TOTAL KALÇA PROTEZĠ CERRAHĠSĠ

Transkript

1 TOTAL KALÇA PROTEZĠ CERRAHĠSĠ Kalça eklemi yüzeyinin yapay bir malzemeyle kaplanması işlemine Kalça Protezi Cerrahisi (KalçaArtroplastisi) adı verilir. Kireçlenme (Artroz), RomatoidArtrit gibi romatizmal hastalıklar veya travma gibi durumlar sonrasında kıkırdağın hasar gördüğü durumlarda eklem hareketleri kısıtlı ve ağrılı hale gelebilir. Böyle durumlarda yıpranmış eklem kısmının kaplanması işlemi sayesindekalça hareketleri rahatlatılıp, ağrısız hale getirilebilir. Amaç hastaların rahat, ağrısız ve aktif bir yaşam sürmelerini sağlamaktır. Protez cerrahisi hastaların konforu için gerçekleştirilen bir tedavidir. Eklem yüzeylerine kaplanan malzemeler (implant), metal alaşımlardan ve polietilen adı verilen biyo-uyumlu plastikmateryallerlerdenveya seramik gibi farklı materyallerden yapılmış olan parçalardan oluşur. Tüm dünyada kullanılan farklı markalarda, çeşitli dizaynlarda ve değişik teknik özellikleri bulunan 100 den fazla implant bulunmaktadır. Doktorunuz, ekleminiz için en uygun implantı, cerrahi öncesinde belirleyecek ve size tercih gerekçeleri, tercih edilecek implantın özellikleri hakkında detaylı bilgi verecektir. SAĞLIKLI BĠR KALÇA EKLEMĠNĠN ANATOMĠ ve BĠYOMEKANĠĞĠ

2 Kalça eklemi, üst tarafta Pelvis (Leğen Kemiği) kemiğinin bir bölümü, alt tarafta ise Femur (Uyluk Kemiği) tarafından oluşturulan bir eklemdir. Femur kemiğinin baş kısmı, Pelvis kemiğindeki yuva ya da soket olarak adlandırabileceğimiz asetabulum denilen bölgeye adeta oturur. Femoral başın neredeyse ¾ ü asetabulumun kemik kısmı ile örtülmüştür. Asetabulumun kenarlarından çıkıntı yapan labrum (dudak) adı verilen yumuşak doku da femurun kemik tarafından örtülmeyen az bir kısmını örter. Labrumlar eklem kapsülü adı verilen ve eklemi çepeçevre saran bir dokuyla devamlılık gösterir. ĠMPLANTIN PARÇALARI Total Kalça Protezinde, implant4 ana parçadan oluşmaktadır; 1- Femuruniçine oturan metal FemoralKomponent (STEM) 2- Asetabuluma yani yuvaya oturan AsetabulerKomponent (KAP) 3- Asetabulerkomponent içerisine yerleştirilenpoli-etilen veya seramik Liner 4- AsetabulerLiner ile eklem yapan Poli-Etilen veya Seramik Baş OTA L KAL ÇA PRO TEZĠ NDE YÜZ EY SEÇE T

3 NEKLERĠ Yüksek Çapraz BağlıPolietilenYüzeyler; Uzun yıllardır kullanılan ve en sık kullanılan yüzey şeklidir. Standart Polietilen ler ile görülen ileri aşınma sorunları, polietilenin kimyasal işlemlerle çapraz bağlanmasıyla büyük oranda çözülmüştür. Yüksek Çapraz Bağlı Polietilenlerle sıklıkla kobalt-krom menşeili metal femoral baş seçenekleri kullanılmaktadır.

4 Avantajları, uzun süredir kullanımda olmaları, vücuda toksik olmamaları ve dayanıklı olmalarıdır. Dezavantajları ise, uzun süreler sonrasında aşınabilmesidir. SeramikYüzeyler; Seramik yüzeyler, hem E Vitamini Emdirilmiş Çapraz Bağlı Polietilen liner ile seramik baş seçeneği, hem seramik liner ile seramik baş seçeneği ile kullanılabilirler. Seramik-Seramik yüzey seçeneğinin avantajları sürtünme katsayısının ileri derecede düşük olması ve çizilmeye ve aşınmaya karşı aşırı dirençli sert yüzeyler olmasıdır. Seramik-Seramik yüzeylerde ki en önemli iki dezavantaj olan kırılmaya karşı daha duyarlı olmaları ve hareket sırasında ses duyulması problemleri, yeni jenerasyon seramik seramik implantlarda çok seyrek görülmektedir. Çapraz Polietilenlere E vitamini emdirilmesi ile anti-oksidan etki elde edilmiştir. Bu sayede Çapraz Bağlı Polietilen aşınmaya karşı daha dirençli hale getirilmiştir.

5 Seramik-E-Poly yüzeylerde seramik-seramik yüzeylerde görülen dezavantajlar aşılmaya çalışılmakla beraber, düşükte olsa aşınma en önemli dezavantajı olarak görülmektedir. Doktorunuz size uygun yüzeyi tercih ederken yaşınızı, aktivite düzeyinizi ve kilonuzu göz önünde bulunduracaktır. Seramik-seramik yüzeyler sıklıkla genç hastalarda tercih edilirken, ileri yaşlı veya aşırı kilolu hastalarda Polietilen-Metal yüzeyler tercih edilmektedir. TOTAL KALÇA ARTROPLASTĠSĠNDE BAġ BÜYÜKLÜKLERĠNĠN ÖNEMĠ Normal ve sağlıklı bir kalça ekleminde uyluk kemiğinin baş kısmının çapı 40 ile 54 mm olarak değişmektedir. Baş çapı bayanlarda erkeklere göre daha düşüktür lerin başlarında ilk protez ameliyatı denemelerinde anatomi taklit edilmeye çalışılarak büyük baş çapı olan protezler kullanılmıştır. Daha sonra büyük baş lı protezlerde daha fazla sürtünen yüzey olmasından dolayı aşınmanın daha fazla olduğu görülerek, 22mm çaplı başı olan protezler kullanılmaya başlanmıştır. Küçük çaplı başlarda en önemli sorun eklemin yerinden çok kolay çıkmaya meyil etmesidir. Nispeten genç olan ve daha fazla hareket açıklığı beklentisi olan hastalarda, küçük başlı protezlerin çıkığa yol açabilme ihtimali daha fazladır. Yıllar içerisinde yüksek çapraz

6 bağlı polietilen, E vitamini emdirilmiş Polietilen ve seramik gibi aşınmaya karşı çok dirençli yüzeylerin üretilmesiyle büyük başlı protezler yine kullanılmaya başlanmıştır. Günümüzde aşınmaya karşı dirençli yüzeyler sayesinde uygun hastalarda 32mm, 36 mm ve hatta 40 mm çap başlı protezler tercih edilmektedir. KÜÇÜK BAŞ BÜYÜK BAŞ KALÇA ARTROPLASTĠSĠNDE ÇĠMENTOLU ve ÇĠMENTOSUZ UYGULAMA Kemik ameliyatlarında, PolimetilMetakrilat (PMMA) yapısındaki kemik çimentosu,biyouyumlu bir malzeme olmasından dolayı yaklaşık 100 yıldır güvenle kullanılmaktadır. Son yıllarda kemiğin protez üzerine veya içerisine büyümesine olanak sağlayan protezlerin geliştirilmesiyle protez cerrahisinde çimento kullanımı oldukça azalmıştır. Kalça protezindeki çimentosuz uygulamaların en önemli avantajı, çimentoya bağlı ortaya çıkabilecek bir takım sıkıntıları ortadan kaldırmasıdır. Protezin yüzeyindeki poröz (gözenekli) yapının içerisine kemik dokusunun girmesiyle adeta biyolojik olarak protez vücudun bir parçası haline gelmektedir. Ayrıca ileride protezin çeşitli sebeplerle değiştirilmesi gereken durumlarda, ilave çimento temizlenmesi gibi çeşitli sorunlara yol açabilen bir uygulamaya da ihtiyaç duyulmamış olur. Günümüzde press-fit (tam oturma) kavramı ile implante edilen çimentosuz protezler, erken yük vermeye ve harekete izin vermektedirler. Çimentosuz kalça protezi cerrahisinde dikkat edilmesi gereken konu kemiğin kalitesidir. İleri yaş ve kemik erimesi olan hastalarda çimentolu implantlar daha uygun bir seçenek olabilir. Doktorunuz, uygun hastalarında çimentosuzkalça protezi uygulamasını tercih etmektedir.

7 ÇĠMENTOLU KALÇA ARTROPLASTĠSĠ TEKNĠĞĠNDE BASINÇLI YIKAMA, VAKUMLU KARIġTIRMA ve BASINÇLI ÇĠMENTOLAMANIN ÖNEMĠ

8 Kemik çimentosu, hiçbir şekilde yapıştırıcı özelliği olmayan bir malzemedir. Yumuşak bir şekilde uygulandıktan sonra, zaman içerisinde sertleşerek, mekanik bir kilitlenme sağlar. Kilitlenme protezin arka yüzeyindeki yapılar ile kemik arasında gerçekleşir. Dolayısıyla çimentonun kemiğin gözenekli yapısının derinliklerine nüfuz etmesi, etkili ve kalıcı bir protez tedavisi için çok önemlidir. Basınçlı yıkama cihazı sayesinde kemik gözeneklerinin en derin noktasındaki pıhtı artıkları temizlenerek, çimentonun içerisine gireceği odacık miktarı arttırılmış olur. Ayrıca çimentonun basınçlı bir şekilde uygulanması da, çimentonun daha önceden temizlenmiş olan gözeneklerin en derinine ulaşmasını sağlar. Çimentolu Protez cerrahisinde uzun dönem başarıyı etkileyen en önemli faktörlerden birisi de çimentonun hazırlanma şeklidir. Çimento, toz ve sıvı kısımlardan oluşmaktadır. Bu ikisi karıştırıldığında kimyasal bir tepkime gerçekleşir ve çimento kıvama gelerek, zaman içerisinde sertleşir. Çimentonun karıştırılması esnasında vakumlu karıştırmaya izin veren bir cihazın kullanılması, çimentonun içerisine hava kabarcıklarının hapsolmamasını sağlar ki bu çimentolu protez cerrahisinin uzun süre başarısı açısından çok önemlidir.

9 TOTAL KALÇA PROTEZĠ AMELĠYATI GÜVENLĠ BĠR AMELĠYAT MIDIR? Uygulanan her tedavi yönteminde olduğu gibi, total kalça protezi cerrahisinin de yan etkileri (komplikasyonları) bulunmaktadır. Bu komplikasyonların sıklığı hastanın yaşına, eşlik eden hastalıklarına, kullandığı ilaçlara, alışkanlıklarına, kilosuna göre değişkenlik göstermekle beraber, genel olarak %1 in altında olarak değerlendirilebilir. Total Kalça Protezi ameliyatı hastaların konforuna yönelik bir ameliyat olduğundan dolayı, doktorunuz bu ameliyatın kararını verirken, elde edilecek faydanın, göze alınacak risklerden çok daha fazla olmasına dikkat etmelidir. Ameliyat Esnasında ve Sonrasında Erken Dönemde Görülebilecek Komplikasyonlar; Derin VenTrombozu ve PulmonerEmboli Protez ameliyatlarında damar içerisinde pıhtı oluşabilir, bu pıhtıdan kopan parçalar da akciğerlere giderek solunum sıkıntısına yol açabilir. Veya kemik yoluyla damar içerine giren yağ damlacıkları da benzer şekilde akciğerlerde solunum sıkıntısına ve ölüme yol açabilirler. Ameliyat sonrasında kullanılan kan inceltici ilaçlar sayesinde bu risk oldukça düşük hale gelmiştir. Doktorunuz ameliyat sonrasında Düşük Molekül Ağırlıklı Heparin (DMAH) iğnenizi 30 (Otuz) gün süreyle kullanmanızı önerecektir. Ayrıca ameliyat sonrasında Anti-Embolik çorap kullanılması ve erken harekete başlanması da bu komplikasyon riskinin azalmasını sağlamaktadır. Enfeksiyon Sterilizasyon yöntemlerindeki ilerlemeler, laminer akımlı havalandırma sistemleri olan ameliyathaneler ve cerrahi süresinin kısalması sayesinde enfeksiyon riski oldukça azalmakla beraber gerek erken dönemde, gerekse gecikmiş dönemde ortaya çıkabilen bir komplikasyondur. Ameliyat sonrası dönemde özellikle ilk 1 yıl içerisinde, vücudunuzun herhangi bir yerinde enfeksiyon olması durumunda, bu enfeksiyonun protezinizi etkilememesi amacıyla antibiyotik kullanımı açısından mutlaka doktorunuza danışınız. Kalça Protezi enfeksiyonu erken dönemde saptandığında antibiyotikle tedavi edilebilen bir durumdur. Gecikmiş enfeksiyonlarda protezin çıkarılması ve, 1

10 veya 2 aşamalı protez revizyonu (değiştirilmesi) ameliyatı ile tedavi edilebilir. Doğru tedavi seçimi konusunda doktorunuz sizi bilgilendirecektir. Eklem Ġçi Kanama (Hematom), Yara Yerinden Kanama Normalde, tek taraflı Kalça protezi cerrahisinde bir veya iki ünite kan transfüzyonu yapılmasını gerektirecek kanama görülebilir. İki taraflı kalça protezi cerrahisinde bu miktar daha fazla olabilir. Doktorunuz, bu kanın eklem içerisinde birikip ağrıya ve hareket kısıtlılığına yol açmaması için ameliyat sonrasında kapalı bir dren sistemi kullanacaktır. Bu dren sıklıkla ameliyat sonrasında 24. Saatte çekilecektir. Yara Problemleri Çok nadiren de olsa yara iyileşme problemleri ve yüzeyel yara enfeksiyonları görülebilir. Özellikle DiyabetesMellitus (Şeker) hastalarında ve sigara içenlerde bu komplikasyonun riski daha yüksektir. Sinir Hasarı En sık Siyatik Sinir olmak üzere tüm bacak sinirlerinde görülebilir. Ameliyat esnasında kullanılan aletlere bağlı olarak gelişebilir. Bazı hastalar anatomik açıdan bu komplikasyona yatkın olabilir. Özellikle kalça çıkığı zemininde yapılan artroplasti ameliyatlarında veya revizyon (protezin değiştirilmesi) ameliyatlarında bu risk daha fazladır. Ameliyat sonrasında ayak aktif hareketlerinde azalma veya kayıp şeklinde veya his kaybı şeklinde kendini gösterir. Bu komplikasyon sıklıkla geçicidir. Damar Hasarı Cerrahi sırasında kullanılan aletlerinin direkt veya indirekt etkisiyle gelişebilir. Çok nadiren görülür. Bazı hastalar anatomik açıdan bu komplikasyona yatkın olabilir. Özellikle kalça çıkığı zemininde yapılan artroplasti ameliyatlarında veyarevizyon (protezin değiştirilmesi) ameliyatlarında bu risk daha fazladır. Gelişmesi durumunda ilave damar cerrahi müdahelesi ile damar tamiri yapılması gerekebilir.

11 Kırık Protezin kemiğe yerleştirilmesi esnasında nadiren görülebilen bir komplikasyondur. Özellikle kemik erimesi olan, ileri yaşlı hastalarda veya revizyon (protezin değiştirilmesi) ameliyatlarında daha sık olarak görülebilir. Böyle bir durumda, doktorunuz kullanılan protez tipinde değişikliğe gidebilir veya kırığınızın tespitine yönelik ilave bir girişim yapabilir. Anesteziye Bağlı Komplikasyonlar Uygulanan anestezi yöntemine göre farklı komplikasyonlar bulunabilir. Genel anestezinin komplikasyonları, diğer uygulanan cerrahi yöntemlerden farklı değildir. Epidural (Belden Anestezi) anesteziye bağlı idrar yapamama, bacakta his kaybı veya güç kaybı görülebilir. Bu komplikasyonlar sıklıkla geçicidir. Ameliyat Sonrasında Ġleri Dönemde Görülebilecek Komplikasyonlar; Protezin gevģemesi Protezin, kemikle temas ettiği yüzeyden ayrılması anlamına gelir. Protezin uygun bir şekilde yerleştirilmesi bu komplikasyon riskini azaltır. Özellikle basınçlı yıkama kullanılması ve çimentonun basınçlı uygulanması da bu komplikasyonun riskini azaltır. Özellikle protezin hareket noktasını oluşturan liner ın aşınma partiküllerinin gevşemeye yol açtığı gösterilmiştir. Günümüzde liner materyali olarak, Ultra Yüksek Molekül Ağırlıklı Polietilenlerin (UHMWPE), E vitamini emdirilmiş polietilenlerin ve seramik yüzeylerin kullanılmasıyla aşınma ve gevşeme çok daha az görülür hale gelmiştir. Protez Parçalarının AĢınması Protezin uyluk ve kaval kemiğine yerleştirilen kısmı Cobalt-Krom alaşımı gibi sert metallerden oluştuğu için, aşınma sıklıkla aradaki polietilen materyalinden yapılmış olan liner parçasında görülebilir. Günümüzde liner materyali olarak, Ultra Yüksek Molekül Ağırlıklı Polietilenlerin (UHMWPE), E vitamini emdirilmiş polietilenlerin ve seramik yüzeylerin kullanılmasıyla aşınma ve gevşeme çok daha az görülür hale gelmiştir.

12 Kalça Çıkığı Cerrahi sırasında protezin kötü pozisyonda yerleştirilmesi neticesinde, kalça ekleminde yumuşak doku dengesinin sağlanmasının zor olduğu ytüksekte kalça çıkığı gibi hastalarda yapılan artroplasti cerrahisi sonrasında daha sık görülebilir. Büyük baş seçeneği olan protezlerin kullanılmasıyla bu komplikasyon oldukça nadir görülmeye başlamıştır. Protez Etrafı Kırık Özellikle ileri yaşlı hastalarda kemik erimesiolan hastalarda geçirilen travma sonrasında görülebilir. Tedavisi sıklıkla protez olmayan hastalarda olduğu gibidir. Bazen protezin değiştirilmesi gerekebilir. Enfeksiyon Uzun dönemdeki en ciddi komplikasyondur. Özellikle ilk 1 yıl içerisinde olmak üzere, herhangi bir enfeksiyon durumunda koruyucu antibiyotik kullanımı açısından doktorunuzla temasa geçiniz. Kalça Protezi enfeksiyonu erken dönemde saptandığında antibiyotikle tedavi edilebilen bir durumdur. Gecikmiş enfeksiyonlarda protezin çıkarılması ve, 1 veya 2 aşamalı protez revizyonu (değiştirilmesi) ameliyatı ile tedavi edilebilir. Doğru tedavi seçimi konusunda doktorunuz sizi bilgilendirecektir. Bacakta Uzunluk Farkı Kalça Protezi sonrasında bacak eşitliğinin sağlanması her zaman mümkün olmayabilir. Sıklıkla da hastalar, uzun süre alışmış oldukları kısa bacakları ameliyattan sonra normal şekline geldiğinde bacakta uzunluk gelişmiş hissiyatına kapılabilirler. Bilinmesi gereken bu durumun geçici olduğudur. Bünye kısa zamanda yeni anatomisine uyum sağlayacaktır. Özellikle kalça çıkığı olan hastaların kalça protezi ameliyatları sonrasında bacak eşitliğinin sağlanması daha güç olacaktır. ġikayetlerin Geçmemesi ve Memnuniyetsizlik

13 Kalçada kireçlenme görülen hastalarda sıklıkla bel bölgesinde kireçlenme veya nöropati gibi başka bölgelerde de hastalıklar bulunmaktadır. Total kalça protezi sonrası hasta memnuniyetsizliğinin en önemli sebebi YanlıĢ Hasta Seçimi dir. Ameliyat öncesi doktorunuzun sizi sadece kalça ekleminizi değil, tüm bölgeleriniz açısından detaylı bir şekilde değerlendirmesi gerekir. Doktorunuz size ameliyat sonrası beklentileri konusunda detaylı bilgi verecektir. HANGĠ HASTALAR TOTAL KALÇA PROTEZĠ AÇISINDAN UYGUN HASTALARDIR? Eğer yaşınızın gerektirdiği aktiviteleri yapamayacak kadar kasık ağrılarınız var ise, kalça eklem hareketiniz kısıtlı ise Total Kalça Protezi açısından uygun bir hasta olabilirsiniz. Doktorunuz, kalça ekleminizdeki kıkırdak aşınma miktarına göre sizin için uygun olan tedaviyi önerecektir. Kalça eklemi ile ilgili sorunlar sıklıkla kendini çömelme, ayakkabı giyme ve çorap giyme gibi aktivitelerde kısıtlılık olarak gösterir. Ayrıca yürüme mesafesinde kısıtlılığa yol açan kasık ağrısı ve topallama da kalça eklem sorunlarını gösteren önemli bulgulardır. Total Kalça Protezi Cerrahisi çok başarılı bir ameliyat olmakla beraber doktorunuz Protez Cerrahisi kararını vermeden önce ekleminizi, eklem koruyucu cerrahi açısından detaylı bir şekilde değerlendirecektir. Özellikle 50 yaş ve üzeri hastalar bu tedavi açısından daha uygun hastalar olmakla beraber, ileri düzeyde kıkırdak aşınması ve kalça eklemi şikayetleri olan hastalarda daha genç yaşlarda da uygulanabilir. TOTAL KALÇA PROTEZĠ CERRAHĠSĠ ÖNCESĠNDE ve ESNASINDA SĠZĠ NELER BEKLĠYOR? Ameliyat kararı verdiğinizde doktorunuz, Anesteziye bağlı komplikasyonları en az düzeye indirmek amacıyla sizi detaylı bir muayene ve check-up tan geçirecektir. Ameliyat öncesinde Anestezinizi sağlayacak doktor ile bir görüşmeye yönlendirileceksiniz.kalça Protezi ameliyatları ağrılı ameliyatlardır. Ameliyat sonrasında erken dönemde ağrı şikayeti yaşamamanız amacıyla ek bir engeliniz yoksa doktorunuz size Epidural Anesteziyi önerecektir. Ameliyat günü doktorunuz sizi tekrar değerlendirecek ve ameliyatla ilgili kısa bir bilgilendirme yaptıktan sonra ameliyat olacak kalçanız için doğru taraf işaretlemesi

14 yapacaktır. Antibiyotik ve sedatif ilaç tedavisinin ardından ameliyathaneye alınacaksınız. Anestezi işlemini takiben, ameliyat edilecek bacağınızın detaylı bir temizliği yapıldıktan sonra, steril örtme işlemi yapılacaktır. Protez cerrahisinde bu aşamalar en az cerrahi kadar önemlidir. Cerrahi işlemi esnasında kalçanız yan kısmından yaklaşık 15 cm lik bir kesi yapılarak kalça ekleminiz açılacaktır. Ekleminizdeki aşınmış ve şekli bozulmuş tüm dokular temizlenerek, ekleminize boyutuna en uygun olan protez materyali yerleştirilecektir. Cildinizin kapatılması öncesinde yerleştirilen dren, ameliyat sonrasında ekleminizde olabilecek kanamanın dışarıya alınmasını sağlayarak ekleminizin şişmesini önleyecektir. Ameliyat sonrası ağrı şikayetiniz olmaması veya en az düzeyde olması amacıyla size ağrı pompası takılacaktır. Standart bir protez ameliyatının 1. gününde, doktorunuz tarafından dreniniz çekilecek ve walker denilen bir aparat yardımıyla ayağa kaldırılıp, kalçanıza tam yük vererek yürütüleceksiniz. Ameliyat sonra en fazla 4. veya 5. günde evinize yürüyerek taburcu edileceksiniz. Fizyoterapistiniz, hastanedeki kalış süresince ve daha sonra eve çıktığınızda size özel bir rehabilitasyon programı uygulayacaktır. Ameliyat sonrası 2. haftada dikişlerinizin alınması için doktorunuz tarafından değerlendirileceksiniz. Ameliyat sonrasında 4. haftada desteksiz olarak, tüm aktivitelerinizin %90 ınını gerçekleştirebilmeniz beklenmektedir. UYGULANAN PROTEZ CERRAHİSİNİN ÖMÜR BEKLENTİSİ NEDİR? Gerek materyal teknolojisindeki, gerekse cerrahi tekniklerdeki gelişmeler sonrasında Total Kalça Protezi cerrahisi uygulanan hastaların % 90 ınde, 20 yıl veya daha uzun süreyle sorunsuz bir ömür beklentisi bulunmaktadır. ÖZETLE TOTAL KALÇA DİZ PROTEZİ CERRAHİSİ Uygun seçilmiş hastalarda, uygun şartlarda ve tekniğine uygun uygulandığında Total Kalça Protezi cerrahisi başarılı ve yüz güldürücü bir tedavidir.