Devrim Öncesinde Yemen

Transkript

1 Yemen Devrimi

2 Devrim Öncesinde Yemen Kuzey de Zeydiliğe mensup Husiler hiçbir zaman Yemen içinde entegre olamaması Yemen bütünlüğü için ciddi bir sorun olmuştur. Buna ilaveten 2009 yılında El-Kaide örgütünün bu ülkede ciddi bir varlık göstermeye başlaması da Yemen in istikrarsız bir duruma gelmesine neden olmuştur. Bütün bu çatışmaların sonucunda, protestolar başlamadan önce dahi ülkenin tahminen üçte ikilik kısmı merkezî hükümetin kontrolü dışında bulunmaktaydı.

3 Ali Abdullah Salih 33 yıldır iktidardaydı. Salih iktidarı boyunca diğer birçok Ortadoğu lideri gibi ülke yönetimini ve kaynaklarını ülkedeki ufak bir azınlığa vermiş, halkın talepleri karşılamamıştır. Yemen deki ayaklanma için halk desteğinin artması ve iktidar partisinin parlamento grup başkanı Şeyh Sultan Barakani nin devlet başkanlığı için dönem sınırlamasını kaldırmayı düşündüklerini açıklaması ile son noktaya gelip patlamıştır.

4 Yemen Devrimi Başlıyor 27 Ocak 2011 tarihinde muhalefet gösterilerine başlamıştır. Ayaklanmalara katılan grupların çeşitliliği başlangıçtaki taleplerde de bir farklılığa yol açmıştır. Yemen deki ayaklanmalar 2011 yılının Ocak ayında küçük bir gösterici grubunun; ülkede gençler için bir gelecek olmamasını, hukukun üstünlüğünün olmamasını ve rejimin tüm ekonomik imkânları elinde tutmasını protesto etmek amacıyla sokağa çıkmasıyla başlamıştır. Kısa bir süre sonra gençlik hareketi ismi altında protestocular; iş, eğitim, sosyal yardım programları, kadınlara eşit haklar, yolsuzluğun sona erdirilmesi, Salih in görevi bırakması ve aile üyelerinin yeni bir siyasî düzen kurulmadan önce tüm üst düzey askerî görevlerden istifa etmeleri taleplerinde bulunmaya başlamışlardır.

5 Ali Abdullah Salih ilk başlarda bu gösteriler pek umursamamış ve ciddi tedbir almamıştır. Göstericiler giderek artması sonucu önce ekonomik tedbirler aldı. Askerin ve bürokrasinin kendisine bağlı olması için maaş artışı yaptı. Sonrasında askeri tedbirlere başvurdu ve göstericiler ile askerler çatışmaya başladı. Bu süreçte çok sayıda insan hayatını kaybetti. İç savaş korkusu ile Körfez İşbirliği Teşkilatı araya girdi Nisan ayında Körfez İşbirliği Örgütü Yemen le ilgili bir dizi inisiyatif başlattı.

6 Körfez İşbirliği Örgütü; Suudi Arabistan, ABD, İngiltere ve Avrupa Birliği nin desteğiyle Nisan ve Mayıs 2011 de aracılık yapmış ve bir öneride bulunmuştur. Öneride Salih in yargılanmaması (yargılanmaktan bağışık kalması) karşılığında yetkilerini yardımcısına devretmesini öngörmüştür. Anlaşma ayrıca, anayasa değişikliği sonrası yapılacak erken başkanlık seçiminin çerçevesini çizmiş, anayasa referandumu ve nihayet parlamento seçimine ilişkin hükümler içermiştir. Salih bunu reddetmiştir.

7 3 Haziran da başkanlık yerleşkesindeki camide patlayan bomba, Danışma Meclis (Şura) Başkanının ölümü ve Salih in ciddi şekilde yaralanmasıyla sonuçlanmıştır. Yaz aylarında müzakereler durma noktasına gelmiştir. Gösteriler artık silahlı hale gelmeye başlamıştır. Salih sonunda BM nin şu 23 Kasım 2011 deki kararlarını kabul etmiştir: En geç 7 gün içerisinde iktidar ve muhalefetin eşit şekilde temsil edileceği bir hükümetin kurulması (Md 1), Parlamentonun bir ay içerisinde başkana ve onunla çalışanlara görevleri süresince yaptıklarından dolayı yargılanmalarını engelleyen bir kanun yapılması (Md 3), Başkanın bu kanun çıktıktan sonra istifa etmesi ve yardımcısının devlet başkanı olarak göreve başlaması (Md 4), Yeni başkanın 60 gün içerisinde başkanlık seçimlerini yapması (Madde 5) ve referanduma sunulacak (Madde 7) yeni bir anayasanın yapımını üstlenecek bir anayasa komisyonu kurulması (Madde 6).

8 Kuzey deki Husi isyancıları, Güney deki isyancılarla pek çok bağımsız protestocu Anlaşmayı şüpheyle karşılamıştır. Artan baskılara direnemeyen Salih yetkilerini yardımcısı Mansur Hadi ye geri dönülmez şekilde devretmiş, taraflar muhalefetin öncülüğünde bakanlıkların eski iktidar partisi ve muhalefet bloku arasında eşit şekilde paylaştırıldığı bir ulusal uzlaşı hükümeti kurmuştur. Hadi, Salih taraftarlarıyla karşıtları arasındaki çatışmalar esnasında orduda ortaya çıkan kamplaşmanın giderilmesi için askerî bir konsey kurmuştur.

9 Birinci safha, Hadi nin rakipsiz uzlaşı adayı olarak girdiği erken seçimlerden 21 Şubat 2012 de başkan olarak çıkması ve 25 Şubat 2012 tarihinde parlamentoda yemin etmesiyle sona ermiştir. Ne var ki, bu seçimleri hem ülkenin kuzeyindeki Şiiliğin Zeydi koluna mensup Husi Hareketi hem de güneydeki ayrılıkçı Sünni Güney Hareketi boykot etme çağrısı yapmışlardır. Seçimlerde tek adayın çıkması ve oyların tamamına yakınını alması ve Hadi'nin eski rejimde devlet başkan yardımcısı olması, 2011 devriminin anlamının kalmadığı yorumlarına neden olmuştur.

10 Yemen'de eski rejimin büyük oranda kendini koruması ve kuzey ile güneydeki ayrılıkçı faaliyetler 2014 yılının Ağustos ayında patlama noktasına gelmiş ve 18 Ağustos'ta Husiler hükümetin petrol fiyatlarını yükseltmesi sonrası ayaklanmışlardır. Husiler güçlü oldukları kuzeyden ülkenin merkezine doğru ilerlemeye başlamış ve 19 Eylül'de başkent Sana'ya saldırıya geçmişlerdir. 21 Eylül'de şehrin içlerine girmeye başlamışlar ve önemli noktaları ele geçirmişlerdir. Bunun sonucunda da Başbakan Basindawa istifa etmek zorunda kalmıştır. 22 Eylül'de Sanaa'da sert çatışmalar olmuştur. 13 Ekim'de Halid Bahah, Husiler ile olan anlaşma sonucu başbakan olarak atanmıştır.

11 19 Ocak'ta Husiler, başbakanlık binasını kuşatmışlardır. Bina çevresinde çatışmalar olmuştur. Ertesi gün ise Husiler cumhurbaşkanlığı sarayını kuşatmışlardır. Böylece hem başbakan hem de cumhurbaşkanı tamamen kuşatılmış ve Husiler tarafından istifa etmeleri için baskıya maruz kalmışlardır. Baskılar sonucu, 22 Ocak'ta başbakan ve cumhurbaşkanı istifa etmek zorunda kalmışlardır. İran ın desteklediği Husilerin iktidarı alması ve Aden i kuşatmaları üzerine Suudi Arabistan öncülüğündeki koalisyon güçleri Husilere saldırı düzenlemiş ve iç savaşa dış müdahele gelmiştir.

12 2015 in Mart ayında başlayan müdahalede Suudi Arabistan güçleri İran destekli Husilere saldırmıştır. Saldırılar sonrasında İran ın Husilere desteği artmıştır. Bu süreçte İran özellikle Körfez ülkesi Umman üzerinden silahları Yemen deki Husilere aktarmıştır. Müdahale sonrası Hadi 2015 in Ekim ayında ülkeye geri dönmüştür da Birleşmiş Milletler öncülüğünde Hadi hükümeti ile Husiler ve eski Başkan Ali Abdullah Salih in güçleri arasında müzakereler başlamıştır.