteminde, Diyarbakır en avantajlı bölge olan 4. Bölge de yer almıştır yılında uygulanmaya başlayan 6 Bölgeli Yeni Teşvik Sistemi nde ise 6. Bölge de yer almıştır. Yıllar itibarıyla Diyarbakır da uygulanan teşviklere ilişkin rakamlar yukarıdaki tabloda verilmiştir. Buna göre Diyarbakır da uygulanan teşvik programları sayesinde gerçekleştirilen istihdam sayısı belge başına 2009 yılında uygulana programla 861 iken, 2012 yılındaki program ile 2620 kişiye çıkmıştır. Tablo 7. Diyarbakır daki tarımsal ürün ihracatçı firma sayıları * YILLAR DİYARBAKIR FİRMA TÜRKİYE SAYILARI FİRMA SAYILARI % ORAN , , , , , , , ,29 Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, * İl merkezinde kayıtlı firmaların ihracat rakamları. Diyarbakır da 2005 yılında 82 olan ihracatçı firma sayısı, bölgede 2007 yılında yaşanan kriz haricinde sürekli bir artış içerisindedir yılında 2005 yılına göre % 98 artışla 162 firmaya yükselmiştir. Tablo 7. Diyarbakır daki tarımsal ürün ithalatçı firma sayıları YILLAR DİYARBAKIR FİRMA TÜRKİYE SAYILARI FİRMA SAYILARI % ORAN , , , , , , , ,21 Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, * İl merkezinde kayıtlı firmaların ithalat rakamları. Diyarbakır da yaşanan ticari gelişme ithalatçı firmaların artşıyla da kendini göstermiş, 2005 yılında 71 olan ithalatçı firma sayısı, 2012 yılına gelindiğinde % 93 artışla 137 firmaya yükselmiştir.

6 Sayfa6 GAPUTAEM GÜNCEL NOTLAR Kurumumuz tarafından Doğal Sarı Renkli Makarna İçin Buğday Çeşidi Gelіştіrіldі Dünyanın önde gelen makarna, bulgur üreticisi ve ihracatçıları arasında yer alan Türkiye de, GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi, dünyanın en kaliteli makarnalık buğdaylarının yetiştirildiği ve tarihte Verimli Hilal olarak bilinen bölgede, Güneydoğu Anadolu Bölgesinde 1962 yılında kurulmuş olup, şimdiye kadar 13 adet makarnalık buğday çeşidi ıslah ederek tescil ettirmiş ve çiftçimizin ve sanayicimizin kullanımına sunulmuştur. Bu çeşitlerden en dikkat çeken makarnalık buğday çeşitleri ise; 12 yılda ıslah edilen Güney Yıldızı ve Zühre çeşitleri olup her iki çeşitte yüksek kalite değerleri ve içerdikleri renk pigmentleri sayesinde parlak sarı rengi ve camsı özellikleri ile makarna sanayinde ve bulgur sanayinde ülkemizin Dünya Markası olmasını sağlayacak çeşitlerdir.

7 Sayfa7 KAYNAKLAR Ekonomi Bakanlığı, Türkiye Cumhuriyeti Ekonomi Bakanlığı veritabanı, Dış Ticaret Verileri, GAİB, Güneydoğu İhracatçılar Birliği verileri. TÜİK, Türkiye İstatistik Kurumu, Dış Ticaret İstatistikleri veritabanı,

8 Sayfa8 Hazırlayanlar Fatoş ÇETİN Erdal KARADENİZ Adres :Silvan Yolu 9. Km PK DİYARBAKIR Telefon (Müdür): Telefon (Santral): (2 Hat) Fax: Web Sayfamız :