ERUSAM Rusya Suriye Güncesi

Transkript

1 ERUSAM Rusya Suriye Güncesi Hazırlayan: Tekin Aycan TAŞCI ÖZET 30 Eylül 2015 te Rusya nın Suriye deki IŞİD mevzilerine yönelik başlattığı hava harekatının öncesi ve sonrasında yaşanan gelişmelerin kronolojisidir.

2 3 Ağustos 2015 Katar da ABD, Rusya ve Körfez ülkeleri Dışişleri Bakanları bir araya geldi. Lavrov, IŞİD e karşı yeni koalisyon yapılanması önerisinde bulundu. Putin planı olarak adlandırılan bu plana göre IŞİD e karşı hava operasyonları ile birlikte Suriye ve Irak ordularının, Kürtlerin ve diğer bölge güçlerinin dahil olduğu bir kara gücü oluşturulması öngörülmekteydi. Taraflar arasında kabul görmeyen Putin planı çeşitli çevrelerce Rusya nın Esad güçlerini koalisyona dahil etmeyi amaçlaması olarak yorumlandı. İsrail'in Yedioth Ahronot haber sitesinde Rusya, Suriye'ye savaş uçakları ve saldırı helikopterleri gönderdiği haber edildi. 16 Ağustos 2015 Rusya, Suriye krizi öncesi imzalanan anlaşmalar çerçevesinde Suriye'ye 6 adet MiG-31 savaş uçağı gönderdi. Rusya haber ajansı Sputnik'in Arapça servisinde yer alan habere göre MiG-31 savaş uçaklarının Şam'da bulunan Mezze askeri havaalanına indiği kaydedildi. Sevkiyat Rusya ve Suriye arasında 2007'de imzalanan ve 8 adet MiG-31 satışını öngören anlaşma çerçevesinde gerçekleştirildi Ağustos 2015 Türkiye ABD arasında mutabakat metni imzalandı ve bunun neticesinde 29 Ağustos ta Türkiye Suriye deki hedeflere düzenlenen hava operasyonlarına doğrudan katıldı.

3 3 Eylül 2015 ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, bölge ülkelerinin IŞİD ile savaşmak için Suriye ye kara kuvvetleri göndereceklerine inandığını açıkladı. Kerry, doğru zaman geldiğinde Suriye nin bazı komşularının sorumluluk üstlenmesini beklediğini belirtti. Kerry, açıklamasında Bunun nasıl olacağına ilişkin detayları bölgedeki diğer ülkelerle görüşüyoruz. Sahada bazı kuvvetlerin bulunmasına ihtiyaç var ve uygun zamanı geldiğinde bunların orda olacağına ikna oldum. Bölgede bunu yapma yeteneği olanlar var dedi. 6 Eylül 2015 Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Suriye ordusuna ciddi eğitim ve lojistik destek sağladıklarını söyledi. Putin, bu açıklaması ile ilk kez Suriye de Beşar Esad rejimine yönelik askeri desteği kabul etmiş oldu. Rusya nın Suriye ye asker gönderdiği yönündeki haberlerin sorulması üzerine Putin, şu ana dek doğrudan askeri müdahaleden bahsetmenin prematüre olduğunu söyledi. 9 Eylül 2015 İngiltere Dışişleri Bakanı Philip Hammond, İran ve Rusya nın görevden ayrılmasını garanti etmesi halinde Esad ın görevde kalabileceği 6 aylık bir geçiş hükümetinin kabul edilebilir olduğunu belirtti.

4 10 Eylül 2015 Rusya nın Suriye hükümetine IŞİD terör örgütü ile mücadele kapsamında uluslararası hukuka uygun olarak ateşli silahlar, zırhlı araçlar, personel taşıyıcılar ve bomba atar mühimmat gönderdiği ortaya çıktı. Kommersant a konuşan askeri kaynaklara göre, Suriye hükümetine yerel askeri operasyonlarda kullanılan küçük silahlar, BTR-82A zırhlı taşıyıcılar, bomba atar mühimmat ve diğer silahlar yer alıyor. Rus kargo uçaklarının askeri kargo sevkiyatı ile ilgili Bulgaristan-Yunanistan hava sahasını kullanımı ile ilgili tartışmalar üzerine gündeme gelen askeri malzeme ve teknik personel iddialarını Rusya yönetimi doğruladı. Rusya ya göre bölgeye gönderilen askeri malzemeler 5-7 yıl önce imzalanan kontratlar çerçevesinde, uluslararası hukuka uygun olarak gerçekleşiyor. 11 Eylül 2015 İsrail istihbaratına yakın Debka internet sitesinin askeri kaynaklara dayandırdığı haberine göre Rusya, Suriye kıyılarına Dmitri Donskoy TK-208 nükleer denizaltısını gönderdi. Denizaltının Çanakkale Boğazı nı geçtiği iddia edildi. haberde, dünyanın en büyük denizaltısı olan Dmitri Donskoy a iki savaş gemisinin eşlik ettiği öne sürüldü. Habere göre, bu savaş gemileri 20 adet kıtalararası balistik füze ve 200 den fazla nükleer başlık taşıyor. 14 Eylül 2015 İngiltere'de yayınlanan Times gazetesinde Rusya'nın Suriye'de en önemli ikinci hava üssü olan Humaymim'de yeni bir iniş pisti inşa ettiği belirtildi. Habere göre pist büyük kargo uçaklarının inişi için yapıldı. Bununla birlikte diğer iki havaalanındaki pistler de genişletildi. Haberde, ABD'li yetkililer tarafından Rusya nın Suriye'ye gelişmiş SA-22 uçaksavar füzeleri verdiği ve yüzlerce Rus deniz piyadesini de Lazkiye'ye yolladığına dair yapılan açıklamalara ve Rus Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov'un "Suriye ye askeri yardımlar yapıldı. Bu yardımlar devam ediyor ve edecek. Kaçınılmaz olarak Rus uzmanlar da bu silahların nasıl kullanılacağını Suriyeli personele öğretmek için silahlarla birlikte Suriye ye gidiyor" şeklindeki sözlerine de yer verildi.

5 15 Eylül 2015 Tacikistan ın başkenti Duşanbe de düzenlenen Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü (CSTO) Liderler Zirvesi nde konuşan Putin, Rusya nın Suriye yi desteklemediği takdirde o bölgenin Libya dan da kötü durumda olacağını ve mülteci sayısının da artacağını öne sürdü ve IŞİD le mücadele için Suriye ye silah gönderdiklerini belirtti. 16 Eylül 2015 Amerikan Foreign Policy dergisi yayınladığı uydu fotoğraflarının Rusya nın Suriye deki askeri varlığını kanıtladığını yazdı. Görüntüleri yorumlayan ABD li askeri uzmanlar, Rusya nın Lazkiye nin güneyinde büyük bir üs kurmayı planladığını söyledi. Putin de IŞİD e karşı savaş için Suriye ye askeri yardım gönderdiklerini belirtti. New York Times (NYT) gazetesine göre de Suriye den gelen uydu görüntülerini inceleyen ABD li askeri uzmanlar iktidardaki Esad ailesinin memleketi olan Lazkiye kenti yakınlarındaki üste 6 civarında T-90 tankı, 15 Howitzer tipi top, 35 zırhlı personel taşıyıcı, 200 deniz piyadesi ve 1500 personelin kalabileceği barınma tesisleri saptadı. Gazete, burasının aynı zamanda Esad rejimini desteklemek üzere hava saldırılarının başlatılacağı bir mevki olarak da rol oynayabileceğini de belirtti. 17 Eylül 2015 Dışişleri Bakanı Feridun Sinirlioğlu Soçi'de Rusya Dışileri Bakanı Serzgey Lavrov ile görüştü. Sinirlioğlu, açıklamasında: "Zaman zaman farklı değerlendirmelerde bulunsak da hedeflerimiz bir. İstikrarı bozacak gelişmeler hem Türkiye'yi hem de Rusya'yı kaygılandırmakta. İstikrar, barış ve güvenlik için Türkiye ve Rusya'nın birlikte çalışması, birbirlerini daha iyi anlaması ve hedeflerdeki ortaklığı gerçekleştirecek bir ortak çalışma düzeni kurması her iki ülkenin de çıkarınadır. Biz bu anlayışla Rusya ile yakın bir işbirliği içinde önümüzdeki dönemde de çalışmaya devam edeceğiz dedi. Lavrov, "Ortadoğu'daki durumla ilgili görüş ayrılıklarımız olabilir ancak bölgenin istikrarı açısından ortak hedeflere sahibiz. İstikrar için işbirliği oldukça önemli ve terörün uluslararası topluma bir tehdit oluşturmaması için önemli görevler düşüyor şeklide konuştu.

6 18 Eylül 2015 Obama yönetimi, Suriye krizine ilişkin Rusya ile askeri düzeyde görüşmeler yapma kararı aldı. Bu çerçevede Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu ve ABD Savunma Bakanı Ashton Carter telefonda görüştü. Rusya Savunma Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada, bir saat kadar süren görüşmede, Suriye ve Irak başta olmak üzere Ortadoğu'daki durumun detaylı bir şekilde değerlendirildiği belirtildi. 19 Eylül 2015 ABD Dışişleri Bakanı John Kerry: Esad ın gitmesi gerekiyor, ancak bunun zamanlaması müzakereyle belirlenebilir şeklinde açıklamada bulundu. İngiliz mevkidaşı Philip Hammond ile Londra da görüşen Kerry, Esad ın gidip gitmemesine ilişkin bir soruya da Bunun birinci günden ya da birinci aydan olmasına gerek yok. Tüm tarafların bir araya gelerek, buna nasıl ulaşabileceği konusunda bir anlayışa varması gerekir yanıtını verdi. 21 Eylül 2015 Rusya'ya çalışma ziyareti düzenleyen İsrail Başbakanı Netanyahu, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile yaptığı görüşmede Ortadoğu'daki gelişmelerle alakalı endişelerini görüşmek üzere Moskova'ya geldiğini söyledi. Netanyahu, "Bildiğiniz gibi, İran ve Suriye ülkemize karşı olan Hizbullah'ı modern silahlarla donatıyor. Bununla paralel olarak, Suriye ve İran, Golan Tepeleri'nde İsrail'e karşı ikinci terörist cephe oluşturmaya çalışıyor. Bu şartlarda sizinle bir araya gelerek durum değerlendirmesi yapmayı önemli buldum" dedi. Putin ise Netanyahu'nun çekincelerine karşılık, Suriye'nin İsrail'e karşı ikinci bir cephe açacak durumda olmadığını belirtti.

7 , 23 Eylül 2015 Moskova da Ulu Cami açılışına katılan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Suriye ve doğalgaz konularını görüştü. Görüşmeler hakkında Kremlin Basın Sözcüsü Dmitriy Peskov, Suriye konusunda farklılıkların devam ettiğini, ancak iki tarafın da Suriye'deki durumun normalleşme çizgisinden uzaklaşarak daha da kötüye gittiği konusundaki endişeleri paylaştığını belirtti. Erdoğan Türkiye ye dönüş yolunda uçakta gazetecilere Dışişleri bakanlarının Soçi de Suriye hakkında bir görüşme yaptıklarını, oradan hareketle Putin le Türkiye, ABD ve Rusya nın bu konuda üçlü bir adım atmasına ilişkin olarak görüştüklerini söyledi. Erdoğan, BM Genel Kurulunun karar öncesinde konuya ilişkin değerlendirmeler için de bir vesile olabileceğini belirtti. 24 Eylül 2015 Cumhurbaşkanı Erdoğan, Suriye Devlet Başkanı Esad'ın olası bir geçiş sürecinde olabileceğini yönünde bir açıklamada bulundu. Rusya'nın İran ile birlikte Suriye'ye vermiş olduğu desteğin artık gizli olmadığını belirten Erdoğan, Temenni ederiz ki, Rusya bu süreçte dün yaptığımız görüşmelerin gereğini bir dayanışma içinde yerine getirir" dedi. Almanya Başbakanı Angela Merkel, Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad'ın ülkesinde devam eden krize barışçıl çözüm bulunması amacıyla sürdürülen uluslararası müzakerelere katılması gerektiğini söyledi. Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, Bloomberg ajansının Kremlin in Suriye ye 2 bin asker göndermek için Rusya Federasyon Konseyi nden izin talep ettiği yönündeki iddiaları yalanladı. 25 Eylül 2015 Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad'ın danışmanı Buseyna Şaban, Rusya ve ABD'nin krizin çözümü konusunda zımnen anlaştığını açıkladı. ABD Savunma Bakanı Ashton Carter, Rusya'nın hem Suriye'deki krize siyasi çözüm bulunması hem de IŞİD'in yenilgiye uğratılması noktasında paralel bir çaba yürütmesi halinde, Washington ve Moskova'nın Suriye konusunda "işbirliği alanları bulabileceğini" bildirdi. Carter, Rusya'nın Suriye'deki sorunlar ve şiddetin kızışmasına katkıda bulunmasının bir yolu, Esad'ın tüm düşmanlarına ayrım gözetmeksizin saldırması olur dedi. Putin, Rusya dan Suriye ye giden 2000 civarı savaşçının geri dönmesini beklemek yerine, Esad'a, Suriye topraklarında onlarla savaşması için yardım etmenin daha iyi olduğunu belirtti.

8 , 26 Eylül 2015 Rusya, Suriye, Irak ve İran, terör örgütü IŞİD'e karşı mücadele amacıyla Bağdat'ta ortak bilgi merkezi kurdu. TASS haber ajansına konuşan bir Rus askeri yetkili, "Bağdat'ta kurulan bilgi merkezi, faaliyetleri temelinde koordinasyon komitesinin oluşturulması için koşullar yaratacak. Komitenin amacı, IŞİD'e karşı mücadele eden Rusya, Suriye, Irak ve İran'ın askeri birliklerinin idaresi ve operasyonların planlanması olacak" dedi. Diğer taraftan RIA Novosti, yine bir Rus askeri kaynağına dayandırdığı haberinde, IŞİD'e karşı mücadele amaçlı bilgi merkezini dönüşümlü olarak Rusya, Suriye, Irak ve İranlı subayların yöneteceğini bildirdi. 27 Eylül 2015 Rusya nın inisiyatifiyle Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Suudi Arabistan Kralı Salman bin Abdülaziz el-suud arasında gerçekleştirilen telefon görüşmesinde Suriye'deki durumun çözüme kavuşması için başvurulacak barışsal yollar ve IŞİD başta olmak üzere terör örgütleriyle mücadelede etkili uluslararası işbirliğinin kurulması konuları ele alındı. 70. BM Genel Kurulu kapsamında New York'ta ABD Dışişleri Bakanı John Kerry ile bir araya gelen Lavrov, "Pozisyonlarımız oldukça yakın. Kerry, ABD'nin ve ABD tarafından kurulan uluslararası koalisyonun amacının IŞİD ile mücadele olduğunu teyit etti. Biz de aynı amacı taşıyoruz" ifadelerini kullandı. Irak, IŞİD e karşı Suriye, İran ve Rusya ile birlikte istihbarat konusunda işbirliği yapması planlanan bir komiteye katılacağını açıkladı. 28 Eylül 2015 Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, BM Genel Kurulu nda 10 yıllık aranın ardından yaptığı konuşmada Esad'a destek verilmesini isteyerek, "Terörist gruplarla savaşan Irak ve Suriye'ye askeri ve teknik destek sağlıyoruz. Terörizmle yüz yüze savaşan Suriye hükümeti ve ordusu ile işbirliğine gitmemek büyük hatadır. IŞİD ve diğer terörist örgütlerle sadece Esad'ın ordusu ve Kürt milisler gerçekten savaşıyor" dedi. BM Genel Kurulu toplantısı için ABD ye giderken uçakta SkyNews kanalının sorularını yanıtlayan İngiltere Başbakanı David Cameron, uzun vadede Esad ın Suriye nin geleceğinin parçası olmasının mümkün görünmediğini ve bu konudaki duruşlarının değişmediğini, fakat Esad ın geçiş hükümetinde yer alabileceğini belirtti.

9 29 Eylül BM Genel Kurulu nda ABD Başkanı Barack Obama ile gerçekleştirdiği ikili görüşme sonrası Devlet Başkanı Vladimir Putin, Rusya nın terörle gerçekten mücadele eden Suriye ordusu ve Kürt milislerine desteğinin olacağını söyledi. Rusya nın IŞİD e karşı hava operasyonu için hazırlığının olup olmadığı sorusuna Obama ile bunu konuştuğunu belirtip Her şey muhtemel. Ama bir şeyler yapacak olursak, tamamen uluslararası hukuk normlarına göre hareket edeceğiz yanıtını verdi. Rusya nın Suriye de kara harekatı düzenlemesinin ise söz konusu olmadığını, Moskova nın teröristlerle savaşan Suriye ordusu ve Kürt milislere yardım için başka yolları göz önünde bulundurduğunu, Irak ın başkenti Bağdat ta kurulan koordinasyon merkezinin de bunun bir örneği olduğunu söyledi. Obama ise görüşmenin ardından herhangi bir açıklamada bulunmadı. 30 Eylül 2015 Beşar Esad'ın Rusya'dan yardım isteği doğrultusunda Rusya Güvenlik Konseyi toplantısında alınan Suriye ye hava operasyonu düzenleme kararı Rusya Federal Meclisi tarafından onaylandı. Bunun hemen Rus uçakları Hama, Humus, Lazkiye'de terörist mevzilerine bir dizi saldırı düzenledi. Putin, kararın ardından yaptığı ilk açıklamada Tüm ülkeleri eylemlerimiz hakkında önceden bilgilenirdik dedi. Ayrıca bu sürecin ardından Esad ın Suriye krizinin siyasi yoldan çözümünde aktif ve esnek bir tutum benimsemesini ve uzlaşıya hazır olmasını umut ettiklerini belirtti. ABD nin Rusya Büyükelçiliği, New York ta Obama ve Putin arasında gerçekleştirilen görüşmede Rusya nın Suriye de hava operasyonlarına başlaması konusunda tarafların anlaşmaya vardığını açıkladı. 30 Eylül 2015 ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, Washington yönetiminin Suriye Devlet Başkanı Esad'a bakışının değiştiğini belirtti. Kerry, Esad'la ilgili olarak "Bakışımızı değiştirdik. Bu şekilde bir sonuç alınamaz. İntikam peşinde koşulmaması, daha fazla kişinin ölmemesi için yumuşak geçişe, yönetilebilir geçişe ihtiyacımız var." dedi. Kerry, Esad'ın görevini hızlı şekilde bırakması durumunda, bunun ülke içinde patlamaya neden olabileceğini ve Suriye'yi yaşanamaz hale getireceğini vurguladı. Öte yandan Rusya'nın Suriye'deki operasyonlara katılımının ABD için krizin çözümüne dönük bir fırsat olabileceğini belirtti. Rusya'nın Ankara Büyükelçiliği yetkilisi İgor Mityakov, Moskova'nın Suriye'de düzenlenecek hava operasyonları konusunda Türkiye'yi bilgilendirdiğini söyledi.

10 1 Ekim 2015 Rusya Dışişleri Bakanlığı'nın yeni tehditlerden sorumlu yetkilisi İlya Rogaçev, Irak'tan bir talep gelmesi hâlinde bu ülkede de IŞİD'e karşı hava operasyonları düzenlemeyi değerlendirebileceklerini söyledi. Irak Başbakanı Haydar El-İbadi, Rusya nın Irak ta IŞİD e hava operasyonu düzenlemesini memnuniyetle karşılayacaklarını, ancak konuyu henüz Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile görüşmediklerini açıkladı. IŞİD le mücadelemizde ABD den etkileyici bir askeri yardım almıyoruz. Rusya ve İran ın da olduğu daha geniş bir koalisyona ihtiyacımız var dedi. Lübnanlı bir kaynak, İdlib ve Hama'da Rus savaş uçaklarının hava saldırılarına Suriye ordusu ile müttefiklerinin kara harekatının eşlik edeceğini ve ülkenin kuzeybatısında Esad ordusunun bu yıl kaybettiği toprakların geri alınmaya çalışılacağını belirtti. 2 Ekim 2015 Rusya parlamentosu alt kanadı Duma Dış İlişkiler Komisyonu Başkanı Aleksey Puşkov, Rusya'nın Suriye'de terörist gruplara yönelik hava operasyonlarının 3-4 ay sürebileceğini söyledi. Beyaz Saray Sözcüsü Earnest, Rusya'nın Suriye'de terör örgütü IŞİD'in yanında ülkenin ılımlı muhalefet güçlerini de vurduğunu iddia etti. Saldırıların ilk gününde hedeflerin IŞİD'e ait olduğu konusunda ısrar eden Rus yetkililer, 1 Ekim deki açıklamalarında birden fazla grubun vurulduğunu belirtti. Peskov, Rusya'nın IŞİD'in yanı sıra bir dizi başka grubu da vurduğunu söyleyerek, Bu gruplar iyi biliniyor ve hedefler Suriye ordusu ile koordinasyon içerisinde seçildi. ifadelerini kullandı. Irak Başbakanı Haydar el-ibadi, Rusya'nın ülkesinde de IŞİD'e yönelik saldırı yapma talebinde bulunması halinde bunu memnuniyetle karşılayacaklarını açıkladı. 3 Ekim 2015 Dışişleri Bakanlığı, Rusya'ya ait bir savaş uçağının 3 Ekim Cumartesi günü saat de Hatay'ın Yayladağı bölgesinin güneyinde Türk hava sahasını ihlal ettiğini bildirdi. Moskova nın, Rus jetlerinin Türk hava sahasına yönelik ihlalinin sehven olduğunu ilettiğini belirten Başbakan Ahmet Davutoğlu, TSK'ya gerekli talimatların verildiğini ve kim sınırı ihlal ederse gereken müdahalede bulunulacağını söyledi. Rusya Savunma Bakanlığı, IŞİD in başkent ilan ettiği Rakka ya hava saldırısı düzenlendiğini açıkladı. İngiliz yayın kurumu BBC'nin haberine göre, Başbakan Cameron, Rusya'nın Suriye'ye hava saldırılarının mevcut durumu daha da kötüleştirdiğini belirterek, "Rusya'nın kesinlikle IŞİD ve Suriye'deki meşru muhalif gruplar arasında ayrım yapmadığı net. Bunun sonucunda aslında Esad'ı destekliyor, yardım ediyorlar" diye konuştu.

11 4 Ekim 2015 Rusya'nın Suriye'ye yaptığı hava operasyonlarını değerlendiren Cumhurbaşkanı Erdoğan "Rusya'nın Suriye'deki operasyonların Türkiye açısından kabul edilebilir bir tarafı yoktur. Bu durum Rusya'yı bölgede zamanla yalnızlığa götürür. Türkiye'ye rağmen attığı bu adımlar bizi üzmekte ve tedirgin etmektedir. Rusya'nın Suriye ile bir sınırı yok. Rusya burada neyi gerçekleştirme gayreti içinde. Suriye de rejim böyle bir talepte bulundu diye gerçekleştiriyor. Her rejim istedi diye böyle bir operasyon yapma zorunluluğu yok" dedi. Rus savaş uçağının Türk hava sahasını 4 Ekim'de ikinci kez ihlal ettiği ve Ankara'da görev Rus Büyükelçi Andrey Karlov'un ikinci kez Dışişleri Bakanlığı'na çağrıldığı ortaya çıktı. Dışişleri Bakanı Feridun Sinirlioğlu da telefonla aradığı Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov a Türkiye nin tepkisini iletti. 5 Ekim 2015 Erdoğan Brüksel de terörden arındırılmış uçuşa yasak bölge ilanının şart olduğunu vurguladı. Rus uçakları Suriye'nin batısındaki Hama, Humus ve İdlib kentlerindeki IŞİD hedeflerine hava operasyonu düzenledi. Suriye Dışişleri Bakanı Velid Muallim, Rusya'nın Suriye'deki hava operasyonunun 'aylar öncesinden' planlandığını söyledi. İngiltere Dışişleri Bakanı Philip Hammond, iç savaşın bitmesine yardımcı olabilecekse, Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad'ın birkaç yıl daha 'sembolik' olarak iktidarda kalmasını kabul edebileceklerini söyledi. Rus jetlerinin Türkiye'nin hava sahasını ihlal etmesi nedeniyle olağanüstü toplanan NATO'dan Rusya ya 'kınama' mesajı geldi. Duma Savunma Komitesi Başkanı Amiral Vladimir Komoyedov, Suriye operasyonları için Karadeniz Filosu kullanılabilir dedi. 6 Ekim 2015 NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Rusya'nın Türkiye'nin hava sahasına yönelik ihlallerinin hata sonucu gerçekleştiği yönündeki açıklamasına şüpheyle yaklaştığını belirtti. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Belçika temasları kapsamında bulunduğu Brüksel de Rusya nın sınır ihlali hakkında, Bunu kabullenmek Türkiye'ye yakışmayacağı gibi, NATO'nun da prensiplerinin tamamen dışında. Dolayısıyla buna karşı NATO tavrını aldı ve bundan sonra da alacağına inanıyorum. Çünkü Türkiye'ye yapılan saldırı NATO'ya yapılmış bir saldırıdır. Türkiye ile Rusya arasındaki yakın ile olan ilişkilerimiz malumdur. Ama Rusya Türkiye gibi eğer bu konuda birçok işbirliği yapmış olduğu dostunu da kaybederse çok şey kaybeder. Bunu da bilmesi lazım şeklinde konuştu. Rus Dışişleri Bakan yrd. Mihail Bogdanov, Suriye de uçuşa yasak bölge uygulamasına karşı olduklarını belirtti.

12 7 Ekim 2015 Hazar vuruşu,rusya ve ABD yi eşit noktaya getirdi NY Times Rusya, Hazar Denizi ndeki Rus donanmasına ait 4 savaş gemisiyle Suriye de 1500 km mesafedeki 11 IŞİD mevzisini 26 roketle vurdu. Başbakan Ahmet Davutoğlu, Suriye'deki krizin Türk-Rus krizi olmadığını, bununla birlikte Rusya'nın Suriye'deki 57 hava akınından 55'nin ılımlı muhalefete, sadece ikisinin IŞİD'e karşı yapıldığını belirtti. Gazprom Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Aleksander Medvedev, Türk Akımı doğalgaz boru hattı projesinin Türkiye'deki siyasal belirsizlikten dolayı bir yıl ertelendiğini açıkladı. Projesinin kapasitesi ise 63 milyar metreküpten 32 milyar metreküpe indirildi. 8 Ekim 2015 Tokyo yolcuğunda Mersin Akkuyu ve Doğalgaz projelerini değerlendiren Cumhurbaşkanı Erdoğan, bunların tek taralı olmadığını belirterek Akkuyu yu Ruslar yapmazsa bir başkası gelir yapar. Oraya 3 milyar dolarlık bir yatırım yaptılar. Bununla birlikte Rusya için bir numaralı doğalgaz tüketicisi olan Türkiye yi kaybetmek ciddi bir kayıp olur. Türkiye, gerektiğinde, doğalgazı çok farklı yerlerden temin edebilir. Bu konularda daha hassas olması gereken Rusya dedi. Rus Hava Kuvvetleri nin bölgedeki terör hedeflerine düzenlediği hava saldırılarının ardından Suriye ordusu Hama vilayetinde kilit noktaları geri almak için yoğun kara harekatı başlattı. Suriye Enformasyon Bakanı Umran Zuabi, Şam hükümetinin gerekli olması hâlinde IŞİD'e karşı kara operasyonlarında müttefiklerinden yardım isteyebileceğini söyledi. 9 Ekim 2015 Türkiye nin Mavi Akım üzerinden aldığı doğalgaz miktarını 3 milyar metreküp artırma talebini reddetti. Türkiye nin talebi ile ilgili konuşan Gazprom Başkanı Aleksey Miller, Türkiye nin talebinin Mavi Akım üzerinden karşılayamayacaklarını, bunun 2 milyar metreküpünün yeni inşa edilecek Türk Akımı üzerinden yapılabileceğini söyledi. NATO, Suriye'de hava operasyonları gerçekleştiren Rus savaş uçaklarının Türkiye hava sahasını ihlal etmesi üzerine askerlerini Türkiye'ye göndererek müttefikini güney sınırındaki tehditlere karşı korumaya hazır olduğunu açıkladı.

13 10 Ekim 2015 Rusya'nın NATO daimi temsilcisi Aleksandr Gruşko, Rus jetlerinin Türk hava sahasını ihlaliyle ilgili konunun Ortadoğu'da Rusya karşıtı retoriği güçlendirmek için siyasallaştırıldığını savunarak ülkesinin Türkiye'ye karşı düşmanca bir tavrının olmadığını söyledi. Gruşko, Suriye'de IŞİD hedeflerine yönelik operasyonlarda Rusya ile NATO arasında işbirliği fikrinin ise gerçekçi olmadığını kaydetti. Suriye ordusu Hama şehrine 40 kilometre mesafede El Nusra'nın kontrolünde bulunan Atşan kasabasıyla Tel-Skek ve İmhareytn köylerini geri aldı. 11 Ekim 2015 Suriye ordusu, Rus savaş uçaklarının aktif eylemleri sayesinde Hama bölgesinin kuzeyinde 5 yerleşim birimini daha kontrol altına aldı, İdlib bölgesi sınırlarına yaklaştı. Suudi Arabistan Savunma Bakanı Prens Muhammed bin Salman, Soçi'de Putin ile görüşmesinde 'Rusya'nın Suriye de İran'la askeri ittifak oluşturulduğuna dair endişelerini belirtti. Rusya Federasyon Konseyi'nin Dış İlişkiler Komitesi Başkanı Konstantin Kosaçev, ÖSO ile temas kurduklarını ancak konuştukları kişilerin gerçekten ÖSO yetkilileri olup olmadığını öğrenmek için doğrulama beklediklerini söyledi. Putin, Rusya'nın Suriye'deki hava operasyonlarının 'spontane' olmadığını, önceden iyice planladığını, operasyon öncesinde hava ve uzaydan istihbarat çalışmaları yaptıklarını açıkladı. Ayrıca Rus birliklerinin Suriye'de kara operasyonlarına ne olursa olsun katılmayacağını belirtti. 12 Ekim 2015 Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Rusya'nın Suriye'de IŞİD hedeflerine yönelik hava saldırılarını başlatmasının temel nedeninin Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad'ın bulunduğu konumu korumak olduğunu söyledi ve Suriye'de bir kara harekatını düşünmediklerini belirtti. Suriye ordusu, Hama kentinde Rus hava desteğiyle Kefren Buda kasabasının kontrolünü El Nusra ve Ahrar'u Şam El Fetih Ordusu ndan aldı. Ordu, bu kapsamda Hama kentinin kuzeybatısında yer alan Kefren Buda kasabasını almak için 3 gün önce Rusya savaş uçaklarının hava desteğiyle büyük bir operasyon başlatmıştı. Lazkiye'nin doğusunda ve Hama'nın kuzeybatısında yer alan Kefren Buda kasabası büyük stratejik öneme sahip. Kefren Buda kasabası 2 yıl önce El Fetih Ordusu nun kontrolüne geçmişti. Kasaba, bölgede muhaliflerin kalesi konumundaki Kefrzeta kasabasının kuzeyinde yer alıyor.

14 13 Ekim 2015 İngiltere Dışişleri Bakanı Philip Hammond, Suriye nin geleceği konusunda Esad ile uzun vadeli olarak çalışmalarının mümkün olmadığını ama görevden ayrılması ve zamanlama konusunda esnek olabileceklerini belirtti. Reuters'in haberine göre, terör örgütü IŞİD'in sözcüsü Abu Muhammed al-adnani, tüm dünyadaki İslami gençliği, Müslümanlara karşı 'Haçlı Seferleri düzenleyen' Rus ve Amerikalılara karşı cihada çağırdı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin Rusya Çağırıyor forumunda yaptığı konuşmada Türkiye, Rusya nın öncelikli ortaklarından ve iyi dostlarından biri. Türkiye ile terörle mücadele ilişkilerimizi nasıl kuracağımızı bilmeliyiz. Türkiye nin Kürt faktörüyle ilgili birçok endişesi var. Tüm bu endişeleri anlıyoruz ve hepsini ortak yürütülecek çalışmalarda değerlendirmeye hazırız dedi. 14 Ekim 2015 Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mariya Zaharova, Rusya nın Esad ı desteklediğine dair eleştirilere Esad ı desteklemediklerini, Suriye nin toprak bütünlüğüne önem verdiklerini belirtti. Reuters ajansı Suriye ordusunun Rusya nın hava desteğinde binlerce İran ve Hizbullah askerleriyle Halep in tamamını İslamcı grupların elinden almak için büyük bir kara operasyonu düzenleyeceği bildirildi. Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) 2008 deki Rusya-Gürcistan savaşını soruşturma kararı aldı. Rus hava güçlerinin Suriye'nin Halep, İdlib, Lazkiye ve Hama kentlerinde 40 IŞİD hedefini vurduğu açıklandı Ekimde Rus jetlerinin 41 sorti gerçekleştirdiğini belirten Rusya Savuma Bakanlığı Sözcüsü İgor Konaşenkov, jetlerin hedefinde Halep, İblid, Lazkiye, Hama ve Deyr ez Zor kentlerindeki IŞİD tesislerinin olduğunu söyledi. 15 Ekim 2015 Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Rusya'nın Iraklı Kürtlere desteği Bağdat yönetiminin onayıyla verdiğini söyledi. Rusya'nın Suriye ve Irak'a askeri ve teknik yardımda bulunduğunu belirten Lavrov, bunun dışında Rusya'nın Irak Kürtlerine askeri destek verdiğini, fakat bunun tamamıyla Bağdat yönetiminin onayı alınarak gerçekleştirildiğini dile getirdi. Rusya nın hava desteğiyle ilerlemeye devam eden Suriye ordusu, kuzeyde Kaide bağlantılı Nusra Cephesi gibi örgütlerin belli bölümlerini kontrol ettiği Humus vilayetine büyük bir operasyon başlattı. Ordu, iki köyü teröristlerden kurtarmayı başardı. Humus a düzenlenen operasyon, Suriye ordusunun ekim başından beri attığı üçüncü büyük adım oldu. Ordu ilk önce Hama da operasyon başlatmış, en az 10 köyün denetimini ele geçirmiş ve Hama nın kuzeyindeki İdlib e ilerlemeye başlamıştı. Ordunun ikinci operasyonu da Şam ın doğusundaki Cobar bölgesine olmuştu.

15 16 Ekim 2015 Kime ait olduğu tespit edilemeyen İHA Türkiye sınırının 3 kilometre içinde düşürüldü. Rusya Genelkurmay Başkanlığı Ana Operasyon Dairesi Başkanı Andrey Kartapolov, söz konusu insansız hava aracının Rusya'ya ait olmadığını söyledi. Rusya Genelkurmay Başkanlığı Ana Operasyon Dairesi Başkanı Andrey Kartapolov, ülkesinin Akdeniz'deki savaş gemilerinin gerekli olması hâlinde IŞİD karşıtı operasyonlarda kullanılabileceğini söyledi. Putin, hava operasyonlarının Suriye ordusu kara harekatlarını sürdürdüğü sürece devam edeceğini belirtti. Suriye Ordusu Humus'ta radikal İslamcı güçlerin kontrolündeki bölgeyi ikiye böldü; Hama da 6, Humus ta 1 yerleşim birimini kontrol altına aldığını, 6 yerleşim birimini (Gur, Sem-Ali, Teyr-Mâla, El-Ganto ve Cavalık) de kuşattı. Ordunun İdlip yönünde ilerlediği kaydedildi. 17 Ekim 2015 Rusya Genel Kurmay Başkanlığı Ana Operasyon Dairesi Başkanı Andrey Kartapolov, önceki günlerde deniz, hava ve kara birliklerinin konuşlandırılacağı bir askeri üs kurulması ihtimalini de dışlamadıklarını belirtmesinin ardından Suriye'nin Lazkiye kentinin valisi İbrahim Selim, kentte Rusya üssü kurulmasının bölge halkını güvende hissettireceğini söyledi. Rusya nın Suriye de hava saldırılarına başlamasından kısa süre sonra Suriye ordusunun başladığı geniş çaplı kara operasyonlarında ilk Hama nın kuzeyi hedef alındı. Ardından da Halep in kuzeyi ve doğusunu kapsayan geniş çaplı kara operasyonu geldi. Halep ile neredeyse eş zamanlı olarak Şam doğu kırsalı ve Humus kırsalını kapsayan iki büyük kara harekatının daha başladığı duyuruldu. 18 Ekim 2015 Rusya Savunma Bakanlığı Sözcüsü İgor Konaşenkov, IŞİD'in İdlib yakınlarında El Nusra Cephesi militanlarına karşı üç saldırı düzenlediğini, bu nedenle de bölgede gerilimin yükseldiğini aktardı. Rus jetlerinin Hama yakınlarında da Fetih Ordusu'nun bir komuta merkezini hedef aldığını belirten Konaşenkov, ''Bu saldırı sonucunda Fetih Ordusu militanları arasındaki bağlantı koptu. Bunun sonucunda da militanlar savaş alanını terk etti'' dedi.

16 19 Ekim 2015 Başbakan Ahmet Davutoğlu, Kilis te düşürülen insansız hava aracının Rus yapımı olduğunu ama Rusya nın aracı üstlenmediğini belirtti. İHA üretici Rus şirketi ise daha önce düşürülen İHA'nın Rus yapımı olmadığını açıklamıştı. Suriye ordusu, Rusya'nın hava desteğiyle Halep'in güneybatısındaki Balas, Zahmul Tepesi, Debbağat, Şehit Tepesi olmak üzere 4 bölgeyi militanlardan geri aldı. Rusya Dışişleri Bakanlığı'nın resmi daveti üzerine PYD heyeti Moskova ya geldi ve çeşitli temaslarda bulunmaya başladı. Putin, Irak Başbakanı Haydar el-ibadi'ye bir mektup göndererek Irak ın IŞİD e karşı verdiği mücadeleyi desteklediklerini ve bu konuda Irak ile ilişkilerini geliştirmek istediğini belirtti. İbadi, Irak'ın IŞİD çetelerine karşı şiddetli savaşla karşı karşıya bulunduğunu ve bu çetelerden kurtulmak için her türlü uluslararası çabaya ihtiyaç duyduğunu dile getirdi. 20 Ekim 2015 (1) Rusya ve ABD, Suriye'de terör örgütü IŞİD'e yönelik operasyonlarda iki ülke uçaklarının karşı karşıya gelmemesi için bilgi paylaşımını öngören bir dizi kural ve sınırlamanın getirilmesi konusunda anlaştı. Rusya nın terör örgütü olarak görmediği PKK nın Suriye uzantısı PYD nin, Rusya da temsilcilik açmayı planladığı iddia edildi. Kommersant ın haberine göre, PYD temsilcileri yarın Rusya Dışişleri Bakanlığı yetkilileri ile Moskova da bir araya gelecek. Görüşmede PYD nin Rusya da bir ofis açması da gündeme gelecek. PKK nın Suriye kolu PYD Eş Başkanı Asya Abdullah, Rusya da Suriye Kürtlerini temsilen ofis açılacağı yönündeki iddiaları doğruladı. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Bağdat yönetimi aracılığı ile Irak Kürt yönetimine silah ve askeri destek sağladıklarını açıklamıştı. Moskova, PYD ile benzer bir ilişkinin olmadığını savunuyor. 20 Ekim 2015 (2) Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, Moskova ve Bağdat arasında IŞİD'e yönelik operasyonlara ilişkin bilgi alışverişinin sürdüğünü, Rusya Hava Kuvvetleri'nin Suriye'deki operasyonlar kapsamındaki faaliyetleri için Irak'tan onay aldığını, Rusya, Irak, Suriye ve İran'ın yer aldığı 4'lü koordinasyon merkezinin işlevini yerine getirdiğini belirtti. Reuters'a Türkiye'nin Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad'ın altı ay sonunda görevi bırakacağı bir siyasi geçiş sürecini kabul etmeye hazır olduğunu açıklayan üst düzey hükümet yetkilileri, Esad'ın Suriye yönetiminden ayrılışına ilişkin bir plan üzerinde çalışıldığını, bunun Esad'lı geçiş değil, Esad'ın gidişine ilişkin bir plan olduğunu belirtti. Yetkililer altı aylık sürenin ne zaman başlayacağı konusunda tam bir mutabakat sağlanmadığını ancak kısa bir süre sonra başlayacağını düşündüklerini belirtti.

17 20 Ekim 2015 (3) Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, Suriye lideri Beşar Esad ın 20 Ekim akşamı Moskova da Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Rusya yönetiminin üst düzey yetkililerinin de katıldığı bir görüşme gerçekleştirdiğini söyledi. Putin, görüşmede krizin siyasi yollarla çözülmesi gerektiğini vurgulayıp, çözüme yönelik son sözün de Suriye halkında olduğunu ve Rusya nın siyasi süreç sırasında da Suriye ye güçlü bir katkı sunacaklarını belirtti. 3 saatlik görüşmede PYD'nin de IŞİD'e yönelik operasyonlarda Suriye ordusu ile koordinasyon içinde olması gerektiği de konuşuldu. Esad, ülkesinde kriz çıkmasının ardından son 4 yıl içinde ilk kez yurt dışına çıkmış oldu. Putin daha sonra Esad'ın Moskova ziyaretiyle ilgili olarak Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Suudi Arabistan Kralı Salman Bin Abdülaziz al-saud'un ardından, Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah El Sisi ve Ürdün Kralı 2. Abdullah'ı bilgilendirdi. 21 Ekim 2015 Rusya Dışişleri Bakanlığı'nın resmi daveti üzerine 19 Ekim de Moskova ya gelen PYD heyeti, Putin Esad görüşmesinin ardından Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Mihail Bogdanov la bir araya geldi. Görüşmede PYD Eş Başkanı Asya Abdullah, Rojava bölgesi için demokratik özerklik sistemini benimsediklerini bu kapsamda bu sistemi kabul eden herkesle görüşmeye hazır olduklarını söylerken, Rojava Kantonları Demokratik Özerklik Bürosu nun yakın bir zamanda Moskova'da açılaması üzerine anlaşma sağlandı. Rusya, ABD, Türkiye ve Suudi Arabistan'ın dışişleri bakanlarının cuma günü Suriye meselesini görüşmek üzere Viyana'da bir araya geleceği belirtildi. Irak'ın eski Ulusal Güvenlik Danışmanı Muvaffak El Rubai, terörle mücadele çerçevesinde Rusya'dan hava desteği talep edilmesi konusunun bu ay sonuna kadar parlamentonun gündemine geleceğini açıkladı. 22 Ekim 2015 Kürdistan Bölgesel Güvenlik Konseyi'ne bağlı Terörle Mücadele Genel Direktörlüğü, ABD Özel Kuvvetleri'ne bağlı bir timin desteği ile Havice'de IŞİD'e ait bir hapishaneye operasyon düzenledi. Operasyonda 69 rehine kurtarılırken, bir ABD askeri hayatını kaybetti. Bu, ABD nin 2011 den bu yana Irak ta ilk kaybı oldu. Aynı zamanda ABD, IŞİD e karşı ilk kez bir kara operasyonu düzenlemiş oldu. ABD Genelkurmay Başkanı Joseph Dunford, Bağdat yönetiminin Rusya dan hava operasyonu yardımı istemesi halinde, Irak ı desteklemeye son vereceklerini açıkladı. Soçi de düzenlenen Valday Kulübü nde düzenlenen toplantıda konuşan Putin, teröristlerin ılımlı ya da ılımlı olmayan diyerek ikiye ayrılamayacağını, Suriye de terör örgütlerine karşı mücadelede Kürt güçleri ile Suriye hükümetinin güçlerini birleştirmeleri gerektiğini, ayrıca Irak a silah yardımına devam ettiklerini açıkladı.

18 23 Ekim 2015 Suriye de siyasi çözüm için Viyana da bir araya gelen Rusya, ABD, Türkiye ve Suudi Arabistan Dışişleri Bakanları anlaşma sağlayamadı. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Esad ın geleceği konusunda bir karar alamadıklarını, Suriye de tüm sorunların bu dört ülke tarafından çözüleceğine dair bir izlenim de oluşturmak istemediklerini söyledi. Lavrov, Görüşmelere İran ve Mısır da katılmalı. 30 Haziran 2012 de kabul edilen Cenevre Mutabakatı nı teyit ettik. Görüşmelere devam edeceğiz. dedi. ABD Dışişleri Bakanı Kerry de 30 Ekim de daha geniş katılımla bir toplantı yapılabileceğini söyledi. Suriye de siyasal geçiş sürecinde farklılıkların sürdüğünü belirten Kerry, İran ın da zaman içinde görüşmelere katılabileceğini belirtti. 24 Ekim 2015 Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Suriye de Özgür Suriye Ordusu nun çıkarları doğrultusunda belirlenecek hedefleri de bombalamaya hazır olduklarını açıkladı. Lavrov, ÖSO yu havadan desteklemeye hazır olduklarını vurguladı. Lavrov, ayrıca Esad ın Moskova ziyaretinde geçiş süreci ile ilgili konuların da konuşulduğunu, Esad ın teröre karşı mücadelede etnik ya da dini özelliklerine bakmadan toplumun tüm parçaları ile işbirliği yapmaya hazır olduğunu belirtti. Seçimler hakkında ise Rus hava kuvvetlerinin de desteği ile Suriye ordusunun başarılı olması ve siyasi süreci öngören hükümetin pozisyonunun güçlenmesi beklenebilir şeklinde konuştu. Suriye krizinin çözümü müzakerelerine İran, Mısır, Katar, Birleşik Arap Emirlikleri ve Ürdün'ün de katılması gerektiğini söyleyen Lavrov, Mısır ile Suriye'deki terör operasyonlarında ve siyasi çözüm sürecinde işbirliği yapması konusunda anlaştık" dedi. 25 Ekim 2015 Suriye Cumhurbaşkanı Beşşar Esad, Rus parlamenter heyeti ile Şam da yaptığı görüşmede, Anayasa da değişiklikler yapmak için konuyu görüşmeye hazırım. Parlamentoda seçimler yapmaya da hazırım. Bunun dışında eğer Suriye halkı gereksinim duyuyorsa bu durumda erken cumhurbaşkanlığı seçimlerine de hazırım. Ben kesinlikle kendi gücüme inanıyorum. diye konuştu. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov un terör örgütü IŞİD le savaşmaları durumunda ÖSO ya hava desteği sağlayabilecekleri yönündeki açıklaması ardından Özgür Suriye Ordusu (ÖSO), Suriye krizinin çözümüne yönelik Rusya ile Mısır ın başkenti Kahire de görüşme teklifinde bulundu. Irak yönetimi, Moskova ile Suriye'den Irak'a kaçan IŞİD militanlarına hava operasyonu düzenlenmesi konusunda anlaştığını açıkladı.

19 26 Ekim 2015 Irak parlamentosu, Suriye den Irak a kaçan IŞİD militanlarına sınıra yakın bölgelerde hava operasyonları düzenlemesi için izin verdi. Suriye askeri istihbaratından üst düzey bir kaynak, "Rus savaş uçaklarının militanların iletişim sistemine yönelik saldırıları, IŞİD'in gıda, mühimmat, yakıt ve ilaç sevkiyatı için kullandığı temel kanalları bozdu" dedi. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Suudi Arabistan Kralı Salman telefonda Rusya, ABD, Türkiye ve Suudi Arabistan dışişleri bakanlarının Viyana görüşmesi ışığında Suriye'deki çözümüne ilişkin fikir alışverişinde bulunuldu. Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Mihail Bogdanov, Özgür Suriye Ordusu (ÖSO) temsilcileri ile Rusya da görüştükleri iddialarını doğruladı. Türkiye, Rusya ile doğalgaz fiyatında indirim konusunda anlaşma sağlanamaması üzerine uluslararası tahkime başvurdu. 27 Ekim 2015 (1) ABD Savunma Bakanı Ashton Carter, ABD liderliğindeki koalisyon güçlerinin Suriye ve Irak'ta IŞİD'e yönelik gerekirse kara operasyonu dahi düzenleyebileceğini belirtti. Carter ayrıca IŞİD'in Suriye'deki kalesi olan Rakka kentinin kontrolü için mücadele veren açıkladı. 23 Ekim de Suriye de siyasi geçiş dönemini ve Esad ın geleceğini görüşmek üzere düzenlenen 4 lü zirveden dışlanan Fransa, Suriye konusunda yeniden tartışmaya dahil olabilmek için Paris te 30 Ekim'de yapılacak 2. Suriye toplantısına hazırlık niteliğinde 8 ülke temsilcisiyle toplantı düzenledi. Toplantıya Rusya davet edilmedi. Bazı ÖSO liderleri ve İstanbul merkezli Suriye Ulusal Koalisyonu, Rusya nın ÖSO nun Moskova da Rus yetkililerle görüştüğü yönündeki resmi açıklamalarını yalanladı. ABD li yetkililer Suriye hakkında Viyana'da düzenlenecek toplantıya İran ın da davet edildiğini açıkladı. 27 Ekim 2015 (2) Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov'a, Putin'in, Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad'ın yeniden aday olmayacağı garantisi verdiği iddialarını yalanladı. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Suriye hükümetiyle doğrudan diyalog kuracak bir muhalefet heyeti oluşturmak için Mısır la ortak çalışacaklarını açıkladı.. Lavrov, ABD öncülüğündeki koalisyonun Suriye de kimlerin terör tehdidi teşkil ettiği konusunda ortak bir anlayışa sahip olmadığını da belirtti. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Suudi Arabistan Kralı Salman Bin Abdulaziz, telefonla yaptıkları görüşmede Suriye krizini ele aldı. ÖSO komutanlarından Hüssam Avak, Rusya operasyonlara yanlış zamanda başladığını ve gerçek muhalefetle masaya oturmadığını, Rusya nın Suriye'deki nüfuzunu genişletmesine ya da daha fazla üs sahibi olmasına izin vermeyeceklerini belirtti.

20 28 Ekim 2015 ABD Savunma Bakanı Ashton Carter'ın Irak ve Suriye de IŞİD e karşı hava operasyonunun yanı sıra kara harekatı da düzenleyebilecekleri açıklamasına Bağdat yönetiminden itiraz geldi. Irak Başbakanı Haydar El İbadi nin sözcüsü Saad Hadisi, NBC News kanalına yaptığı açıklamada, Irak ın ABD den kara operasyonu yardımı talep etmediğini vurgulayarak Bu Irak ın iç sorunu ve hükümetimiz ABD Savunma Bakanlığı ndan operasyonlara doğrudan katılmasını talep etmedi dedi. Paris teki Suriye toplantısına katılan ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Antony Blinken, Rusya nın Suriye deki operasyonlarının başarılı olamayacağını, ancak ülkede siyasi geçiş sürecini hızlandırabileceğini söyledi. 29 Ekim 2015 (1) Viyana da ABD, Suudi Arabistan, Rusya ve Türkiye dışişleri bakanları arasında dörtlü Suriye zirvesi gerçekleşti. Görüşmede Feridun Sinirlioğlu, PYD nin terör örgütü olduğunu vurguladı ve Fırat'ın batısına geçmezlerse, Türkiye'yi hedef almazlarsa veya Türkiye'ye saldırmazlarsa onları hedef almayacağız dedi. ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, Suriye görüşmelerine ilk kez davet edilen İran'ın Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif ile Viyana'daki Suriye görüşmeleri öncesinde bir araya geldi. Savunma Bakanı Ashton Carter ın IŞİD e karşı ABD nin bölgede kara operasyonları düzenleyebileceği ifadesini yorumlayan Beyaz Saray Sözcüsü Schultz Irak ve Afganistan daki gibi uzun dönemli ve geniş çapta bir kara operasyonu yürütmek niyetinde değiliz. İmkanlar izin verdiği ölçüde ortaklarımızla yürüttüğümüz kısıtlı operasyonları sürdüreceğiz dedi. 29 Ekim 2015 (2) Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mariya Zaharova, Suriye de yönetim değişikliği konusunu görüşmekle uğraşmadıklarını söyledi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Suriye nin kuzeyinde kurgulanan PYD koridoru ile ilgili olarak Fırat ı geçmek istedilerse gereğini yaparız açıklamasında bulundu. Erdoğan, 'Rusya ile görüş ayrılıklarını çatışma olarak değerlendirmek yanlış olur' dedi. Kremlin basın sözcüsü Dimitri Peskov gazetecilere yaptığı açıklamada Suriyeli ılımlı muhaliflerin bir kısmıyla bağlantı kurma çalışmalarında ilerleme kaydedilemediğini söyledi. Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Mihail Bogdanov, Özgür Suriye Ordusu ve Kürt güçlerin de içinde olduğu bir dizi Suriyeli muhalif grupla görüşmeler yaptıklarını söyledi. Bogdanov, ''ÖSO'yu temsil ettiklerini söyleyen birçok kişiyle Kahire'de ve Moskova da görüştüm dedi.

21 30 Ekim 2015 (1) Dün Rusya, Türkiye, ABD ve Suudi Arabistan dışişleri bakanlarının katılımıyla gerçekleştirilen Viyana daki uluslararası Suriye toplantısına bugün İran, Çin, Irak, Lübnan, Mısır, Ürdün, Katar, Birleşik Arap Emirlikleri, Umman, İngiltere, Fransa, Almanya ve İtalya dışişleri bakanlarının katılımıyla genişletilmiş görüşmeler hâlinde devam edildi. Zirve katılımcılarının kabul ettiği ortak deklarasyonda 9 maddede sağlanan uzlaşıya yer verildi. Suriye nin toprak bütünlüğünün korunması, terör örgütlerinin iktidara geçmesine izin verilmemesi, etnik ve dini farklılıkların korunması, savaşın sona ermesi için çabaların sürdürülmesi, 2012 de imzalanan Cenevre Mutabakatı nın temel alınması ve Suriye nin geleceğine Suriye halkının karar vermesi gibi başlıklar yer alıyor. Esad ın geleceği, terörle mücadele çerçevesinde devam eden operasyonlar, geçiş süreci ve diğer temel konularda ise anlaşma sağlanamadı. 30 Ekim 2015 (2) Toplantı sonrası basına açıklamada bulunan Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Esad ın geleceği konusunda anlaşma sağlanamadığını, buna Suriye halkının karar vermesi gerektiğini söyledi. Lavrov, Suriye de faaliyet gösteren IŞİD ve diğer terörist organizasyonlarla ilgili BM listesinin yenilenmesi gerektiğini vurguladı. ABD Dışişleri Bakanı John Kerry ise yaptığı açıklamada ABD nin Suriye ile ilgili pozisyonunun değişmediğini, Esad ın Suriye yi birleştirmesinin imkansız olduğunu belirtti. Suriye nin toprak bütünlüğünün ve laik yapısının korunması gerektiğini vurgulayan Kerry, önümüzdeki iki hafta içinde yeni bir Suriye zirvesinin yapılabileceğini söyledi. Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Mihail Bogdanov, Suriye görüşmelerine Kürt temsilcilerinin de katılmasını istediklerini, ÖSO nun katılımına ise karşı çıkmadıklarını belirtti. Bogdanov, hazırladıkları listede belirttikleri 38 Suriye muhalif grubuyla görüşmeye hazır olduklarını da ifade etti. 30 Ekim 2015 (3) Kremlin basın sözcüsü Dmitri Peskov, Rusya Hava Kuvvetleri nin Suriye deki operasyonlarının süresinin Suriye Ordusu nun saldırı süresine göre hesaplandığını belirtti. Peskov ayrıca Esad'ın geleceğinin Rusya için bir tartışma konusu olmadığını belirten Peskov Bu konuda tavrımız değişmedi. Esad'ın siyasi geleceğini yalnızca Suriye halkı belirleyebilir'' ifadesinde bulundu. Amerika, Suriye'deki muhalif gruplara destek ve danışmanlık yapmaları için bu ülkeye kara birlikleri göndereceğini açıkladı. Gönderilecek asker sayısının 50'den az olacağı ve Suriye'nin kuzeyine konuşlandırılacağı bildirildi. Konuyla ilgili alınan ilk haberlerde özel kuvvetlerin IŞİD'le mücadele çerçevesinde bölgedeki yerel güçleri koordine edeceği belirtildi..

22 DEĞERLENDİRME 31 Ekim 2015 ABD Başkanı Barack Obama, Irak Başbakanı Haydar İbadi ile Irak'ın güvenlik ve siyasi durumunu hakkında yaptığı telefon görüşmesinde ABD'nin Irak'a terör örgütü IŞİD'e yönelik savaşta gösterdiği sürekli desteğin üzerinde durdu ve Iraklı güvenlik güçlerine desteğini artıracağını belirtti. Rusya Dışişleri Sözcüsü Mariya Zaharova, ABD nin Suriye ye özel kuvvet göndermesi kararını Bir aydır ABD li meslektaşlarımız dünyayı ve bizi 'Rusya için ikinci Afganistan' diye korkutuyor. Kararın Rusya karşıtı propagandayı sona erdireceğini umuyorum" şeklinde yorumladı. Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Cubeyr, Viyana toplantısında biri Esad'ın nasıl ve ne zaman görevi bırakacağı, diğeri ise özellikle İran kuvvetleri başta olmak üzere yabancı güçlerin Suriye'den ne zaman ve nasıl çekileceği olmak üzere 2 konuda anlaşma sağlanamadığını belirtti. Cubeyr, "Esad'ın önünde 2 seçenek var, ya siyasi yollarla ya da savaş meydanında yenilerek gidecek" yorumunu yaptı. Rusya, 2007 de Kosova nın bağımsızlığının tanınmasının ardından dış politikada keskin bir değişime giderek çevresindeki gelişmeler karşısında askeri tepkiler vermeye başladı. Buna ilk örneği 2008 de Gürcistan a askeri müdahalesi oluştururdu. Ardından 2014 te Kırım ı ilhakı ve Ukrayna nın doğusunda temin ettiği başta askeri, sonra siyasi ve ekonomik desteklerle eski Sovyet coğrafyasında Transdinyester (Prednestrovya), Güney Osetya ve Ahbazya benzeri yeni bir ayrılıkçı siyasi yapının oluşmasını sağlaması, Rusya nın dış politikadaki militarist tepkilerinin sınırının olmayacağını gösterdi. 30 Eylül 2015 tarihinden itibaren IŞİD ve Suriye deki çeşitli silahlı muhalif güçler karşısında tamamen güçsüz duruma düşen Esad yönetimine sağlamaya başladığı hava desteği de bunun son örneğini oluşturdu. Peki Suriye de başlattığı hava operasyonlarının kısa vadede küresel ve bölgesel etkileri ne oldu? Bu sorunun cevabını yoruma açık birkaç madde ile şu şekilde özetleyebiliriz: Rusya, milli menfaatlerinin bulunduğu ve güvenlik tehdidi gördüğü konularda, karşısında ABD dahi olsa, artık silah kullanmaktan çekinmeyeceğini bir kez daha kanıtlarken, aynı zamanda Rusya'nın uluslararası politikadaki ağırlığı ve popülaritesini daha da arttı. Türkiye dahil bir çok ülkede Rusya nın Esad a dayalı Suriye politikalarının hezimete uğrayacağı, bu politikada çark etmek zorunda kalacağı ya da çark etmeye başladığı yönündeki sayısız yorum, Rusya nın askeri olarak sahaya inmesi sonrasında çöktü. Bu yorumların aksine krizin en başından itibaren durduğu çizgiyi bozmayan Rusya, Esad karşıtı Batılı devletlerin hepsine en azından şimdilik öngörülen geçiş sürecinde Esad ın varlığını kabul ettirdi. Buna ilaveten Suriye nin geleceği konusunda öncelikli muhatap haline gelmekle kalmadı, tüm küresel ve bölgesel güçlere kendisine yakın görüşteki İran ve Mısır ı da taraf olarak kabul ettirip aynı müzakere masasına oturmaya ikna etti. Afganistan ve Irak ta pek çok sivil ölüme neden olan ABD liderliğindeki koalisyon güçlerinin IŞİD e karşı 1,5 yıldır sürdürdüğü operasyonlara kıyasla 1 ayda daha etkili sonuç veren Rusya nın hava operasyonları IŞİD ve muhalif güçlerin pozisyon değiştirmek zorunda kalmasına neden olurken, Esad güçlerinin Türkiye de ismi sıkça anılan Halep başta olmak üzere pek çok kaybedilmiş bölgeyi tekrar kontrol altına almasını sağladı. Böylece Esad rejiminin öngörülen geçiş süreci öncesi güç toplamasına fırsat da tanınmış oldu. Bugün Batı nın en az 6 ay olmak üzere geçiş sürecinde bulunmasını kabul etmesine rağmen, Rusya nın Esad ın geleceği konusunu pazarlık malzemesi yapmayacağını ve bunun Suriye halkı tarafından belirleyeceğini ısrarla vurgulaması, geçiş sürecinde daha da güçlenmesi muhtemel olan Esad ın iktidardan kolay kolay uzaklaştırılamayacağı ihtimalini kuvvetlendirmekte. Aksinin Suriye ve belki Ukrayna da Rusya ya sunulacak teklifler sonucu beklemek mümkün.

23 ERCİYES ÜNİVERSİTESİ STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ (ERUSAM) Hazırlayan: Araş. Gör. Tekin Aycan TAŞCI 1981 yılında Zonguldak ta doğdu yılında TED Zonguldak Koleji nden mezun oldu yılında Mimar Sinan Üniversitesi Tarih Bölümünde lisans, 2007 yılında Ural Devlet Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümünde yüksek lisans eğitimlerini tamamladı. ERUSAM Rusya - Kafkasya Masasında araştırmacı olan TAŞCI, halen Süleyman Demirel Üniversitesi Tarih Bölümü Yakınçağ Ana Bilim Dalında doktora eğitimine devam etmektedir.