ORSAM 2011 YILI IRAK SÖYLEŞİLERİ 2011 INTERVIEWS IN IRAQ ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ CENTER FOR MIDDLE EASTERN STRATEGIC STUDIES

Transkript

1 Rapor No: 176, Ekim YILI IRAK SÖYLEŞİLERİ 2011 INTERVIEWS IN IRAQ ORTADOĞU Ortadoğu STRATEJİK Stratejik ARAŞTIRMALAR Araştırmalar MERKEZİ Merkezi CENTER FOR MIDDLE EASTERN STRATEGIC STUDIES Center for Mıddle Eastern Strategıc Studıes مركز الشرق األوسط للدراسات االستراتيجية ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

2 2011 YILI IRAK SÖYLEŞİLERİ 2011 INTERVIEWS IN IRAQ Rapor No: 176 Ekim 2013 ISBN: Ankara - TÜRKİYE 2013 Bu raporun içeriğinin telif hakları a ait olup, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca kaynak gösterilerek kısmen yapılacak makul alıntılar ve yararlanma dışında, hiçbir şekilde önceden izin alınmaksızın kullanılamaz, yeniden yayımlanamaz. Bu raporda yer alan değerlendirmeler yazarına aittir; ın kurumsal görüşünü yansıtmamaktadır.

3 ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ STRATEJİK BİLGİ YÖNETİMİ, ÖZGÜR DÜŞÜNCE ÜRETİMİ ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ Tarihçe Türkiye de eksikliği hissedilmeye başlayan Ortadoğu araştırmaları konusunda kamuoyunun ve dış politika çevrelerinin ihtiyaçlarına yanıt verebilmek amacıyla, 1 Ocak 2009 tarihinde Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi () kurulmuştur. Kısa sürede yapılanan kurum, çalışmalarını Ortadoğu özelinde yoğunlaştırmıştır. Ortadoğu ya Bakış Ortadoğu nun iç içe geçmiş birçok sorunu barındırdığı bir gerçektir. Ancak, ne Ortadoğu ne de halkları, olumsuzluklarla özdeşleştirilmiş bir imaja mahkum edilmemelidir. Ortadoğu ülkeleri, halklarından aldıkları güçle ve iç dinamiklerini seferber ederek barışçıl bir kalkınma seferberliği başlatacak potansiyele sahiptir. Bölge halklarının bir arada yaşama iradesine, devletlerin egemenlik halklarına, bireylerin temel hak ve hürriyetlerine saygı, gerek ülkeler arasında gerek ulusal ölçekte kalıcı barışın ve huzurun temin edilmesinin ön şartıdır. Ortadoğu daki sorunların kavranmasında adil ve gerçekçi çözümler üzerinde durulması, uzlaşmacı inisiyatifleri cesaretlendirecektir. Sözkonusu çerçevede, Türkiye, yakın çevresinde bölgesel istikrar ve refahın kök salması için yapıcı katkılarını sürdürmelidir. Cepheleşen eksenlere dâhil olmadan, taraflar arasında diyalogun tesisini kolaylaştırmaya devam etmesi, tutarlı ve uzlaştırıcı politikalarıyla sağladığı uluslararası desteği en etkili biçimde değerlendirebilmesi bölge devletlerinin ve halklarının ortak menfaatidir. Bir Düşünce Kuruluşu Olarak ın Çalışmaları, Ortadoğu algalımasına uygun olarak, uluslararası politika konularının daha sağlıklı kavranması ve uygun pozisyonların alınabilmesi amacıyla, kamuoyunu ve karar alma mekanizmalarına aydınlatıcı bilgiler sunar. Farklı hareket seçenekleri içeren fikirler üretir. Etkin çözüm önerileri oluşturabilmek için farklı disiplinlerden gelen, alanında yetkin araştırmacıların ve entelektüellerin nitelikli çalışmalarını teşvik eder. ; bölgesel gelişmeleri ve trendleri titizlikle irdeleyerek ilgililere ulaştırabilen güçlü bir yayım kapasitesine sahiptir., web sitesiyle, aylık Ortadoğu Analiz ve altı aylık Ortadoğu Etütleri dergileriyle, analizleriyle, raporlarıyla ve kitaplarıyla, ulusal ve uluslararası ölçekte Ortadoğu literatürünün gelişimini desteklemektedir. Bölge ülkelerinden devlet adamlarının, bürokratların, akademisyenlerin, stratejistlerin, gazetecilerin, işadamlarının ve STK temsilcilerinin Türkiye de konuk edilmesini kolaylaştırarak bilgi ve düşüncelerin gerek Türkiye gerek dünya kamuoyuyla paylaşılmasını sağlamaktadır.

4 Bilgay Duman 1983 te Ankara da doğdu yılı itibariyle Abant İzzet Baysal Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Doktora Programında eğitimini sürdürüyor. Yüksek Lisans tezini Saddam Sonrası Dönemde Türkmenler ve Kerkük konusunda yazdı. Çeşitli medya kurum ve kuruluşlarında, ulusal ve uluslararası dergi ve gazetelerde makale ve röportajları yer aldı. Katıldığı çok sayıdaki konferansın yanı sıra, sıklıkla Ortadoğu coğrafyasında saha çalışmaları yapmakla birlikte, Birleşmiş Milletler gözlemcisi olarak Irak ve Afganistan seçimlerinde uluslararası gözlemci ekiplerinde yer aldı. Çalışmalarına bünyesinde Ortadoğu Uzmanı olarak devam ediyor. Rapor No: 176, Ekim

5 TAKDİM kurulduğu günden bu yana bilginin birincil kaynaklardan elde edilmesi amacıyla saha çalışmalarına son derece önem vermiş ve uzmanlarının yaptığı saha çalışmaları sonrası ortaya koyduğu çalışmalarla fark yaratmıştır. Bu saha çalışmaları sırasında birincil kaynaktan bilgi edinilmesinin yanı sıra Türkiye nin bakış muhataplara aktarılırken, Türkiye ile saha çalışmasının yapıldığı ülke arasında yakınlaşma ve karşılıklı anlayış birliğinin sağlanmasına katkı yapılmaya çalışılmıştır. Bu amaçla karşı tarafın görüşlerinin de Türkiye de bilinmesi ve yanlış anlaşılmalarının giderilmesi noktasında, saha çalışması yapılan ülkenin her kesiminden önde gelen isimler söyleşiler yapılmıştır. uzmanları tarafından Irak ta yapılan saha çalışmalarında da Irak ta yaşayan her etnik ve dini grubun temsilcileri ile de görüşülmekte ve söyleşiler gerçekleştirilmektedir. uzmanlarının yaptığı bu söyleşiler elinizdeki bu çalışmayla bir araya getirilmiş ve toplu bir bakış açısı sağlanmaya çalışılmıştır. Bununla birlikte yapılan söyleşiler yıllara göre tasnif edilmiştir. 2009, 2010, 2011 ve 2012 yıllarını kapsayan söyleşiler yıllara göre dört ayrı raporda okuyucularımızın beğenisine sunulmaktadır. Bu yolla farklı gruplar arasında, Irak taki süreç içerisinde farklılaşan görüşlerin anlaşılmasının da kolaylaşacağı düşünüyoruz. Faydalı olmasını umuyor ve keyifli okumalar diliyoruz. Hasan Kanbolat Başkanı 4 Rapor No: 176, Ekim 2013

6 İçindekiler Takdim...4 A. TÜRKMENLER Irak Vilayetlerden Sorumlu Devlet Bakanı Turan Müftü Irak Gençlik ve Spor Bakanı Casim Muhammed Cafer Türkmen Bektaşilerden Faysal Gazi...13 B. ARAPLAR Sadr Grubu Üyesi ve Irak Parlamentosu Başkan Yardımcısı Kusay Suheyl Musul Üniversitesi Musul Bölgesel Çalışmaları Merkezi Başkanı Prof. Dr. Ibrahım Halil Al-Alaff Musul Üniversitesi Ekonomik ve Sosyal Bilimler Fakültesi Başkanı Dr. Abdullah Fadhıl Al-Hayalı Musul Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Nazar Majeed Qubba Musul Üniversitesi Musul Çalışmaları Merkezi Başkanı Prof. Dr. Thanoon Y.Al-Taee Bartılla Nahiye Müdürü Abdülemir Abbas Irakiye Listesi Lideri Iyad Allavi Irak Parlamentosu Milletvekili İskender Vitvit ve Muhammed El-Askeri Irak Gençlik Parlamentosu Üyesi İman Karim El-Basri Kanun Devleti Koalisyonu Üyesi Adnan İbrahim Sarraç Biladi Televizyon Kanalı Haber Müdürü Yaser Abdul Hüseyin Irak ın Stockholm daki Kültürel Temsilcilik Konsolosu Dr. Betül Al-Mossavi Nahreyn Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Yasir El Bakri...43 C. KÜRTLER KDP Kerkük Sorumlusu Salah Delo Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) Erbil Şubesi nin Yönetici Üyesi ve Geyandin İnsan Hakları Kuruluşu nun Başkanı Raman Mecit Faki ile Söyleşi Irak Kürt Bölgesel Yönetimi Abd Temsilcisi Kubat Talabani ile Söyleşi Kürdistan Bölgesel Hükümeti Eski Başbakanı Berham Salih ile Söyleşi Rapor No: 176, Ekim

7

8 Rapor No: 176, Ekim 2013 Hazırlayan: Bilgay Duman Ortadoğu Uzmanı ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ 2011 YILI IRAK SÖYLEŞİLERİ A. TÜRKMENLER 1. Irak Vilayetlerden Sorumlu Devlet Bakanı Turan Müftü ile Söyleşi 24 Ocak 2011 : Bakanlığınızın sorumluluk alanları ve bakan olarak ilk icraatlarınız hakkında bilgi verebilir misiniz? Bir de Türkmen olarak bakanlar kurulunda yer almanızın hangi açılardan önem taşıdığını anlatabilir misiniz? 2010 yılı içinde gerçekleşen Irak genel seçimleri sonucunda yeni parlamentoya 10 Türkmen milletvekili girdi. Yavaş yavaş Bağdat siyasetinde ağırlıklarını artıran Türkmen siyasetçiler yeni hükümet içinde de üç bakanlık elde etti. Bu bakanlardan biri de Vilayetlerden Sorumlu Devlet Bakanlığı görevini üstlenen Turan Müftü oldu. Bakan Turan Müftü ile Bağdat ta gerçekleştirdiğimiz röportajda, bakanlığının sorumluluk alanlarını, ilk icraatlarını, geleceğe dönük projelerini anlattı. Turan Müftü: Benim bakan olmamdan ziyade bir Türkmen in bakanlar kurulunda olması çok önemlidir. Türkmenlerin de şimdi merkezi yönetimde yeri olmuştur. Bu en önemli konudur. İkincisi, merkezde bulunmamız bize bazı avantajlar sağlamaktadır. Mesela; 2003 yılına kadar Türkmen Kültür Dairesi vardı ten sonra bu Daire nin faaliyetleri donduruldu. Yakın zaman önce bu konuda Kültür Bakanlığı na resmi bir yazı yazdım. İrtibata geçtik ve bu daireyi tekrar faaliyete geçirmelerini istedim. Gelecekte yani en fazla altı ay içinde Türkmen Kültür Dairesi canlanacaktır. Burada bizim kendi insanımız, Türkmen aydınları çalışacaktır. Bu bana göre önemli bir kazançtır. Bu daire bizim bakanlığımıza bağlı olmasa da biz burada olmasaydık bunu gerçekleştirmemiz mümkün olmazdı. Benim çalışma düşüncem şu şekildedir. Kendi bakanlıklarımızın yanı sıra bazı işleri de ilişkilerimiz ve gücümüz sayesinde diğer bakanlıklar nezdinde yapabilmeliyiz. Bunun yanı sıra bir diğer mesele Dava-i Mülkiye. Yani Kerkük te ve Selahattin de arazi anlaşmazlıkları sorunu vardır. Türkmenlerin, Kerküklülerin, Selahattinlilerin arazi sorunları vardır. Burada bizlere, Türkmenlere ait olan topraklar ge- Rapor No: 176, Ekim

9 ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ çen dönemlerde Arap aşiretlerine verilmiş durumdadır. Bir kısmına da 2003 ten sonra Kürtler el koymuştur. Bize geçen hafta Maliye Bakanlığı ndan bir yazı geldi. O yazıda şu şu araziler sahiplerine dönmesin ve bunlar hükümetin elinde kalsın şeklinde bir talep söz konusuydu. Biz geçen yılın son dört ayı boyunca bu konu üzerinde çalıştık. Bağdat a gittik, Kerkük e gittik, her tarafa gittik ve bu konuya çözüm bulamadık. Ben bu ay içinde Dava-i Mülkiye heyetine gittim. Onlara Maliye Bakanlığı nın talebinin gerçekleşmesinin mümkün olamayacağını söyledim. Bu demokrasiye aykırıdır. Bu Türkmenlerin hakkıdır ve 35 senedir hakları yenmektedir. Bunun üzerine kısa süre içinde Bakanlık Meclisi ne bu kararın dondurulması yönünde bir yazı gönderildi. Bu İskan Affı meselesidir. Hükümetin el koyduğu arazilerin sahiplerine geri döndürülmesini değil, şu anda kimin kullanımında ise onda kalmasını öngören bir mesele. Çok tehlikeli ve Türkmenler açısından çok önemli bir meseledir. Çünkü bu arazilerin büyük çoğunluğu Türkmenlerin ellerinden alınmış arazilerdir. Kerkük te 100 bin dönümden fazla araziden söz ediyoruz. İşte bu engelleme Bağdat ta, merkezi hükümette olmanın ne kadar önemli olduğunun bir örneğidir. Şu anda bu İskan Affı dondurulmuş durumdadır. Resmi yazı aynen benim verdiğim öneri şeklinde yayınlandı. Bizim bakanlığımızın çalışmaları ile ilgili olarak da, bakanlığımız vilayetlerden sorumludur. Vilayetlerde meydana gelen yasal, idari problemlerin çözümünden bizim bakanlığımız sorumludur. : Ne gibi yasal ve idari problemlerden bahsediyoruz? Turan Müftü: Vilayetler Yasası vardır. 21. madde. Bu madde yerel hükümetlerdeki vilayet meclislerine doğrudan vilayetle ilgili sınırlı çapta yasalar çıkarma hakkı tanımaktadır. Ancak vilayet meclisleri bu kararları çıkarttığında zaman zaman merkezi hükümet bunları kabul etmeyebiliyor. : Neden, bu anayasal bir hak değil mi? Turan Müftü: Doğru ancak Irak ın anayasası iki taraflıdır. Herkes kendine göre yorumlayabilmektedir. : Siz vilayetlerden sorumlu devlet bakanı olarak tartışmalı bölgeler konusunda söz sahibi misiniz? Turan Müftü: Şu anda biz bir komisyon kurmaya çalışıyoruz. O komisyonun başkanlığını bizim bakanlığımız yapacaktır. Komisyonun genel sekreteri ben olacağım. Bu da yasal bir komisyon olacaktır. Adı Vilayetler Yüksek Komisyonu olacaktır. Bu komisyon tam olarak sizin bahsettiğiniz konular üzerinde çalışacaktır. Her vilayetin valisi ile genel sekreterlik arasında bu sorunların çözülmesi için doğrudan görüşmeler olacaktır. Bu komisyon kuruldu ancak henüz hiç toplanmadı. İlk toplantısını 2011 yılının Mart ayı içinde yapmasını planlıyoruz. Bu komisyonun bütün izinleri Başbakanlıktan alınmıştır. Bağdat ta düzenlenmesi planlanan Arap Birliği toplantını bekliyoruz. Onun ardından komisyonu toplamayı düşünüyoruz. O zaman da bütün bahsettiğiniz konular bizim başında bulunduğumuz bu komisyonda tartışılacaktır. : Önümüzdeki dört yıllık dönemde sizin Vilayetlerden Sorumlu Devlet Bakanı olarak en önemli projeniz ne olacaktır? Turan Müftü: Bizim üç-dört teklifimiz, proje önerilerimiz bulunmaktadır. İlk projemiz bütün Irak vilayetlerinin bütçelerinin, yapılan yatırımların artırılmasıdır. Bu bizim için çok önemlidir. Irak ta büyük sıkıntılar var, işsizlik söz konusu. Eğer yatırımları artırmayı başarabilirsek işsizliğin de önüne geçmeyi başarabiliriz. Irak halkının Irak ekonomisine güveni olamaz. Bizde doğal kaynaklar var ama bu yeterli değildir. Eğer bizde yatırım olursa 8 Rapor No: 176, Ekim 2013

10 2011 YILI IRAK SÖYLEŞİLERİ komşu ülkelerin şirketleri gelip Irak ta iş yaparlarsa özellikle de Kerkük, Musul gibi bölgelerde çalışırlarsa istikrar sağlanır ve işsizliğin de önüne geçmiş oluruz. İkinci teklifimiz Kerkük te bir çözüm bulmaktır. Kerkük te en yakın zamanda %33 lük paylaşım hayata geçirilsin. Madde 23 uygulansın. Kerkük te bir seçim yapılsın. Kerkük te bir özel statü olsun. Bazı diğer yerlerde de sıkıntılar bulunmaktadır. Diyala da problem var, Musul da problem var, Necef te, problemler var, Basra da problemler var. Bunların bazılarında sınır problemi var bazısında idari sorunlar var. Eğer dört sene içinde biz bakanlık olarak bu problemlerin bir kısmına çözüm üretebilirsek büyük iş başarmış oluruz. : Sayın Bakan, değerli fikirlerinizi bizimle paylaştığınız için teşekkür ederiz. * Bu söyleşi 24 Ocak 2011 de Ortadoğu Danışmanları Yrd. Doç. Dr. Serhat Erkmen ve Oytun Orhan tarafından Irak ın Bağdat şehrinde gerçekleştirilmiştir. Rapor No: 176, Ekim

11 ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ 2. Irak Gençlik ve Spor Bakanı Casim Muhammed Cafer 27 Nisan 2011 Irak Gençlik ve Spor Bakanı Casim Muhammed Cafer, Türkmenlerin durumunun her geçen gün daha iyiye gittiğini ve en önemli hedeflerinin ülkedeki yüzde dolaylarındaki nüfuslarına orantılı olarak Irak ın yönetiminden hakça bir pay almaları olduğunu söyledi. Cafer, Bu hedefe ulaşmak için Türkmenler parlamentoda, hükümette, devlet dairelerinde ve diğer her yerde tek vücut olmalıdır dedi. : Sayın Bakan Türkiye ye ve a hoş geldiniz, şeref verdiniz. Bize Bakanlığınız hakkında bilgi verir misiniz? Casim Muhammed Cafer: Irak Gençlik Spor Bakanlığı nın çok sıkıntısı vardır. Saddam rejimi tarafından 1986 da bu bakanlık kapatılmış ve Irak taki spor faaliyetleri bir heyet tarafından yürütülmüştür e kadar bu süreç böyle devam etmiştir te bakanlık kurulduktan sonra yeni bir ekip oluşturuldu ve heyetteki kişiler de bu ekibe katıldı. Ancak eski rejimin zihniyetiyle hareket eden bu kişilerle yeni Irak gençliğinin gelişimine katkıda bulunamayacağımızı düşündük ve yeni bir ekip kurma çalışmalarına başladık. Bu kapsamda 8 müdürlük kurduk. Bunların arasında Bilim, Kültür ve Fen, Spor, Sporcu Sağlığı, Mühendislik ve İdari işler gibi müdürlükler var. Ancak halen Saddam rejiminde görev yapmış kişiler de görev yapıyor. Eskimiş düşüncelerle yeni bir oluşum kurmak zor. Bu bizim en büyük sıkıntılarımızdan biri ve bunun bir an önce halledilmesini bekliyoruz. İkinci sorunumuz ise bütçedir. Aslında bütçe konusunda bir gelişme var da 12 milyon dolar olan bakanlık bütçesi, şimdi 1 milyar dolara ulaştı. Bu rakam bizim için oldukça iyi. Ama Irak ta bir şeyler yapmak için bundan daha fazla bütçeye ihtiyacımız var. Biz bakanlık olarak Irak ın spor ve gençlik konularında çok eksik olduğunu biliyoruz. Bunun için 4820 yeni yapı kurmak istiyoruz. Bu yapılar gençlik merkezlerinden spor salonlarına, kültür kulüplerinden stadyum ve yüzme havuzlarına kadar geniş bir yelpazede. Ancak bu bütçeyle en fazla ünü gerçekleştirebiliriz. Ayrıca Irak ta inşaat konusunda da sıkıntılar vardır. Tecrübe eksikliği oldukça hissedilmektedir. : Gençliğin ve sporcuların ne gibi istekleri var sıkıntıları nedir? Casim Muhammed Cafer: Gençliğin en büyük isteği, iş imkânları yaratılmasıdır. Irak taki işsizlik çok büyük biri sorundur. Çok sayıda genç işsizdir. Sporcular ise daha çok spor alanı talep ediyorlar. Çünkü Irak ta sporcuların faaliyet yapacakları çok az yer var. Tabii bunların hepsi bütçeyle ilgili meseleler. Bütçemiz yeterli olursa, bakanlığımızın gençlik ve sporcular için gerekli her türlü imkânı oluşturabilecek gücü var. Ancak bu durumda biraz zor. Bizim en büyük temennimiz Irak ta her şeyin iyiye gitmesi. Gerçekçi olmakta fayda var. Irak taki gençliğin ya da sporcuların bütün sorunlarına kısa sürede çözüm bulmak çok zor. Ama bizim düşüncemiz sıkıntıları mümkün olduğu ölçüde gidermek. 10 Rapor No: 176, Ekim 2013

12 2011 YILI IRAK SÖYLEŞİLERİ : Bize biraz gelecekteki projelerinizden bahsedebilir misiniz? Casim Muhammed Cafer: Bu yıl bizim 8 büyük projemiz var. Irak ın çeşitli illerinde 7 tane 30 bin kişilik ve bir tane de 60 bin kişilik stadyum yapmak istiyoruz. Stadyum yapmayı planladığımız iller arasında Hille, Kerbela, Musul, Anbar, Nasıriye ve Bağdat bulunuyor. Bağdat ta biri altmış bin kişi kapasiteli olmak üzere üç stadyum yapmayı planlıyoruz. Şimdi Necef ve Basra için de iki adet yeni proje verdik. Ayrıca Basra da yeni bir spor kompleksi kuruyoruz yılında Körfez Olimpiyatlarına ev sahipliği yapacak. Biz bunun Basra da yapılması için uğraşıyoruz. Bu komplekste Körfez Olimpiyatları icra edilmesi planlanıyor. Bu aslında bir spor şehri olarak tasarlanmış durumda ve 1 milyar dolara yakın bütçeli bir proje yılının Nisan ya da Mayıs ayında bitirmeyi hedefliyoruz. İnşallah 2013 te de Körfez Olimpiyatları Basra da yapılır. : Sayın Bakan, biraz da politik süreçten konuşalım. Başbakan Nuri El- Maliki, hükümetteki bakanlara 100 günlük bir süre verdi ve bu süre Haziran ayının ilk haftasında doluyor. Bu konuyu bizim için değerlendirebilir misiniz? Casim Muhammed Cafer: Bu tarz politikalar birçok devlette yürütülüyor. Bu sürenin amacı, hükümetin nereye doğru gittiğinin görülmesidir. Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkelerinde halk protesto gösterileri yapıp, hükümetlerinden daha iyi hizmet istediler. Irak ta da bazı şeyler oldu. Bu nedenle Irak hükümeti de böyle bir politika belirledi. Bu 100 günlük süreç içerisinde bakanlıkların hangi projeleri var onlara bakılacak. Ayrıca her bakanlığı bütçesinin yüzde 25 nin, halka hizmet için sarf etmesi de kararlaştırıldı. Bu nedenle bu 100 günlük süreyi ben çok önemli görüyorum. Irak ın ihtiyacı olan bir süreçtir. Bu süre zarfında devlet hizmetleri gün geçtikçe düzeliyor. Irak halkı da takip ediyor. Bu süreç Irak halkına sorumluluk hissettirdi. Hükümetin milletin ve parlamentonun göz hapsinde olduğu duygusunu ortaya çıkarttı. : Peki, Irak ın geleceği hakkında neler düşünüyorsunuz? ABD sonrası nasıl bir Irak öngörüyorsunuz? Casim Muhammed Cafer: Irak ın geleceğinin iyi olacağına inanıyorum. ABD askerlerinin Irak ta daha uzun süre kalacağını inanmıyorum. Irak ta ABD sadece büyükelçiliğinde olacaktır. Bakın Irak gelişim gösteriyor. Irak ta bu yılın bütçesi 80 milyar dolara yakındır. Bu rakam gelecek yıl 160 milyar dolara yakın olacaktır. Bu gelişim Irak ta her alana yansır. : Siz bir Türkmen olarak Irak ta Türkmenlerin geleceğini nasıl görüyorsunuz? Casim Muhammed Cafer: Türkmenler için bugün dünden iyidir ve gittikçe de daha iyi olacağı inancını taşıyorum. Bizim Türkmenler olarak aklımızda büyük bir hedefimiz var. Bu da Türkmenlerin nüfuslarına göre yüzde Irak tan hakkını alması. Bunun için her nerede olursa olsun, ister parlamentoda, ister hükümette ya da devlet dairelerinde bütün Türkmenlerin tek vücut olması gerekir. Tabii bunun için Türkiye ve diğer halkların da desteğini almalıyız. : Son olarak Türkiye nin Irak politikası hakkında neler düşünüyorsunuz? Casim Muhammed Cafer: Gün geçtikçe Türkiye nin politikası Irak ta yerleşiyor ve daha etkili oluyor. Seçim sürecinde Türkiye nin bazı hataları oldu. Bazı gruplara destek verirken, bazılarına vermedi. Ama daha sonra soğukluklar giderildi. Özellikle Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ın son ziyareti bütün so- Rapor No: 176, Ekim

13 ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ ğuklukları giderdi. Gittikçe Türkiye nin Irak la ticaret artacaktır. Biz de bunu temenni ediyoruz. Özellikle Türkiye nin alt yapı ve inşaat firmaları Irak ta iş yaparlar. Biz Türkiye nin tecrübelerini Irak a aktarmak istiyoruz. Bizim de en büyük isteğimiz Türkiye ile Irak arasındaki ilişkilerin ileriye gitmesidir. : Bize vakit ayırıp sorularımıza içtenlikle cevap verdiğiniz için teşekkür ederiz Casim Muhammed Cafer: Ben de size teşekkür ediyor ve çalışmalarınızda başarılar diliyorum. 12 Rapor No: 176, Ekim 2013

14 2011 YILI IRAK SÖYLEŞİLERİ 3. Türkmen Bektaşilerden Faysal Gazi ile Söyleşi 20 Ağustos 2011 düştüler ama şu anda insanlar eski inançlarına geri dönüyorlar. Tekkelerini tamir ettiler, zikir ve münasebetler var. Önceden korku vardı. Türkmenler bir yere kıpırdayamazdı. Tuzhurmatu da 3 tekke vardır. Seyit Kalender Tekkesi, Tuzhurmatu nun en büyük tekkesidir. Ayrıca Seyit Hüseyin ve Seyit Hazım Tekkeleri de bulunmaktadır. Buralarda zikirler Türkçedir. Bu tekkeler terk edilmişti, ancak yavaş yavaş dönüşler başladı. : Kerkük civarında en büyük tekke hangisidir? Faysal Gazi: En büyük tekke bizim de müracaat ettiğimiz Seyit Hamit Tekkesidir. : Geri dönüşlerin olduğunu söylediniz. Bektaşiliğe ne kadar insan geri döndü? : Kendiniz hakkında bize bilgi verebilir misiniz? Faysal Gazi: Kerkük vilayetinde doğdum. Teknoloji enstitüsünde mekanik bölümü bitirdim. Kerkük vilayetinde devlet dairesinde çalışıyorum. Kerkük ün Tavuk ilçesinde oturuyorum. : Kerkük ve özelde Tavuk ta Bektaşilerin durumu hakkında bilgi verir misiniz? Faysal Gazi: Kerkük ün merkezinde Bektaşilerin sayıları çok azdır. Genellikle Kerkük ün kasabalarında yaşamaktadır. Öncelikle Tazehurmatu daki Seyit Hamit Tekkesinden başlayalım. Öncelikle her Bektaşi nin tekkesi olması zorundadır. Seyit Hamit in ataları da orada gömülmüştür. Tazehurmatu ve Beşir köyündeki Bektaşiler Seyit Hamit e tabidir. Hastası olan oraya müracaat eder. Tavuk ta bizim 5 tekkemiz var. Babalar Tekkesi, Seyit Cafer Tekkesi, Seyit Ali Tekkesi, Seyit Muhammed Tekkesi. Bu tekkeler Saddam zamanında zayıf Faysal Gazi: Tahminimce 1 milyon Türkmen den 250 bini Bektaşiliğe döndü. : Peki, bu dönenlerin hepsi Şii mi? Faysal Gazi: Aslında Türkmen Şiilerin hepsi aslen Bektaşi dir. Necef ten gelen alimler bu insanları Şiileştirdiler. Şii olunca uzaklaştılar. Ama şimdi anladılar ki onlara söylenenler yalanmış. Bunlar tamamen siyasi çıkar içinmiş. Yalanlar olduğu ve parti meselesi olduğu anlaşılınca herkes aslına döndü. : Sizce gelecekte ne kadar insan Bektaşiliğe döner? Faysal Gazi: Eğer biz çalışırsak tabiî ki devam eder. Eğe başkaları değil de bizler ders vermeye devam edersek, istediğimizi verebiliriz. Necef ten Tahran dan gelen yabancıların ayrı hesapları vardır. Birleşmemizi önlerler. : Kerkük ün ve Tavuk un politik durumu, mülk meselelerini biraz anlatabilir misiniz? Rapor No: 176, Ekim

15 ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ Faysal Gazi: Bu mesele sıkıntılı bir konudur. Bu yerlerin hepsi Türkmenlerin yeriydi. Saddam Türkmenleri buralardan çıkarıp, Araplara paylaştırdı. İsteği buraları Araplaştırmaktı ten sonra herkes yerlerine dönmeye başladı. Bunlar, Tazehurmatu, Beşir ve Tavuk halkıydı. Yerlerine geri dönmek istediklerinde Araplar bu yerlerin kendilerine hükümet tarafından verildiğini söylediler. Beni hükümet çıkarabilir dediler. Bu konuya has bir mahkeme açıldı. Bu işleri halletmek için bir hakim geldi. Dava açıp, eski Osmanlı tapularını verdik. Araplar bu mülkleri çok ucuza almışlar, dava sonucu bu mülkler eski sahiplerine geri verilmeye başlandı. Türkiye Beşir de ev yaptı. Şu anki hükümet bu mülk meselelerini halletmek istememektedir. Türkmen olduğumuz için bu konuyu halletmek istememektedir. : Kürtlerin baskısı var mı? Faysal Gazi: En sıkıntılı olduğumuz konu bu meseledir. Kerkük vilayetinde ve kasabalarında saat 8 den sonra Kürt gruplara bağlı silahlı güçler istedikleri kişileri rahat bir şekilde alıkoyup bilinmeyen yerlere götürmektedir. Bir de partiler arasında güç dengesizliği bulunmaktadır. Bir partinin hiçbir silahlı gücü bulunmazken, diğerinin büyük bir silahlı gücü bulunmaktadır. Bu Türkmen partileri ile Kürt partileri arasındaki ilişkidir. Eğer Türkmen partilerin elinde silah olmazsa diğerlerinin karşısında duramayabilirsin. Şu anda kaçırılan doktorların çoğu Türkmen dir, amaç Kerkük ten Türkmenleri kaçırmaktır. Kerkük te siyasi olarak peşmergeler var, bürolarda saklanıyorlar. İstediklerini yapan ve kafalarına göre insanları alıkoyan asayiş güçleri var. Çok sıkıntılı bir durum içindeyiz. : Kerkük teki sıkıntılı durum nasıl çözülür? Faysal Gazi: Kerkük te dengesizlik olduğu sürece konular halledilmeyecektir. Herkes aynı olmazsa. En büyük sıkıntımız Amerika. Amerika, Kürtlere yüz verdi. Amerika, peşmergelerle ortak kuvvet kurdu ve kanuna dayandırdı. : Türkmenler, özellikle Tavuklu olarak, Türkiye den ne istemektesiniz? Faysal Gazi: Biz Türkiye den her şeyi istemekteyiz. Bizimin babamız Türkiye dir. Türkiye olmazsa bizi kalan döver. İsteğimiz yarın Türkiye gelsin. Türkiye bizim kanımızdır. ABD Irak a girdiğinde özgürlük geleceğini, zannettik, ama gelmedi. Kerküklü olmayan farklı yerlerden farklı milletler geldiler. Kerkük ün nüfusu idi, oldu kişiyi dışarıdan getirdiler. Adını zikretmeyim. Demokrasi getirirken önce Kürt varsa yaptılar. Bu durum ne demokrasisi? Demokrasi bunların yerlerine dönmeleriyle gerçekleşir. Kerkük ün asıl nüfusu ve toprak sahiplerini gösteren 1957 sayımıdır. : Kerkük teki sıkıntıların bir an önce çözülmesini ve gerçek demokrasiye kavuşmanızı temenni ediyoruz. Faysal Gazi: Biz de sizlere minnettarız. Çalışmalarınızda başarılar diliyoruz. 14 Rapor No: 176, Ekim 2013

16 2011 YILI IRAK SÖYLEŞİLERİ B. ARAPLAR 1. Sadr Grubu Üyesi ve Irak Parlamentosu Başkan Yardımcısı Kusay Suheyl 3 Ocak 2011 Obama nın Kürt liderlerle telefon görüşmesi sonuç vermedi. El-Irakiye Lideri Allavi nin Stratejik Politikaları Belirleme Konseyi Başkanı olmasını bekliyoruz. Irakiye içerisinde iki grup var. Bir grup Maliki nin başbakan olmasına karşı çıkıyor. Diğer grup ise uzlaşarak hükümette yer almak istiyor. : Yeni hükümette hangi politikalara ağırlık vereceksiniz? Kusay Suheyl: Önceliğimiz hükümet ortaklığının pekişmesi. Karar alma süreçlerinde uyumlu ve beraber hareket edilmesi. Irak halkına çok önemli hizmetler vermek gerekiyor. Bunların başında güvenlik, elektrik, sağlık ve maaşların düzenlenmesi geliyor. : Seçimler Sadr Hareketi için neyi değiştirdi? Kusay Suheyl: Seçimlerde Sadr Hareketi büyük bir başarı yakaladı. Şu an Irak ta Sadr Hareketi çok önemli bir durumda. Siyasetin ekseni diyebiliriz. Taraflar arasında medium ring oldu. Hükümetin kurulması için büyük çaba içerisindeyiz. Iraklılar istikrar ve güven istiyor. Bağdat ta 1 saat içerisinde 20 den fazla patlamanın olması Irak taki hükümet yokluğunun kötü etkisinin en büyük göstergesi. Sadr Hareketi, bu en kötü dönemde Iraklıların bize en fazla ihtiyaç duyduğu zamanda üzerine düşen görevi yerine getiriyor. : Hükümet sorunu aşılabilecek mi? Kusay Suheyl: Uzlaşma konusunda çok kritik bir aşamaya geldik. Hükümetin tüm grupları kapsayacak şekilde kurulması gerekiyor. Son olarak Kürtler, ABD nin isteklerine de karşı koyarak cumhurbaşkanlığını bırakmadılar. : Irak ta mezhepçilik sorununun, en azından ileride mezhepsel bir çatışma tehlikesinin ortadan kalktığını düşünüyor musunuz? Kusay Suheyl: Sanırım mezhepçilik fikri Iraklıların kafasından silindi. Siyasetçiler için de aynı şeyi söyleyebiliriz. Artık çoğu siyasetçi çözüm için uzlaşma arıyor. Kimse gerilimin yeniden artmasını istemiyor. Herkes istikrar peşinde. Iraklıların artık bu işin üstesinden geldiğini söyleyebilirim. : Nüfus sayımının zamanlaması konusunda ne düşünüyorsunuz? Sizce milliyetin sorulması doğru mu? Kusay Suheyl: Sayım için önce normalleştirme gerekiyor. Özellikle çatışmalı bölgelerdeki istikrar açısından. Aksi takdirde milliyetin sorulması bir çatışma vesilesi olur. Genel anlamda bakarsanız etnik kimliğin sorulmasında bir problem yok, ama çatışmalı bölgelerde sorun yaratabilir. Örneğin Musul gibi yerlerde Şebeklerin kendilerini nasıl tanımlayacağı tartışma konusu. Bu yüzden Irak ta nüfus sayımı bir şeylerin kolaylaşmasına hizmet et- Rapor No: 176, Ekim

17 ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ meli, zorlaşmasına değil. : Çatışmalı bölgeler konusunda kısa vadede çözümler bekliyor musunuz? Kusay Suheyl: Açık söylemek gerekirse, hayır. Bu konuda kısa vadede bir çözüm geleceğini düşünmüyorum. Sadr Grubu olarak, bu bölgelerdeki çözümün taraflar arasındaki uzlaşmanın sağlanmasıyla olabileceğini düşünüyoruz. Uzlaşma olmadan bir çözüm dayatılması ancak meseleyi daha da karmaşık hale getirir. : Seçimlerden bu yana Türkiye nin Irak politikasını nasıl değerlendiriyorsunuz? Kusay Suheyl: Seçimlerden sonra Türkiye yi pek çok Iraklı siyasetçi ziyaret etti. Türkiye önemli bir rol oynuyor. Türkiye Irak ın siyasi kilidinin çözümünde yer alıyor. Türkiye nin hükümete katılması için Irakiye ye baskı yaptığını biliyoruz. Öte yandan Türkiye ile Irak iki sene önce stratejik bir anlaşma imzaladı. Hedef ticareti 22 milyar dolara çıkartmak. Ama biz bu stratejik anlaşmanın hayata geçirilmesini parlamentoda yaptığımız görüşmeler sonucu su probleminin giderilmesi bağladık. Parlamentoda su konusunda çok yoğun çalışmalar yapıyoruz. Ben Avrupa Birliğinde de çok sayıda toplantıya katılıyor ve Iraklıların su problemi konusundaki düşüncelerini aktarıyorum. Irak topraklarının büyük bölümünde tuzlanma sorunu var. Toprağın ıslahı gerekiyor. Barajlarımızda su miktarı çok az. Elektriğimiz de büyük oranda hidroelektrik santrallerine bağlı ama üretim yapacak yeterli su dahi yok. Su yaşamın temel unsuru. Bu nedenle Türkiye-Suriye arasında su paylaşımı, dağılımı, veri değişimi konusunda sürekli işbirliği yapılmasını istiyoruz. DSİ nin büyük tecrübesi var. Bundan faydalanmak lazım. : Sadr Hareketi nin kimliği hep sosyo-dini olarak mı kalacak yoksa siyasi bir evrilme yaşanacak mı? Kusay Suheyl: Siyasi bir evrim geçireceğimizi düşünmüyorum. Çünkü siyasi partiler sadece partilerinin yararına çalışır. Bizim hedefimiz bu değildir. Biz tüm Irak ta çalışmak için kararlıyız. : Yanıtlarınız için teşekkür ederiz. Kusay Suheyl: Ben de teşekkür ederim, başarılar diliyorum. 16 Rapor No: 176, Ekim 2013

18 2011 YILI IRAK SÖYLEŞİLERİ 2. Musul Üniversitesi Musul Bölgesel Çalışmaları Merkezi Başkanı Prof. Dr. Ibrahim Halil Al-Alaff ile Yapılan Söyleşi 29 Haziran 2011 : Geçen sene Ankara da düzenlenen sempozyumdan bahsettiniz. Geçen sene Türkiye de ve bugün Musul da düzenlenen ve gelecekte düzenlenmesi planlanan sempozyumlarla ilgili bize kısa bilgi verebilir misiniz? İbrahim Halil El-Alaff: Bu konferans Irak ve Türkiye de yatırım, ekonomi, su, bilimsel alanda işbirliği ve üniversiteler konusunda hem Türkiye hem de Irak lı uzman arasında uzlaşıyı derinleştirmeye yardımcı olacaktır. Bu tür ilişkiler geliştirirken, bu konuda bize yardımcı olacak ortak bir uzlaşı sağlamak için birlikte oturmalı ve görüşmeliyiz. : Bugün bu sempozyum aracılığıyla, birçok akademisyen, entelektüel ve uzman bir araya gelme ve fikirlerini paylaşma fırsatını buldu. Benzer bir şekilde işadamlarını da toplamayı planlıyor musunuz? : okuyucuları için kendinizi tanıtabilir misiniz? İbrahim Halil El-Alaff: Benim adım Prof. Dr. İbrahim Halil El-Alaff, Musul Bölgesel Çalışmaları Merkezi Başkanı ve modern tarih profesörüyüm. Hoş geldiniz dan Sayın Nebahat. Sayın Hasan Kanbolat ve bu merkezdeki kardeşlerimiz ve arkadaşlarımız, çok yakın arkadaşım Habib Hürmüzlü ye teşekkür etmek istiyorum. Geçen sene merkezinizi ziyaret etmiştik. Sürekli olarak web sitenizi takip ediyorum. Dün Suriye-Türkiye ilişkileri ile ilgili bir makalenizin çıktısını aldım mesela. Daima la temaslarımız sürüyor ve onlarla birlikte çalışıyoruz. Sonraki toplantının Musul veya İstanbul da düzenlenmesini arzuluyoruz, çünkü Irak ve Türkiye arasında gelişen ilişkiler ışığında incelenmesi gereken birçok konu var. İbrahim Halil El-Alaff: Evet, yalnızca bilim adamları değil, aynı zamanda tüccar, iş adamı, profesyonel ve çiftçi ve öğrenciler dahil elinde sermaye bulunduran herkes için benzer toplantılar yapmalıyız. Bu tür ilişkileri resmi çerçeve sınırlamamalıyız. Diğer gruplar arasında da ilişkiler geliştirmek istiyoruz. Bu her iki milletin bir araya gelmesine yardımcı olacaktır. İlişkilerin resmi temaslarla sınırlanması bizim için yeterli olmayacaktır. İnsanlar arasında işbirliğini sağlamalıyız. : Halklar arasındaki ilişkileri geliştirmeyi amaçladığınızdan bahsettiniz. Bu noktada, Irak ve Türkiye halkları arasında popülariteyi artırmak için ne tür projeleriniz var? İbrahim Halil El-Alaff: Bu projeyle Irak ve Türkiye arasındaki mevcut durum ve ilişkilerle ilgilenen üniversitelerdeki metinler ve müfredatın yeniden gözden geçirileceğini düşünüyorum. Irak ve Türkiye den gelen tarihçiler bu müfredatı oluşturmak için bir araya gelip, her iki ülke için uzlaşı sağlamaya ve bu tür Rapor No: 176, Ekim

19 ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ ilişkiler geliştirilmesine inanan yeni bir nesil yaratmaya yardımcı olacak yeni bir müfredatta karar kılabileceklerdir. : Projeleriniz Türkiye ve Irak arasında ilişkileri geliştirmeyi amaçlıyor. Bu konuyla ilgili Türkiye den beklentileriniz nelerdir? İbrahim Halil El-Alaff: Öncelikle bahsettiğim bu müfredatı hazırlamak için, özellikle de Irak tarihi ve coğrafyasıyla ilgili ın yardımlarına ihtiyacımız var. İlişkilerin geliştirilmesine engel oluşturan tüm olumsuz noktaları ve yan etkileri ortadan kaldırmak için Türk tarih ve coğrafyası hakkında bir kitap hazırlayacağız. Öğrencilere, üniversite ve okullardaki çalışanlara Türkiye de ortak bir tarih, iyi komşuluk ilişkileri ve olumlu davranışlara dayanan kardeşleri olduğuna inanmalarında yardımcı olmalıyız. : 2000 li yıllar bölgede birçok değişikliği yanında getirdi. Tüm bölge hızlı ve keskin bir değişin süreci içinde. Bu bakımdan Türkiye ve Irak arasında gelişen ilişkileri bir uzman olarak nasıl yorumluyorsunuz? İbrahim Halil El-Alaff: Irak Türkiye ilişkileri şu anda iyi. Türkiye dış politikası konusunda mutluyuz. Özellikle Ahmet Davutoğlu görevi üstlendikten sonra, bu arada Stratejik Derinlik adlı kitabının Arapçasını okuduğumu belirteyim, ilişkiler gelişmiştir. Kitabı ve politikaları Irak ve Türkiye arasında sıfır sorun politikasıyla Arap ülkelerine olumlu bir uzlaşı aşılıyor ve Türkiye için olumlu bir tutum oluşturmaya çalışıyor. Bunun yalnızca resmi ilişkilerle kalmayıp, aynı zamanda örneğin eski dilde Türkiye ye benzerliğinden dolayı Küçük İstanbul denen Musul daki aktif siyasi güçlere de yardımı dokunacaktır. Musul 1517 de Osmanlı Devleti nin girdiği ilk şehir ve ayrıldıkları son şehirdir. Musul un Türkiye ile ortak bir tarihi var, Mardin Nusaybin gibi birçok Türk şehri Musul un kardeş şehridir. : Bize zaman ayırdığınız için teşekkür ederiz. * Bu söyleşi 29 Haziran 2011 tarihinde OR- SAM Ortadoğu Uzman Yardımcısı Nebahat Tanrıverdi O tarafından Musul da düzenlenen Irak-Türkiye İlişkileri: Müşterek Tarihten Sürdürülebilir İşbirliğine Sempozyumu sırasında gerçekleştirilmiştir. 18 Rapor No: 176, Ekim 2013

20 2011 YILI IRAK SÖYLEŞİLERİ 3. Musul Üniversitesi Ekonomik Ve Sosyal Bilimler Fakültesi Başkanı Dr. Abdullah Fadhıl Al-Hayali: Irak-Türkiye İlişkilerini Geliştirmeye Çalışıyoruz Ve Ticari İlişkilerle Sınırlı Kalmamaya Çalışıyoruz 29 Haziran 2011 : okuyucularımız için kendinizi tanıtabilir misiniz? Abdullah Fadhil Al-Hayali: Ben Dr. Abdullah Fadhil Al-Hayali, Musul Üniversitesi Bölgesel Araştırmalar Merkezi Ekonomik ve Sosyal Bilimler Bölümü başkanıyım. : Bugün hepimiz burada Irak- Türkiye İlişkileri: Müşterek Tarihten Sürekli Kalkınma sempozyumu için toplandık. Bugünkü sempozyum hakkında fikirlerinizi almamız mümkün müdür? Abdullah Fadhil Al-Hayali: Bu konferans ekonomik tarihi ve siyasi konular üzerine yoğunlaşmış ve 4 yüzyıl boyunca Arap memleketi olmuş olan ve birçok miras bırakmış olan Osmanlı İmparatorluğu yla ilgili tarihsel algıyı gündeme getirmiştir. Bu bakımdan bu dönemde, Irak ta ve Arap ülkelerinde Osmanlı İmparatorluğu ile ilgili yanlış algıları düzeltmek için bir araya gelmek çok önemlidir. Irak- Türkiye ekonomik ilişkilerini güçlendirmeye çalışıyoruz ve ne kadar önemli de olsa ticari ilişkilerle sınırlı kalmamaya gayret ediyoruz. Irak bugün yatırım için bu tür ilişkilere ve Türkiye nin tecrübelerine ihtiyaç duymaktadır. Irak iki savaşı ve alt yapısını harap eden ABD işgalini geride bırakmıştır. Kamu sektöründe 192 proje, özel sektörde de ufak proje bulunmaktadır. Bu projelerin çağdaş tekniklerle yeniden yapılandırılması gerekmektedir. Yabancı yatırımcıların bu projeleri Irak ta gerçekleştirilecek şekilde desteklemeye teşvik etmek için mevzuat bulunmaktadır. Yatırım için imkanlar mevcuttur, belki Türk yatırımcılar tarım, sanayi, petrol ve petrol yan sanayi alanlarındaki bu imkanları pek bilmemekteler. Ne kadar önemli olsa da petrol ihracıyla sınırlı kalmak istemiyoruz. Başka sektörleri geliştirmeyi, rafinerileri çağdaş teknolojilerle yeniden inşa etmeyi sağlayacak geliri kazanmak istiyoruz. Petrol ve doğalgaz yatırımlarına ihtiyacımız var. Diyala ve Kerkük teki hampetrol haricinde Irak ta dört tane petrol yatağı, 10 trilyon metreküp doğal gaz bulunmaktadır. Irak ın Petro-kimya sanayinde hampetrolü kullanması gerekmektedir. Irak hampetrolden yaklaşık 3 dolar kazanmaktadır. Örneğin etilin ve poliprofilin alanlarında bu endüstri gelişirse bu miktar yaklaşık 133 dolar olacaktır. Polietilin ve poliprofilin gibi gaz yağı olarak işlenirse bu değer 500 dolara kadar çıkacaktır. Bu nedenle bu sektörlere yatırım yapmak Irak ve Türkiye için iyi bir seçenektir. Büyük bir işgücü potansiyeli vardır. : Irak ın ekonomik durumundan ve ihtiyaçlarından bahsettiniz. Bu bağlamda Irak ve Türkiye arasındaki ilişkileri nasıl değerlendiriyorsunuz? Türkiye den ekonomi alanındaki beklentileriniz nelerdir? Abdullah Fadhil Al-Hayali: Bu sempozyumda uluslararası ekonomi ve endüstriyel ekonomi uzmanları bize 5 sayfa sundu. Türk Rapor No: 176, Ekim

21 ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ yatırımcıları Irak a çekmek için bilgilendirici bir yatırım haritaları vardı. Örneğin Kürdistan bölgesiyle ilgili deneme başarılı oldu. Bu örnek bize bir yol haritası olabilir. : Bize zaman ayırdığınız için çok teşekkürler Dr. Abdullah Fadhil Al-Hayali * Bu söyleşi 29 Haziran 2011 tarihinde OR- SAM Ortadoğu Uzman Uzman Yardımcısı Nebahat Tanrıverdi O tarafından Musul da düzenlenen Irak-Türkiye İlişkileri: Müşterek Tarihten Sürdürülebilir İşbirliğine Sempozyumu sırasında gerçekleştirilmiştir. 20 Rapor No: 176, Ekim 2013

22 2011 YILI IRAK SÖYLEŞİLERİ 4. Musul Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Nazar Majeed Qubba: Türkiye nin Irak ın Yeniden İnşasında Çok Yardımının Dokunacağına İnanıyorum 29 Haziran 2011 Nazar Majeed Qubba: Genellikle işim tıp eğitimi verme ve uygulama üzerine. Gastroenterolojistim. Son birkaç yıldır üniversite yönetiminde Fen Bilimleri Dekan yardımcılığı yapmakta ve Tıp Fakültesi nde çalışmaktayım ten beri tıp merkezinde özel bir muayenehanem var ve o zamandan beri hizmet vermekte. : Musul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi bu sempozyumu düzenledi. Bugünkü sempozyumla ilgili fikirlerinizi bizlerle paylaşabilir misiniz? Nazar Majeed Qubba: Bir öncekisi Türkiye de düzenlenen bu sempozyum, alanlarında uzman kimselerin bilimsel fikirleriyle birlikte milletlerimiz, siyasilerimiz ve toplumlarımız arasında daha sağlıklı bir işbirliği ve ortaklık sağlama açısından çok önemlidir. Toplumun tümünü, inşallah, daha başarılı ilişkiler kurmaya yöneltecek bilgiler edinmeye ihtiyacımız var. : okuyucuları için kendinizi kısaca tanıtabilir misiniz? Nazar Majeed Qubba: Adım Dr. Nazar Majeed Qubba yılında doğdum ve Musul Üniversitesi Tıp Fakültesi nden 1973 yılında mezun oldum İngiltere den tıpta uzmanlık üyeliğimi aldım den beri Londra daki Edinburgh Kraliyet Üniversite sinin bir üyesiyim. Tıp fakültesinde öğretim görevlisi olarak çalıştım. Ardından tıp bölümünün başkanı, sonra da tıp fakültesinin dekanı oldum ve şimdi burada Musul Üniversitesi nde Fen Bilimleri başkan yardımcılığı yapıyorum. Evliyim ve 4 çocuğum var. Hepsi tıp okudu. İkisi mezun olup doktor oldu, diğerleriyse hala okuyor. : Musul Üniversitesi ndeki çalışmalarınızdan bize bahsedebilir misiniz? : Türkiye ve Irak arasında işbirliği ve ortaklığın gerekliliğinden bahsettiniz. Sempozyumun da ana teması bu söylediklerinizle yakından alakalı. Bu bakımdan Türkiye den beklentileriniz nelerdir? Nazar Majeed Qubba: Türkiye nin özellikle şu dönemde Irak ı yıkılmış halinden çıkarıp yeniden inşa etme konusunda çok yardımının dokunacağına inanıyorum. Irak ve muhtemelen Musul için temel alanlarda bilimsel yardıma ihtiyacımız var. İnanıyoruz ki birkaç yıl içinde Musul ve Irak ın geri kalanı farklı bir konumda olacaktır. Kendi başlarına idare edebileceklerdir fakat aramızda şu an inşa edilmekte olan dostluk bağları Iraklıların hafızalarında yer etmiş olacaktır. Ankara da geçen yıl, Musul da da bu yıl gerçekleştirilen son iki sempozyum uzun sürecek sevgi ve iyi niyete dayalı bir ilişkinin temellerini atmıştır. Gaziantep ve Mardin Üniversiteleri nden gelen kardeşlerimizi ağırlamaktan mutluluk duyuyoruz ve inanıyoruz ki kardeşlerimizi bulduk. Rapor No: 176, Ekim

23 ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ : Bize zaman ayırdığınız için teşekkür ederiz. * Bu söyleşi 29 Haziran 2011 tarihinde OR- SAM Ortadoğu Uzman Uzman Yardımcısı Nebahat Tanrıverdi O tarafından Musul da düzenlenen Irak-Türkiye İlişkileri: Müşterek Tarihten Sürdürülebilir İşbirliğine Sempozyumu sırasında gerçekleştirilmiştir. 22 Rapor No: 176, Ekim 2013

24 2011 YILI IRAK SÖYLEŞİLERİ 5. Musul Üniversitesi Musul Çalışmaları Merkezi Başkanı Prof. Dr. Thanoon Y. Al- Taee ile Söyleşi 29 Haziran 2011 : okuyucuları için kendinizi tanıtabilir misiniz? Thanoon Y. Al-Taee: Benim adım Dr. Thanoon Al-Taee, Musul çalışmaları merkezi başkanı ve modern tarih profesörüyüm. : Bu sempozyumu Musul Üniversitesi Bölgesel Çalışmalar Merkezi düzenledi. Bugün düzenlenen sempozyumla ilgili fikirlerinizi paylaşabilir misiniz? Thanoon Y. Al-Taee: Bu sempozyuma kendimizi adadık. Bu sempozyum geçen sene düzenlenen sempozyumu tamamlayıcı nitelikte olacaktır. Bu sempozyum, Türkiye ve Irak arasında siyasi, toplumsal, ekonomik, kültürel ve hayatın tüm alanlarında ortak faydalara hizmet etmek için her iki millet arasında bu ilişkileri geliştirmek açısından önemlidir. : Musul Çalışmaları Merkezi başkanı olarak görev yapmaktasınız. Bu merkezin yaptığı çalışmalar ve projelerle ilgili biraz bilgi verebilir misiniz? Thanoon Y. Al-Taee: Bu merkez üniversitenin en önemli merkezlerinden birisi ve 1992 de kuruldu. Musul Çalışmaları Merkezi geçmiş, modern ve İslam tarihi olmak üzere tüm dönemleri kapsayıcı şekilde Musul Üniversitesi yle ilgili hayatın tüm alanlarıyla ilgilenmektedir. Merkezimiz yaklaşık 40 kadar sempozyum düzenlemiştir. Musul la ilgili siyasi makaleler yayınlamış ve tarihin tüm dönemlerinde diğer merkezlerle ilişkiler, tarih, edebiyat, toplum ve toplumsal hayatla ilgili birçok kitap çıkarmıştır. Merkezimizde aynı zamanda Musul şehri hakkında Osmanlı Salnameleri gibi belgeler ve iyi bir arşiv bulunmaktadır. Haftalık seminerler düzenlenmiş, Musul un önemli kişilerinin arşivleri oluşturulmuş ve Irak içinde ve dışında bulunan diğer merkezlerle ilişkiler geliştirilmiştir. Merkezlerin uzmanlaştırılması ile ilgili bu ilişkileri geliştirmeyi umut ediyoruz. Bu merkezde, üniversite mezunu, yüksek lisans, doktor ve profesör diplomalı olarak çalışan birçok kişi var. : Musul Çalışmaları Merkezi nde bulunan arşivlerden bahsediyorsunuz. Bu arşivle ilgili daha fazla bilgi verebilir misiniz? Bu arşive insanlar nasıl erişebilir? Thanoon Y. Al-Taee: Toplumsal ve siyasi tarih gibi hayatın tüm alanlarıyla ilgili olan bu arşivi yaptık. Eski şehrin inşası, Musul un halk efsaneleri, Musul u yeniden canlandırma, şehirdeki eğitim, tarih, genel tıp, önemli kişilerle ilgili çalışmalar ve Musul un diğer yönleri hakkında sempozyumlar düzenledik. Bu çalışmaların tüm belgeleri arşivlenmiştir. Aynı zamanda, geçmişimizi aydınlatan Musul un tarihi belgelerini toplamaya çalışıyoruz. : Musul Çalışmaları Merkezi için gelecekte ne tür projeler planlıyorsunuz? Thanoon Y. Al-Taee: Morfoloji, yeniden inşa, eski binalar ve Musul un diğer yönleri hak- Rapor No: 176, Ekim

25 ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ kında birçok çalışma yaptık. Bu belgeler Irak mercilerine gönderilmiştir. Osmanlı döneminde Musul şehriyle ilgili tarihi belgelere ve Osmanlı kurumlarının arşivlerine ulaşmayı umuyoruz, çünkü bildiğimiz gibi, Musul Osmanlı Devleti nin kontrolü altındaydı. Bizde olmayan birçok dokümana sahipler. Bu sayede Irak ve Türkiye arasındaki ilişkileri yeniden geliştirebiliriz. : Türkiye den beklentileriniz nelerdir? Thanoon Y. Al-Taee: Bilginlerin tez ve proje çalışmaları konusunda bilgi almaları için Türkiye de bu yerleri görmeli ve bu belgelerin fotoğraflarını elde etmeliyiz. Böylelikle, Irak ve Türkiye nin her ikisi arasında ilişkilerin geliştirilmesine olanak sağlayabiliriz. : Bize zaman ayırdığınız için teşekkürler Prof. Dr. Thanoon Al-Taee. Thanoon Y. Al-Taee: Bu ilişkilerin ileride gelişeceğini umuyorum. a ve da çalışan herkese teşekkür ederim. * Bu söyleşi 29 Haziran 2011 tarihinde OR- SAM Ortadoğu Uzman Yardımcısı Nebahat Tanrıverdi O tarafından Musul da düzenlenen Irak-Türkiye İlişkileri: Müşterek Tarihten Sürdürülebilir İşbirliğine Sempozyumu sırasında gerçekleştirilmiştir. 24 Rapor No: 176, Ekim 2013

26 2011 YILI IRAK SÖYLEŞİLERİ 6. Bartılla Nahiye Müdürü Abdülemir Abbas ile Söyleşi 20 Ağustos 2011 Musul da yaklaşık 70 Şebek köyü vardır. Bahsettiğim ilçelere dağılmış bulunmaktadır. : Şebeklerin mezhebi dağılım nasıldır? Abdülemir Abbas: Şebeklerin yüzde 30 u Sünni, yüzde 70 i aslında Bektaşidir, ancak sonradan Şii olmuşlardır. Geçen rejimlerde Bektaşiler sıkıntı yaşamaktaydı, bu nedenle Şiiliği seçtiler. Ancak şuan bu yüzde 70 in yarısı Şii ve yarısı Bektaşi olmuştur. : Şebekler ve Kakailer arasındaki farklar nelerdir? : Bize kendinizi tanıtır mısınız? Abdülemir Abbas: Musul da yaşıyorum. Şebek halkındanım. Devlet memuruyum. Bağdat üniversitesi Hukuk fakültesini bitirdim. : Irak ta yaşayan Şebekler hakkında biraz bilgi verir misiniz? Abdülemir Abbas: Şebekler asılda Iraklıdır. 600 yıldır Irak topraklarında yaşamaktadır. Şebekler Müslüman dır, Şii, Sünni ve Bektaşilerden oluşmaktadır. : Bektaşi Şebekler hakkında neler söyleyebilirsiniz? Abdülemir Abbas: Bektaşi Şebekler İslam ın 5 şartını da yerine getirirler. Şebekler etnik gruptur, kendi dillerini kullanırlar, sayıları civarındadır. Irak meclisinde bir kontenjanları vardır. Musul vilayet meclisinde de 1 kontenjanları bulunmaktadır. Şebekler Hamdaniye, Tilkeyf, Başhika, Bartılla ve Nemrut ilçesi ve köylerinde yaşamaktadır. Abdülemir Abbas: Şebeklerin öğretisinin, Kakailikle hiçbir yakınlığı yoktur. Biz Şebekler İslam ın şartlarını yerine getiriyoruz. Bu anlamda Kakailer farklıdır. Kakailer anladığım kadarıyla Bektaşilerle yakın yönleri var ama tamamen aynı değildir. Biz Şebek Bektaşileri Allahın peygamberine, on iki imamın, cennet, cehennemin, ahretin, kıyamet gününün, Kuran-ı Kerim in varlığına inanıyoruz. Emeviler döneminde Irak ta Şebek Bektaşiler sıkıntı altında yaşamıştır. Bu nedenle sistem kurdular. Yollarını göstermek için kitaplarını oluşturdular. Kitabımız 1 ciltten oluşmaktadır. Bu kitap biz Şebek Bektaşilere nasıl Bektaşi yolunda yürüyeceğimizi anlatmaktadır. Şebek Bektaşileri ve Türkmen Bektaşileri Kakailerden farklıdır, karıştırmanızı istemem. : Peki, size göre Kakailik nedir? Abdülemir Abbas: Benim görüşüme göre Kakailer Bektaşi değildir. Tuhafıma giden Kakailerin kendilerini Bektaşi olarak adlandırmasıdır. : Şebeklerin inançları hakkında bilgi verir misiniz? Abdülemir Abbas: Şebek Bektaşilerin 5 tekkesi vardır. Bunları yürüten seyitler, dedeler Rapor No: 176, Ekim

27 ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ vardır. Babadan oğula geçen bir sistem vardır. Tekkeler her Perşembe akşamları yapılır. Hasta olan sıkıntısı olanlar tekkeye gelirler. : Şebek tekkeleri nerelerdedir? Abdülemir Abbas: Terava köyünde Seyit Hüseyin Tekkesi, Minare köyünde Muhammet Tekkesi, Şıh Emir Köyünde Seyit Hasan Tekkesi, Sada köyünde Seyit Hüseyin Tekkesi, Ali Reş köyünde Seyit Ali Tekkesi vardır. : Bu tekkeler arasında farklar var mı? Abdülemir Abbas: Tekkeler arasında fark yoktur. Şebek Bektaşiler hem İslam ın şartlarını yerine getiriyor hem de cem yapıyorlar. : Şebeklerin sıkıntıları nelerdir? Abdülemir Abbas: Şebekler tartışmalı bölgelerde yaşamaktadırlar ten sonra çok sıkıntı çektiler. Tehcir yaşadılar. Musul dan gitmek zorunda kaldılar. Bartılla, Hamdaniye ye göç ettiler. Genelde Irak ta yaşanan sıkıntıları yaşamaktayız, güvenlik sorunları ve patlamalar. : Türkiye den beklentiniz nelerdir? Abdülemir Abbas: Şebekler olarak Türkiye hükümetinin Irak ta hakim duruşu olduğu düşünülmektedir. Her zaman böyle kalmasını, Türk hükümetinin Irak hükümetine destek vermesini ve ABD-Irak çekilme anlaşmasını desteklemesini istiyoruz. Türkiye de gördüğüm bazı gerçekleri Irak ta anlatacağım. : Bize vakit ayırdığınız için teşekkür ederiz. Abdülemir Abbas: Asıl biz size bizim sesimiz olduğunuz için teşekkür ederiz. *Bu söyleşi 20 Ağustos 2011 de Ankara da yapılmıştır. 26 Rapor No: 176, Ekim 2013

28 2011 YILI IRAK SÖYLEŞİLERİ 7. Irakiye Listesi Lideri Iyad Allavi ile Söyleşi 24 Ağustos 2011 mıyız? Esas konu budur. Farklı bileşenlerden oluşan bir bakanlar kurulu ve parlamentomuz olduğu sürece biz ulusal bir ortaklık hükümetine sahibiz diyorlar, ama bu bizim Erbil Anlaşması ve sonraki görüşmelerde kabul ettiğimiz şart değildi. Problem, ulusal ortaklığı kabul etmek ya da reddetmek. Biz, bize seçim hakkı verildiği takdirde bir ortaklık istiyoruz. Ayrıca Irak halkının güvenilir bir ortaklığı temsil eden bir devleti hakettiğini düşünüyoruz. Al Hadath TV: Maliki nin ulusal ortaklık kavramının farklı bir anlayışı olduğunu düşünüyor musunuz? Al Hadath TV: Ulusal İttifak ve sizin aranızda görüş farklılıkları olduğu görülüyor, siz bu ayrımın neresindesiniz? Iyad Allavi: Bizim farklılığımız Ulusal İttifak ile değil, Hukuk Devletiyle. Aslında, Ulusal İttifak üyeleriyle kuvvetli bir ortak algımız bulunmuyor. Fakat bu problem yalnızca Hukuk Devleti üyelerinin bir kısmıyla. Al Hadath TV: Kanun Devleti nde yer alan yetkililerden mi bahsediyorsunuz? Iyad Allavi: Yani, hükümet demek istedim. Bu farklılıkların üstesinden gelebilmek ve grupların mutabaka varabilmeleri için, Barzani nin yaptığı girişimlere olumlu baktık ve yapıcı olduk. Ayrıca Erbil Anlaşmasının 9 maddesini kabul ettik. Ne yazık ki, bu kararların yürütülmesi için şimdiye kadar bir adım ileri gidemedik. Bu görüş farklılıkların konusu değildir, ama konunun çekirdeğini oluşturur. Biz ulusal bir ortaklık hükümeti kurmalı mıyız, kurmamalı Iyad Allavi: Gerçekten bilmiyorum. Hükümet sekiz ay önce oluşturuldu ve sadece bir yıl sürebildi. Aslında, daha oluşturulamadı. Bize seçme hakkı verilirse, ulusal ortaklık hükümetinin bir parçası olacağız, esas anlaşma bu. Gerçek bir ulusal ortaklık elde etmek için sekiz ay önce karar verdik, bir iyi niyet gösterisi olarak Başbakanı ve Hükümeti destekledik. Al Hadath TV: İnsanlarının çıkarlarını en önde tutmak Irakiye listesinin fedakarlık yaptığı şey miydi peki? Iyad Allavi: Buydu. Bunu kabul ettik ve Maliki ye nerede durduğumuzu söyledim ve kabul etti. Fakat sekiz ay geçti ve hiçbir şey gerçekleşmedi. Al Hadath TV: Kanun Devleti Listesi nin Erbil Anlaşmasının dokuz maddesinin yürütülememesi için bahaneleri ya da açıklamaları nelerdir? Iyad Allavi: Bu günlerde, konu hakkında yeni bir tartışmamız var. Son zamanlarda Barzani ye gittim, o konuyu doğru olarak anlayan bir insan. Ona durumumuzu açıkladım; ya ortaklığa ulaşacağız ya da bu anlaşma son Rapor No: 176, Ekim