DÜNYA DA VE TÜRKİYE DE SİVİL HAVACILIK FAALİYETLERİ GELİŞİMİ. Doç. Dr. Yıldırım SALDIRANER 18 Kasım 2011

Transkript

1 DÜNYA DA VE TÜRKİYE DE SİVİL HAVACILIK FAALİYETLERİ GELİŞİMİ Doç. Dr. Yıldırım SALDIRANER 18 Kasım 2011

2 Uçma Arzusu Balonlar, Zeplinler İlk Uçaklar 2

3 Uçma Arzusu İnsanoğlu ilk çağdan beri kuşlara özendi, uçmak istedi. Yüksek yerlerden kanatlarla, paraşütle uçmaya çalıştı. Pek çok başarısız deneme yaşandı. Efsaneler, söylentiler İkarus Efsanesi (kaz kanatları) 4. Yüzyıl Çinliler (planörler) 9. Yüzyıl; Mağribiler (planörler) 1002; İmam İsmail Cevheri (paraşüt) ve 15. Yüzyıl; Leonardo da Vinci (ornithopter) çizimleri İnsan gücünün uçmaya yetmeyeceği anlaşıldı. Sıcak hava balonları bulundu ve sonrasında havanın kaldırma kuvveti anlaşıldı ve hızlı gelişme başladı. 1438; Leonardo de Vinci Çizimleri

4 Balonlar 1767 Balon Fikri Henry Cavendish (İngiltere) 1783, 5 Haziran İlk Sıcak Hava Balonu Uçuşu Montgolfier Kardeşler (Fransa) 1783, 27 Ağustos İlk Hidrojen Gazlı Balon Uçuşu Jacques A. Cesar Charles & M. N. Robert (Fransa) 1783, 19 Eylül Balonla Canlı Uçuşu Montgolfier Kardeşler (Fransa) (horoz, ördek, koyun) 1783 İlk Balonla İnsanlı Uçuş Jean Pilatre de Rozier (Fransa) 1784 İlk Güç ile Yönetilen Balon Jean Baptiste Meusnier (Fransa) 4

5 Zeplinler 1852; Henri Giffard (Fransa) 1900; David Schwarz (Hırvatistan) 1900; Ferdinand von Zeppelin (Almanya) 1908; Ticari Uçuşlar ; Bombardıman amaçlı kullanım 1919; Londra-New York Uçuşu 1929; Dünya Turu 1937; Hindenburg Kazası (New Jersey) 5

6 İlk Motorlu Uçuş Wright Kardeşler (ABD) (Orville & Wilbur Wright) : Planör Uçuşları 17 Aralık 1903: İlk Motorlu Uçak Uçuşu 12 sn. 37 m. Kuzey Karolina, ABD Not-1: 1800 li yıllarda pek çok uçuş başarılı/ başarısız uçuş denemesi olmuştur. Not-2: İlk uçak tasarım ve patent; 1838-William Samuel Henson, (İngiltere) İlk Planör Uçuşları; 1856/1867-Kpt. Le Bris (Fransa) İlk Rüzgar Tüneli; 1871-Wenham & John Browning (ABD) Wright Kardeşler 6

7 Öncüler - İlk Uçaklar Benoist Bleriot Burgess Cornu Curtiss De Havilland Delagrange Dumont Fabre Farman Junkers Skorsky Lavavasseur Vuia Wright 7

8 Osmanlı da İlk Uçuşlar, Uçaklar 8

9 Osmanlı da İlk Uçuşlar Lagari Hasan Çelebi Hezarfen Ahmet Çelebi İstanbul da roket le yükselme, kanat la iniş İstanbul Boğazı nı kanat la geçiş 9

10 Osmanlı da İlk Uçak Uçuşları 2-5 Aralık 1909 Belçikalı Baron de Carters (Viosin) 1 saatlik uçuşun ardından Kasımpaşa Deresi ne çakıldı. 11 Aralık 1909 Fransız Louis Bleriot (Bleriot) İniş sırasında bir eve çarptı Rus Meslanikof (Farman III) 1909 Louis Bleriot Yeşilköy de hava gösterisi. 10

11 Osmanlı da İlk Uçaklar İlk Satın Alınan Uçaklar 15 Mart 1912 Deperdussin (Fransız yapımı) Fransa dan 2 adet satın alındı. (Her ikisi de fırtınadan zarar gördü, uçamadı) 26 Nisan 1912 Rep 20 (Fransız yapımı) (İlk Türk Bayraklı uçak ordu ; Yzb. Fesa Osmanlı topraklarında uçak kullanan ilk Türk pilotu) 11

12 Havacılığın İlk Altın Çağı ( ) Uçak gövde/kanat da kumaş tan alüminyuma geçiş Sıralı su soğutmalı motor yerine yıldız ve hava soğutmalı motorlar Kıtalar arası uçuşlar Jet motor çalışmaları İlk Diplomatik Konferans (Paris, 1919) Havacılık Kulüpleri, Pilot Okulları, Yarışmalar Hava Posta Servisleri Ticari Uçuşlar, tarifeli seferler Havaalanları, HSS Hizmetleri Askeri amaçlı kullanım 12

13 Cumhuriyet Dönemi 13

14 İstikbal Göklerdedir. Mustafa Kemal Atatürk, 16 Şubat

15 İlk Sivil Havaalanlarımız Yeşilköy, İstanbul (1912 & 1953) Gaziemir, İzmir (1924) Diyarbakır (1931) Güvercinlik, Ankara (1935) İnönü, Eskişehir (1936) Adana (1937) Esenboğa (1955) 15

16 Kamu Uçak Montaj- İmalat Fabrikalarımız Eskişehir ( ) Junkers bakım, MMV-1 (Müh. Selahattin Reşit Alan) Türkiye 1920 lerde uçak montaj/imalatı yapan sayılı ülkelerden biriydi Kayseri TOMTAŞ ( ) THK-Alman Ortaklığı Junkers A-20, A-35 Kayseri Tayyare Fabrikası ( ) ~112 uçak, 50 Planör Curtiss, Magister, Gotha, PZL, Akköprü ve Etimesgut ( ) ~158 uçak, 100 planör THK-2, THK-5, Magister, Planör MKEK ( ) THK tesisleri devralındı. Magister, THK-15 ABD Marshall Yardımı sonrasında tüm uçak imalat faaliyetleri durmuştur. 16

17 Özel Şirket Uçak İmalatları Vecihi Hürkuş İzmir, İstanbul ( ?) 1925 K-VI Tek motorlu keşif, 1930 K-XIV Tek motorlu eğitim (ilk sivil) 1933 K-XIVA Eğitim 1933 K-XVI Antrenman (Nuri Bey) 1933 K-XVI Hafif yolcu uçağı 1934 K-XIVD Deniz eğitim uçağı K-VI Nuri Demirağ Uçak Fabrikaları: Beşiktaş, İstanbul ( ?) Divriği, Sivas ( ?) Uçak İmalatları: 1936 Nu.D 36 Eğitim uçağı (24 adet) 1944 Nu.D 38 Çift motor, yolcu uçağı Planör Vc K-XVI 17

18 Uzay a Çıkış İlk Dış Uzay a çıkış Wernher Von Brown (A-4) 4 Ekim 1957 İlk Uydu (Sputnik 1) 12 Nisan 1961 Uzay da İlk İnsan (Vostok 1) Yuri Gagarin 20 Temmuz 1969 Ay da İlk İnsan (Apollo 11) Neil A. Armstrong That s one small step for man, one giant leap for mankind. 19 Nisan 1971 İlk Uzay istasyonu (Solyut-1) Space Shuttle Projesi 135 uçuş 18

19 1946 Sonrası 1946 İlk ticari helikopter Bell B-747 Prototype (İlk uçuş; 1970) 1946 PanAm Atlantik uçuşları 1969 Concorde Uçuşu (Ticari uçuş; 1976) 1951 İlk full kargo seferleri 1972 Cessna Aircraft 100 bininci uçak imalatı 1957 İlk Jet yolcu uçağı B Airbus Company (İlk uçak 1980-A310) 19

20 Uluslararası Kuruluşlar ICAO (1944) Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü Üye Ülke: 190 ECAC (1955) Avrupa Sivil Havacılık Konferansı Üye Ülke: 44 (Avrupa) IATA (1945) Uluslararası Hava Taşıyıcılar Birliği 115 Ülkeden 230 Havayolu Şirketi EUROCONTROL (1960) Hava Sahasının Güvenliği için Avrupa Teşkilatı Üye Ülke: 39 (Avrupa) ACI (1948) Uluslararası Havaalanları Konseyi 179 Ülkede Havaalanı JAA (1970) - EASA (2002) Avrupa Havacılık Güvenliği Ajansı Üye Ülke: 30 Avrupa) 20

21 Dünya ve Türkiye de Sivil Hava Trafiği 21

22 Dünya Yılları Yolcu Sayısı Kaynak; ICAO DÜNYA YILLARI TOPLAM YOLCU SAYISI (MİLYON) Yolcu trafiği; /2009; % 6,2 Uçak trafiği; uçak Kargo trafiği; ton 22

23 Türkiye Ticari Uçak Trafiği Kaynak; DHMİ Yıllara Göre İç Hat - Dış Hat Ticari Uçak Trafik Değerleri İÇ HAT TİCARİ UÇAK TRAFİĞİ DIŞ HAT TİCARİ UÇAK TRAFİĞİ TOPLAM TİCARİ UÇAK TRAFİĞİ İç Hat; Toplam ticari uçak; /2009; % 14,7 Dış Hat; Toplam uçak;

24 Türkiye Yolcu Trafiği Kaynak; DHMİ Yıllara Göre Yolcu Trafiği Değerleri İç Hat - Dış Hat - Genel Toplam İÇ HAT TOPLAM DIŞ HAT TOPLAM GENEL TOPLAM İç Hat; Toplam yolcu; /2009; % 20 Dış Hat;

25 Türkiye Kargo Trafiği Kaynak; DHMİ Yıllara Göre Yük (Kargo-Posta-Bagaj) Trafiği İç Hat - Dış Hat - Genel Toplam (ton) İÇ HAT TOPLAM DIŞ HAT TOPLAM GENEL TOPLAM İç Hat kargo; ton Toplam kargo; ton 2010/2009; % 27,3 Dış Hat kargo; ton 25

26 Dünya da Hava Ulaşım Hareketi* İlk 30 Ülke *toplam uçak trafiği, ACI 5. İNGİLTERE 3. KANADA 2. ÇİN 7. ALMANYA 6. FRANSA 4. BREZİLYA 8. İSPANYA 9. MEKSİKA 10. İTALYA 11. AVUSTRALYA 12. JAPONYA 13. HİNDİSTAN 14. MALEZYA 15. NORVEÇ Diğer 16. TÜRKİYE 17. RUSYA FEDERASYONU 18. KOLOMBİYA 19. ENDONEZYA 20. İSVEÇ 26. AVUSTURYA 25. KORE CUMHURİYETİ 24. BİRLEŞİK ARAP EMİRLİKLERİ 27. FİNLANDİYA 28. TAYLAND 29. BELÇİKA 30. SUUDİ ARABİSTAN 21. İSVİÇRE 23. GÜNEY AFRİKA 22. HOLLANDA 1. ABD 2010 Yılı, Toplam Hava Ulaşımı Hareketi Dünya'da İlk 30 Ülke (ACI) ICAO verilerine göre, Türkiye tarifeli seferlerde gerçekleştirilen toplam ton-km ve yolcu-km hesabıyla 20. sırada. 26

27 2010 Dünya Havaalanları Uçak Trafiği ve Türkiye Kaynak; ACI, DHMİ DÜNYA HAVAALANLARI UÇAK TRAFİĞİ TOPLAM % SIRA HAVAALANI UÇAK DEĞİŞİM 1 ATLANTA GA,US (ATL) ,1 2 CHICAGO IL,US (ORD) ,6 3 LOS ANGELES CA,US (LAX) ,8 4 DALLAS/FORT WORTH TX,US (DFW) ,1 5 DENVER CO,US (DEN) ,8 6 HOUSTON TX,US (IAH) ,3 7 CHARLOTTE NC,US (CLT) ,9 8 BEIJING,CN (PEK) ,0 9 LAS VEGAS NV,US (LAS) ,1 10 PARİS,FR (CDG) ,8 46 İSTANBUL ATATÜRK, TR (IST) ,0 127 ANTALYA, TR (AYT) ,8 198 İSTANBUL SABİHA GÖKÇEN, TR (SAW) ,1 299 ANKARA ESENBOĞA, TR (ESB) ,6 350 İZMİR ADNAN MENDERES, TR (ADB) ,7 572 MUGLA DALAMAN, TR (DLM) ,5 598 ADANA, TR (ADA) ,0 614 BODRUM MİLAS, TR (BJV) ,3 709 TRABZON, TR (TZX) ,4 Türkiye Toplamı (% 1,24) Dünya Toplamı

28 2010 Dünya Havaalanları Yolcu Trafiği ve Türkiye Kaynak; ACI, DHMİ DÜNYA HAVAALANLARI YOLCU TRAFİĞİ TOPLAM % SIRA HAVAALANI YOLCU DEĞİŞİM 1 ATLANTA GA,US (ATL) ,5 2 BEIJING,CN (PEK) ,1 3 CHICAGO IL,US (ORD) ,1 4 LONDON GB (LHR) ,2 5 TOKYO JP (HND) ,7 6 LOS ANGELES CA,US (LAX) ,5 7 PARİS,FR (CDG) ,5 8 DALLAS/FORT WORTH TX,US (DFW) ,6 9 FRANKFURT,DE (FRA) ,1 10 DENVER CO,US (DEN) ,1 37 İSTANBUL ATATÜRK, TR (IST) ANTALYA, TR (AYT) İSTANBUL SABİHA GÖKÇEN, TR (SAW) ANKARA ESENBOĞATR (ESB) İZMİR ADNAN MENDERES, TR (ADB) MUGLA DALAMAN, TR (DLM) BODRUM MİLAS, TR (BJV) ADANA, TR (ADA) TRABZON,TR (TZX) Türkiye Toplamı (% 2,04) Dünya Toplamı Uluslararası yolcuda; Atatürk 19., Antalya 24. sırada (Kaynak; ICAO) 28

29 2010 Dünya Havaalanları Kargo Trafiği ve Türkiye Kaynak; ACI, DHMİ DÜNYA HAVAALANLARI KARGO TRAFİĞİ (kg) TOPLAM % SIRA HAVAALANI KARGO DEĞİŞİM 1 HONG KONG,HK(HKG) ,2 2 MEMPHİS TN,US (MEM) ,9 3 SHANGHAI,CN (PVG) ,9 4 INCHEON,KR (ICN) ,1 5 ANCHORAGE AK,US (ANC) ,6 6 PARİS,FR (CDG) ,8 7 FRANKFURT,DE (FRA) ,5 8 DUBAI,AE (DXB) ,8 9 TOKYO JP (HND) ,1 10 LOUISVILLE KY,US (SDF) ,2 42 İSTANBUL ATATÜRK, TR (IST) ,7 248 İSTANBUL SABİHA GÖKÇEN, TR (SWA) ,0 311 İZMİR ADNAN MENDERES, TR (ADB) ,6 324 ANKARA ESENBOĞA, TR (ESB) ,3 Türkiye Toplamı (% 0,6) Dünya Toplamı

30 Bugünkü Sivil Havacılığımız 30

31 2010 Yılı Sektörel Büyüklüklerimiz 2010 YILI SEKTÖREL BÜYÜKLÜKLER Hava Taşıma işletmeleri Havaalanları Havayolu İşletmesi 14 (3 Kargo) Dış-İç Hat 23 Hava Taksi İşletmesi 61 Sadece İç Hat 31 Genel Havacılık İşletmesi 38 Özel Statülü 13 Balon İşletmesi 16 Toplam 67 Zirai İlaçlama İşletmesi 39 Toplam 168 Aktif; 47 Bakım ve Eğitim İşletmeleri Hava Araçları Bakım Organizasyonu 34 Havayolu İşletmeleri 332 Uçuş Eğitim Organizasyonu 16 Hava Taksi İşletmeleri 247 Tıp Eğitim Organizasyonu 14 Genel Havacılık 217 Toplam 64 Balon 106 Zirai İşletmeler vb. 69 Yer Hizmetleri Kuruluşları Özel İş Jetleri 98 A Grubu 3 Toplam B Grubu 12 C Grubu 27 Yetkilendirme 1 Toplam 43 31

32 DHMİ Genel Müdürlüğü 1933: Kuruluş 1984: Kamu İktisadi Teşebbüsü Havaalanı İşletmeciliği (2010) 12 Havalimanı 33 Havaalanı 2010 yılında (DHMİ işletimindeki H/A); uçak, yolcu, ton kargo Ciro: TL Personel 32

33 DHMİ Genel Müdürlüğü Hava Seyrüsefer Hizmetleri (ATC, ASM, ATFM) 2 Saha Kontrol Merkezi (ACC), 16 Yaklaşma Kontrol Ünitesi (APP), 34 Meydan Kontrol Ünitesi (TWR) 615 Kontrolör 25 Radar 6 PSR 19 SSR 38 ILS 57 VOR 96 DME 63 NDB 33

34 DHMİ Genel Müdürlüğü DHMİ YAP İŞLET DEVRET PROJE ADI ANTALYA HL I.DIŞ HATLAR ANTALYA HL II. DIŞ HATLAR ATATÜRK HL DIŞ HATLAR DALAMAN HL (ATM) DIŞ HATLAR ESENBOĞA HL (TAV) İÇ-DIŞ HATLAR İŞLETME İŞLETME TOPLAM SÖZLEŞME KAPASİTE BAŞLANGIÇ BİTİŞ İŞLETME TARİHİ TARİHİ TARİHİ SÜRESİ YIL 45 GÜN YIL 5 AY 26 GÜN YIL 10 AY 15 GÜN YIL 2 AY 17 GÜN YIL 8 AY ADNAN MENDERES HL (TAV) YIL 4 AY 26 GÜN DIŞ HATLAR MİLAS-BODRUM HL (ASTALDİ) DIŞ HATLAR YIL 9 AY ZAFER HL (IC) YIL 11 AY Yeni İhaleler 1- İzmir Adnan Menderes Havalimanı yeni İç Hatlar Terminali yapımı ve Dış Hatlar Terminali kiralama 2- Çukurova (Adana-Mersin) Bölgesel Havalimanı yapımı 34

35 DHMİ Genel Müdürlüğü DHMİ KİRALAMA İHALELERİ PROJE ADI SÖZLEŞME TARİHİ KAPASİTE YOLCU/YIL İŞLETME BAŞLANGIÇ TARİHİ İŞLETME BİTİŞ TARİHİ İŞLETME SÜRESİ ATATÜRK HAVALİMANI (TAV) İÇ-DIŞ HATLAR TERMİNAL BİNASI, KATLI OTOPARK VE GENEL HV. TERM ,5 MİLYON DIŞ HAT 12,8 MİLYON İÇ HAT ,5 YIL ZONGULDAK ÇAYCUMA HL (ZONHAV) YIL ANTALYA HAVALİMANI (ICF) I. II. ETAP DIŞ HATLAR TERMİNALİ, CIP VE İÇ HATLAR TERMİNALİ MİLYON DIŞ HAT 3,7 MİLYON İÇ HAT I. ETAP 17 YIL 3 AY 17 GÜN II. ETAP 15 YIL 3 AY 8 GÜN ANTALYA GAZİPAŞA HAVAALANI (TAV) YIL 35

36 TAV Havalimanları Holding A.Ş. Kuruluş: 1997 Hissedarlar; Tepe İnş. San. A.Ş. (%26,1), Akfen Holding A.Ş. (%26,1), Sera Yapı End. Tic. A.Ş. (%4,2), Diğer (%3,5) Halka Açık (%40,1) TC Havalimanları o İstanbul Atatürk, Ankara Esenboğa, İzmir Adnan Menderes (Dış Hatlar) Antalya Gazipaşa, HAVAŞ (%65) 2010 ciro: 785 milyon avro personel 36

37 TAV Havalimanları Holding A.Ş. Yurt Dışı Havaalanları o Gürcistan (2027) Tiflis Batum o Tunus (2047) Monastır Enfidha o Makedonya (2030) Üsküp Ohrid 37

38 HAVAŞ-Havaalanları Yer Hizmetleri A.Ş. 8 Nisan 1958: Kuruluş 1987: Yer (HAVAŞ) İkram (USAŞ) hizmetlerinin ayrılması 1995: Özelleştirme Bugünkü Yapı: TAV (%65) + İş Girişim Yatırım Ortaklığı/HSBC Inv. Bank TGS nin %50 ortağı 22 Havaalanında 200 Havayolu Şirketine hizmet 2010 Ciro: 163,5 milyon avro Personel sayısı

39 ÇELEBİ Hava Servisi 1 Şubat 1958: Kuruluş 1991: Tüm uçuş tiplerine hizmet sunma 1996: Halka Açılma : Havalimanı terminal işletmeciliği (Antalya) 2006+: Uluslararası terminal/yer hizmetleri işletmeciliği (Budapeşte, Bombay, Yeni Delhi) 26 Havaalanında 250 Havayolu Şirketine hizmet 2010 Ciro: 347 milyon TL TC personel sayısı Tüm personel sayısı

40 TGS (Turkish Ground Services) Yer Hizmetleri A.Ş. 1 Ocak 2010 Kuruluş THY-HAVAŞ Ortaklığı THY, Anadolu Jet hizmetleri 6 Havaalanı 2010 Ciro: 39,8 milyon avro personel 40

41 TC Havayolu Şirketleri TC HAVAYOLU ŞİRKETLERİ YOLCU UÇAĞI KARGO UÇAĞI GENEL KURULUŞ AIRBUS BOEING DİĞER TOPLAM AIRBUS BOEING DİĞER TOPLAM TOPLAM THY PEGASUS* ONUR AIR SUN EKSPRESS ATLAS JET SKY TURİSTİK HT (CORENDON) HÜRKUŞ (FREE BIRD) TAILWIND SAGA BORA JET * *ATR MNG (KARGO) * *Challenger 601 MYCARGO(KARGO) 2004/ ULS (KARGO) 2004/ TOPLAM *Izair ile birlikte 41

42 Türk Hava Yolları A.Ş. THY Yılları Arası Toplam Taşınan Yolcu Sayıları 1933: Hava Yolları Devlet İşletme İdaresi Milli Savunma Bakanlığı 5 uçak (2 si Junkers F-13) 1938: Devlet Hava Yolları Umum Md. Ulaştırma Bakanlığı 1945: 52 uçak (30 u Douglas DC-3) 1946: Devlet Hava Yolları İşl. Gn. Md. 1947: İlk yurt dışı seferi (Atina) 1955/56: Türk Hava Yolları A.O. 1960: F : İlk jet uçağı (DC-9) : B-707, B-727, DC : Kamu İktisadi Kuruluşu 1985: Atlantik aşırı uçuşlar (A-310) 1990: Özelleştirme 1991: B : A : B : B Türkiye yolcu trafiğinde %53 pay, %72,6 uçak doluluk oranı 146 dış 41 iç toplam 187 uçuş noktası 2010 ciro: milyon avro - Personel

43 THY Uçak Filosu (177 Uçak) Dünya da Filo ve RPK (ücretli yolcu km) bağlamında ilk 25 havayolu içinde 171 Yolcu Uçağı ( yolcu koltuk), 6 Kargo Uçağı (39-64 ton yük kapasite) 43

44 Türk Hava Yolları A. Ş. İştirakleri (2010) Şirket Unvanı Faaliyet Konusu İştirak Oranı THY Teknik A.Ş. Teknik Bakım 100% Sun (Güneş) Ekspres Havacılık A.Ş. Hava Taşımacılığı 50% THY Do & Co İkram Hizmetleri A.Ş. İkram Hizmetleri 50% P&W.T.T Uçak Bakım Merkezi Ltd. Şti Teknik Bakım 49% Bosna Hersek Havayolları Hava Taşımacılığı 49% TGS Yer Hizmetleri A.Ş. Yer Hizmetleri 50% THY Opet Havacılık Yakıtları A.Ş. Uçak Yakıtı 50% 44

45 TOSHİD Türkiye Özel Sektör Havacılık İşletmeleri Derneği Kuruluş: 1989 Amaç; İşletmelerin en yüksek seviyede havacılık emniyetine sahip olarak büyümesine ve rekabetin korunmasına destek olmak, İşletmeler arasında teknik ve ticari işbirliğini artırmak, güç birliği oluşturmak, ticari sivil havacılık sektörünü Ülke ekonomisi yararına geliştirmek, meslek ahlak ve tesanütü korumak Etki; Dernek üyesi kuruluş görüş ve önerilerini ilgili Makamlara iletilerek, çözümünün sağlanması Havayolları (13) Terminal İşleticileri (3) ACT (Kargo) Fraport-İÇTAŞ Atlas Jet HEAŞ Turistik Hava Taşımacılık (CORENDON) TAV Freebird (HÜRKUŞ) Yer Hizmet /İkram Kuruluşları (3) ULS (Kargo) Çelebi MNG (Kargo) HAVAŞ Onur Turkish Do&Co Pegasus- IZair (İzmir) Bakım Kuruluşları (3) Saga MNG Teknik Sky MRO Teknik Sun Express (Güneş) THY Teknik Tailwind Diğer Bora Jet 5 45

46 TOBB Türkiye Sivil Havacılık Meclisi Kuruluş; 2005 Amaç; Sektörel gelişmeyi teşvik etmek, sorunları incelemek ve önlemleri tespit etmek. Oluşum; İlgili kamu kurum ve kuruluşları, Sektör de faaliyet gösteren havaalanları işleticileri, havacılık şirketleri, hava aracı imalatçıları, bakımcıları, yer hizmetleri kuruluşları, ikram kuruluşları, eğitim müesseseleri, ilgili dernekler. (40 temsilci) Çalışma Şekli; Düzenli toplantı, raporlama Etki; Çalışma sonuçlarının (öneriler + mevcut sorunlar) TOBB aracılığıyla ilgili Bakanlık ve kuruluşlara iletilerek çözümlenmesi 46

47 Türkiye de Uçak Bakım Hizmetleri BOY-Bakım-Onarım-Yenileme THY Teknik My Teknik MNG Teknik TC Pazarı: 674,1 milyon $ İç Pazar payı payı: 85% İç pazarda THY payı: 85% 2,1 milyon $ /uçak 47

48 Bakım Kuruluşları - THY Teknik JAR 145, EASA 145, FAR 145 onaylı THY filosundaki tüm uçaklara yapısal, motor, komponent bakımları müşteri, İstanbul ve Ankara da m² kapalı alan (4 hangar) personel (279 mühendis, teknisyen Bakım kabiliyetleri (uçak) Airbus (A300B2/B4/F4, A , A /300, A318 Series, A319, A320, A321, A330 Series, A340 Series) Boeing (B /320, B , B737 Series (100 hariç) B , B , B /300, B /300), MD 80 Series, BAe RJ 70/85/100,/146, Gulfstream, G-IV-G500/550, Cessna 172, Diamond DA 42 Bakım kabiliyetleri (motor) CFMI CFM 56-3, 56-5C ve 56-/B series, QEC, GE CF6-80C2 Series, GE 90, V2500, LM 6000, Bakım kabiliyetleri (atölyeler) Avionik, Apu, Pnömatik, NDT, yakıt, lastik-jant- fren, iniş takımları, hidrolik, mekanik oksijen, slide, boya 48

49 Bakım Kuruluşları - THY Teknik 2010 brüt gelir Yurt içi: Yurt dışı: 659 milyon TL 64 milyon TL Son Gelişmeler o 2010 Türk Motor Merkezi (Pratt & Whitney ile ortak) o 2010 Zorlu O&M Enerji Motor bakım, ileride parça imalatı) o 2010 Goodrich THY Teknik Servis (Gebze; motor bakım) o 2011 Cabin Interior (TAI ile ortak) o 2012 HABOM (Havacılık Bakım Onarım ve Mod. Merkezi) İnşa halinde; ayni anda 15 uçak bakımı, personel çalışacak Kaynak; THY Teknik-2010 Faaliyet Raporu 49

50 Bakım Kuruluşları - My Technic Kuruluş: 2008 (İstanbul SG Havalimanı) 2011: HNA Group Co. %60 JAR 145,147 EASA 145 onaylı m² ( m² hangar) ~500 personel Eylül 2008 den beri; 70 farklı Ülke (%79 yabancı), 192 uçak 13 farklı müşteri (%85 yabancı), 46 motor 65 farklı müşteri (%71 yabancı), komponent 70 den fazla değişik müşteriye C seviyesi harici bakım 114 Uçak Bakım Teknisyen Yardımcısı Eğitimi Müşteriler adam/gün eğitim. Bakım Kabiliyetleri (uçak) Airbus (A300 B2/B4/F4, A , A319, A320, A321, A /300) Boeing (B-737 Series (100/200 hariç), B , MD 80 Series Bakım Kabiliyetleri (motor) GE CFT6 Series, P&W JT8D-200 Series Bakım Kabiliyetleri (atölyeler) Avionik, mekanik, lastik-jant- fren, iniş takımları, slide, hidrolik, NDT, boya 50

51 Bakım Kuruluşları - MNG Technic Kuruluş: 2002 (İstanbul) JAR 145/147 EASA 145/147, FAR 145 onaylı m² ( m² hangar) 35 mühendis, 543 teknisyen 2010 yılında; 29 yerli, 132 yabancı toplam 161 uçağa bakım hizmeti, yerli, yabancı müşteriye komponent bakım hizmeti verilmiştir. Bakım Kabiliyetleri (uçak) Airbus (A300, A , A310, A319, A320, A321, Boeing (B727, B737 Series (100/200 hariç), B /300, B /300, MD 80 Series Bakım Kabiliyetleri (motor) GE CFT6 Series, P&W JT8D-200 Series Bakım Kabiliyetleri (atölyeler) Avionik, mekanik, lastik-jant- fren, iniş takımları, slide, hidrolik, NDT, boya 51

52 TAİ Türk Havacılık Sanayi Kuruluş: ü mühendis personel Uçak-helikopter tasarım-montaj-imalat Parça/komponent imalat Çalışmalardan Örnekler F-16, CN-235, SF-260, ATR-72, Cougar AS-532 Projelerden Örnekler Hürkuş uçağı, İnsansız hava aracı, ATAK helikopter İşbirliklerinden Örnekler Aeromacci, Agusto Westland, Airbus, Boeing, EADS CASA, Eurocopter, Lockheed Martin, Northrog, Grumman, MDHI, Skorsky 52

53 Sivil Hava Ulaşımı Gelişimi Öngörüler 53

54 Sivil Hava Ulaşım Gelişimi Krizlerden Etkilenme (Kaynak; ICAO, Airbus GMF) 54

55 Sivil Hava Ulaşım Gelişimi Her 15 yılda 2 kat büyüme (Kaynak; ICAO, Airbus GMF) 55

56 Uçak Doluluk Oranı Gelişimi (Kaynak; Airbus GMF) 2010 gerçekleşme %78 (Kaynak; ICAO) 56

57 Uçak İmalatçıları; İki Dev - Airbus Boeing Boeing Aircraft Company Kuruluş: personel 70 Ülke den üretim katkısı in üzerinde uçak faaliyette ~4.200 kesin sipariş (2011: 435) B787 Ticari uçak: 31.8 b$ 57

58 Airbus Boeing Airbus Commercial Kuruluş: 1974 EADS Grubu (European Aeronautic Defence and Space Company; Astrium, Cassidian, Eurocopter) Fransız, Alman, İspanyol Ortaklığı personel 30 Ülke den üretim katkısı ün üzerinde uçak faaliyette ~5.200 kesin sipariş 58

59 Airbus Boeing 2030 Öngörüleri Önümüzdeki 20 yıl için yılda % 4,8 artış RPK (trilyon); , ,3 (% 157 artış) Mevcut ~ uçak ICAO mtow>9.000 kg. tüm ticari uçaklar; (turbojet; turboprop; piston; 67) Her yıl yeni yolcu uçağı 2030 a kadar ~ yeni uçak (3,5-4 Trilyon $) (~ i tek koridorlu, yolcu kapasiteli, ~ ü 150 koltuklu) o Asya-Pasifik ~ o Avrupa ~ o Kuzey Amerika ~ da; o Toplam ~ uçak o 87 mega-şehir (İstanbul dahil; günde den fazla dış hat yolcusu) o %15 e varan yakıt tasarrufu, yaygın biyo-yakıt kullanımı, daha az CO2 salımı 59

60 Airbus Yeni Yolcu Uçak Öngörüsü Airbus Yeni Yolcu Uçak Öngörüsü Koltuk Kapasite Uçak Sayısı Tek Koridor (19.165) Çift Koridor (4.518) Orta (1.907) Çok Büyük (1.331) Toplam (Kargo: 939) 60

61 Airbus Yeni Yolcu Uçak Öngörüsü 61

62 Boeing Yeni Toplam Yolcu Uçak Öngörüsü BOEING Yolcu Uçak Gelişimi Mevcut Yeni Yeni Yeni Toplam Uçak/Yıll Uçak Uçak Uçak Uçak El Değişitirecek Ayni Taşıyıcı'da Uçak Uçak Kalacak Uçak koltuk /85 koltuk koltuk /210 koltuk Küçük-Çift koridor Orta-Çift koridor Çok Büyük Toplam

63 Airbus, Boeing 2030 Öngörüleri FİRMA YENİ UÇAK TOPLAM UÇAK*** AIRBUS* BOEING** *Airbus; Yolcu Uçağı > 100 yolcu, Kargo Uçağı > 10 ton **Boeing; Tüm yolcu uçakları *** yolcu uçağı, kargo uçağı ***Toplam uçak 63

64 Sivil Hava Ulaşım Gelişimi Pazar (Kaynak; ICAO, Airbus GMF) 2010 yılında ABD İç hat trafiği önde 2030 yılında Asya-Pasifik öne geçecek 64

65 2030 Dünya Pilot Teknisyen İhtiyacı Kaynak; Boeing Pilot İhtiyacı 2030 Teknisyen İhtiyacı Bölgelere göre Pilot İhtiyacı 3% 9% 2% 8% 20% 18% 40% Asia Pacific North America Europe Middle East Latin America CIS 2030 Bölgelere göre Teknisyen İhtiyacı 8% 2% 3% 8% 20% 21% 38% Asia Pacific North America Europe Middle East Latin America CIS 65

66 Ulaştırma Bakanlığı 2023 Öngörüleri Havacılıkta ilk 10 Ülke içine girmek, Sivil Havacılık Pazarı nın %5 ine Uçak Bakım Pazarı nın %10 una sahip olmak, Dünya daki en iyi 10 havacılık okulundan birini Türkiye de kurmak. Kendi uçağını yapmak, Uçak yapımında ortak projeler içinde yer almak, Uçak parça üretimine başlamak. Yılda uçağa bakım yapabilecek alt yapı tesisleri ve personele sahip olmak, İnsansız uzay uçuşunu gerçekleştirmek, Ticari uçak filomuzu 750 uçağa çıkarmak (mevcut; 361), 27 Eylül - 1 Ekim 2009 Yeni havaalanları yapmak (toplamda 80- mevcut; 47), 386 milyon yolcu/yıl a ulaşmak (2010; 103 milyon) 66

67 Geleceğin Hava Seyrüsefer Sistemleri Uydu temelli data ve ses sistemleri, otomatik uyarılar 67

68 Çevre Duyarlı/Dostu Havaalanları Sürdürülebilir Çevre Politikası için Çalışmalar-Önlemler İklim Değişikliği/Hava Kalitesi - Enerji Tüketimi Atık Yönetimi-Geri Dönüşüm Su Kalitesi-Tüketimi/ Atık Su-Arıtma Gürültü Önleme/Azaltma Doğal Yaşamın Korunması 68

69 Sonuç Dünya da ve Türkiye de sivil havacılık faaliyetleri hızla gelişiyor, taşımacılık artıyor. Dünya da yıllık ortalama % 4,8 artış bekleniyor. Bugün için 5 milyar olan yolcu sayısının 2030 yılında milyara, olan yolcu-kargo uçak adedinin de i yeni e çıkması bekleniyor. Türkiye deki gelişim çok daha hızlı. Havayolu ile taşımacılığın 20 yıl için de 3 katına yükselmesi bekleniyor. Yolcu sayısı 100 milyondan 350 milyona, uçak sayısı ise 361 den 750 ye çıkacak. Uçak imalat ve bakımında daha ileriye gidilmesi, Dünya da söz sahibi olunması öngörülüyor. Bu hızlı artışları karşılamak için önlemler alınmalı. Kapsamlı bir plan dahilinde; o Altyapı gelişimi hızlandırılmalı. o Hava seyrüsefer ve havaalanları kapasiteleri geliştirilmeli. o Personel eğitim imkanları arttırılmalı, kalite ve sayısal yönden gelişim sağlanmalı. o Sektörel işbirliği güçlendirilmeli. 69

70 TEŞEKKÜRLER Doç. Dr. Yıldırım SALDIRANER Atılım Üniversitesi Sivil Havacılık Yüksekokulu Sivil Hava Ulaştırma İşletmeciliği Bölümü

71 Kullanılan Temel Kaynaklar Dünden Bugüne Türk Hava Yolları ( ) Türk Havacılık Kronolojisi (Stuart Kline), 2002 Türkiye de Havacılık Tarihi (Gökhan Sarıgöl, Stuart Kline), 2009 TC Ulaştırma Bakanlığı, 10. Ulaştırma Şurası Raporu, 2009 Boeing Current Market Outlook, The Boeing Company 2010 Annual Report Airbus Global Market Forecast, Airbus (EADS) Annual Review, 2010 ICAO, 2010 Annual Report DHMİ İstatistik Yıllığı, 2010 IATA ve ACI, 2010 Yılı İstatistikleri ve İlgili kuruluş web siteleri 71

72 Uçak Kazaları Kaynak; ICAO 72