Partizan: Tito'nun rüyasıydı

Transkript

1 Partizan: Tito'nun rüyasıydı Mareşal Josip Broz un, daha çok bilinen ismiyle Tito nun bir rüyası vardı. Yugoslavya ülkesindeki tüm bölgeleri etnik ve dini farklılıklara dayanmaksızın özerk ve eşit olarak bir arada yaşatmak. Ustaşilerin etnik temizlik harekâtlarını, Nazi bombardımanı altındaki Belgrad ı yaşayan Sırplar, Boşnaklar, Hırvatlar, Slovenler, Makedonlar ve Karadağlılar Tito nun rüyasına inandılar ve Federal Yugoslavya Halk Cumhuriyeti çıktı ortaya. İkinci Dünya Savaşı biter bitmez ülkenin tüm kurumları yenilenmeye başladı. Krallık döneminden ve öncesindeki Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ndan kalma âdetler yerini yeni bir sisteme bırakıyordu. Yeni ülkenin spor politikalarını da bu yepyeni sistem şekillendirecekti yılında, daha cumhuriyet ilan edilmeden Yugoslav Spor Birliği, nam-ı diğer Partizan kuruldu. Partizan ın hedeş ülkenin dört bir yanındaki spor faaliyetlerini yönlendirmekti. Bu doğrultuda alınan kararlardan biri de başkent Belgrad da bir spor kulübü kurmaktı. Böylelikle 1945 yılının Ekim ayında Partizan Belgrad sporun farklı dallarında hayata geçmiş oldu. Ezeli rakip Kızılyıldız da yine aynı yıl içinde kurulmuştu. Partizan Belgrad, başlangıçta Yugoslavya Halk Ordusu na bağlı olarak faaliyet gösterdi, ilk uluslararası maçını da bir başka ordu takımı olan Sovyet ekibi CDKA (günümüzde CSKA) Moskova yla oynadı. Takım maçlarını Yugoslav Halk Ordusu Stadyumu JNA da oynuyordu. Partizan ın orduyla olan bağları Tito nun ülkenin Sovyetlerle olan bağlarını gevşeterek Bağlantısızlar Hareketi nin temellerini attığı 1950 lerin ilk yarısına kadar sürdü yılında gerçekleşen Tito- Menderes buluşmasının ardından Partizan çatısında faaliyetlerini sürdüren takımlar ülkemize de gelmeye başladı. Yugoslav Ligi nin ilk şampiyonu Partizan Belgrad, de ilk kez düzenlenen Federal Yugoslavya Ligi nin on dört katılımcısından biriydi. Siyah-beyazlı takım o sezon, yalnızca iki mağlubiyet ve bir beraberlik alarak en yakın rakibi Dinamo Zagreb in beş puan önünde şampiyon oldu. Zemun karşısındaki 2-0 lık galibiyetle Yugoslavya Kupası da Partizan ın olmuştu yılında ülke içindeki bölgeler arasında düzenlenen Yugoslavya Şampiyonası nda gol kralı olan Stjepan Bobek, bu sezon da ligin yıldızıydı. Partizan ülke futboluna zirveden giriş yapmıştı. Sonraki sezon gelen üçüncülükten sonra sezonunda ikinci şampiyonluk da kazanılmıştı yılında Londra Olimpiyatları nda gümüş madalya kazanan Yugoslav ekibinde de çok sayıda Partizanlı vardı li yıllara girildiğinde Yugoslav Ligi çok çetin bir lig haline gelmişti. Diğer başkent ekibi Kızılyıldız ın yanı sıra Hırvat temsilcileri Hajduk Split ve Dinamo Zagreb de şampiyonluk mücadelesinden kopmuyordu. Bu dönemde Partizan biraz bocalamaya başladı. Kadrosunda bir dönem Beşiktaş ı çalıştıracak olan Miloş Milutinoviç ve Fenerbahçelilerin en sevdiği antrenörlerden Todor Veselinoviç i de bulunduran ekip buna rağmen başarılı olmakta güçlük çekiyordu te takım beş yıllık aradan sonra yeniden şampiyonluk mücadelesi vermeye başladı sezonu nefes nefese geçmiş, Dinamo Zagreb bir puan farkla şampiyonluğu Partizan ın elinden kapmıştı. Sonraki sezonlarda

2 ise Kızılyıldız ı geçmek mümkün olmamıştı. Bu arada Belgrad ın iki kulübü arasındaki rekabet de kızışıyordu. Kızılyıldız taraftarları, Partizan ın renklerini kasvetli buluyor, rakip takımı?grobari? yani?mezar kazıcıları? diye çağırarak kızdırıyordu. Ancak daha sonradan?grobari?, Partizan taraftarları tarafından da lakap olarak benimsenecekti. İlk Avrupa bileti Partizan ın Ligde istenen başarı gelmemesine rağmen takım sezonunda çok önemli bir zafer kazandı. Yugoslavya Kupası nın finalinde Partizan la Kızılyıldız 50 bin kişinin önünde karşı karşıya gelmişti. Daha maçın ilk yarım saatinde Partizan, Valok, Bobek ve Mihayloviç in golleriyle durumu 3-0 yaptı. İkinci yarıda Valok bir gol daha bulmuş, Partizan 4-1 lik galibiyetle kupayı bir kez daha müzesine götürmüştü. Bu galibiyetin, alınan kupa ve ezeli rakibe atılan fark dışında bir başka önemi vardı. Bu maçı kazanan takım ilk kez düzenlenecek Şampiyon Kulüpler Kupası nda Yugoslavya yı temsil edecekti. Bu ilk Avrupa bileti böylelikle Partizan ın olmuştu. Partizan, ilk Avrupa kupası maçına 4 Eylül 1955 te Lizbon da Sporting karşısında çıktı. Portekiz deki bu maçta öne geçen Sporting olmuş, ancak gol düellosu şeklinde geçen maçta Milutinoviç in iki, Bobek in bir golüyle Partizan 3-3 lük beraberliği kurtararak avantaj yakalamıştı. Rövanşta ise sahnede yine Milutinoviç vardı. Tam dört gol birden atan oyuncu, hem takımının 5-2 lik galibiyetinde aslan payını almış, hem de Avrupa kupaları tarihinde bir maçta dört gol atan ilk oyuncu olmuştu. Çeyrek finalde rakip Real Madrid di. Uluslararası tecrübesi fazla olmayan Partizan, İspanya da ilk maçta yıldızlar topluluğu rakibi karşısında 4-0 la bozguna uğramıştı. Ancak ikinci maçta sahada yalnızca Partizan vardı. Milutinoviç in yine coştuğu maçta siyah-beyazlılar sahadan 3-0 galip ayrılıyor ama kupaya veda ediyorlardı. Ancak sahadaki oyun göstermişti ki, biraz daha iyi bir kurayla Partizan kupada finale kadar yürüyebilecek güçteydi. Lâkin Yugoslav Ligi en az Avrupa kadar zorluydu ve Partizan ın bir kez daha Avrupa ya çıkmak için 1961 e kadar beklemesi gerekecekti. Takım 1954, 56, 58 ve 59 yıllarında ligi ikinci bitirmiş ama şampiyonluğa ulaşmak bir türlü mümkün olmamıştı. Hajduk, Kızılyıldız ve Dinamo Zagrep şampiyonluğu kendi aralarında dolaştırıyorlardı adeta. Partizan bu döngüyü sezonunda kırmayı başardı. O sezon yine Kızılyıldız la büyük bir rekabete giren Grobari, bir puan farkla şampiyon olmayı başardı. Partizan ın bu başarısının altında siyah-beyazlı taraftarların çok sevdiği bir ismin imzası vardı; Stjepan Bobek. Hırvat kökenli bu isim, futbolu bıraktıktan iki yıl sonra bu kez antrenör olarak Partizan için başarılarla dolu bir dönemin kapısını açıyordu. Takım sonraki iki sezonda da zirveden inmeyecekti. Partizan bu başarılı dönem içerisinde sezonunda Şampiyon Kulüpler Kupası nda bir kez daha çeyrek final oynamayı da başarıyordu. Ancak Bobek in takımdan ayrılması kulübün kısa süreli bir durgunluk yaşamasına neden olacaktı. Gegiç le altın dönem Takımı bu duraklamadan çıkararak tarihinin en büyük başarılarından birine taşımak ise yine Türkiye futbol kamuoyunun yakından tanıdığı bir isme, Abdullah Gegiç e kısmet olacaktı sezonunu şampiyon tamamlayan Partizan, Gegiç yönetiminde bir kez daha Şampiyon Kulüpler Kupası nda boy gösterdi. İlk turda Fransızların güçlü ekibi Nantes la eşleşen Partizan,

3 kendi evindeki maçı Galiç ve Hasanagiç in golleriyle 2-0 kazanırken, rövanşta da 2-2 lik beraberliğe tutunarak tur atlamıştı. İkinci turda rakip Werder Bremen di. Bu turda iki maç da Almanya da oynanırken Hamburg daki ilk maçı Partizan 3-0 kazandı. Bremen e kendi evindeki 1-0 yetmemişti. Partizan bir kez daha çeyrek finaldeydi. Çekoslovak takımı Sparta Prag karşısında deplasmandaki ilk maçta alınan 4-1 lik yenilgi, ikinci maçta en az dört farklı bir galibiyeti zorunlu kılıyordu. Prag çok avantajlıydı, ancak JNA da Partizan ın bileği bükülmüyordu. Vasoviç ve Kovaçeviç ikişer, Hasanagiç ise bir gol atıyor, Partizan sahadan 5-0 galip ayrılarak yarı finalin yolunu tutuyordu. Yarı finalde Manchester United da JNA Stadı nda boynu bükük ayrılanların arasına katılmıştı. İlk maçı kendi evinde oynayan Partizan, Old Trafford a 2-0 lık avantajla gidiyor, 1-0 lık mağlubiyete rağmen final kapısı Grobari ye açılıyordu. Finalde rakip yıllar önce Partizan ın önünü kesen Real Madrid di. Yıllar sonra futbolun tanıdığı en büyük faciaya ev sahipliği yapacak olan Belçika nın Heysel Stadyumu bir büyük finale sahne oluyordu. 11 Mayıs 1966 günü 46 bin seyircinin doldurduğu statta Real Madrid ile Partizan karşı karşıyaydı. İlk yarı golsüz geçmişti. İkinci yarının 10. dakikasında ise Vasoviç kafayla topu Real ağlarına göndermişti. Brüksel de sahanın ortasında bir sevinç yumağı oluşturmuş futbolculara, sahaya atlayan Yugoslav taraftarlar da katılmıştı. Ancak Partizan üstünlüğünü maçın sonuna kadar koruyamadı. 70. dakikada Amancio beraberlik sayısı atıyor, altı dakika sonra ise Serena, Belgradlıları yıkan golü kaydediyor ve Partizan Yugoslav futbol tarihine geçmeyi kılpayı kaçırıyordu. O gün kaçan kupa, Belgrad a yıllar sonra Kızılyıldız tarafından getirilecek, Partizan taraftarları ezeli rakiplerinin sevincini izlerken Heysel deki maçın acısını bir kez daha içlerinde hissedecekti. Toma Kaloperoviç le şampiyonluk geliyor Avrupa macerası uzun sürünce Partizan sezonunda ligdeki en kötü derecesini aldı ve ancak on birinci olabildi. 60 lı yılların sonunda Kızılyıldız la girdiği şampiyonluk mücadelelerini kaybeden Partizan, 70 lerin başında ise ilk beşe girmekte dahi zorlandı. On yıllık bir aradan sonra şampiyonluk tekrar sezonunda elde edilebildi. Daha sonradan Galatasaray ve Fenerbahçe de de görev yapacak Toma Kaloperoviç in çalıştırdığı takım, Hajduk ve Dinamo nun önünde şampiyonluğa ulaşırken kadroda yine tanıdık isimlerin bolluğu dikkat çekmekteydi. Fenerbahçe de top koşturacak Radomir Antiç ve Galatasaray da efsane mertebesine ulaşacak Cevad Prekazi o yılın şampiyon takımının oyuncularıydı. Bu iki oyuncu Partizan la iki sezon sonra bir şampiyonluk daha yaşayacak, o sezon takımdaki tanıdıklara kaleci Rade Zalad da eklenecekti. Aynı kadro, bir sonraki sezon yine şampiyonluğu alırken, Orta Avrupa Kupası Mitropa yı da Macar Honved i yenerek müzeye götürecekti. Ancak bu başarıları takip eden sezon, takım küme düşmekten zorlukla kurtulacak, kadrodaki pek çok oyuncuyla yolların ayrılmasına neden olacak süreç de bu sırada başlayacaktı. Kâbus gibi geçen ve Partizan ın ilk 10 a güçlükle girdiği sezonlardan sonra göreve Miloş Milutinoviç getirildi sezonunda takım tekrar şampiyonluğa ulaştı, ancak Milutinoviç başta Prekazi olmak üzere bazı oyuncuların gönderilmesini istedi. Bu ayrılıklardan sonra da takım şampiyonluk mücadelesinde yer alır ama zafere ulaşamadı. Milutinoviç devri de beklenenden kısa sürdü. Bundan sonraki şampiyonluk sezonunda gelecekti. Bu sezonda ligin en az gol

4 yiyen takımı olarak Kızılyıldız ın önünde şampiyonluğa ulaşan Partizan da eldiven daha sonra Kocaelispor da izleyeceğimiz Ömeroviç e emanetti. Daha sonra Fadıl Vokri nin de eklendiği bu kadro bir şampiyonluk daha kazandı. Ancak bu dönem de geçiciydi. Diğer taraftan Yugoslavya da artık Tito nun o eski ülkesi değildi. Yugoslav ülkesi, kurucusunun ölümünden sonra birliğini korumakta güçlük çekiyordu. Ülkede etnik ayrışmalar başlarken, bu hem milli takıma hem de kulüp takımlarına sirayet etmişti lerin sonuna gelindiğinde Kızılyıldız ın taraftar grubu?kahramanlar?ın lideri fanatik Sırp milliyetçisi Arkan dı. Grobari tribünleri ise Federal Yugoslavya ya daha uzun süre destek vermişti ancak bir süre sonra siyah-beyazlı tribünlerden de milliyetçi sloganlar yükselmeye başladı. Bir zamanlar ulusu bir arada tutan?yugoslavya? kelimesi artık neredeyse bir küfür anlamı taşımaktaydı. Çok geçmeden savaş patlak verdi yılında UEFA Kupası mücadelesi veren Partizan, Sporting Gijon maçını Belgrad yerine İstanbul da oynamak zorunda kaldı. Partizan Belgrad tekrar şampiyon olduğunda artık ortada altı bölgeden oluşan Yugoslavya kalmamıştı sezonunda ligde artık Hırvat, Boşnak, Sloven ve Makedon takımları yoktu. Bu, uzun yıllar zirveye ortak olan Hajduk, Dinamo, FC Sarajevo gibi takımların da artık ligde mücadele etmeyeceği anlamına gelmekteydi. Yugoslav Ligi, Kızılyıldız la Partizan arasında geçmeye başlamıştı, kalitesi de oldukça düşmüştü. Çok geçmeden takım sayısı ona kadar çekildi. Partizan bu süreçte üç şampiyonluk kazandı. Partizan ın şampiyon olmadığı senelerde ise Kızılyıldız zafere ulaşıyordu. Zamanla bu iki takıma Devlet Başkanı Slobodan Miloseviç in desteklediği Obiliç eklendi ama Miloseviç le beraber bu takımın da yıldızı söndü. İlk yabancı Matthaeus 2000 li yıllarda Partizan, eski Alman yıldız Lothar Matthaeus u teknik direktörlüğe getirerek dikkat çekti yılında göreve gelen Matthaeus kulübe gelen ilk yabancı teknik direktördü. Taribo West gibi yabancı oyuncuların yanı sıra milli takımda oynayan Saşa İliç, Igor Dulyay, Albert Nac gibi oyuncularla Partizan, Matthaeus yönetiminde şampiyonluğa ulaştı. Takım böylelikle daha önce iki kez eşiğinden döndüğü Şampiyonlar Ligi nin kapısını bir kez daha çaldı. Ön eleme ikinci turunda İsveç takımı Djurgardens i eleyen Partizan, üçüncü turda Newcastle United la eşleşti. Güçlü İngiliz takımı karşısında Partizan ilk maçı kendi evinde Solano nun golüyle 1-0 kaybetti. İki siyah-beyazlı ekibin mücadelesinde avantaj İngilizlerdeydi. Ancak Iliev, Newcastle daki maçta ev sahibi ekibi şoke etti ve karşılaşma penaltı vuruşlarına kadar gitti. Penaltı vuruşlarında 4-3 lük üstünlük sağlayan Partizan, Şampiyonlar Ligi nde mücadele etmeye hak kazanan ilk Sırp takımı olmuştu. Grupta Real Madrid, Porto ve Marsilya yla eşleşen Partizan, kendi sahasındaki üç maçta da rakiplerinden puan aldı ancak yine de üç puanla sonuncu olmaktan kurtulamadı. Sonraki senelerde ise benzer bir başarı gelmedi. İçinde bulunduğumuz sezon içerisinde Partizan ın Sırbistan ı UEFA Kupası nda temsil etmesi gerekiyordu. Ancak Boşnak ekibi Zrinski karşısında, hem de takım açık farkla öndeyken, taraftarların çıkardığı olaylar Partizan ın UEFA Kupası ndan ihraç edilmesine neden oldu. Partizan Belgrad, Tito nun rüya

5 ülkesinin spordaki simgesiydi. ülke bölündükten yıllar sonra bile Partizan ın adının hâlâ etnik milliyetçilik temelli şiddet olaylarına karışması ise bu rüyanın nasıl bir kâbusa dönüştüğünün göstergesi olsa gerek.