SEVESO API 580 RİSK BAZLI İNCELEME (RISK BASED INSPECTION) KOROZYON İNCELEMESİ

Transkript

1 SEVESO API 580 RİSK BAZLI İNCELEME (RISK BASED INSPECTION) KOROZYON İNCELEMESİ API 580, basınçlı kaplar, borular, tanklar, emniyet valfleri, eşanjör boruları gibi basınçlı ekipmanlarda risk bazlı metodlar kullanarak inceleme programı oluşturmak için sayısal prosedürler vermektedir. API RBI da hata, basınç altında tutulan bir bileşenin atmosfere sızıntısı veya basınçlı ekipmandan parça kopması ile sonuçlanan bir kayıp olarak tanımlanır. Basınçlı ekipman normal çalışma esnasında hasara yol açacak koşulları biriktirir, risk artar. İnceleme riski azaltmaz,belirsizliği azaltarak ekipman içindeki hasarın daha iyi anlaşılmasını sağlar. Çoğu durumda, riskler tanımlandıktan sonra onları azaltacak değişik yöntemler mevcuttur.neredeyse tüm büyük kayıplar riskleri kavrama veya yönetme eksikliği sonucudur. Felaket boyutundaki patlamalar veya sızıntılar,normal çalışma esnasında görülemeyen hatalar sonucu oluşur. Bu hatalar içinde korozyon en büyük payı alır.bu nedenle korozyon API RBI içinde ayrıntılı bir biçimde ele alınmıştır.aslolan,ekipmanın patlamaya ya da sızıntıya yol açmadan önce onarılması veya değiştirilmesidir.bu inceleme yapılırken hem insan/çevre sağlığı hem de maliyet kalemleri göz önüne alınmalıdır.çok yüksek bir iceleme oranı finansal olarak kabul görmez,çok düşük inceleme oranı ise riski artırır.bu nedenle API RP 581 PART 2 ANNEX 2.B DETERMINATION OF CORROSION RATES kısmının başında, elde önceden elde edilmiş yeterli veri yoksa, bir korozyon uzmanı tarafından korozyon oranının belirlenmesi tavsiye edilmektedir. İşletmelerdeki korozyon incelemesi, aşağıda verilen değişkenlerin her ekipman için belirlenmesi ve bu değişkenlere bağlı olarak hangi korozyon türünün baskın olacağı tahmini esasına dayanır. a. Malzeme cinsi.karbon çeliği,paslanmaz çelik vs. b. Malzeme yerleşimi.dirsekler,ölü noktalar,enjeksiyon noktaları c. Birleştirme yöntemi.kaynak,dişli d. Ortam.Atmosfer,toprak içi,su içi,ortamın koroziflik derecesi e. Ekipman içindeki akışkan cinsi,akışkanın koroziflik derecesi. f. Akışkanın hızı,limitleri g. Sıcaklık değerleri,limitleri h. Basınç değerleri,limitleri i. Kaplama cinsi,kaplamanın etkinliği j. Katodik koruma.etkinlik,raporlar. k. İlgili standartlar.yerel,uluslararası. l. Kullanılan elektrik.ac,dc,akım vs. Tüm bu değişkenlerin oluşturabileceği olasılıklar çok fazladır.bu nedenle bir korozyon uzmanının görüşüne ihtiyaç vardır. İşletmelerde kilometrelerce boru kullanılır.prensip olarak, boru yüzeyinin tamamında korozyondan dolayı hata ortaya çıkabilir.bu durumda boru yüzeyinin ne kadarı taranacağı

2 sorusu gündeme gelir. Boru yüzeyinin tamamını tarayabilecek teknoloji mevcuttur.ancak mali yükü çok fazladır,yapılması normal işletme koşullarında neredeyse imkansızdır,bu aynı zamanda aşırı güvenlik önlemi anlamına gelir.bu durumda korozyon olasılığının en yüksek olduğu yerler belirlenmeli ve ölçümler o bölgelerde yapılmalıdır.bu da eğitim ve tecrübe gerektiren bir iştir.aynı zamanda kararı verecek kişinin bu altyapıyı belgelemesi gerekir API 581 deki korozyon çeşitleri Thinning damage factor Genel üniform et kalınlığı incelmesi olarak tanımlanmaktadır Component lining damage factor İç kaplamalardaki hatalar olarak tanımlanabilir SCC damage factor caustic cracking Kostik ile temasta bulunan çeliklerde, gerilim, korozyon ve yüksek sıcaklık faktörlerinin birlikte olmasıyla oluşan bir çatlamadır SCC damage factor amine cracking Sıvı alkanolamine çözeltisi ile temasta bulunan çeliklerde gerilim, korozyon ve yüksek sıcaklık faktörlerinin birlikte olmasıyla oluşan bir çatlamadır SCC damage factor sulfide stress cracking Su ve H2S ile temasta olan çeliklerde gerilim ve korozyon etkisiyle oluşan çatlamadır SCC damage factor HIC/SOHIC-H2S HF elektroliti içinde çalışan ekipmanda hidrojen çatlaması ve gerilim altında hidrojen çatlamasının beraber oluştuğu hatadır SCC damage factor carbonate cracking Yüksek konsantrasyonda karbonatlar ile temasta olan çeliklerde gerilim ve koroyon etkisiyle oluşan çatlamadır SCC damage factor PTA cracking Polythionic acid (PTA) elektroliti içinde oluşan çatlamadır SCC damage factor CLSCC

3 Ostenitik paslanmaz çeliklerde klor esaslı elektrolit içinde oluşan çatlama çeşididir SCC damage factor HSC-HF Hidrojen çatlamasıdır.h2s ve/veya HF ile temasta bulunan çeliklerde, bunlardan oluşacak H2 üretimi ile hidrojenin çelik bünyesine difüze olması sonucu gerilim ve korozyonun birlikte etkisi ile oluşan bir çatlamadır SCC damage factor HIC/SOHIC-HF Hidrojen çatlaması ile birlikte gerilimli Hidrojen çatlamasıdır.h2s ve/veya HF ile temasta bulunan çeliklerde, bunlardan oluşacak H2 üretimi ile hidrojenin çelik bünyesine difüze olması sonucu gerilim ve korozyonunun etkisi ile oluşan bir çatlamadır External corrosion damage factor ferritic component Sert iklim (Örneğin deniz kıyısı) veya endüstriyel atmosferlerde (Örneğin soğutma kulesi yanı) çalışan çelikler için tariflenen bir genel korozyondur CUI damage factor ferritic component Kaplama / izolasyon altındaki çeliklerde oluşan korozyondur External CLSCC damage factor austenitic component Ostenitik paslanmaz çeliklerde, klorun bol olduğu atmosferlerde (Örneğin deniz kıyısı) oluşabilen bir dış yüzey çatlama çeşididir External CUI CLSCC damage factor austenitic component Kaplama / izolasyon altındaki ostenitik paslanmaz çeliklerde, klorun bol olduğu atmosferlerde (Örneğin deniz kıyısı) kaplama altında oluşabilen bir dış yüzey çatlama çeşididir HTHA damage factor Yüksek sıcaklıklarda hidrojenin çelik bünyesine difüze olması ve çelik içindeki karbürlerle reaksiona girmesi sonucu oluşabilen bir kabarma/çatlama hatasıdır Brittle fracture damage factor Çelikler için geçiş sıcaklığının altındaki soğuk ortamlarda ani gelişen çatlama olayıdır.düşük tokluğa sahip çeliklerde de görülebilir Temper embrıttlement damage factor Cr Mo çeliklerinde görülen ve belli bir yüksek sıcaklık aralığında uzun süre maruz kalınırsa gelişen kırılganlıktır embrittlement damage factor

4 Ferritik paslanmaz çeliklerde özel durumların bir araya gelmesiyle oluşabilen tokluk kaybıdır Sigma phase embrittlement damage factor Paslanmaz çeliklerde yüksek sıcaklıklarda oluşan özel bir demir-krom fazının neden olduğu kırılganlık oluşumudur Piping mechanical fatigue damage factor Genellikle harmonik titreşim nedeniyle ortaya çıkan yorulmadır Risk Bazlı Denetim - İnceleme esasları Tanklar Kimyasal tesisler çoğunlukla deniz kenarında ve sanayi bölgelerindedir.bu nedenle tüm tesislerin içinde bulunduğu atmosfer değerlendirilerek inceleme yapılır Toprakaltı tanklar Toprakaltı tank mevcut ise katodik koruma değerlemesi yapılır.ts 5141 EN (Madde 6.1.) standardı esas alınır Diğer tanklar Her tesisteki basınçlı olup olmamasına bakılmaksızın tüm diğer tanklar dış tarafından görsel kontrolden geçirilip hata ile karşılaşılması yüksek noktalar ayrıca belirlenir Sonuçların değerlemesi Tank yüzeyinde bulunan hassas noktalara göre ömür ve izin verilen basınç hesaplaması yapılır Boru hatları Korozyona uğrama olasılığı bulunan yerler belirlenir. Borular API Piping inspection code standardı baz alınarak incelenecektir Topraküstü borular Toprak üstünde yer alan borularda hassas bölgelerde korozyon incelemesi yapılır. Kaplama uygulanmış borular da kaplama altı korozyonu için kontrol edilir Toprakaltı borular

5 Toprakaltı LPG borularının katodik koruma sistemleri değerlendirilir. TS 5141 EN (Madde 6.1.) standardı esas alınacaktır Ekipman Herhangi bir nedenle çıkarılan ekipman korozyon ve diğer mekanik hatalar açısından incelenir Diğer borular Yangın hidrant sistemi de incelemeye dahil edilir Platformlar Sabit veya yüzer platformlarda kazıkların deniz suyu içindeki kısımlarındaki katodik koruma değerlendirilir,katodik koruma ölçümü yapılır. TS EN Katodik koruma - Kıyıdan uzak yüzen çelik yapılar standardı kullanılır. 6. İLGİLİ STANDARTLAR 6.1. API Risk Based Inspection Risk bazlı denetim esasları verilmektedir API 581- Risk-Based Inspection Technology Risk bazlı denetim teknolojisi verilmektedir.karşılaşılabilecek korozyon tipleri tanımlanmıştır API Piping inspection code Metalik boru sistemlerinin kullanım esnasında denetim, onarım ve değerleme kurallarını vermektedir API Damage Mechanisms Affecting Fixed Equipment in the Refining Industry Bu standartta yeni basınçlı tankların,boruların üretimi,denetimi ve testi ile ilgili kurallar verilmektedir API Inspection Practices for Piping System Components Rafineriler ve kimyasal üretimi yapılan tesislerde metalik boru sistemleri,vanalar ve fittings gibi parçaların denetimi için pratik değerleme kurallarını vermektedir API Fitness For Service Yeni basınçlı kaplar,borulama sistemleri ve depolama tankları için dizayn,üretim,denetim ve test kuralları verilmektedir.

6 6.7. API Pressure Vessel Inspection Code In-Service Inspection, Rating, Repair, and Alteration Basınçlı tankların kullanım esnasında denetim, onarım ve değerleme kurallarını vermektedir ISO Corrosion of metals and alloys Corrosivity of atmospheres Classification Korozyon açısından atmosferik koşulları tanımlamaktadır ISO Corrosion of metal and alloys - Corrosivity of atmospheres - Guiding values for the corrosivity categories Değişik atmosferik koşullardaki hesaplamalara baz olabilecek ortalama korozyon hızları verilmektedir TS 5141 EN Katodik koruma - gömülü veya suya daldırılmış metalik yapılar için - boru hatları için genel prensipler ve uygulama Genel katodik koruma tanımları,toprak altına veya su içine yerleştirilmiş metalik yapıların tasarım,montaj,ve muayene/bakım kuralları verilmektedir TS 9234 Katodik koruma - Galvanik anotlar Galvanik usül katodik korumada kullanılacak anotların fiziksel, kimyasal ve elektriksel özellikleri verilmektedir.anotların kimyasal bileşimleri bu standartta yer almaktadır TS EN Katodik koruma - Deniz suyunda - Genel prensipler Deniz suyu içine yerleştirilecek metalik yapılardaki deniz suyuna özel korozyon ilkeleri, kullanılacak katodik koruma tipleri, dikkat edilmesi gereken özellikler tanımlanmaktadır TS EN Katodik koruma - Deniz altındaki boru hatları Deniz suyu içine yerleştirilecek boru hatları için deniz suyuna özel ktodik koruma tasarım,montaj,ve muayene/bakım kuralları verilmektedir TS EN Katodik koruma - Kıyıdan uzak sabit çelik yapılar Deniz suyu içine yerleştirilecek/yerleştirilmiş platform gibi sabit yapıların deniz suyuna özel katodik koruma tasarım,montaj,ve muayene/bakım kuralları verilmektedir TS EN Katodik koruma - Kıyıdan uzak yüzen çelik yapılar Deniz suyu içinde çalışacak şamandra,yüzer platform gibi yüzen yapıların deniz suyuna özel katodik koruma tasarım,montaj,ve muayene/bakım kuralları verilmektedir TS EN Katodik koruma - Liman tesisleri için

7 Deniz suyu içine yerleştirilmiş iskele kazıkları gibi sabit yapıların deniz suyuna özel katodik koruma tasarım,montaj,ve muayene/bakım kuralları verilmektedir TS EN Cathodic protection measurement techniques Toprak altına gömülü veya su içine yerleştirilmiş metalik yapıların katodik korumlarının etkinliğini ölçmek için kullanılan yöntemleri ve teknikleri kapsar TS EN Cathodic protection of buried metallic tanks and related piping Toprakaltına gömülü tanklar ve bunlarla ilintili gömülü boru hatlarının katodik koruma tasarımı, montajı ve bakımı ile ilgili kuralları belirler TS EN Cathodic protection of complex structures TS 5141 EN no lu standartta tanımlanan yöntemlerle katodik koruması yapılabilen metlik yapılar haricinde, elektriksel olarak ayrılamayan fakat aynı elektrolitte bulunan metalik yapıların katodik koruma kurallarını kapsar TS EN Protection against corrosion by stray current from direct current systems Kaçak akım korozyonu oluşturabilecek dış akım kaynaklı katodik koruma sistemlerinde ve/veya kaçak akım korozyonuna maruz kalabilecek yapılardaki önlemleri içerir TS EN Cathodic protection - Competence levels and certification of cathodic protection personnel Katodik koruma sistemlerinde tasarım,montaj ve ölçüm yapacak kişilerin yeterlik düzeylerini belirleyip sertifikalandırmayı tanımlayan standarttır.