GERÇEK RAKAMLARDA SAKLIDIR BÜYÜK VURGUN. Roman. JAMES CONWAY Çeviren: Elif Sema Mutlu

Transkript

1 GERÇEK RAKAMLARDA SAKLIDIR BÜYÜK VURGUN Roman JAMES CONWAY Çeviren: Elif Sema Mutlu

2 Helen Conway ve Judy için

3 New York Borsası, piyasalarda aniden yaşanan, kapsamlı ve aşırı bir düşüşle kendini gösteren yıkıcı finansal felaketleri yavaşlatmak veya geçici olarak durdurmak amacıyla, her biri Dow Jones Sınaî Endeks Ortalaması ndaki (DJIA) farklı düşüş seviyelerine karşılık gelen bir dizi Döngü Kırıcıya1* bel bağlamıştır yılının ikinci çeyreği için tespit edilen NYSE Döngü Kırıcıları buna örnek gösterilebilir: DJIA da saat 14:00 öncesinde 1350 puan (%10) seviyesindeki bir düşüşte, işlemler 1 saat boyunca durdurulacaktır. DJIA da saat 13:00 öncesinde 2100 puanlık (%20) bir düşüş yaşanması halinde işlemler iki saat boyunca durdurulacaktır. DJIA da yaşanan 3150 puanlık (%30) bir düşüş halinde ise, piyasalar saat gözetmeksizin günün geri kalan kısmı veya daha uzun bir süre için kapatılacaktır. Hindenburg Alameti, hisse senedi piyasalarında oluşacak büyük çaplı çöküşleri önceden haber veren bir teknik analiz modeli olup adını 6 Mayıs 1937 tarihinde Hindenburg da düşen Alman zeplininden almaktadır. Modelin ardında yatan mantığa göre, NYSE de işlem gören önemli sayıda hisse, herhangi bir günde normal koşullar altında yıllık en yüksek veya en düşük seviyelerinin yenilerini gerçekleştirirler. Ancak önemli boyutta en yüksek ve en düşük seviyelerin eş zamanlı olarak gerçekleştiği nadir zamanlarda bir Hindenburg Alameti oluşur. Verilere göre, kısa bir süre sonrasında da piyasalarda büyük çaplı bir çöküşten yıkıcı bir felakete kadar uzanabilecek muhtemel bir düşüş yaşanacaktır. Son yetmiş beş yıl zarfında belli başlı Amerikan hisse senedi piyasalarında yaşanan çöküşlerin hemen öncesinde doğrulanmış bir Hindenburg Alameti görüldüğü bilinen bir gerçektir. 1* ÇN: Borsada büyük çaplı satışların gerçekleştiği zamanlarda panik satışları engellemek amacıyla menkul kıymet borsalarınca alınan önlemlere denir.

4 Türevler finansal kitle imha silahlarıdır. -Warren Buffett İnsan bir kez teori oluşturmaya görsün, hayal gücü her nesnede sadece o teoriyi destekleyen özellikleri görür. -Thomas Jefferson

5 BÜYÜK VURGUN

6 Önsöz Las Vegas 12 Mart 2008 Dünya alev almış yanarken onlar şampanyayla yıkanıyorlardı. Olan biteni hiç umursamıyorlardı bile. Kahkahalar atarak eğlencenin dibine vuruyorlardı. Tüttürdükleri beş yüz dolarlık puroların bembeyaz dumanına boğulmuş halde eğlencenin keyfini sürüyorlardı. Aniden iflas eden bir ipotek simsarının on bin metrekarelik eski malikânesinde parti yaparak, büyük vurgunlarını kutluyor, cümbüş halinde içki âlemlerine dalıyorlardı. Ülkenin trilyonlarca doları yitip giderken gökten zembille inen onca parayı, deyim yerindeyse başlarına konan ve an itibariyle milyar dolarlarla ölçülen bu devlet kuşunu muazzam bir keyifle kutluyorlardı. Rick Salvado malikâneyi daha bir hafta önce sırf bu parti için satın almıştı. Buraya dışarıdaki atış poligonu, evdeki dört adet jakuzi, iki yüzme havuzu, zemin kattaki iki adet DJ kabinli dans pisti ve diğerlerini adeta soyup soğana çevirmenin keyfindeki gizli alayı simgelediğini düşündüğü, o dört striptiz direği yüzünden talip olmuştu zaten. Salvado nun Yükselen Fon adını taşıyan serbest yatırım fonunun kalantor müşterileri ve üst düzey yetkilileri için gerçekleştirilen bu muazzam etkinliğin asıl sebebi fonun hızla yaklaşan felaketi önceden görebilen birkaç serbest yatırım fonundan birisi olmasıydı. İpotekli

7 14 konut kredisi fiyaskosu, Bear& Sterns ve Lehman da yaşanan kaos, Amerika ve dünya piyasalarının çöküşü; işte tüm bunları görebilen, buna oynayan ve pek çoğunun yaşadığı kahredici sefaletten kâr edebilen birkaç fondan biriydi Salvado nun ismiyle müsemma Yükselen fonu. Yaşanan bu nahoş karmaşaya dair kehanette bulunan mükemmel bir bilgisayar yazılımı tasarlamış yirmi sekiz yaşındaki, her şeyi rakamlaştıran istatistiksel arbitraj dehası Drew Havens dışında kimse aslında bu gerçekle bu kadar içli dışlı değildi. Rick Salvado yu bir gecede milyarlarca dolarlık bir medya baronu haline getiren, kendisi de dâhil pek çok kişiyi yine bir gecede inanılmaz zengin eden oydu. Havens dans pistinin kenarında geride duruyor, diyet kolasını yudumlayarak eğlenenleri seyrediyordu. Neşeli ama yorgundu, partiden gözleri kamaşmış, fazlasıyla da utanmıştı. Salvado her şeyin yolunda gideceğinden emin olduğunda malikânenin satış bağlantısını yapmış, Gulfstream in marşına basmış ve içkinin su gibi aktığı, seks ve kokainin bol olduğu bir uçuş sonunda da düzinelerce müşterisi ve çalışanını parti mekânına alıp getirmişti. Yeni doğan kızlarının taçlandırdığı mutlu bir evliliği olan Havens, partinin katılımcısı değil daha çok izleyicisiydi. Uçuş sırasında ikram edilen Dom Perignon dan birkaç kadeh içmişti ama daha uçakta başlamış olan çılgın eğlenceye dahil olmuyordu. Vegas ın dışındaki özel piste teker koyduklarında âlem son hızla devam ediyordu. Salvado misafirlerini uzun bir Land Rover konvoyuyla ücra bir çölün ortasında geçici olarak kurulan ve 50 kalibrelik bir makineli tüfekten tutun da on dokuzuncu yüzyıldan kalma Gatling tüfeklerine kadar, envai çeşit silah ve mühimmatın yarı giyinik hosteslerce tedarik edildiği atış poligonuna taşımıştı. Misafirlerin zil zurna bir halde ateş ettikleri hedef tahtalarının arasında kimler yoktu ki: Osama Bin Laden, Barry Bonds, Rossie O Donnell hatta ve hatta SEC2* başkanına kadar hemen herkesin gerçeğe uygun boyutta hazırlanan silüetleri Salvado SEC liderine özel bir sürpriz yapmıştı. Adamları silüeti yüz metre uzaklıktaki bir Toyota Corolla nın içine yerleştirmişti. Misafirler üç buçuk metre uzunluğunda 90 milimlik T8 tanksavar toplarla taramıştı SEC başkanını. Havens arkadaşı Tommy Rourke un ona doğru yaklaştığı esnada Blackberry sinden karısı Miranda nın yolladığı bir resme, tatlı kızları Erin in babaya iyi geceler öpücüğü gönderdiği resmine bakıyordu. Havens nasıl bir sayı insanıysa, fona müthiş kazanç sağlayabilecek 2* ÇN: Security Exchange Commission: ABD de menkul kıymet piyasalarına ilişkin kuralları koyan ve uygulanmasını sağlayan düzenleme ve denetleme otoritesi.

8 yüksek gelir düzeyine sahip müşterileri bulup getiren, onları fona bağlayan iş cambazı Rourke da bir ilişkiler insanıydı. Rourke Havens in sırtına vurup Naber Bilgin? diye takıldı. Bilgin, fonun çalışanlarının çekingen ve rakamlarla kafayı bozmuş olan Havens e ilk başlarda aşağılayıcı anlamda taktıkları, ama şimdilerde yani fonun başına devlet kuşunu kondurduktan sonra, yüceltici manada kullandıkları takma isimdi. Öğleden sonra patlattıkları Allah ın belası o topların kulak zarını delmesi haricinde Bilgin iyidir, nasıl olsun. diye cevap verdi Havens. Rourke da gülüp Bu Rick denen herif fırlamanın önde gideni. Ama herifi sevmek zorundayız di mi? dedi. Benim bir şikâyetim yok, diye cevapladı Havens. Rick Salvado bu sırada dans pistinde Chris Brown un Take You Down şarkısı eşliğinde üç tane eğlencelik hatunla gayet yakın temas halinde dans ediyordu. Rourke un elindeki soda bardağına bakıp onaylar gibi kafasını sallayan Havens Demek sen de striptizcilerden, kokainden ve malt viskiden hoşlanmıyorsun diye devam etti. Rourke hayır der gibi başını sallayarak Kaptan her şeyi koy verip gitmişken, birilerinin bu gemiye göz kulak olması gerekiyor dedi. Alkolsüz kadehlerini tokuşturup bir yandan dans pistindeki büyük gösteriyi, diğer yandan da duvarlara asılı televizyon ekranlarından Ekonomik Kıyamete dair birtakım kehanetlerde bulunan asık suratlı televizyoncu taifesini ve çılgınca akıp giden altyazıları izlemeye koyuldular. Diğerlerinin aksine, bir tek onlar ekranlara dikkat ediyor gibi gözüküyorlardı. Durum boktan, ha? Havens bir yandan kafasının içinde rakamlar ve modellemeler uçuşurken Daha da boktan bir hal alacak diye cevap verdi. Aslında bir yandan da tüm bu olup bitenleri duygusal anlamda da bir mantık çerçevesine oturtmaya çalışıyordu. Neler olduğuna gelirsek 2007 baharının ilk aylarında, Havens ın gayrimenkul sektöründe değerlendirme uzmanı pozisyonunda başladığı yeni işinin üzerinden henüz ancak bir ay geçmişti ki, Salvado ve onu ilk keşfeden kişi, Tommy Rourke sürpriz bir ziyaret yapıp masasının başında bitivermişlerdi. Salvado Rick bana senin bir rakam canavarı olduğunu, ama insan ilişkileriyle pek işin olmadığını söyledi demişti. Doğru söylemiş. 15

9 16 Bana uyar diye cevap vermişti Salvado. Biz de seni şirketin resmi yüzü olasın diye işe almamıştık zaten. Bana anlatıldığı kadarıyla sınırda bir dâhilik olarak nitelendirilebilecek analitik yeteneklerin yüzünden işe almıştık seni. Sınırda diyorum zira henüz bizi zengin edemedin. Bizi zengin et de nasıl bir üstün yetenekle anılmak istiyorsan sana o ismi takalım: Çılgın. Şeytan. Her ne istersen. Havens gülümsemişti. Mantıklıydı. Salvado devam etmişti. Aslına bakarsan konut piyasasına ilişkin düşüncelerinden çok etkilenmiştim. Gerçekten de hızla düşüş kaydedeceğini mi düşünüyorsun? Bunu kesin olarak söyleyebilmek için daha kapsamlı ve derin bir araştırma yapmam lazım. Ama içgüdülerin bunun bir balon, hem de büyük bir balon olduğunu söylüyor? Büyük de ne kelime. Korkunç. Bak bu iyi, demişti Salvado. Senden dehanı konuşturduğun mağaranda hemen işe koyulmanı, tüm enerjini verilere harcamanı, verilerle yatıp verilerle kalkmanı bekliyorum. Parçaları birleştirmeni, tüm hipotezleri sınamanı istiyorum. Anasını sattığımın modelini çıkart tamam mı? Bir kanıya varmadan da yanıma gelme. Bu balon denen şeyin tüm boyutunu ve hacmini bilmek istiyorum, en önemlisi de patlama yapacağı saniyenin milyarda biri o anı bilmek istiyorum. Havens işe dört elle sarılmıştı. Zaten bu türden işler için yaşıyordu. Rakamlar finans sektörü çalışanlarının bazıları açısından risk ve getirinin miktarını belirler. Oysa rakamlar Havens için hayatın gizemli yanlarını ölçmek demekti. Salvado ondan benim tutsak dâhim diye bahsederken Havens da bunu beğenmezlik etmiyordu doğrusu. Havens üç ay sonra verilerle dolu mağarasından çıkarak önsezisinin gayet sağlam olduğunu patronuna bildirmişti. İpotekli konut kredisinin ABD konut piyasasındaki durumu tahmininden çok daha kötüydü. Kimsenin hayal bile edemeyeceği kadar kötü hem de. Başka bir ifadeyle, demişti Salvado o öğleden sonra, hayat boyu umut edebileceğimizden çok daha iyi yani. Havens cevap vermemişti bu sözlere. Olaya hiç bu gözle bakmamıştı. Havens saatini kontrol etti. Miranda ya onu bir saat önce arayacağına söz vermişti. Bebeğin tüm gün ne yaptığını duymak için sabırsızlanıyor,

10 diğerlerinden uzak kalmak istiyordu artık. Son yirmi dört saat içerisinde yirmi sekiz yıllık hayatında hiç olmadığı kadar sosyalleştiği hissine kapıldı. Ama Salvado, Rourke ve beraberindekilerden kurtulmak neredeyse imkânsızdı. Vaayy, Queens denen o ucubelikte Citi nin arka ofisinde çalışmaktan çok daha iyi şimdiki işin, değil mi Bilgin? Dans pistinde Salvado ile dans eden üç kadından ikisi bluzlarını çıkarmış, üçüncü hatun da Salvado nun gömleğini çıkartmaya çalışıyordu. En az bu durum kadar tuhaf ve aşırı olan bir şey daha vardı, Havens elinde olmadan gurur duyuyordu bu olanlar yüzünden. Bütün hayatı boyunca insan kaçkını bir ahmak ve bilgin olarak anıldıktan sonra, biraz saygı görmek hiç de fena değildi. Yaa aynen, milyonlarca sene düşünsem böyle bir kehanette bulunamazdım diye itiraf etti. Ama işin komiği, dedi Rourke bizzat o kehanette bulundun. 17