NUTUK TAKİ İFADELERİYLE ATATÜRK VE MİLLİ BİRLİK (VAHDET-İ MİLLİYE)

Transkript

1 ÖZET NUTUK TAKİ İFADELERİYLE ATATÜRK VE MİLLİ BİRLİK (VAHDET-İ MİLLİYE) Atatürk ün Nutuk unda milli mücadelenin safhalarının yanı sıra Atatürk ün şahsiyeti, tarihi aksiyonu, devlet adamı, komutan ve inkılap lideri vasıflarını da görmekteyiz. Atatürk ün fikir cephesindeki en önemli kavramlardan birisi de milli birliktir. Anahtar Kelimeler: Nutuk, Milli Birlik SUMMARY ATATÜRK AND NATİONAL UNITY İN HİS SPEECH We can see Atatürk s personality, historical action, his qualifications such as statesman, commander and as a reform leader besides the stages of National Struggle in his Speech. One of the most important concepts of Atatürk s ideas is national unity Keywords: Speech, National Unity

2 NUTUK TAKİ İFADELERİYLE ATATÜRK VE MİLLİ BİRLİK (VAHDET-İ MİLLİYE) Mehmet ÇEVİK * Atatürk ün 19 Mayıs 1919 da Samsun a çıktığı zaman gördüğü ve sonradan tasvir ettiği durum tam bir karışıklık ve dağılmışlık manzarasıdır. Onun bütün aksiyonuna hakim olan ana fikir ve "durum şuuru işte bu manzarasıdır kaynaklanır: Önce tek bir hedef kurtuluş, ümit azim ve kararı etrafında birleştirmek, top yekün birlik ve beraberliği sağlamak, bütün siyâsi ve askerî faaliyetleri bu zemine dayandırmak Bu yapılmadıkça Vahdet-i Milliye" temin edilmedikçe ne askeri, ne de siyâsi zaferlerin kazanılması mümkün değildir. Atatürk ün 19 Mayıs 1919 dan 23 Ekim 1923 e kadar sahip olduğu aksiyon felsefesinin hareket noktası ve ilk prensibi "Vahdet-i Milliye"dir. Cumhuriyetin temelinde de bu vardır. Bunun içindir ki Atatürk yer yer düşünülen kurtuluş çarelerinin ve bu maksatla kurulan dağınık, mahalli teşkilâtların, hatta çete savaşlarının kafi olmadığın ve maksadı gerçekleştiremeyeceğine, inanır. Nutuk un sonunda da söylediği gibi Millet fakr u zaruret içinde harap ve bîtâb" (Nutuk, c II, s.898) düşmüştür Yorgun, bezgin, hatta ümitsizdir. Düşman devletler sürekli tecavüz halindedir. Padişah ve hükümet âcizdir. Üstelik açık ve gizli birtakım faaliyetlerle milli şuur felce uğratılmak, böylece yabancı müdahalesine ve manda nev inden himayelere zemin hazırlanmak istenmektedir. Fakat ilk ümit belirtilerinden itibaren, Türk Milleti kurtuluşun hangi noktada. olduğunu hissetmiştir. Bu nokta bütün millet:in etrafında temerküz edeceği "Vahdet-i Milliyedir Her şey buna bağlıdır. İçinde yaşanılan 'kaotik" ve "trajik" durumlardan kurtuluş, milli mücâdelenin zafere ulaşması, onun tabiî sonucu ve kaçınılmaz tarihi akışın neticesi olan milli devletin kuruluşu, hepsi daha başta milletçe bir ve beraber olmayı şart * Yrd. Doç. Dr., Fırat Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi ELAZIĞ

3 koşar. Fakat bu bütün memlekette yaygın, hakim bir aktif temayül, bir ana fikir haline gelmeden önce Türk Milletinin ruhunda ve vicdanında belirmiştir. Daha İzmir in işgaliyle başlayan millî nümayişler, kurulan mahallî.teşekküller, hatta çete savaşları. işte bu ruhun tecellisidir. Nitekim Atatürk bunu şöyle belirtmiştir : "Yer yer efrad-ı milletimiz, yekdiğerini aramağa, bulmağa başladı. Bunun neticesi olarak teşkilât meydana geldi. Devletimizin istiklâlini mahvetmeğe çalışan ecânîb, milletimizden böyle bir ruhun tecelli edeceğine intizâr etmiyorlardı. Böyle bir milletin hakk-ı bekası olamaz, kararını ittihazda bir millet mevcudiyeti, nazâr-ı dikkate alınmadı. Milletimizin' hadisât' ve dârâbat neticesi olarak yer yer taazzuv etmesine ehemmiyet vermemişlerdi. Bu ehemmiyet verilmeyen parçaların müdafaa etmek istedikleri ve verdikleri karar ve bütün milletin. kabul ettiği nokta-i esasi: Kuvâ-yı Milliye nin amil, irâde-i millîyenin hâkim olmasıdır. Ve bu teşkilatın ruhu budur (Karal, 1981, s 12-13) Burada geçen "taazzuv" kelimesinin derin bir mânâsı vardır. Atatürk sıralarda uyanan ruh halini, kollektif psikolojinin en doğru tezahürü olarak söz konusu kelime ile ifade etmiştir. Bu millete yeni bir sosyal organizma fikrinin yeniden şekillenmesi ve bütünleşmesi demektir. Zira "Kuvâ-yı Milliye nin âmil irâde-i. millîye nin hâkim olması ancak bu sayede mümkün olabilmiştir. Atatürk Eylül 1919 daki bir konuşmasında bu vâkayı: Şarktan ve Garpten yükselen sadâ-yı millet, Anadolu nun en ücra köşesinde mâkes buldu. Binaanaleyh millî cemiyetler düşmanın esaret boyunduruğuna girmemek maksadıyla milli vicdânın azîm ve irâdesinden doğmuş yegâne teşkilat oldu. şeklinde ifade eder. (Karal 1981 s12-13) Yine Atatürk, 22 Eylül 1919 günü Amerikalı General Harbord ile Sivas ta yaptığı bir görüşmede, O na millî mücâdelenin maksadını şöyle anlatmıştır: "Generale, harekât-ı milliye nin maksat ve gayesi ve teşkilat ve Vahdet-i Milliye nin sebeb-i zuhuru, anâsır-ı gayri müslimeye karşı olan hissiyat ve ecnebilerin memleketimizdeki menfı propagandası ve icraatı hakkında mufassalan ve müdellelen beyanatta bulundum. "(Nutuk, c.i, s.172).

4 General Harbord, Sivas Konresi kararına uyularak A.B.D. Senatosu tarafından teşkil edilip Türkiye ye gönderilen bir kurulun başkanı sıfatıyla Türkiye ye gelmişti. Bu kurul, Türkiye`de Ermeni ve manda meselesi hakkında bir rapor hazırlayıp senatoya sunmakla. vazifelendirilmişti. Bu kurulda Ermeni asıllı subaylar da mevcuttu. Atatürk bu görüşmede milli mücâdelenin sebep ve gayesini anlatmış ve bunun başta A.B. D. senatosu olmak üzere dünya kamuoyuna duyurulmasını sağlamıştır. Nitekim Emeni meselesiyle ilgili görüşmeler kongrede Türkiye lehinde neticelenmiştir. Fakat, Atatürk ün bahsettiği teşkilat ve "Vahdet-i Milliye nin ortaya çıkışı başka sebepler yanında ecnebilerin memleketimizdeki menfi Propaganda ve faaliyetlerine bir tepkinin de ifâdesidir. Teşkilât-ı millîyenin gayr-ı müslîm unsura bakışsı da yine onların bu menfi gayretlerinin bir neticesidir. Bununla beraber, millî, kuvvetler karşısında ihanet içinde olanlar sadece gayrimüslimler veya Avrupa nın menfî faaliyetlerini yürütenler değildir. Bunların yanında memleket içersindeki bazı muhteris işbirlikçiler veya ard niyetli kimseler ya bu hislerinin icabı, ya. da İstanbul Hükümetinin ve Avrupa devletlerinin kışkırtması sonucu çeşitli ayaklanmalara sebep olmuşlardır. Bu, memleket dahilindeki "Vahdet-i Milliye" yi en fazla zedeleyen âmildir. Ancak bazen teşkilâtlı kuvvetler, bazen de eşkıya hareketleri şeklinde kendini gösteren bu şahıs ve olaylara karşı sert tedbirler alınmaktan geri kalınmamıştır. Atatürk kongre öncesi Sivas a çektiği bir telgrafta şu talimatı verir : "Telgrafhâne tamamen kontrol. altına alınacaktır. Bir zabit komutasında bir manga asker ikâmet edecektir. Vâki olduğu gibi telgrafhaneyi işgal ve memurini tazyik ederek vahdet-i meşrü a-i milliye aleyhinde tahdiş-i ezhânı mücip ve âsâyişi muhil teşebbüsâtta bulunacak hainler kat iyen men edilecektir. " (Nutuk, c.i, s.254). Buda gösterir ki "Vahdet-i Milliye" nin karşısında dört mühim engel vardır: 1- İstanbul Hükümetinin faaliyetleri. 2- Avrupalıların faaliyetleri 3- Azınlıkların faaliyetleri. 4- İç ayaklanmalar. (iç ayaklanmalar üzerinde diğer üç unsurunda tesirleri vardır.)

5 görüldüğü üzere, bu dört engelin ki hemen hepsi teşkilâtlı kuvvetlerdir- Atatürk ün dilindeki ifadesi, en geniş mânâ ve şümulüyle "İhanet" tir. Atatürk Milli mücâdele esnasında. Vahdet-i Milliye" yi bu ihanete, bu bölücü unsur ve faaliyetlere karşı kuvvetlendirmeye çalışmıştır. meselâ Cemal Paşâ ya (İstanbul Hükümet-i Harbiye nazırı) yazdığı şifre telgraflarda Milli mücâdele aleyhinde faaliyet gösterenlerin ancak Vahdet-i Milliye sayesinde bertaraf edildiğini ve edileceğini belirtmektedir: (31/I0/19I9 ) "Adapazarı: havalisinde, hükümet ve teşkilat-ı milli-ye aleyhinde cereyân eden vak a malûm-ı sâmîleridir. Bu vak a vahdet-i milliye nin azmi ve hükümet-i seniyenin tedâbîr-i musibe ve kat iyesı sayesinde bertaraf edilmiş ise de henüz oralarda tohum-ı fesat mevcut bulunmaktadır. Milletin vahdet-i karşısında, tamamen mahvü nabût olacağına şüphe yoktur. (Nutuk, c.i s.264.) Görüldüğü gibi Atatürk tam bir güvenle her türlü yıkıcı ve bölücü faaliyetlerin milletin birlik ve beraberliği sayesinde yok edileceğine inanır. Fakat bir noktada bu da yeterli değildir. Zira damat Ferit, A1i Kemal ve Sait molla tarafından tertiplenen bir melanet olarak vasıflandırdığı hareketin padişaha iletilmesini ister. Atatürk ün bu yola başvurmasının, bu maksatla İstanbul Hükümetinin bazı üyeleriyle yazışmasının ve hadiselerden padişahı haberdar etmeleri istemesinin iki mühim sebebi vardır: Birincisi, görünüşte İstanbul erkanı ile Vahdet çarelerini aramak ve mümkün olduğu kadar iyi münâsebetleri devam ettirmektir. İkinci sebep ise, İstanbul hükümetinin sevk ve idare ettiği bazı menfi hareketlerden Padişahın haberdar olmağına inanması, padişahın meselelerden haberdar olduğu takdirde İstanbul daki bazı zevat tarafından yürütülen provokasyonları önleyebileceği ümididir. Fakat gizli başka sebep dahâ vardır: Padişahı hadiselerden her ne suretle olursa olsun haberdar etmek buna rağmen bizzat padişah gerekli tedbirleri almazsa meydana gelecek ikilik ve çatışmadan tamamen l İstanbul u mes ul tutmak... Bunun neticesi olarak, İstanbul karşında Anadolu nun vahdet ve tesânüdü daha da artacaktır. Zira Anadolu anlayacaktır ki. sadakatle bağlı olduğu padişah bile kendisine karşıdır veya hiçbir şekilde ümit bağlanacak bir kudrete sahip değildir. Hemen belirtelim ki milli mücâdele sadece dış düşmanlara karşı bir savaş değildi. Bizzat

6 Anadolu nun yahut Onu temsil eden Ankara nın İstanbul a karşı da bir mücâdelesiydi. işte yukarıdaki gizli sebep bir neticeye yaklaştıkça Anadolu daha müstakil hale gelecek ve milli hareketin meşruiyeti kendiliğinden gerçekleşecekti. nitekim Atatürk yukarıda bahsedilen telgrafın devamında: Milletin ve teşkilâtın bu gibi erâcife elbette atf-ı ehemmiyet eylemiyeceği bedîdâdır. Erbab-ı mefsadetin yalanlarla Vahdet-i Milliye yi " lekedar etmek istediklerini ileri sürerek mahallinde hükümet-i seniye tarafından resmen tekzibi suretiyle her türlü suitefehhümün izalesi ve bu eşhâs-ı muzırra hakkında tedkikat-ı lâzime bîl-ifâ tâkibât-ı kanuniyeye tevessül kılınması hayati bir mesele addolunmaktadır, efendim: derken bunu hissettirir (Nutuk, c.i, ş ) Yine bir başka telgrafında: (3/11/1919) "Heyet-i Temsiliyemizin teşki1ât ve Vahdet-i Milliyeyi ihlâl edecek en ufak bir hale karşı müsâmahakâr davranmayacağını elbette mazur görürsünüz." (Nutuk c.1 s ) demek suretiyle Anadolu daki Vahdet-i Milliyenin temsilcisi olan Heyet-i Temsiliye nin kararlılığını ifade etmektedir. Atatürk bu arada İstanbul ile münasebetlerin kesilmesi ve karşı tedbirlerin alınması hususunda meşru bir zemin arayışına girmiştir. Nitekim daha sonraki hadiseler, İstanbul hükümetinin otoritesini millet nazarında yıkmak, böylece Anadolu kuvvetlerini müstakil bir hale getirmek maksadını ortaya çıkarmıştır: işte bu bağımsız düşünme ve hareket etme, neticede yine bağımsız bir idarenin kuruluşunu kuvvetlendiren önemli bir âmil olmuştur. Nutukta Atatürk ün bu fikir ve davranışı kabu1 ettirme ve meşrulaştırma gayretleri ve bu maksatla İstanbul hükümetinin çeşitli.temsilcileriyle yapmış olduğu yazışmalar önemli bir yer tutar. bu yazışmamalar daha ziyade Cemal Paşa ve Tevfik Paşa ile yapılmıştır. Bunların mühim kısmı Vahdet-i Milliye" hususundadır Bazı örnekler şunlardır: (Cemal Paşâ ya l1/l2/19l9) Memleketin mukadderatını temin edecek yegâne kuvvet vahdet-i. milliye olduğu. ve bunu idâme eyliyecek de teşkilât-ı milliye bulunduğu malumdur. Bu vahdet ve teşkilatın vatanı inkisamdan kurtaracak devlet ve milletin

7 istiklâlini teminden ibaret olan gaye-i mukaddesesini bozmaya çalışanlar da İstanbul daki erbâb-ı mefsadettir (Nutuk c. S 286) (Cemal Paşâ ya:11/12/19l9 ) "Anadolu da fikr-i intizam ve emmiyet-i kalbiyenın muhtel olduğu doğru değildir, belki sâkıt Damat şerif Paşa Kabinesi zamanında husule getirilmiş olan bu ihtilâl-i efkâr ve emniyetsizlik ahîren Vahdet-i Milliye sayesinde zâil olmuştur." "Hükümet-i sakıtanın millete düşman, düşmanlara dost olarak takib etmiş olduğu siyaset-i hâinânenin mirası olan aydın Cephesinde para dercinde, belki bazı uygunsuzluklar olmuş olabilir. şu kadar k:i Sivas Umûmi Kongresi ile taazzuv eden Vahdet-i Milliye ve Harbiye nezaretinin himâmet ve muavenet-i vatanperveranesi sayesinde bu gibi hallerin de önü alınmış demektir" (Nutuk c.1 s ) Görüldüğü gibi Atatürk ün üzerinde durduğu en mühim nokta, Vahdet-i Milliyenin memleketin mukadderatını temin edeceği ve Sivas ûmumi kongresinin bir neticesi olduğudur. Bu itibarla Sivas kongresi Vahdet-i Milliyenin temini bakımından en mühim rolü oynamıştır. Çünkü bu kongre millî irâdeyi temsil niteliğine sahiptir. Bu şu. demektir ki milli irâdenin varlık şartı ancak milli birliğin var olmasıdır. Bu bakımdan "Heyet-i Temsiliye" hem millî birliğin, hem de milli iradenin temsil edildiği kuruluştur. Bu telgrafta dikkate şâyân bir görüş daha vardır. "ihtilali. efkâr" ve "emniyetsizliğin" "Vahdet-i Milliye" sayesinde ortada kalktığı hususu mühimdir. Atatürk çok doğru olarak millî birliğin aynı zaman fikir ve inanç birliği demek olduğuna, fertler arasında tam bir güven duygu yarattığına kanidir. Bu ise sosyal tesanüdün kendiliğinden var olması ve böyle bir dayanışmanın her türlü anarşi ve parçalanmayı önleyen, en sağlam bir zemin vücuda getirmesi demektir. Osmanlı Türkçe sinde ihtilâl" kelimesinin bir mânâsı da altüst olma, karışıklık, hercümerç, yani "anarşi"dir. Aslında Atatürk hiçbir İstanbul hükümetiyle hiçbir zaman mutabakat sağlanamayacağı kanaatindedir. Çünkü bu hükümetler "millete düşman, düşmanlara dost olarak" haince bir siyaset takip etmekte ve "Vahdet-i Milliye yi bozmak için her tedbire başvurmak tadırlar. Bu marifet sadece Damat Şerif Paşa'nın işi değildir ve millet buna hiçbir şekilde müsaade etmeyecektir. "Dahiliye Nazırı Damat Şerif Paşa, tereddütsüz ve aramsız Vahdet-i Milliye'yi bozacak, milleti her gün tevâli ve tevessü etmekte bulunan tecavüzler karşısında sâkit ve

8 âtıl tutacak tedbir almaktan geri durmuyordu." (c.i, s.290.) "Devletin umûr-u dahîliye ve siyasîyesinin katiyen iştirak kabul etmediği bir hakikat oimakla beraber emsâli nâmesbuk vaziyet-i hâzırda da vatan ve milletin mukadderatını temin edecek olan teşkilât-ı milliye'yi bilerek bilmiyerek zâafa düçar eyliyecek ve Vahdet-i Milliye'yi, ihlâl edecek hiçbir muameleye milleti muvafakat edemeyeceği de pek meşrû ve tabiidir." (Nutuk c.i, s ) Görüldüğü gibi Atatürk milleti temsil etme yetkisinin ancak Vahdet-i Milliye yi sağlamış olan Teşkilatı milliye ye ait olduğu görüşündedir. Tek meşrû ve müstakil kuvvet odur. Anadolu ile İstanbul arasındaki büyük uçurum asıl bu meselede derinleşmektedir. 0 kadar ki, İstanbul hükümeti bir taraftan halk arasında birlik ve beraberliği dağıtmaya çalışırken, öte yandan milli orduyu da zedelemeye uğraşmakta, komutan nakilleri vasıtasıyla teşkilat-ı milliyeyi zaafa uğratmak istemektedir. Meselâ, İstanbul hükümetinin İstanbul'da bulunan erkânı kolorduları başına geçirmek düşüncesiyle Ankara'da Yirminci Kolordu Komutanlığına Ali Fuat Paşa nın yerine Ahmet Fevzi Paşa yı getirmek teşebbüsü Vahdet-i Milliye yi parçalama maksadını gütmekten başka bir şey değildir: Ali Fuat Paşa nın kumandadan infikâkini biz esâsen hiçbir, vakit dâimi kabul etmedik. Ahmet Fevzi Paşâ nın asaleten kumandanlığa tayini mevzubahis olamaz. Sulhun takarrurundan evvel, tasavvur ve tensib edilen prensibin mevki-i tatbike konması mehâzir-i azimeyi dâirdir. Harbde bilfiil iktisab-ı makamı mevki etmiş zevâtı mâdûn vaziyete, sokmak olamaz. Bu nabemevsim teşebbüsât, teşkilât-ı milliye için çalışmakta olan zevâtın iş başından ayrılmalarını ve bu suretle Vahdet-i Milliye nin müteessir olmasını müstelzimdir." ( Nutuk c.i, s ) Yukarıda sözler Mustafa Kemal in Harbiye Nazırına çektiği 29 Kasım 1919 tarihli bir telgrafta geçer. Teşkilat-ı Milliye ye, hizmet edecek şahısların Anadolu da muhafaza edilmesi aynı zamanda İstanbul'un Anadolu ya hakim olmasını da önleyecektir. Bu noktada Ankara ile Anadolu arasında bir nüfuz otorite ve hâkimiyet mücâdelesinin var olduğu açıkça görülmektedir. Fakat Mustafa Kemal sadece Teşkilat-ı milliye nin varlık ve birliğini korumakla bu hakimiyetin sağlanacağı kanaatinde değildir. Bir vesileyle söylediği gibi bu mücadelede ve her şeyde İstanbul Anadolu ya hâkim değil,

9 tâbi olmak mecburiyetindedir. O halde Anadolu nun İstanbul a hâkimiyeti Meclis-i Mebusan'a kadar uzanmalı, orada her bakımdan anlaşmış, kaynaşmış, kuvvetli., tam dayanışma halinde "Vahdet-i Milliye" yi temsil edecek bir grup kurulmalıdır. "Bir heyet-i içtimâiyenin beka ve saadetinin, ancak emelde ve istihsal-i âmâlde iştirâk-i tam halinde bulunmasına mütevakkıf olduğunu izah ettik. Vatanın halâsı, istiklâlin temini" hedefine müteveccih, Vahdet-i Milliyemizin esâslı, muntazam teşkilâtın vücûduna ve bu teşkilâtı hüsn-i sevk u idâreye muktedir dimağların, enerjilerin bir dimağ ve bir enerji halinde müttehid ve mümtezic bir hale gelmesine vâbeste olduğunu söyledik ve bu münasebetle İstanbul da açılacak Meclis-i mebüsânda kuvvetli mütesanit bir grup teşkili zaruretini meydana koyduk. (Nutuk c.1 s.359) İstânbul'da kurulacak meclise bu yoldan hakim olmak suretiyle milli hakimiyetin ve milli birliğin daha sağlam ve meşru bir zemine oturtulacağına inanan Mustafa Kemal Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Heyet-i Temsiliyesi adına bir tamim yayınlayarak şöyle der: (17/2/1920) İrâde-i. milliyenin tecelligâhı kanunisi olan, Meclis-i Mebusan ı açarak hâkimiyet-i milliye yi teyide muvaffak olan cemiyetimizin, en mühim ve en esâslı vezâifinden biri de âmâl-i milliye ye "mutabık: esasat dahilinde, bir sulhun akdine kadar Vahdet-i Milliye yi muhafaza etmektir. Cemiyetimizin her müşkülü iktiham ile vatanı ve mevcudiyet-i milliye yi kurtarmak hususundaki- mesâi-yi rehâkârânesine maksud-ı millinin istihsal ve istirdadına kadar daha büyük bir azim ve imân ile devam-ı lazım eden bulunmakla, hayat ve beka esasından ibaret olan teşkilât-ı millîyenin vatanın her köşesinde âmm ve şamil bir surette tââzzuvuna kelevvei devam edilmesini bilcümle hey ât-ı merkeziye ve idareden bir kere daha rica ve tekid eyleriz. (Nutuk c.i, s. 379) Teşkilat-ı millîyenin hayat ve beka esasından ibaret olması, onun hem, ruhu hem de gayesi olan Vahdet-i Milliye" nin ebedi olması demektir. Milli mücâdele esnasında "teşkilat-ı milliye", "Kavâ-yı Milliye başta olmak üzere derece derece mahalli. kurtuluş cemiyetleri teşkilatlarından Heyet-i Temsiliye ye ve ondan Türkiye Büyük Millet Meclisine kadar bütün millî kuruluşların gayesi Türk Milleti nin hayat ve bekasıdır. Nihayet Türkiye Büyük Millet Meclisi hepsinin yerine geçip Cumhuriyete vücut verince

10 bu hayat ve beka Cumhuriyetin davası olmuştur. O halde Türkiye Cumhuriyeti nin de temelinde ebedî millî birlik, beraberlik ve bütünlük vardır. Bunun içindir ki Vahdet-i Milliye geçici bir zaruret değildir ve mutlaka korunması lâzımdır. Atatürk Anadolu ve Rumeli deki komutanlara gönderdiği bir başka telgrafta: (19/2 /1920) "Vahdet-i Mil1îye'nin ihlali fikriyle yapılacak her teşebbüs ve taarruzu makulat dahilinde akîm bırakmak taht-ı vücuptadır. Amal-î milliye ye mutabık bir sulh istihsal edilmedikçe Kuvâ-yı Milliye nin terk-i faaliyet etmesi imkanının mevcud olamayacağı hakkında alâka-daranın tekrar nazar-ı dikkati celb edilmekle, beraber vahdet u tesanüd-i millinin. takviye ve idamesi hususunda her zamandan ziyade mutebassır ve muteyakkız bulunulmasını hasseten rica ve temenni eyleriz. (Nutuk c. 1 s.384 ) Bu tamim ve telgraflarda dikkati çeken bir husus vardır: Türk milletinin İstiklâl ve hâkimiyet haklarının kabul edildiği bir barış yapılıncaya kadar milli vahdet ve Kuvâ-yı Milliye muhafaza edilecektir. Bunun manası, böyle bir barış için bu iki unsurun en caydırıcı kuvvetler olmasıdır. Bu kuvvetler hem itilâf devletlerine, hem de İstanbul hükümetlerine karşı kullanılacaktır ve nitekim öyle olmuştur. Atatürk çok iyi biliyordu ki bir milletin istiklâl mücadelesinde uzlaşmacı ve teslimiyetçi bir politika güderek, düşmanlardan insaf ve merhamet dilenerek memleket kurtarılamaz. Böyle bir mücadele prensibi yoktur. O,bunun için kime ve neye karşı olursa olsun silahlı mücâdele prensibini benimsemiştir. İkinci olarak dışa kuvvetli olmanın ve kendini kabul ettirmenin ilk şartı içte milli birliğe ve sağlam kuvvetlere dayanmaktır. Kendi içinde parçalanmış bir milletin barış masasına oturma ya hakkı yoktur. Atatürk ün "...âmal-i milliyeye mutabık esasat dahilinde bir sulhun akdine kadar Vahdet-i Milliye" ve Kuva-yı Milliye nin şart olduğunu belirtmesi bundandır. İçte de aynı durum söz konusudur. Milli birliğini ve kuvvetlerini temin etmiş olan Ankara nın Saray a ve İstanbul hükümetlerine karşı en büyük silahı bu iki kuvvettir. Onlara karşı girişilen her teşebbüs yine onlarca bertaraf edilmiştir: (16/3/1920)."Kuvâ-yı Milliye ile tevhid-i harekât eden hükümetlerin icraatına müdahale etmek suretiyle Vahdet-i Milliye yi sarsmak ve hainane muhalefetleri teşvik ve

11 tezyid-i cürete sevk eylemek tariki takib olundu. Vahdet-i Milliyenin teşkil ettiği metanet ve tesanüt. karşısında bu savletler de eridi." (Nutuk, c.1, s.419). Ne yazık ki bütün, bu hareketler milletin vahdeti yerine şahsi teşebbüs ve ihtiraslarının bir tezahürü şeklinde de telaki edilmiş tir. Fakat Atatürk hareketin kaynağını şöyle izah eder : Hatırlarsınız ki, hâsıl olmaya başlayan Vahdet-i Milliye yi milletin galeyan ve intibahı neticesinde affetmekten ziyade şahsi teşebbüs semeresi telakki, ediyorlardı. (Nutuk, c.ii, s. 439.) Demek ki Atatürk e göre Vahdet-i Milliye milletin ve intihabı neticesinde ortaya çıkan ve maddi bir kuvvete dönüşen manevi bir birlik hadisesidir, Yani ortada bir şahsiyet kavgası yoktur. Bunun yerine her haliyle milleti hakim kılmak gayretleri vardır. Bu birlik ve kuvvettin temsili olan Türkiye Büyük Millet Meclisi ni her fırsatta hakim kılma çareleri aranmaktadır. Mesela Londra Konferansı nın mevzu-ı bahs olduğu günlerde, Atatürk ve Tevfik Paşa ya icra vekilleri heyet-i riyaseti adına tarihinde bir telgraf çeker: Sevres Muahede-i meşumesini imzalamış bir heyetin varis-i hususisi olan heyetimiz murahhaslarının mülkü millete nâfi şerâit istihsal edilebilmesi gayr-ı mümkündür. Binaenaleyh vatanın menaf-i âliyesi icabı işbu müzakerat-ı sulhiyede sizin aradan çıkarak Büyük Millet Meclisi murahaslarını Vahdet-i Milliyeyi tamamen irâe eder bir şekilde serbest bırakmaklığınızı lazımdır (Nutuk c. 11, s. 568.) Atatürk başarı ve kurtuluşun ancak sine-i millet te mümkün olacağı inancındadır. Bunun dışında İstanbul hükümeti mensuplarına asla güvenmemektedir. Mesela Tevfik Paşa nın bir telgrafından bahsederken Tevfik Paşa evvela benim şahsıma bir telgraf verdi. 17 Ekim 1922 tarihinde olan bu telgrafnamede, Tevfik Paşa ibraz olunan muzafferiyetinin bundan böyle İstanbul ve Ankara arasında ihtilaf ve ikiliği kaldırmış ve Vahdet-i Milliye nizi temin etmiş olduğunu yazıyordu. Yani Tevfik Paşa demek istiyordu ki memlekette düşman kalmadı, binaenaleyh padişah yerinde, hükümet onun yanında millete düşen bu makamların vereceği emirlere itaat etmektir. Bu takdirde vahdete mani elbette bir şey kalmamış olur. (Nutuk c. II, s. 687.) Atatürk Tevfik Paşa ya gönderdiği cevabî telgrafında kendisi ve arkadaşlarının devlet idaresinden çekilmelerinin önemli bir mesuliyeti yerine getirmek olacağı

12 tavsiyesinde bulunur. Çünkü Atatürk e göre bu şahıslar milletten, sada-yı millet ten ayrı hareket etmekle gayri meşru bir hükümet namına taşımak gafletinde bulunmaktadırlar. Yine ona göre bu şahıslar kirli bir tahtın çürümüş ve çükmüş ayaklarına sarılan menfaatperestler dir. Çünkü milletten ve onun hissiyatından bihaber bir idare faaliyet göstermişlerdir. Halbuki Atatürk ün hedefi vatanın kurtuluşunu ve istiklalini temin etmeye yönelik bir teşkilat ve idare kurmaktır. İşte Vahdet-i Milliye yani (milli birlik) bu teşkilat ve idarenin ruhu kaynağıdır. KAYNAKLAR ATATÜRK, Kemal; Nutuk, C.I, ( ), C. II, ( ), C. III, (Vesikalar, Türk Devrim Tarihi Enstitüsü, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1973 KARAL, Enver Ziya; Atatürk ten Düşünceler, Milli Eğitim Basımevi, Atatürk Kitapları Dizisi:1, İstanbul, 1981