Temel Ağız-Diş Sağlığı Göstergeleri

Transkript

1 B i r l i k t e ö ğ r e n e l i m TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ Cilt 26, Sayı 2, Mayıs-Ağustos 2007 Temel Ağız-Diş Sağlığı Göstergeleri Bahar GÜÇİZ DOĞAN Toplumların ağız-diş sağlığı düzeyini gösteren ve durumun iyileştirilmesi için yapılan müdahalelerin, planların ve programların başarısının değerlendirilmesinde kullanılan temel ağız-diş sağlığı ölçütleri, aynı zamanda gruplara ve yere göre karşılaştırılabilir bilgilerdir. Bu ölçütlerin rutin sağlık kayıtlarından kolayca elde edilebilir olmasına karşılık, ülkemizdeki diğer sağlık kayıtlarında yaşanan sıkıntılar ağız-diş sağlığına ilişkin kayıtlar için de geçerli olduğundan, ülke düzeyinde veya bölgesel ölçütlere ulaşmak için temel ağız-diş sağlığı araştırmalarına gerek duyulmaktadır. Bu araştırmalarda başlıca toplumu etkileyen ortak ağız-diş sağlığı hastalıkları ve durumlarının prevalansı, toplumun alt gruplarında (ki bu gruplar özel olarak hizmet gereksinimi olan gruplardır) hastalığın düzeyi, şiddeti ve tedavi gereksinimi konusundaki varyasyonlar belirlenir (1). Genel olarak toplumun ağız-diş sağlığı düzeyinin belirlenmesinde Dünya Sağlık Örgütü nce önerilen bazı yaş/yaş grupları vardır. Bu yaşlar/yaş grupları şöyledir: 5 yaş, 12 yaş, 15 yaş, ve yaş grupları. Beş yaş süt dişlerindeki çürük düzeyini belirlemede önemlidir ve çürük düzeyinde olan değişimleri diğer indeks yaşlardaki daimi dişlerde olan değişimlerden çok daha kısa sürede gösterir. On iki yaş, üçüncü azı dişleri dışında bütün daimi dişlerin sürmüş olduğu yaştır. On beş yaşta daimi dişler 3-9 yıldır ağızdadırlar ve ağız ortamına maruz kalmışlardır. Bu yaş aynı zamanda ergenlik çağında periodontal hastalık göstergelerinin değerlendirilmesi için de önemli bir yaştır. Otuz beş-kırk dört yaş grubu, erişkinlerin ağız-diş sağlığı durumunu incelemek için standart izleme grubudur. Diş çürüklerinin tam etkisi, ağır periodontal hastalığın düzeyi ve ağız sağlığına ilişkin hizmetlerin genel etkileri bu yaş grubuna ilişkin veriler ile izlenebilir. Altmış beş-yetmiş dört yaş grubu ise, yaş dağılımındaki değişiklikler ve uzayan yaşam süreleri ile birlikte önem kazanmıştır. Bu grup için toplanan veriler hem yaşlılar için uygun ağız-diş sağlığı hizmetlerinin planlanması, hem de ağız bakım hizmetlerinin toplumdaki genel etkilerinin izlenmesi için gereklidir (2, 3). Ağız sağlığına ilişkin ölçütlerin hesaplanmasına temel olacak verilerin toplanması için Dünya Sağlık Prof. Dr., Hacettepe Üniversitesi, Tıp Fakültesi Halk Sağlığı, Ankara. Yazışma adresi: Prof. Dr. Bahar Güçiz Doğan HÜTF Halk Sağlığı AD, 06100, Ankara. e-posta: bdogan@hacettepe.edu.tr Örgütü nün geliştirdiği standart formların, kodlama sisteminin ve araç-gerecin kullanılması önerilmektedir (2, 4). Ağız muayenelerinin, standardizasyon ve kalibrasyon eğitiminden geçmiş ve %80 veya daha üst düzeyde uyum sağlamış (2) diş hekimliği fakültesi mezunu diş hekimleri veya sınıf öğrencisi diş hekimi adayları tarafından yapılması gereklidir. Toplumun ağız - diş sağlığı düzeyini göstermek üzere kullanılan temel ölçütler şöyledir: Çürük deneyimi prevalansı Tedavi edilmemiş çürüklü kişi yüzdesi Ortalama diş sayısı Ortalama çürük ve kayıp diş sayısı DMFT indeksi (Çürük, kayıp, dolgulu dişler indeksi) Dişsizlik yüzdesi Dental flüorozis Toplum periodontal indeks (Community periodontal index-cpi) Bunların dışında, Dünya Sağlık Örgütü ağız sağlığı araştırmalarında klinik değerlendirmede incelenebilecek diğer durumlar olarak ekstra oral muayene, temporomandibular eklem değerlendirilmesi, oral mukozanın değerlendirilmesi, mine opasiteleri/hipoplaziler, ataçman kaybı, tedavi ihtiyacı, protez durumu ve protez gereksinimi, dentofasiyal anomaliler ile acil bakım ve konsültasyon gereksinimini de tanımlamıştır. Yukarıda belirtilen temel ölçütlerin tamamının hesaplanması için dişlerin durumu ile toplum periodontal indeksin muayene formu üzerine Dünya Sağlık Örgütü nün standart kodlama sistematiği ile belirtilmesi gerekmektedir. Buna göre dişlerin durumu sağlam, çürük, dolgulu ve çürük, dolgulu, çürük yok, eksik, çürük nedeniyle, eksik, başka nedenle, fissür sealant, köprü ayağı, özel kron veya veneer/implant, sürmemiş diş (kron) / ekspoze olmamış kök, ve travma olarak kodlanmaktadır (2, 5). Toplum periodontal indeksin kodları ise sağlıklı, sond ile muayene edilmeden, doğrudan veya ağız aynası kullanılarak kanamanın gözlenmesi, sond ile muayene sırasında diş taşı saptanması, ancak sondun üstündeki siyah bandın tümünün gözlenebilir olması, 4-5 mm cep (diş etinin kenarı sondun üstündeki siyah bant sınırları içinde), 6 mm veya daha derin cep (sondun üstündeki siyah bant görünmüyor) şeklindedir (2, 6). Toplum 40

2 TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ Cilt 26, Sayı 2, Mayıs-Ağustos 2007 periodontal indeks (Community periodontal index-cpi), her kategoriye düşen kişi yüzdesi olarak ifade edilir. Bu muayeneler sırasında özel olarak tasarlanmış, ucu 5,5 mm toplu, topun ucundan başlayarak 3,5 ve 5,5 mm ler arasında siyah bant bulunan, 8,5 ve 11,5 mm lerde işaret bulunan hafif CPI sondu kullanılır (bkz. Resim 1). Çürük deneyimi prevalansı, en az bir dişinde doldurulmuş veya doldurulmamış çürük olan kişilerin yüzdesidir ve şöyle hesaplanır: En az bir dişinde doldurulmuş veya doldurulmamış çürük olan kişi sayısı 100 Tedavi edilmemiş çürüklü kişi yüzdesi, en az bir dişinde aktif, doldurulmamış çürüğü bulunan kişi yüzdesidir ve şöyle hesaplanır: En az bir dişinde aktif, doldurulmamış çürük olan kişi sayısı 100 Ortalama diş sayısı, ağızda bulunan ve sağlam, çürük, dolgulu ve çürük, dolgulu, çürük yok, fissür sealant veya köprü ayağı, özel kron veya veneer/ implant kodu almış olan bütün dişlerin toplanıp kişi sayısına bölünmesiyle hesaplanır. Toplam diş sayısı Ortalama çürük diş sayısı hesaplanırken çürük ve dolgulu ve çürük kodu almış dişler toplanıp kişi sayısına bölünür. Ortalama kayıp diş sayısı ise eksik, çürük nedeniyle ve eksik, başka nedenle kodları almış dişlerin ortalamasıdır. Ortalama çürük diş sayısı= Ortalama kayıp diş sayısı= Toplam çürük ve dolgulu çürük diş sayısı Toplam çürük veya başka nedenle eksik diş sayısı Resim 1. CPI DMFT sondu (3). indeksi, çürük (decayed), kayıp (missing) ve 11.5 mm 8.5 mm 5.5 mm 3.5 mm 0.5 mm Resim 1. CPI sondu (3). dolgulu (filled) dişlerin toplamını gösterir. Bu indeks hesaplanırken 30 yaşın altındaki kişiler için kayıp diş sayısı olarak yalnız eksik, çürük nedeniyle kodu almış dişler hesaplamaya katılırken, 30 ve daha yukarı yaştaki kişiler için hem eksik, çürük nedeniyle, hem de eksik, başka nedenle kodları almış dişler hesaplamaya katılır. DMFT hesaplamasında temel bütün daimi dişler yani, 20 yaş dişlerini de içerecek şekilde, 32 dir. Fissür sealant veya köprü ayağı, özel kron veya veneer/implant kodu almış olan dişler DMFT hesaplamasına dahil edilmezler (2, 7). 30 yaş altındaki kişiler için DMFT= Çürük diş + dolgulu çürük diş + dolgulu diş + çürük nedeniyle eksik diş 30 yaş ve üstündeki kişiler için DMFT= Çürük diş + dolgulu çürük diş + dolgulu diş + çürük veya başka nedenle eksik diş Dişsizlik yüzdesi, muayene formunda bütün dişleri eksik, çürük nedeniyle ve eksik, başka nedenle veya sürmemiş diş (kron) / ekspoze olmamış kök kodu almış olan kişilerin yüzdesidir; hesaplama şekli şöyledir: Dişsizlik yüzdesi= Toplam çürük veya başka nedenle eksik diş + sürmemiş diş (kron) / ekspoze olmamış kök sayısı 100 Dental flüorozisin değerlendirilmesinde Dean indeksinin kullanılması önerilmektedir (2, 8). Değerlendirme en fazla etkilenmiş iki diş üzerinden yapılır. Eğer iki diş eşit şekilde etkilenmemişse, daha az etkilenmiş olanın indekse göre aldığı skor kaydedilir. İndekste skorlama normal, şüpheli, çok hafif, hafif, orta, ve şiddetli şeklinde yapılır ve her skora düşen kişi sayısının yüzdesi olarak ifade edilir. KAYNAKLAR Güçiz Doğan 1. Sheiham A, Spencer J. Health needs assessment. In: Pine CM, editor. Community oral health. Bath-Great Britain: Elsevier Sciences Limited; 2002 p WHO. Oral Health Surveys-Basic Methods. 4th Edition. World Health Organization, Geneva, Pathfinder surveys. expl/pathfinder.html. Erişim tarihi: Gökalp S, Güçiz Doğan B: Türkiye Ağız-Diş Sağlığı Profili, T.C. Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Basımevi, 2006, s , Dentition status and treatment need. Erişim tarihi: Community Periodontal Index (CPI). Erişim tarihi: Caries Prevalence: DMFT and DMFS. Erişim tarihi: Dental fluorosis. orhfluor97.html. Erişim tarihi:

3 Duyurular 12 Ulusal Halk Sağlığı Kongresi Ekim 2008 Ankara EUPHA 2008 conference: I-health: innovation and health in Europe. Lizbon, Portekiz, 6-8 November Dünya Halk Sağlığı Kongresi 27 Nisan-1 Mayıs 2009 İstanbul Ulusal Halk Sağlığı Kongresi 12. Dünya Halk Sağlığı Kongresi ile ortaklaşa düzenlenecektir ASPHER 2008 conference Innovation and modernization in research and education in public health, 5-6 November Annual conference 2008 of the UK Faculty of Public Health: Challenging problems, sharing solutions: working together for public health, 3-5 Haziran 2008, Cardiff, İngiltere. EURO-URHIS conference: improving health in European urban areas: the role of urban health indicators, Haziran 2008, Brüksel, Belçika. The Politics of Health, Haziran 2008, Atina, Yunanistan. 7th International Conference on Health Economics, Management and Policy, Temmuz 2008, Atina, Yunanistan. Health Economics And Global Renaissance-7 th European Conference on Health Economics, Temmuz 2008, Roma, İtalya The 12th Biennial Congress of the European Society for Health and Medical Sociology - ESHMS: Health and Wealth in East and West: Divergence and Convergence in Europe, Ağustos 2008, Oslo, Norveç th Annual meeting of the European Association of Dental Public Health, 4-6 September 2008, Heidelberg, Almanya 8 th IUHPE European conference on health promotion and education, 9-13 September 2008, Torino, Italya International Congress on Migration and travel medicine: the Challenge of the New Schengen Border of Hungary, 2-4 Ekim 2008, Macaristan. Annual congress European Respiratory Society, 4-8 Ekim 2008, Berlin Almanya 42

4 TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ Cilt 26, Sayı 2, Mayıs-Ağustos 2007 Temel İlkeler TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ NİN TEMEL İLKELERİ YAZARLARA AÇIKLAMALAR/BİLGİLER Toplum Hekimliği Bülteni yılda 3 kez (4 ayda bir) Ocak, Mayıs ve Eylül aylarında çıkar. Toplum Hekimliği Bülteni içeriğinde, halk sağlığı alanı ile ilgili olan afetler ve sağlık, ağız ve diş sağlığı, bulaşıcı hastalıklar, çevre sağlığı, çocuk ve adolesan sağlığı, epidemiyoloji, iş sağlığı, kadın sağlığı, kronik hastalıklar, mezuniyet öncesi ve sonrası halk sağlığı eğitimi, nüfus bilimi, okul sağlığı, ruh sağlığı, sağlık eğitimi, sağlık ekonomisi, sağlık yönetimi, sağlığın sosyal boyutu, tıbbi antropoloji, tıbbi etik, toplum beslenmesi, yaralanmalar ve şiddet koruma ve kontrolü gibi konulara yer verir. Basılan yazıların, özetler de dahil olmak üzere, yayın hakkı Toplum Hekimliği Bülteni ne aittir; izinsiz basılamaz ve/veya çoğaltılamaz. Derginin kısaltılmış adı TOPLUM HB şeklindedir. YAZI TÜRLERİ A. Araştırma makaleleri Bilimsel yöntem ve kurallara uygun olarak yapılmış araştırmalar bu kapsamdadır. Gönderilen yazıların daha önce, özeti dışında, herhangi bir yerde yayınlanmamış ya da yayın için kabul edilmemiş olması gereklidir. Araştırma makaleleri, özet dahil olmak üzere, 4000 sözcüğü aşmamalıdır. Sözcük sayısı başlık sayfasında yer almalıdır. B. Çağrılı Yazılar/Derlemeler Dergide yayınlanacak çağrılı yazı/derleme türündeki yazılar editörler kurulu tarafından önceden planlandığı için, en yeni bilgileri kapsamlı biçimde gözden geçiren ve tartışan davetli yazılar bu kapsamda yayınlanacaktır. Çağrılı yazılar/derlemeler, özet dahil olmak üzere, 5000 sözcüğü aşmamalıdır. Sözcük sayısı kapak sayfasında yer almalıdır. Çağrılı yazı/derleme yazılar kendine özgü alt başlıklardan oluşabilir. C. Editöre Mektuplar Bu bölümde, dergide son iki sayıda yayınlanmış olan yazılara yönelik görüşler ve katkılar yer alacaktır. Orijinal bir çalışma olarak hazırlanmamış ve hazırlanamayacak bilgilerin iletilmesi amacıyla oluşturulduğundan kısa-öz olmalı, 400 sözcüğü aşmamalı, özet içermemeli, kaynaklar sınırlı olmalıdır. D. Kısa raporlar Araştırma özetleri bu kapsamdadır. Kısa raporlar, kaynaklar hariç, 1000 sözcüğü aşmamalıdır. YAZIM KURALLARI Derginin yayın dili Türkçe dir. Yazılarda Türk Dil Kurumu yazım kurallarına uymak esastır. Yazılar, standart A4 boyutlarına (21 X 29.5 cm) beyaz kağıda, dört kenarda 2.5 cm boşluk kalacak şekilde, Times New Roman yazı karakteri kullanılarak, 12 punto ve iki satır aralıklı olarak, MS Word programında yazılmalıdır. Yazarlara yazılarının bir kopyasını saklamaları önerilir. Yayınlanmadan önce makalenin içeriği konusunda uzlaşmak yazarların sorumluluğunda olduğundan, tüm yazılar yazarların her birince imzalanmalıdır. Yazılarda bulunması gereken bölümler: Kapak sayfası, başlık sayfası, Türkçe özet, İngilizce özet ve başlık, giriş ve amaçlar, yöntem, bulgular, tartışma ve sonuç, kaynaklar, istenirse teşekkür, tablolar, şekiller, grafikler, resimler. Çalışmayı parasal ve/veya teknik olarak destekleyen kaynaklar varsa, kapak sayfasında dip not olarak belirtilmelidir. Tüm sayfaların sağ alt köşede başlık sayfasından itibaren numaralandırılması gerekmektedir. A. Kapak Sayfası Kapak sayfasında, yazının daha önce, özeti dışında, yayınlanmadığı ya da yayınlanmak üzere herhangi bir yere gönderilmediği, yazarların yazının son halini okuyarak onayladıkları, yazı ile ilgili her türlü sorumluluğu üstlendikleri belirtilmeli ve yazarlarının tümünün imzaları bu metnin altında yer almalıdır. Yazarlar çalışmayı yürüten kişiler olmalıdırlar. Çalışmayı destekleyen ya da çalışma ile ilgili danışılan kişilerin adları gerekiyorsa teşekkür bölümünde anılmalıdır. B. Başlık Sayfası Dergide yayınlanmak üzere gönderilen yazıların tarafsız bir biçimde değerlendirilebilmesi için, yazarların ad-soyad ve adreslerinin yalnız başlık sayfasında yer alması gerekmektedir. Yazının başlığı olabildiğince kısa ve bilgilendirici olmalıdır. Başlık sayfasında, yazarların ad-soyad, unvan ve çalışma adresleri ile birlikte her türlü yazışmanın yürütüleceği yazara ait yazışma adresi, telefon ve faks numaraları, elektonik posta adresleri bulunmalıdır. Eğer yazı herhangi bir bilimsel toplantıda sunulmuş ise, toplantının adı, yeri ve tarihi belirtilmelidir. Metin, özet ve kaynaklar dahil, tablolar, grafikler ve şekiller hariç olmak üzere, sözcük sayısı bu bölüme yazılmalıdır. C. Özet ve Anahtar Sözcükler Başlık sayfasından sonra, sıra ile Türkçe ve İngilizce özetler başlıkları ile birlikte ayrı ayrı sayfalarda yer almalıdır. Özetler 250 sözcüğü aşmamalıdır. Özetlerin başında Türkçe ve İngilizce başlık, sonunda ise mutlaka Index Medicus a göre seçilmiş en çok 5 (beş) anahtar sözcük yer almalıdır. Özetler şu alt başlıklar ile yazılmalıdır: Amaç(lar) [Objective(s)], Yöntem [Method], Bulgular [Findings], ve Sonuç [Conclusion]. Derleme yazıların özetleri, derlemenin önemli noktalarının kısa bir değerlendirmesi olmalıdır.türkçe anahtar sözcükler, İngilizce anahtar sözcüklerin tam Türkçe karşılıkları olma- 43

5 Temel İlkeler lıdır. Kullanılan anahtar sözcüğün Index Medicus ta yer alan anahtar sözcükler arasında olup olmadığı internette NLB MeSH Browser sayfasından kontrol edilebilir. D. Ana Metin Giriş ve Amaç(lar): Okuyucuyu incelenen sorun/ konu ve diğer yazarların bu konudaki bulguları hakkında bilgilendirmek amaçlanmalıdır. Çok önemli makaleler referans olarak kullanılmalı ve çalışmanın amacı hakkında açık ve ayrıntılı bilgi verilmelidir. Yöntem: Çalışmada kullanılan yöntemler ve veri toplama biçimi ayrıntılı bir şekilde açıklanmalıdır. Yöntemle ilgili daha önce yayınlanmış olan yazılar kaynak gösterilmelidir. Bulgular: Çalışmadan elde edilen bulgular hiçbir yorum olmaksızın açıklanmalıdır. Tablo, şekil veya grafiklerdeki veriler ve yapılan analizler ayrıntılı olarak açıklanmalıdır. Tartışma ve Sonuç: Bulgular, diğer yazarların önceki çalışmalarındaki bulgularla ilişkilendirilir ve bu veriler üzerine yorum yapılır. Bu bulguların alanına katkıları da açıklanmalıdır. Verilere dayalı öneriler getirilmelidir. TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ Cilt 26, Sayı 2, Mayıs-Ağustos 2007 E. Tablolar, Grafikler, Şekiller Her tablo/grafik/şekil ayrı sayfaya olmak üzere, kaynaklar dan sonra yer almalıdır. Her tablonun/grafiğin/şeklin, metinden bağımsız olarak kim, ne, nerede, ne zaman sorularına yanıt verecek şekilde tanımlayıcı bir başlığı olmalıdır.tablo/grafik/şekil ile ilgili başlık ve açıklamalar tablonun verildiği sayfada verilmelidir. Yazıda en çok beş tablo yer almalıdır. Tablolar, Bülten in yayın stiline uygun olarak değiştirilebilir.grafikler/şekiller en çok iki adet olmak üzere, tablolardan sonra yer almalıdır. Yazının kabulünden sonra orijinal kopyaları disket ile gönderilmelidir. Tam sayfayı kaplayan tablolar/grafikler/şekiller basılmayacaktır; yazarların bu bilgiyi metin içinde vermeleri gerekmektedir. Fotoğraf kabul edilmeyecektir. F. Dipnot Tablo kapsamındaki herhangi bir konunun belirtilmesi için (*) gösterimi ile dipnot kullanılabilir. Bu özel durumun açıklaması hemen tablonun altında, 10 punto yazı karakteri ile belirtilmeli, bunun dışında metinde dipnot kullanılmamalıdır. G. Kaynaklar Kaynaklar metin içinde geçtikleri sıra ile numaralandırılarak listelenecektir. Yazı içinde kaynaklar ilgili satırın sonunda, kaynak numarası parantez içinde yazılarak gösterilecektir. Örneğin, HIV infekte bir anneden bebeğine virüsün bulaşma riski %50 dolayında bulunmuştur (5) gibi. Kaynakların doğruluğundan yazarlar sorumludur. Kişisel haberleşmeler/yazışmalar kaynak olarak belirtilmemelidir. Kişisel görüşmelerin metin içinde gösterimi şöyle olmalıdır: (kaynak kişinin adı, tarihi ve kişisel görüşme) veya (basılmamış gözlem). Yayına kabul edilmiş ancak henüz yayınlanmamış eserler, kaynak listesinde basımda ibaresi ile ve yazının basılacağı yayının adı ve tarih ve/veya sayı belirtilerek gösterilebilir. Altı yazardan fazla sayıda yazarlı eserlerde ilk altı yazarın adı kurallara uygun olarak yazılmalı, devamında Türkçe kaynaklarda ve diğerleri, yabancı dille yazılmış kaynaklarda et al yazarak yazar adlarının yazımı tamamlanmalıdır. Yayınların adları Index Medicus ta geçtiği şekilde kısaltılarak yazılmalıdır. Index Medicus ta yer almayan yayınların adlarının kısaltılmadan yazılması gerekmektedir. Kaynaklar aşağıda belirtildiği şekilde, iki satır ara ile yazılmalıdır.bülten in yazım kurallarına uygun olarak yazılmamış olan kaynaklar, uygun düzeltmelerin yapılması için yazar(lar)a geri gönderilecektir.kitap ve makale başlıkları düz cümle formunda (yalnız ilk sözcüğün ve özel isimlerin baş harfleri ile kısaltmalar büyük harf olacak şekilde) yazılmalıdır. Başlıklar italik yazılmamalıdır. Yazar adlarında noktalama düzenine dikkat edilmelidir. Örneğin, Doe, J değil, Doe J. Bir dergideki makale kaynak gösterildiğinde, cilt, sayı, sayfa gibi numaraları ayıran iki nokta üst üste veya noktalı virgül işaretinden sonra boşluk bırakılmamalıdır. Örneğin, Vol 1; 63: değil, Vol 1;63: Standart Dergi Makalesi gösterimi: Yazar(lar). Başlık. Derginin adı ve yılı;cilt:sayfalar. Örneğin, Silverstone PH, Lemay T, Eliot J, Hsu V, Starko R. The prevalence of major depressive disorder and low self-esteem in medical inpatients. Can J Psyciatry 1996;41: Kitap Bölümü gösterimi: Yazar(lar). Bölüm başlığı. İçinde: editör(ler)in ad(lar)ı, editör(ler). Kitabın başlığı. Basıldığı yer: Basımevi; Basım yılı.sayfalar.örneğin, Flach F. The resilience hypothesis and post traumatic disorder. In: Wolf ME, Mosnaim AD, editors. Post-traumatic stres disorder: etiology, phenomenology, and treatment. Washington (DC): American Psychiatric Press; 1990 p Konferans Sunumu (tebliğ): Yazar(lar). Başlık. Tebliğ (sunumun yapıldığı konferansın adı) da sunulmuştur; konferansın tarihleri; konferansın yeri. Örneğin, Labrie F. Androgen Deficiency syndrome in women: role of androgen and their precursor DHEA in women. Paper presented at the Female Sexual Function Forum; October, 2001;Boston (MA). Elektronik ortam kaynakları: Elektronik ortamdan aktarılan kaynaklar basılı kaynaklarda olduğu gibi gösterilecek, en sona elektronik adres ve kaynağa erişim tarihi belirtilecektir. Örneğin, Webster T. Commentary: Does the sectre of ecologic bias haunt epidemiology?. Int J Epidemiol 2002;31: Diğer konular için Uniform Reguirements for Manuscript Submitted to Biomedical Journals (Ann Intern Med 1997;126:26-47) isimli yazı incelenebilir. 44

6 TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ Cilt 26, Sayı 2, Mayıs-Ağustos 2007 H. Teşekkür Teşekkür, çalışmanın bir bölümünde katkı sağlayan kişiler içindir; 4 satırı geçmemelidir. Teşekkür edilen kişinin de bu konuda izninin alınmış olmasından yazar(lar) sorumludur. YAZILARIN DERGİYE GÖNDERİLMESİ Yayınlanmak üzere gönderilen makaleler için Kontrol Listesi: 1. Editöre yazılmış mektup 2. Yazışmalar için ilgili yazarın adres, telefon, faks ve e-posta bilgileri 3. İmzalı yayın hakkı devir formu (EKTE) 4. Şekil ve tablolarda dahil makalenin 3 kopyası 5. Makalenin elektronik kopyası (diskette, editör isterse CD de-çalışmanın yayına kabul edildiği bildirildikten sonra) 6. Bütün şekil, tablo ve grafikler 7. Türkçe ve İngilizce Makalenin Adı 8. Özet (250 kelime) 9. Anahtar sözcükler (en fazla beş) 10. Uygun bölümlere ayrılmış makale 11. Tam ve doğru kaynaklar listesi 12. Bütün kaynaklar makalede metin içinde geçtikleri sıra ile numaralandırılarak parantez içinde yazılmış olmalı Orijinal makalenin yanında üç kopyanın yazı işlerine gönderilmesi gerekmektedir. Bütün yazışmalar, iletişimi yapacak olan yazar ile yapılacaktır. Yazının başında, yayın için gönderildiğini ve bütün yazarlar tarafından okunduğunu belirten bir mektup yer almalıdır. Makalelerin etik kurallara uygunluğu yazarların sorumluluğundadır. BİLİMSEL SORUMLULUK Tüm yazarların gönderilen makalede akademik-bilimsel olarak doğrudan katkısı olmalıdır. Makaledeki çalışmayı planlamalı veya yapmalı, makaleyi yazmalı veya revize etmeli, son halini kabul etmelidir. Makalelerin bilimsel kurallara uygunluğu yazarların sorumluluğundadır. Temel İlkeler ETİK SORUMLULUK Dergi, İnsan öğesinin içinde bulunduğu tüm çalışmalarda Helsinki Deklarasyonu Prensiplerine uygunluk ( ilkesini kabul eder. Bu tip çalışmaların varlığında yazarlar, makalenin YÖNTEM bölümünde bu prensiplere uygun olarak çalışmayı yaptıklarını, kurumlarının etik kurullarından ve çalışmaya katılmış insanlardan bilgilendirilmiş olur (informed consent) aldıklarını belirtmek zorundadırlar. Çalışmada hayvan öğesi kullanılmış ise yazarlar, makalenin YÖNTEM bölümünde Guide for the Care and Use of Laboratory Animals ( prensipleri doğrultusunda çalışmalarında hayvan haklarını koruduklarını ve kurumlarının etik kurullarından onay aldıklarını belirtmek zorundadırlar. Vaka sunumlarında hastanın kimliğinin ortaya çıkmasına bakılmaksızın hastalardan bilgilendirilmiş olur (informed consent) alınmalıdır. Eğer makalede doğrudan ya da dolaylı ticari bağlantı veya çalışma için maddi destek veren kurum mevcut ise yazarlar; kullanılan ticari ürün, ilaç, firma ile ticari hiçbir ilişkisinin olmadığını ve varsa nasıl bir ilişkisinin olduğunu (konsültan, diğer anlaşmalar) kaynaklardan önce bildirmek zorundadır. İLETİŞİM Yazarlar, makalenin yazı işlerinin eline geçtiği konusunda bilgilendirileceklerdir; bu sırada yazılarına verilen numara da bildirilecektir. Bu numara daha sonra yapılacak bütün yazışmalarda veya telefon ile yapılan görüşmelerde belirtilmelidir. İletişimde bulunulacak olan yazar, adres değişikliklerini Bülten e bildirmek zorundadır. Dergiye gelen yazılar, sonuç ne olursa olsun, geri gönderilmez. Derginin bilimsel yazışma adresi: Toplum Hekimliği Bülteni, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı, 06100, Sıhhiye, Ankara. Telefon: Faks: e-posta: halksagligi@hacettepe.edu.tr YAZILARIN DEĞERLENDİRİLMESİ Bütün yazılar orijinalite, geçerlilik ve içerik ve sonuçların önemi yönünden değerlendirilecekledir. Gerekli görüldüğü durumlarda hakemlerin görüşleri yazarlara gönderilebilir. Bütün hakem raporları isimsiz olarak gönderilecektir. Yazarlar editörün son kararı konusunda bilgilendirileceklerdir. Gönderilen her yazının kabul edilip edilmediği yazışma adresine en geç üç ay içinde bildirilir. KABUL EDİLEN YAZILAR Yayına kabulden sonra, dizgi aşamasında yazının son halinin bir kağıt kopyası ile birlikte, Microsoft Word yazılım programı ile yazılmış bir disket kopyasının da Bülten yazı işlerine gönderilmesi gerekmektedir. YAYIN HAKKI Yazıların yayınlanmak üzere kabulünden sonra her türlü yayın hakkı Toplum Hekimliği Bülteni ne aittir. Dergide yayınlanan yazılar için yazar(lar)a herhangi bir ücret ya da karşılık ödenmez. Yazıların içeriğindeki görüşlerden yazar(lar) sorumludur. Yazar(lar)ın, yazıya konu olan veri tabanını ve araştırma ile ilgili belgeleri en az 2 (iki) yıl saklamaları gerekmektedir. Dergi, yazısı yayınlanmış olan her yazara bir adet olmak üzere iletişim adresine gönderilir. 45

7 TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ YAYIN HAKKI DEVİR FORMU Biz, aşağıda isimleri olan yazarlar,... başlıklı makalenin yazılmasının yanı sıra, çalışmanın planlanması, yapılması, ve verilerin analiz edilmesi aşamalarında da aktif olarak rol aldığımızı ve bu çalışma ile ilgili her türlü sorumluluğu kabul ettiğimizi beyan ederiz. Makalenin geçerli bir çalışma olduğuna inanıyoruz. Makalenin son hali hepimiz tarafından gözden geçirilmiş ve yayınlanması uygun bulunmuştur. Ne bu makale ne de bu makaleye benzer içerikte bir başka çalışma hiçbir yerde yayınlanmamış veya yayınlanmak üzere gönderilmemiştir. Gereken durumda makale ile ilgili bütün verileri editörlere göndermeyi garanti ediyoruz. Toplum Hekimliği Bülteni nin bu makaleyi değerlendirmesi ve yayınlaması durumunda, makale ile ilgili tüm copyright haklarımızı Toplum Hekimliği Bülteni ne devrettiğimizi beyan ve kabul ederiz. Yazar İsmi* Tarih İmza *Tüm yazarlarca imzalanacaktır 46