HELEZON İLETİCİLER 1

Transkript

1 HELEZON İLETİCİLER 1

2 HELEZON İLETİCİLER 1- HELEZON ĠLETĠCĠLERĠN GENEL YAPISI VE ÇALISMA PRENSĠPLERĠ 2- HELEZON ĠLETĠCĠLERĠN KULLANIM YERLERĠ 3- HELEZON ĠLETĠCĠLERĠN AVANTAJLARI VE DEZAVANTAJLARI 4- HELEZON ĠLETĠCĠLERĠN ELEMANLARI 4.1- KANAT YAPILARI 4.2- GÖVDE ġekġllerġ 4.3- BESLEME VE BOġALTMA AĞIZLARI 4.4- ARA YATAKLAR 5- HELEZON ĠLETĠCĠLERĠN ÇEġĠTLERĠ 6- HELEZON ĠLETĠCĠLERLE ĠLETĠLEN MALZEMELER 7- HELEZON ĠLETĠCĠLERDE HESAPLAMALAR 2

3 HELEZON ĠLETĠCĠLERĠN Helezon ileticiler çesitli endüstri ve iş kollarında, toz halde veya küçük taneli malzemelerin ayrıca sıvı maddelerinde iletilmesinde kullanılan makinelerdir. Helezon konveyörler bilinen en eski iletim makinalarıdır, kullanımları yaklaşık 2000 yıllık Arşimet vidası eğimli olarak çalısan, içinde helisler bulunan bir kaptan olarak düşünülebilinir. 3

4 4

5 HELEZON İLETİCİLER 5

6 Bir helezon konveyörün ana kısımları 1-Helezon mili 2-Tekne 3-Ara askı yatak 4-Ön yatak 5-Arka yatak 6-Besleme oluğu 7-Gözleme camı 8-Kapaklı ara boşaltma oluğu 9-Uç boşaltma oluğu 10-Elektrik motoru 11-Redüktör 12-Elastik kavrama 13-Dengeleme kavraması 6

7 Helezon konveyörler, döner vida şeklindeki sürekli veya kesikli helezon vida milleri ile bir oluk veya boru içinde, yatay, eğik veya düşey olarak, dökme malların naklini sağlarlar. Kısa iletme mesafelerinde, küçük iletme kapasitelerinde, toz halinden küçük parçalı iletme mallarına kadar, bütün endüstri dallarında kullanılmaktadır. Ayrıca eleme, yıkama, karıştırma, soğutma, ısıtma, sıkıştırma elemanı olarak da kullanılmaktadırlar. 7

8 Helezon götürücü, genellikle, bir tekne içinde dönen mile takılmış helezon ile bu mili hareket ettiren bir çalıştırma biriminden meydana gelir. Mil ve helezon, U biçimindeki tekneye yataklanmış olan milin çevresinde dönerler. Taşınacak malzeme götürücüye bir ya da fazla sayıda besleme oluğundan doldurulur. Malzemenin tekne boyunca kayma ilkesi, dönmesine engel olunan bir somun içindeki vidanın döndükçe yaptığı öteleme hareketinin benzeridir. 8

9 Yük, malzemenin ağırlığı ve tekne duvarları ile arasındaki sürtünme nedeniyle, vida ( helezon ) ile birlikte dönmez, eğer dönerse iletim debisi azalır. Böylece, öteleme hareketi yapan malzeme, teknenin diğer ucundan veya teknenin alt kısmından açılmış deliklerden boşaltılır. Boşaltma olukları bu deliklerin altına yerleştirilirler. Ara boşaltma delikleri ise kapaklı olup bu noktalarda boşaltma yapmak istendiğinde açılırlar. 9

10 Tarımda tane malzeme taģınmasında kullanılan bir helezon konveyör Tarımda taşınması ve iletilmesi yapılan materyaller genellikle dökme materyallerdir. Dökme materyaller ise, tepeleme doldurulan buğday, arpa gibi granül ya da un gibi pudra halinde çeşitli fiziksel özelliktedirler. 10

11 Helezon ileticilerin tasarımları basit, bakımları kolay, işletmelerde kapladıkları hacimler küçük olup malzemelerin çeşitli noktalardan boşaltılmasına izin verdikleri için çok kullanışlıdırlar. Yatay iletim hattında bulunan bir götürücünün performansı ise aynı ölçülerde ve aynı tür materyal iletimi için düşey konumda çalışan bir götürücünün sahip olabileceği performanstan oldukça fazladır. Düşey konveyörlerde helezon yatay türlere göre daha yüksek bir hızda dönmesi gerekir. 11

12 Helezon ileticilerle taşımaya elverişli malzemelerin az sayıda olması nedeniyle bu sistemlerin uygulama alanları sınırlıdır. Bu ileticiler büyük parçalı,kolay sıkışabilir veya yapışkan malzemelerin taşınmasında kullanılamazlar. Örneğin tozlu ve sıcak malzemeler ile kötü kokulu malzemeler için kolayca izolasyon sağlanabilir.bu tür götürücülerde iletilen malzeme ile helezon ve tekne arasındaki sürtünme sonucunda, ileticinin parçalarında önemli ölçüde aşınmalar oluşabilmektedir. 12

13 Helezon ileticiler en fazla 1000 ton /saat iletim kapasitesinde ve kısa iletim uzaklıkları için kullanılırlar. En fazla metre uzunlugunda yapılırlar.iletim hızları 0,5 m/s ye kadardır. Helezon ileticiler üzerine bazı önemli standartlar; TSE DIN USA, CEMA 13

14 HELEZON ĠLETĠCĠLERĠN BAġLICA AVANTALARI Yatay, eğimli ve dikey olarak malzeme iletebilirler. Birden fazla giriş ve çıkışları olabilir. Ana çıkışlar haricindekiler kontrol kapakları ile donatılmıştır. Bu özellik fabrikalarda depodan malzemeyi alıp dağıtma işleminde helezon ileticiye avantaj sağlamaktadır. 14

15 Uygun tekne imali ile tozlu malzemeler taşınabilir.çesitli et kalınlıklarında helezon ve tekne imali mümkün olmaktadır. Bir mekanizmanın parçası olarak veya bağımsız olarak besleyici görevinde kullanılabilirler. Sağ ve sol vidanın aynı sistemde kullanılmasıyla birlikte her iki yöne de malzeme iletebilirler. 15

16 Helezon ileticiler taşıma sırasında malzemenin soğutulmasında veya ısıtılmasında rahatlıkla kullanılırlar. İletici teknesini arzu edilen sıcaklığa ulaştırılmak için teknenin çevresine ısıtıcı veya soğutucu akışkan gönderilir. Böylelikle arzu edilen ısıtma ve soğutma işlemi yapılmış olur. 16

17 Helezon ileticinin diğer kullanım alanı ise arzu edilen ürünü elde edebilmek için birçok maddeyi karıştırmak veya bazı ürünler için ön karışım yapmaktır. Bu aynı malzemenin farklı oranlardaki karışımını veya farklı malzemelerin karışımlarını içerir. Helezon ileticiler,çalışma anında malzeme karışım oranını ayarlayabilecek şekilde tasarlanırlar. 17

18 Helezon ileticinin tekne ve kapak kısımları sıvı veya toz halinde bulunan malzemeyi kaçırmayacak şekilde izole edilebileceği için tozlu ve toksik (zehirli) malzemelerin taşınmasında kullanışlıdırlar. Böylelikle personelin karşı karşıya bulundugu tehlike azaltılmış olur. Aynı zamanda dış ortamdan ayrı tutulması gereken malzemeler rahatlıkla taşınabilir. 18

19 HELEZON ĠLETĠCĠLERĠN BAġLICA DEZAVANTAJLARI Helezon götürücülerin uygulama alanları sınırlıdır çünkü az sayıda malzeme çeşidini taşıyabilirler. Büyük parçalı, kolay kırılır, aşındırıcı, sıkışabilir ve yapışkan malzemelerin taşınmasında kullanılamazlar. İletim malının tekneye ve helezon kanatlarına sürtünmesi sonucunda iletilen malzemede kalite yönünden azalma olmaktadır. 19

20 Yapışkan veya akıcı olmayan malzemelerin iletiminde tıkanma sonucu iletim miktarının azalmaktadır. Sürtünmenin sonucu olarak ileticinin parçaları oldukça kısa sürede aşınabilir ve artan sürtünme dirençleri iletimde yüksek enerji ihtiyacına sebep olur. Kısa iletim mesafeleri kullanılabilmesi bu ileticilerin dezavantajlarını oluştururlar. 20

21 Helezon Konveyörlerin Parçaları Helezon konveyörler standart parçalardan oluşabildikleri gibi, özel konstrüksiyonlarda kullanılmak üzere standart dışı parçalar da helezon konveyör imalatında kullanılmaktadır. Genel olarak bir helezon konveyör şu parçalardan oluşur: Helezon Vida mili Oluk Yataklar Tahrik mekanizması Doldurma ve boşaltma ağızları Çelik konstrüksiyon ( taşıyıcı sistem) 21

22 Ġmalat Ģekline göre helezonlar - Helezonlar iki sekilde imal edilirler: a. Burgulu (HELICOID) b. Parçalı (SECTIONAL) - Helezonlar bir boru üzerine alın kaynağı ile kaynak edilirler. 22

23 Sarım ve çalısma yönüne göre helezonlar Helezonlar sarım yönüne göre sağ veya sol helis li diye adlandırılır. Sol Helis Sağ Helis 23

24 Tasarım Ģekillerine göre helezonlar Standart helezonlar: Geleneksel olarak her türden malzemenin iletimi için kullanılabilirler. Helezon çapı ve hatvesi birbirine eşittir. 24

25 Kesik helezon : Kesik helezon ileticilerde (Sekil 5.3 hem burgulu hemde parçalı helislerin çevresinde çentikler mevcuttur. Bu çentikler tasıma isleminin yanı sıra uygun bir karıstırma islemimde yaparlar. Bu tarz helezonlar hafif, ince, daneli malzemelerin tasınmasında kullanılırlar. 25

26 Kepçe helezon Bu tarz helezonlarda katlanmıs kısım kepçe vazifesini görerek malzemeyi havaya kaldırarak ileri itme isleminin yanında karıstırma ve havalandırma isleminide yapar. Bu tip helezonlar hafif veya orta agırlıkta, ince,daneli malzemelerin tasınmasında kullanılırlar. 26

27 Kanatlı helezonlar Bu tarz helezon ileticide standart sürekli helezonların hatve aralıklarına kanatlar yerlestirilmistir. Bu yöntemde amaç, malzeme akısına karsı koyarak tasıma sırasında makul bir karısım olusturabilmektir. Bu tarz helezonlar hafif veya orta agırlıktaki, ince, daneli malzemelerin tasınmasında kullanılırlar. 27

28 Dar hatveli helezonlar Bu helezonlar düzenli yapılardır. Bu tarz helezonlar 20 ye kadar egimli ileticilerde kullanımı tavsiye edilir. Daha ziyade besleyici olarak kullanılırlar. Aynı zamanda malzemenin birden akmasını ve tasmasını geciktirirler. 28

29 Serit helezon Şerit helezon çelik bir çubuktan yapılmıs ve köşebentlerle mile bağlanmıs sürekli helezonlardan yapılmıstır. Bu tarz helezonlar yapıskan, viskozitesi yüksek, helezonlara yapısma özelligi gösteren malzemelerin tasınmasında kullanılırlar. 29

30 Kanatli helezon Bu helezon şeklinde mil gövdesine yerleştirilmis çelik kanatlar mevcuttur. Taşıma işlemi kanat açılarının ayarlanması ile saglanır. Bu tarz helezonlar kuru veya sıvı şeklindeki malzemelerin harman yapılmasında, karıstırılmasında veya çalkalanmasında kullanılırlar. 30

31 Helezonun hatvesi ve etkileri I M I v =. Helezonun hatvesi genellikle çapıyla eşit yapılır. Kısa hatveye sahip vidalarda hatve çaptan daha küçüktür. Bunlar diğer ekipmanlar için besleyici olarak kullanılırlar. Bunlar taşmayı önlemek için ve 20 ' yi geçen eğimlerde kullanılırlar. Konik vidalı helezonlar gevrek, kırılgan ve taneli yapıdaki malzemelerin taşınmasında besleyici olarak kullanılırlar. Geniş hatveye sahip vidalar serbest akan malzemelerin iletimlerinde veya sıvıların çalkalanmasında ve karıştırılmasında kullanılırlar. Çift ağızlı ve değişken hatveli vidaların kullanılma sebebi serbest akışlı malzemelerin düzgün akışını sağlamak içindir. Değişken adımlı helezon Sabit adımlı konik helezon Kısa adımlı helezon Çift sarımlı (ağızlı) helezon 31

32 Dik Helisel Yüzeyin Elde Edilişi 32

33 AB//CD Üçgenlerin benzerliğinden a d e E e a e E e d r cos 360 veya r 2 a

34 Vida Olukları ve Oluk Kapakları Birçok uygulamada çelik olukların enine kesitleri U şeklindedir. Kullanılacak konstrüksiyona bağlı olarak farklı et kalınlıklarında imal edilebilirler. Birkaç Özel amaçlı oluk da mevcuttur. Oluklar flanşlı veya köşebentlidir. Flanşlı olanlar daha kullanışlıdır çünkü bunlar toz geçirmez ve daha ekonomiktirler. Farklı tipte vida olukları 34

35 Üst kapakların bağlantıları çok hassas değildir. Civatalı veya kelepçeli olarak bağlanabilirler. Bakım yapacak olan kişi U yapısına zarar vermemek yada şekil bozukluğunu önlemek için hassas davranmalıdır. Bazı uygulamalarda helezon konveyör yerden belirli bir yükseklikte konumlandırılır ve konveyörün ters dönüşüne izin verecek şekilde dizayn edilir. Bu metot büyük boyutlarda çok pahalı ve başarısız olabilmektedir. Çoğu tekneler yassı kenetli veya vidalı ekipmanlarla kapatılırlar. Aşırı tozlu ortamlar oluştuğunda özel tedbirler detaylarla birlikte verilmelidir. Hip tabir edilen kapaklar dış ortamlar için tasarlanmıştır. Bu kapağın merkezinden kenarlara doğru bir eğim vardır ve kenarlar standart konveyör oluğuna uyum sağlayacak şekilde eğimlendirilmiştir. Bu durum kapaktaki nem birikmesine ve suyun oluk içerisine girmesine engel olur. Hip tabir edilen oluk kapağı Yalıtılmış vida oluğu 35

36 Besleme hunisi Helezon ileticinin veriminin hesaplanmasından önce besleme hunisinde malzeme akısı ve malzemenin helezon ile nasıl bir etkilesim içine girdiginin daha genis bir sekilde incelenmesi gerekir. Malzemenin akıs özellikleri, silo veya besleme hunisindeki malzemenin akısı ileticinin performansını doğrudan etkilemektedir. Malzeme çıkıs ağızlarının tasarımı dikkatle yapılmalı ve uygun bir sekilde yerlestirilmelidir. Yükleme bosaltma agızlarında elle kumanda edilebilir sürgülü kapak veya çeşitli mekanik, hidrolik veya pnömatikile kumandalı kapaklar kullanılabilir. Gövdeyi desteklemek için ayak veya tablalar kullanılır. Yükleme, bosaltma noktaları 36

37 Ara yataklar Rijit çelik ara yatak, çimento gibi çok asındırıcı malzemelerin tasınmasında, genellikle sertlestirilmis demir yataklar kullanılır. Rijit ara yatak, No 216'dan farklı olarak Tekne'nin kapak kısmının montajı farklıdır. 37

38 Döküm ara yatak, U cıvatalarla tekne'ye baglanmıs.ana parçaların bakımına ve degistirilmesine olanak saglar. 38

39 Çelik ara yatak veya sertlestirilmis demirden yataklar kullanılır. Malzeme akısına minimum karsı direnç koyar. Esas olarak çimento, kimyasal maddeler vs. tasınmasında kullanılırlar. 39

40 Çelik ara yatak, Daha saglam olmasının dısında No:220 'ye benzer özellikleri var. Askı cıvataları teknenin altındadır. Yatak olarak yan metal. agaç, naylon, sertlestirilmis demir kullanılır. 40

41 Çelik askı yatak, No:226 'ya benzer, ek olarak boyuna uzama imkanı verir. Genellikle sıcak kimyasal maddeler, gypsum vs.. tasınmasında kullanılırlar. 41

42 Çelik ara yatak, bilyalı yatak monte edilebilir.malzeme akısına düşük direnç gösterir. Tozlu ortamlar için dizayn edilmistir.no: 226 ile degistirilebilir. 42

43 Çelik ara yatak, bilyalı yatak monte edilebilir.malzeme akısına düşük direnç gösterir. Tozlu ortamlar için dizayn edilmistir.no 116 ve No220 ile degistirilebilir. 43

44 Tahrik sistemleri Helezon ileticiler temelde üç farklı şekilde tahrik edilmektedir. Bunlar; a- Doğrudan motor-redüktör kullanımı, b- Konveyörün üzerine takılmış motor-redüktör ile redüktör çıkışının bir zincir mekanizması yardımıyla helezon milini döndürmesi, c- Konveyörün dışında bir yere takılmış motor-redüktör ile redüktör çıkışının bir zincir mekanizması yardımıyla helezon milini döndürmesi. (a) (b) (c) 44

45 HELEZON ĠLETĠCĠLERĠN ÇEġĠTLERĠ Helezonun çalısma eksenin eğimine göre ileticiler, a. Yatay helezon iletici b. Egik helezon iletici c. Düşey helezon iletici. 45

46 Kullanım amaçlarına göre ileticiler, a- İletici olarak b- Besleyici olarak, c- Karıstırıcı olarak sınıflandırılabilirler. Karıştırıcı uygulamalarınıda, - Sogutma, - Kurutma veya suyunu giderme, - Sıkıstırma, - Isıtma, pişirme 46

47 Helezon boru iletici Boru Helezon Iletici a- iletim Borusu, b- Helezon, c- Yatak Makaraları, d- Yatak Bilezigi, e- Tahrik Dislisi, f- Tahrik Çember Dislisi, g- Giris, h- Çıkıs, h- Çerçeve Burada helezon büyük çaptaki bir boru içine kaynak edilmistir. Boru ise tasıyıcı bilezikler ile makaralar üzerine oturtulmus ve zincir yada disli kutusu yardımıyla döndürülmektedir. Borunun döndürülmesi esnasında malzeme maksimum merkezkaç kuvveti ile boru çeperine bastırılır. Boru ile birlikte dönen malzeme yukarı dogru kalkarken kendi agırlıgı nedeniyle asagı 47 düser.

48 Helezonun helis açısı nedeniyle bulundugu hatve aralıgından bir sonraki hatve aralıgına düser ve devam eden bu hareket sayesinde malzeme tasınmıs olur. Burada dikkat edilmesi gereken sey, iletilecek malzemenin boruyla birlikte dönmemesidir. Burada asılması gereken kritik devir sayısı, merkezkaç kuvvetinin iletim agırlıgının 0,3 katına esit alınmasıyla elde edilir. Sürekli karıstırma ve çevirme olayı sonucu boru cidarında hareket eden malzemenin karıstırılması, kurutulması, sogutulması, kavrulması ve nemlendirilmesi islemleri basarıyla yapılmaktadır. 48

49 Aynı zamanda boru cidarının degisik çapta deliklerle teçhiz edilmesiyle malzemenin tane büyüklügüne göre ayrılabilmesi mümkün olmaktadır. Malzeme boru iç kısmından tamamen bagımsız oldugu için her hangi bir önlem olmadan hareket ettirilebilir. Bu nedenle helezon ileticilerin diger modellerine göre daha az güç gerektirmektedir. Fakat iletim miktarı digerlerine göre daha azdır. Ayrıca malzeme de sadece boru baslangıcından verilip boru sonundan alındıgı için tasıma mesafesi de kısa olarak sınırlandırılmıstır. 49

50 HELEZON ILETICILERLE ĠLETĠLEN MALZEMELER Malzeme bir yerden diger yere aktarılırken onun yuvarlanabilme ve birbiri üzerinden kayabilme özelligini bilmek, helezon ileticinin çalısma prensibinde çok önemli bir adımdır. Bu yüzden yuvarlanabilen ve birbiri üzerinden kayabilen malzemeler helezon ileticilerde kolay tasınırlar. 50

51 Helezon ileticinin seçiminde ve iletici kapasitesinin belirlenmesinde yardımcı olması için malzemeler özelliklerine göre 4 ana grupta toplanabilir. - l.grup, hafif, serbest akabilen,asındırıcı olmayan malzemeler. Örnegin bugday, çavdar tohumu, mısır tanesi, grafit (kursun kalemin içine konan siyah kısım), un, vs grup 1.gruptaki malzemelerden daha az serbest akıcılık özelligi gösteren,asındırıcı olmayan malzemeler (küçük parçalara ayrılmıs toprak) Örnegin maya tozu, halfa otu (yonca karısımından olusan yem), ögütülmüs kömür (kömür tozu) mısır tozu vs grup 2.gruptaki akıcılık özelligi olan ve aynı boydaki benzer malzemeler,fakat biraz asındırıcı, düşük iletme hızları tercih edilen malzemeler. Örnegin kuru kül,çimento, tuz, mangal kömürü, tebesir tozu,kum vs grup Asındırıcı ve düşük akıcılık özelligi olan malzemeler Örnegin kok tozu, cüruf, kor halindeki kömür tozlan, alüminyum cevheri, boksit tozu, kuru döküm kumu. 51