KARDİYOLOJİ VE KALP DAMAR CERRAHİSİ HEMŞİRELERİNİN ARAŞTIRMA SONUÇLARINI KULLANMALARINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Transkript

1 Anatol J Clin Investig 2008:2(4): KARDİYOLOJİ VE KALP DAMAR CERRAHİSİ HEMŞİRELERİNİN ARAŞTIRMA SONUÇLARINI KULLANMALARINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER FACTORS INFLUENCING USE OF RESEARCH RESULTS BY CARDIOLOGY AND CARDIOVASCULAR SURGERY NURSES Ayla YAVA 1, Hatice ÇİÇEK 2, Nuran TOSUN 2, Nilüfer YANMIŞ 3, Aynur KOYUNCU 4, Adem GÜLER 4, Nalan AKBAYRAK 2 1 Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Hemşirelik Yüksek Okulu, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği BD, Etlik /Ankara 2 Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Hemşirelik Yüksek Okulu, İç Hastalıkları Hemşireliği BD, Etlik /Ankara 3 SB. Yıldırım Beyazıt Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Hemşirelik Hizmetleri Müdürlüğü Etlik /Ankara 4 Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Kalp Damar Cerrahi AD., Etlik /Ankara Özet Giriş: Kardiyoloji ve kardiyovasküler cerrahi kliniklerinde kanıta dayalı hemşirelik uygulamaları bakım kalitesinin yükseltilmesinde önemli bir etken olarak görülmektedir. Amaç: Bu araştırmanın amacı; hemşirelikte araştırma sonuçlarının kullanımına yönelik olarak, kardiyoloji ve kardiyovasküler cerrahi hemşireleri tarafından algılanan engellerin ve kolaylaştırıcı faktörlerin belirlenmesidir. Yöntem: Çalışma, Ankara da bulunan iki farklı eğitim hastanesinde çalışan 51 kardiyoloji ve kardiyovasküler cerrahi hemşiresi ile 1 30 Temmuz 2008 tarihleri arasında, tanımlayıcı bir çalışma olarak yapılmıştır. Çalışmada Funk ve ark. tarafından geliştirilen Engeller ölçeği ve araştırmacılar tarafından geliştirilen hemşire tanımlama formu kullanılmıştır. Bulgular: Çalışmada yer alan hemşirelerin yaş ortalaması 30.67±5.59, ortalama çalışma süresi 10.06±6.77 yıldır. Hemşirelerin %54.9 u Sağlık Meslek Yüksek Okulu mezunu olup, %90.2 si bir araştırmaya, %74.8 i bilimsel bir etkinliğe katılmamış, %98 i düzenli olarak bilimsel bir dergi takip etmemekte ve %88.2 si mezuniyet sonrası araştırma yöntemleri konusunda herhangi bir kursa katılmamıştır. Engeller Ölçeği ne göre hemşirelerin algıladıkları en önemli engellerin zaman, işbirliği ve bireysel otorite eksikliği olduğu belirlenmiştir. Genel ölçek puan ortalaması 60.96±20.58 olup hemşirelerin araştırma sonuçlarının kullanımı konusunda orta derecede engel algıladığı saptanmıştır. Hemşireler en önemli kolaylaştırıcı faktörler olarak araştırmaların uygulanması ve sonuçlarının kullanılması için yönetimsel destek sağlanmasını ve araştırma eğitimi verilmesini önermişlerdir. Sonuç: Bu araştırmada kardiyoloji ve kardiyovasküler cerrahi hemşirelerinin araştırma sonuçlarını uygulamaya aktarmada algıladıkları engellerin ve kolaylaştırıcıların benzer araştırma bulguları ile paralel olduğu saptanmıştır. Hemşirelere araştırma ve kanıta dayalı uygulama konularında eğitim verilmesi ve yönetim desteği sağlanmasının yararlı olabileceği kanısına varılmıştır. (Anatol J Clin Investig 2008:2(4); ). Abstract Introduction: Evidence-based nursing applications are seen as an important factor in increasing the quality of care in cardiology and cardiovascular surgery departments. Objectives: The aim of this study was to determine the barriers and facilitating factors related to utilizing the results of nursing researches perceived by cardiology and cardiovascular surgery nurses. Method: The study was carried out with a total of 51 cardiology and cardiovascular surgery nurses from two training hospitals in Ankara between July 1 and 30, 2008, as a descriptive study. The Barriers scale which was developed by Funk et al. and nurse description form, which was constituted by researchers, were used for the study. Results: The mean age of the nurses in the study was 30.67±5.59, and the mean duration of employment was 10.06±6.77 years. Most of nurses (54.9%) had graduated from Nursing Health Vocational High School, 90.2% of them had not participated in a research or a scientific activity (78.4%), 98% of them do not read journals regularly, and 88.2% of them do not take post graduation courses on research methods The most important barriers perceived by nurses' were lack of time, collaboration, and self authority according to Barriers Scale. It was determined that the scale general mean point was 60.96±20.58 and nurses perceived middle level barriers to utilizing the results of nursing studies. The nurses have recommended the most important facilitating factors as Support and encouragement from hospital management for nurses to carry out research and use the results, and educational support for research. Conclusions: In this study, it was determined that the barriers and facilitating factors related to utilizing the results of nursing researches perceived by cardiology and cardiovascular surgery nurses were parallel with similar study results. It is assessed that nurses be trained in research and evidence-based applications, and supported from hospital management could be useful. (Anatol J Clin Investig 2008:2(4); ). Hemşirelik araştırmalarının amacı, kanıta dayalı uygulama (KDU) için sağlam bir temel oluşturmak, hemşirelerin bu temeli en iyi şekilde kullanmasını ve üretilen bilginin hemşirelik uygulamalarına dayanak oluşturmasını sağlamaktır. KDU; "özenli ve dürüstçe yapılmış, açık, net, doğru kararların ortaya çıktığı araştırma sonuçlarının hasta bakımında kullanılması"dır [1]. Yılmaz ın [2] makalesinde ise KDU; bakım ortamlarında hastalara en iyi bakımı sunabilmek için uygun kaynakları, hasta tercihlerini, klinik uzman görüşünü ve bilimsel Ayla Yava Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Hemşirelik Yüksek Okulu, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği BD, Etlik /Ankara aycosel@yahoo.com

2 Kardiyoloji ve kalp damar cerrahisi hemşirelerinin araştırma sonuçlarını kullanmalarını etkileyen faktörler araştırmalardan elde edilen eksternal klinik kanıtları bir araya getirme olarak tanımlanmaktadır. Hemşirelik uygulamalarında araştırma sonuçlarının kullanılması konusu son yıllarda gittikçe artan bir öneme sahiptir. Hemşirelik uygulamalarının kanıta dayandırılması, bakım kalitesinin yükseltilmesinde, hasta ve hemşire memnuniyetinin artırılmasında önemli bir etken olarak görülmektedir. Ancak konu ile ilgili çalışmalar, hemşirelerin araştırma sonuçlarını istenen düzeyde kullanmadığını, kanıta dayalı uygulama ve hemşirelik araştırmaları konularında yeterli bilgiye sahip olmadıklarını ortaya koymaktadır [2 4]. Platin [5], Türkiye deki hemşirelik araştırmalarının KDU için uygunluğunu sorgulamış ve araştırmaların yöntemsel yetersizliklere sahip olduğunu, hemşirelerin araştırma bilgisine gereksinim duyduğunu belirtmiştir. Türkiye deki hemşirelik araştırmalarını konu alan bazı çalışmalarda, genel olarak hemşirelerin araştırmaların yararına inandıkları, ancak araştırma sonuçlarının kliniğe uygulanabilir olmadığı belirtilmektedir. Araştırmaların çoğunun akademisyenler tarafından ve genellikle akademik bir aşamayı gerçekleştirmek için yapıldığı, bu nedenle araştırma sorularının daha çok hemşirelik literatürüne dayandığı ve hemşirelik sorunlarına çözüm getiremediği ifade edilmiştir [2,5,6]. Yılmaz da [2] makalesinde, hemşirelerin araştırma sonuçlarını kullanmada karşılaştıkları engeller olarak öncelikle klinik ortamının geleneksel ve değiştirilmesi güç kültürel yapısının önemini vurgulamıştır. Yine aynı makalede çeşitli yazarların konu ile ilgili araştırmaları incelenmiş ve hemşirelerin araştırma sonuçlarını kullanmalarını engelleyen diğer önemli faktörler; hemşirelerin uygulama için araştırmayı gerekli görmemesi, yeterli araştırma bilgisine sahip olmamaları, zaman yetersizliği ve otorite eksikliklerinin olması, araştırmalarda yer almak istememeleri ve yönetimsel desteklerinin olmaması şeklinde sıralanmıştır. Türkiye de hemşirelerin uygulamalarını kanıta dayandırma durumlarını belirlemeye yönelik ulaşılabilen diğer çalışma Güvenç [7] tarafından yapılmış bir yüksek lisans tezidir. Bu çalışmada üç hastanenin kadın doğum bölümünde görev yapan hemşire ve ebeler KDU açısından gözlenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre hemşire ve ebelerin büyük bir çoğunluğunun KDU tanımını bilmedikleri ve uygulamalarında kanıt kullanmadıkları bulunmuştur. Uygulamalarında kullandıkları kanıt kaynaklarının klinik deneyimler, uzman tercihleri ve mesleki kitaplar gibi düşük düzeyli kanıtlar olduğu belirlenmiştir. Türkiye de hemşirelerin araştırma sonuçlarının kullanımı konusunda yaşadıkları engellerin belirlenmesine yönelik Engeller ölçeği kullanılarak iki çalışma yapılmıştır. Bu çalışmalardan biri aynı kurumda çalışan 300 lisans mezunu hemşireye yönelik Bayık ve ark [8] tarafından yapılan geçerlilik ve güvenirlik çalışmasıdır. Diğeri ise, Yava ve ark. [9] tarafından yapılmıştır. Bu çalışmada dokuz farklı hastanede görev yapan 631 hemşireye Engeller ölçeği uygulanmış ve hemşirelerin algıladıkları en önemli engeller ile araştırma sonuçlarını kullanmayı kolaylaştıran faktörler belirlenmiştir [9]. Kardiyoloji ve Kalp Damar cerrahisi (K-KDC) klinikleri, bakım verilen hastaların tıbbi durumları ve tıbbi-cerrahi tedavi yöntemleri nedeniyle yüksek teknolojili ekipmanla donatılmıştır. Bu kliniklerde hemşirelik bakımı ileri bilgi ve beceri gerektirmekte olup, verilen bakımın kalitesi hemşirelerin bilgi ve yetenekleri ile doğru orantılıdır [10]. K-KDC hemşireliği alanında yapılan bilimsel çalışmalar ve bu bölümlerde çalışan hemşirelerin bilimsel aktivitelere katılım oranları artmaktadır. Ancak K-KDC hemşirelerinin uygulamalarında bilimsel araştırma sonuçlarını kullanma durumlarına ilişkin bilimsel verilere ulaşılamamıştır. K-KDC hemşirelerinin uygulamalarında araştırma sonuçlarının kullanımı konusunda yapılmış ve ulaşılabilen tek çalışma Danimarka da kardiyoloji hemşireleri ile yapılmıştır [11]. Bu çalışmada Danimarka daki hastanelerin kardiyoloji servislerinde çalışan 33 başhemşire ile 51 klinik hemşiresinin KDU konusundaki bilgileri, tavırları ve klinik karar vermede kullandıkları bilgi kaynakları araştırılmış ve karşılaştırılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre başhemşirelerin KDU yı daha iyi tanımladıkları ancak uygulama konusundaki tavırlar açısından iki grup arasında fark olmadığı belirtilmiştir. Ayrıca başhemşireler KDU konusunda hastane yönetimini klinik hemşirelerine oranla daha az engel olarak algılamışlardır. Başhemşireler KDU için bilgi kaynağı olarak öncelikle kişisel deneyim ile bilimsel araştırma makalelerini, klinik hemşireleri ise kişisel deneyim ve doktorların bilgilerini kullandıklarını belirtmişlerdir [11]. K-KDC hemşireliği alanında yapılan nitelikli araştırma sonuçlarının hemşirelik uygulamalarında yer alması ile hemşirelik bakım kalitesi yanında hasta sonuçları ve memnuniyeti de olumlu olarak etkilenecektir. Ancak ülkemizde K-KDC hemşirelerinin KDU konusundaki bilgi, tavır ve düşünceleri ile araştırma sonuçlarını 161

3 AJCI, 2008;2(4): YAVA ve ark. uygulamaya aktarmayı engelleyen ve kolaylaştıran faktörleri belirlemeye yönelik bir çalışmaya ulaşılamamıştır. Bu çalışma ile K-KDC hemşirelerine yönelik bir çalışma ile bu grup hemşirelerin algıladıkları engellerin ve kolaylaştırıcıların belirlenebileceği değerlendirilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre hemşirelerin bu konudaki gereksinimleri doğrultusunda klinik düzenlemeler yapılarak K- KDC konusunda nitelikli araştırma sonuçlarının uygulamaya aktarılması kolaylaştırılabilir. Amaç Bu araştırmanın amacı, kardiyoloji ve kalp damar cerrahisi kliniklerinde çalışan hemşirelerin algıladıkları araştırma sonuçlarının kullanımını engelleyen ve kolaylaştıran faktörlerin belirlenmesidir. Yöntem Örneklem Araştırma 1 30 Temmuz 2008 tarihleri arasında Gülhane Askeri Tıp Akademisi (GATA) ve Sağlık Bakanlığı (SB) Etlik Yıldırım Beyazıt Eğitim ve Araştırma Hastanelerinin Kardiyoloji ve Kalp Damar Cerrahisi kliniklerinde görev yapan ve araştırmaya katılmaya gönüllü hemşirelerle yapıldı. Araştırmanın yapıldığı dönemde her iki hastanede belirtilen kliniklerde 67 hemşire görev yapmaktaydı. Hemşirelere araştırmanın amacı açıklandıktan sonra veri toplama araçları verildi ve doldurmaları istendi. Araştırmada veri toplama formları toplam 51 hemşire (%76) tarafından dolduruldu. Veri toplama araçları Engeller Ölçeği Araştırmada hemşirelerin algıladıkları engelleri ve kolaylaştırıcıları belirlemek amacıyla Funk et al. [12] tarafından geliştirilen Engeller ölçeği kullanıldı. Engeller ölçeği 30 maddeden oluşmakta olup her bir madde beş puanlı Likert tipi ölçek ile puanlandırılmaktadır (0: Fikrim yok, 1: Hiç katılmıyorum, 2: Kısmen katılıyorum, 3: Oldukça katılıyorum, 4: Tamamen katılıyorum). Ölçeğin genel puan ortalaması 0 120, her bir maddenin puan ortalaması ise 0 4 arasında değer alabilmektedir. Puan ortalamaları arttıkça, ölçekte yer alan maddelerin engel olarak algılanma durumları da artmaktadır. Ölçekte araştırma sonuçlarının uygulanabilir olmasını kolaylaştıran faktörlerin belirlenmesi için bir açık uçlu soru bulunmaktadır. Ölçeğin Türkiye için geçerlilik ve güvenirlik çalışmaları yapılmış ve geçerli ve güvenilir olarak kabul edilmiştir [8,9]. Hemşire tanımlama formu Hemşirelerin demografik verilerinin kaydedildiği formda; yaş, mezun olunan okul, çalıştığı hastane, klinik, toplam çalışma süresi, araştırma konusunda eğitim alma durumu ile araştırmalara ve bilimsel aktivitelere katılma durumu ile ilgili sorular yer aldı. İstatistiksel analiz Tüm istatistikler, SPSS 15.0 (SPSS Inc., Chicago, IU., USA) istatistik paket programı kullanılarak yapıldı. Karşılaştırmaların yapılabilmesi için genel ölçek ortalamaları ile standart sapmaları hesaplandı. Engellerin önemlilik derecesine göre sıralanmasında hemşirelerin her madde için verdikleri "Tamamen katılıyorum" ve "Oldukça katılıyorum" yanıtları birleştirilerek, sayı ve yüzde olarak büyükten küçüğe doğru sıralandı. Buna göre sayı ve yüzdesi en yüksek olan üç engel, en önemli engeller olarak değerlendirildi. Gruplara göre karşılaştırmalar için iki ortalama arasındaki farkın önemlilik testi (t test) ve Kruskal Wallis varyans analizi kullanıldı. Tüm veriler ile ilgili tanımlayıcı istatistiklerde Ortalama±Standart Sapma (x ±ss) ve yüzde (%) gösterimi kullanıldı. p<0.05 değeri "istatistiksel olarak anlamlı" şeklinde yorumlandı. Araştırmanın etik boyutu Engeller ölçeğinin kullanımı için Prof. Sandra G. Funk (PhD)'dan, araştırmanın yürütülmesi için GATA ve SB Yıldırım Beyazıt Eğitim ve Araştırma hastanelerinin hemşirelik yönetimlerinden izin alınarak çalışma yapıldı. Her iki hastanedeki hemşirelere araştırmanın amacı açıklandı ve gönüllü olan hemşirelerle araştırma yapıldı. Araştırma Helsinki İlkeler Deklarasyonu na uyularak gerçekleştirildi. Araştırmaya katılan hemşirelerin demografik verileri Tablo1 de gösterilmektedir. Hemşirelerin yarısından fazlası SB Yıldırım Beyazıt Hastanesinde görev yapmakta olup, yaş ortalamaları yıldır. Hemşirelerin ortalama çalışma süresi yıldır. Hemşirelerin yarısından fazlası iki yıllık Sağlık Meslek Yüksek Okulu mezunudur. Tablo 2 de hemşirelerin bilimsel etkinliklere katılım ve mezuniyet sonrası araştırma konusunda kurs/eğitim alma durumları yer almaktadır. Tabloya göre hemşirelerin büyük bir kısmının daha önce bir araştırmada araştırmacı olarak görev yapmadığı ve çoğunun bilimsel bir etkinliğe katılmadığı belirlendi. Hemşirelerin yarsısından fazlasının bilimsel bir araştırmada araştırmacı olmak istediği, tamamına yakınının ise herhangi bir mesleki bilimsel dergiyi takip etmediği saptandı. Araştırmada kullanılan Engeller ölçeğinin genel puan ortalaması 60.96±20.58 olarak bulundu. Buna göre hemşirelerin Engeller ölçeğinde yer alan maddeleri, araştırma sonuçlarını 162

4 Kardiyoloji ve kalp damar cerrahisi hemşirelerinin araştırma sonuçlarını kullanmalarını etkileyen faktörler uygulamaya aktarma konusunda orta seviyede engel olarak algıladıkları belirlendi. Engeller ölçeğindeki maddelere Oldukça katılıyorum ve Tamamen katılıyorum yanıtı veren hemşirelerin sayı ve yüzdesi birleştirildi. Buna göre sayı ve yüzde olarak maddelerin büyükten küçüğe doğru sıralanmış şekli Tablo 3 de görülmektedir. Hemşirelerin en önemli olarak algıladıkları ilk üç engel maddesi İş yerinde yeni fikirleri uygulamak için yeterli zaman yoktur (31 hemşire, %60.8), Uygulamalarda doktorlar işbirliği içinde değildir (29 hemşire, %56.9), Hemşireler kendilerini, uygulamaları değiştirmek için yeterli güce sahip görmemektedir (24 hemşire, %47.1) olarak sıralandı. İlk üç maddenin puan ortalamaları sırasıyla 2.90 ± 1.04, 2.86 ± 1.14, 2.59 ± 1.08 olarak hesaplandı. Bu durum hemşirelerin çoğunun bu maddeleri önemli engeller olarak algıladıkları gibi, bu maddelere yüksek puan verdiklerini de gösterdi. Hemşirelerin yaş, çalıştığı klinik, mezun oldukları okul, çalışma süresi ve görevi ile Engeller ölçeğinin genel puan ortalamaları karşılaştırıldı ve aralarındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmadı (p>0.05). Tablo 4 te ölçeğin sonunda yer alan araştırma sonuçlarını kullanmayı kolaylaştıran faktörleri belirlemeye yönelik açık uçlu soruya hemşirelerin verdikleri yanıtlar görülmektedir. Buna göre araştırma sonuçlarını kullanmada en önemli kolaylaştırıcı faktörler olarak dokuz hemşire hastane ve hemşirelik yönetimi desteğini, yedi hemşire eğitim hemşiresinin araştırma konusunda eğitilmesi ve bilimsel etkinliklere katılmada kurumsal destek sağlanmasını önerdi. Tartışma Bu araştırmada K-KDC kliniklerinde görev yapan hemşirelere göre araştırma sonuçlarının klinikte kullanılmasını engelleyen faktörler belirlenmiştir. Araştırmaya iki farklı kuruma ait iki hastaneden 51 K-KDC hemşiresi gönüllü olarak katılmıştır. Araştırmaya katılan hemşirelerin bilimsel araştırma, etkinliklere katılma ve bilimsel mesleki bir dergi takip etme oranlarının oldukça düşük olduğu görülmektedir. Bununla birlikte araştırmalarda yer almak isteyen hemşire oranı ise oldukça fazladır (Tablo 2). Avustralya da yapılan benzer bir çalışmada hemşirelerin %91 i hemşirelik araştırmalarının bakım kalitesini artırdığına inandığını belirtmesine karşın; ancak %30 u bilimsel aktivitelerde yer aldığını ve %15 i bilimsel dergileri takip ettiğini ifade etmiştir [13]. İngiltere de yapılan bir diğer çalışmada da hemşirelerin %92.5 inin uygulamaların araştırmaya dayanması gerektiğine inanmalarına rağmen, sadece %30 unun bir araştırmada yer aldığı, %62.5 inin ise araştırma sürecini anlamadıkları saptanmış olup bu sonuçlar bizim çalışma bulgularımızla paralellik göstermektedir [14]. Konu ile ilgili ülkemizde yapılmış bir başka çalışmada da bizim sonuçlarımıza benzer şekilde hemşirelerin bilimsel etkinliklere katılım oranları düşükken, araştırmalarda yer almak isteyen hemşire oranı yüksek bulunmuştur [8]. Bu durum araştırmamıza katılan hemşirelerin araştırmaların yaranına inandıkları, ancak araştırma süreci konusunda yeterli bilgiye sahip olmamaları ve bilimsel etkinliklerden haberdar olmamaları nedeniyle bilimsel araştırma yapmadıkları ve etkinliklere katılamadıklarını ortaya koymaktadır (Tablo 2). Çalışmada kullanılan Engeller Ölçeğinin genel puan ortalaması olup, araştırmaya katılan hemşirelerin genel olarak ölçekte yer alan maddeleri orta seviyede engel olarak algıladıkları değerlendirildi. Bu sonuç benzer araştırma bulguları ile paralellik göstermektedir [8,15-17]. Çalışmamızda K-KDC hemşirelerinin araştırma sonuçlarını kullanmada karşılaştıkları engel maddeleri incelendiğinde en önemli ilk üç engel sırasıyla İş yerinde yeni fikirleri uygulamak için yeterli zaman yoktur, Uygulamalarda doktorlar işbirliği içinde değildir ve Hemşireler kendilerini, uygulamaları değiştirmek için yeterli güce sahip görmemektedir şeklindedir (Tablo 3). Bu maddeler incelendiğinde hemşirelerin araştırma sonuçlarını kullanmada zaman, işbirliği ve özgüven e öncelikle ihtiyaç duydukları görülmektedir. K-KDC hemşirelerinin iş ortamı oldukça yoğundur ve bu durum hemşirelerin araştırma makalelerine ulaşamamalarında önemli bir etken olabilir. Ayrıca bu kliniklerdeki hastaların özellikleri dikkate alındığında, bakımın sürdürülmesinde ve başarısında ekip işbirliği önemli bir yer tutmaktadır. Bu nedenle hemşireler doktorlarla işbirliği eksikliğini, araştırma sonuçlarını kullanmada önemli bir engel olarak algılamış olabilirler. Engeller ölçeği kullanılarak yapılan diğer çalışmalarda da zaman yokluğu, özgüven eksikliği ve doktorlarla işbirliğinin yokluğu en önemli ve ilk sıralardaki engeller arasındadır [8,17 19]. Son 15 yılda hemşirelerin araştırma sonuçlarını kullanmada karşılaştıkları engelleri belirleme yönelik yapılan çalışmaların değerlendirildiği sistematik bir inceleme makalesinde de bu üç maddenin hemşireler tarafından en önemli ilk beş engel arasında algılandığı belirtilmiştir [20]. Diğer önemli on maddeye bakıldığında bu engeller, uygulama için imkân yokluğu, istatistiksel analizlerin anlaşılamaması, araştırma sonuçlarının klinik için uygunluğunu değerlendirememe ve araştırma konusunda deneyimli meslektaşların olmaması şeklinde özetlenebilir (Tablo 3). Bu sonuçlar Engeller 163

5 AJCI, 2008;2(4): YAVA ve ark. ölçeği kullanılarak yapılan diğer araştırma sonuçları ile karşılaştırıldığında sıralaması değişmekle beraber ilk 10 engelin benzer olduğu görülmektedir [17 24]. Bu sonuca bakarak hemşirelerin araştırma yapma, araştırma sonuçlarını değerlendirme ve uygulamaya koyma konularında ciddi bilgi eksikliği içinde olduklarını ve K-KDC hemşirelerini KDU için teşvik etmede araştırma eğitiminin önemli bir unsur olduğunu söyleyebiliriz. Yılmaz da [2] makalesinde hemşirelerin araştırma konusunda bilgi eksikliği içinde olduklarını vurgulayarak, bu eksikliğin giderilmesi için araştırma makalelerinin hemşirelerin anlayabileceği şekilde yazılmasını, hemşirelerin kolay ulaşabileceği dergilerde veya bilimsel etkinliklerde sunulmasını önermiştir. Araştırmada hemşireler, kurum ve yönetim desteğini, araştırma eğitimi verilmesini, bilimsel etkinliklere yönelik daha fazla kurumsal destek sağlanmasını, özellikle K-KDC hemşireliği alanındaki araştırmaları yorumlayabilecek araştırma görevlilerinin bulunmasını en önemli kolaylaştırıcı faktörler olarak önerdiler. Bu önerilere bakıldığında hemşirelerin önerilerinin algıladıkları engellere paralel olduğu görülmektedir. Parahoo nun [17] çalışmasında da benzer şekilde yöneticilerin desteği en önemli kolaylaştırıcı faktör olarak belirtilmiştir. Kajermo ve ark. nın [25] çalışmasında hemşirelerin araştırma konusunda yetersiz oldukları ve yönetimsel eğitim desteğinin sağlanması gerekliliği vurgulanmıştır. Yava ve ark. ın [8] çalışmasında da bu çalışma sonucuna benzer olarak hemşireler tarafından öncelikle yönetimsel ve kurumsal destek sağlanması yanında, araştırma eğitimi verilmesi ve hemşirelerin araştırmalarına yön verecek, araştırma sonuçlarını kullanmayı kolaylaştıracak araştırma merkezlerinin kurulması önerilmiştir. Sonuç Araştırma sonuçlarını uygulamada kullanmayı engelleyen ve kolaylaştıran faktörleri belirlemeye yönelik 51 K-KDC hemşiresi ile yapılan bu çalışmada zaman ve destek yokluğu ile otorite eksikliği en önemli engeller olarak algılanmıştır. Araştırmaya katılan hemşirelerin önerdikleri en önemli kolaylaştırıcı faktörler de kurumsal, yönetimsel ve eğitimsel destek sağlanmasıdır. Bu araştırma ve aynı konuda yapılan diğer araştırmalar incelendiğinde; çalışmaların farklı hemşire gruplarında yapılmasına rağmen, en önemli engellerin ve kolaylaştırıcıların genel olarak benzer olduğu değerlendirildi. Bu durum hemşirelerin birbirine benzer ve yoğun iş ortamlarının olduğunu ve araştırmaları değerlendirmek ve uygulamak konusunda yardıma gereksinim duyduklarını göstermektedir. K-KDC hemşirelerinin KDU konusunda teşvik edilmesi amacıyla hastane yönetimlerinin destek sağlaması, konunun önemini vurgulayacak eğitimler verilmesi, araştırma makalelerine kolay ulaşmayı sağlayacak tedbirler alınması ve hemşirelerin araştırma konusunda cesaretlendirilmesi önerilebilir. Tablo1. Hemşirelerin bazı tanıtıcı özellikleri (n=51) Özellikler Sayı % Yaş ( x =30.67±5.592, min. 20, max.44 medyan= 31.00) 30 ve altı ve üzeri Hastane GATA* SB** Yıldırım Beyazıt Hastanesi Çalışma süresi ( x =10.66±6.77, min. 1, max.26 medyan= 10.00) 10 yıl ve altı yıl ve üzeri Çalıştığı klinik Kardiyoloji Kalp Damar Cerrahi Görevi Klinik başhemşiresi Klinik hemşiresi Yoğun bakım hemşiresi Ameliyathane hemşiresi Eğitim hemşiresi Mezun olduğu okul Sağlık Meslek Lisesi Sağlık Meslek Yüksek Okulu Hemşirelik Yüksek Okulu Toplam *GATA: Gülhane Askeri Tıp Akademisi **SB: Sağlık Bakanlığı 164

6 Kardiyoloji ve kalp damar cerrahisi hemşirelerinin araştırma sonuçlarını kullanmalarını etkileyen faktörler Tablo 2. Hemşirelerin bilimsel aktivitelerine ilişkin bazı özellikleri (n=51) Sayı % Daha önce bilimsel bir araştırmada araştırmacı olma durumu Evet Hayır Bilimsel etkinliğe katılma durumu (kongre, sempozyum, vb.) Yok Bildiri ile katılım Dinleyici olarak katılım Araştırmalara araştırmacı olarak katılma isteği Var Yok Düzenli takip edilen bilimsel yayınlar Var Yok Bilimsel etkinliklerden haberdar olma durumu Haberdar Haberdar değil Mezuniyet sonrası araştırma konusunda kurs/eğitim alma durumu Var Yok Toplam Tablo 3. Hemşirelerin araştırma sonuçlarının kullanımında algıladıkları engellerin sıralanması (n=51) Oldukça katılıyorum + Sıra Engeller Tamamen katılıyorum x ± ss No n (%) 1 İş yerinde yeni fikirleri uygulamak için yeterli zaman yoktur. 31 (60.8) 2.90 ± Uygulamalarda doktorlar işbirliği içinde değildir 29 (56.9) 2.86 ± Hemşireler kendilerini, uygulamaları değiştirmek için yeterli güce sahip 24 (47.1) 2.59 ± 1.08 görmemektedir 4 İşyerinde araştırmaları okumak için yeterli zaman yoktur 23 (45.1) 2.43 ± Hemşirelik uygulamaları için yeterli imkân yoktur 22 (43.1) 2.51 ± Araştırmalardaki istatistiksel analizler anlaşılabilir değildir 22 (43.1) 2.22 ± Araştırmalar genellikle yabancı bir dilde yayınlanmaktadır 21 (41.1) 2.22 ± Araştırmalar hemşirelik uygulamaları ile örtüşmemektedir 20 (39.2) 2.08 ± Hemşireler araştırma sonuçlarına inanıp inanmama konusunda 20 (39.2) 1.96 ± 1.28 kararsızdır 10 Hemşireler araştırma sonuçlarını tartışabilecekleri iş arkadaşlarından 20 (39.2) 1.95 ± 1,18 yoksundurlar 11 Araştırma sonuçları yeterince hızlı yayınlanmamaktadır 20 (39.2) 1.90 ± Takip edilemeyecek kadar çok sayıda araştırma sonucu mevcuttur 19 (37.3) 2.04 ± Araştırmalar açık ve anlaşılır ifadelerle yazılmamaktadır 19 (37.3) 1.96 ± Hemşireler kendilerini, araştırmanın kalitesini değerlendirebilecek 18 (35.3) 2.16 ± 1.28 yeterlilikte görmemektedir 15 Hemşireler, yeni fikirleri denemek veya değiştirmek konusunda 18 (35.3) 2.12 ± 1.43 gönülsüzdür 16 Araştırmaya dayalı bir değişiklik ihtiyacı bildirilmemiştir 18 (35.3) 1.75 ± Hastanenin diğer personeli uygulamayı desteklememektedir 17 (33.3) 2.14 ± Hemşireler araştırmalardan çok az menfaatleri olduğunu düşünmektedir 17 (33.3) 1.94 ± Aynı konuda yapılmış araştırma makaleleri tek bir yerde toplanmış 17 (33.3) 1.88 ± 1.09 değildir 20 Araştırmaların yöntemsel yetersizlikleri mevcuttur 17 (33.3) 1.87 ± Araştırma yazılarına kolay ulaşılamamaktadır 17 (33.3) 1.86 ± Hemşireler araştırma sonuçlarının uygulamalar için genellenebileceğine 16 (31.4) 1.96 ± 1.23 inanmamaktadır 23 Hemşireler araştırma bilincine sahip değildir 16 (31.4) 1.95 ± Hemşireler araştırmaların hiçbir amaca hizmet etmediğini 16 (31.4) 1.94 ± 1.07 düşünmektedirler 25 Araştırma sonuçları onaylanmamıştır 15 (29.4) 1.57 ± Pratik uygulamalar anlaşılabilir değildir 15 (29.4) 1.55 ± Bugüne kadar bu konuda hiç araştırma yapılmamıştır 14 (27.5) 1.88 ± Hastane yönetimi araştırma sonuçlarını uygulamaya izin vermemektedir 14 (27.5) 1.73 ± Hemşireler uygulamadaki değişikliklerin hastalar için çok fazla yarar 13 (25.5) 1.65 ± 1.35 sağlamayacağını düşünmektedir 30 Literatürdeki araştırmalarda çelişkili ifadeler yer almaktadır 13 (25.5) 1.43 ± 1.38 ss: standart sapma 165

7 AJCI, 2008;2(4): YAVA ve ark. Tablo 4. Hemşirelere göre araştırma sonuçlarının kullanımını kolaylaştıran faktörler Kolaylaştırıcı faktörler 1. Hastane yönetimi ve hemşirelik müdürlüklerinin araştırma yapma ve sonuçlarını kullanma konusunda hemşireleri desteklemesi ve teşvik etmesi 2. Klinik eğitim hemşirelerinin araştırma konusunda eğitilmesi ve onların da klinik hemşirelerini araştırma konusunda eğitmesi 3. Hemşirelerin bilimsel etkinliklere katılımında daha fazla kurumsal destek sağlanması 4. Kardiyoloji veya kalp damar cerrahisi hemşireliği konularında yapılan kaliteli hemşirelik araştırma sonuçlarını yorumlayarak kliniğe aktarılmasını sağlayabilecek araştırma görevlileri veya klinik hemşirelerinin yetiştirilmesi 5. Okuldaki araştırma dersinde araştırma sonuçlarının kullanımı konusunda pratik uygulamalar yaptırılması Öneride bulunan hemşire sayısı Referanslar 1. Tanner CA. Evidence-based practice: research and critical thinking. J Nurs Educ 1999; 38: Yılmaz M. Hemşirelik bakım hizmetinin kalitesini geliştirme yolu olarak kanıta dayalı uygulama. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2005; 9: Khorshid L. Hemşirelerin hemşirelik araştırmalarına ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi 1996; 12: Aksayan S, Bahar Z, Bayık A, Emiroğlu ON, Erefe İ, Görak G. ve ark. Hemşirelikte araştırma ilke süreç ve yöntemleri. In: Erefe İ, editor. 3. Baskı. Odak Ofset: İstanbul; Platin N. Kanıta dayalı hemşirelik ülkemizde uygulanamaz neden?. 1. Uluslar arası ve 8. Ulusal Hemşirelik Kongresi, Kongre Kitabı, 22 Ekim-2 Kasım 2000, Antalya, Türkiye; s Daş Z, Akıncı F, Tezcan S. Türkiye deki hakemli hemşirelik dergilerinde yılları arasında yayınlanan makalelerinin bilimsel araştırma uygulama ve yazım kurallarına uygunluk açısından değerlendirilmesi. Hemşirelik Araştırma Dergisi 2001;1: Güvenç G. Doğum eylemi sürecinde kanıta dayalı hemşirelik uygulamalarının tanımlanması ve değerlendirilmesi, GATA Sağ. Bil. Enst., Hemşirelik Programı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, Yava A, Tosun N, Çiçek H, Yavan T, Terakye G, Hatipoğlu S. Hemşirelerin araştırma sonuçlarını kullanımında engeller ölçeğinin geçerlilik ve güvenirliliği. Gülhane Tıp Dergisi 2007; 49: Bayık A, Özsoy SA, Uysal A, Ardahan M, Özkahraman Ş. Araştırma kullanımında engeller ölçeğinin geçerlilik ve güvenilirliği. 3. Uluslararası 10. Ulusal Hemşirelik Kongresi, Kongre Özet Kitabı, 7-10 Eylül 2005, İzmir.Türkiye; s Polaski A, Tatro S. Cardiovascular disorders. In: Polaski A, Tatro S, editors. Core Principles and Practice of Medical- Surgical Nursing. 4th ed. Philadelphia: WB Saunders Company; p , 11. Egerod I, Hansen GM. Evidence-based practice among Danish cardiac nurses: a national survey. J Adv Nurs 2005; 51: Funk SG, Champagne MT, Wiese RA, Tornquist EM. Barriers: the barriers to research utilization scale. Appl Nurs Res 1991; 4: Wright A, Brown P, Sloman R. Nurses perceptions of the value of nursing research for practice. Aust J Adv Nurs 1996; 13: McSherry R. What do registred nurses and midwifes feel and know about research? J Adv Nurs 1997; 25: Mc Kenna H, Ashton S, Keeney S. Barriers to evidence based practice in primary care: a review of the literature. Int J of Nurs Stud 2004; 41: Carrion M, Woods P, Norman I. Barriers to research utilisation among forensic mental health nurses. Int J of Nurs Stud 2004; 41: Parahoo K. Barriers to and facilitators of research utilization among nurses in Northern Ireland. J Adv Nurs 2000; 31: Restas A. Barriers to using research evidence in nursing practice. J Adv Nurs 2000;31: Closs SJ, Baum G, Bryar RM, Griffiths J, Knight S. Barriers to research implementation in two Yorkshire hospitals. Clin Eff Nurs 2000; 4: Carlson CL. & Plonczynski DJ. Has the Barriers Scale changed nursing practice? An integrative review. J Adv Nurs 2008; 63: Sharp ND, Pineros SL, Hsu C, Starks H, Sales AE. A qualitative study to identify barriers and facilitators to implementation of pilot interventions in the veterans health administration. Worldviews Evid Based Nurs 2004; Second Quarter: Olade RA. Evidence based practice and research utilization aqctivities among rural nursing. J Nurs Scholars 2004; Third Quarter: Oranta O, Routasalo P, Hupli M. Barriers to and facilitators of research utilization among Finnish Registered Nurses. J Clin Nurs 2002; 11: Tsai SL. Nurses participation and utilization of research in the Republic of China. Int J Nurs Stud 2000; 37: Kajermo KN, Nordström G, Krusebrant A, Björvell HB. Barriers to and facilitators of research utilization, as perceived by a group of registered nurses in Sweeden. J Adv Nurs 1998; 27: