ÖĞRENME STİLİ MODELLERİ. Celal AKDENİZ. Sunu Raporu. EPÖ 614 Öğretme ve Öğrenme Stratejileri. Yrd. Doç. Dr. Meral GÜVEN. Eskişehir

Transkript

1 ÖĞRENME STİLİ MODELLERİ Celal AKDENİZ Sunu Raporu EPÖ 614 Öğretme ve Öğrenme Stratejileri Yrd. Doç. Dr. Meral GÜVEN Eskişehir Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Mart 2007

2 2 İÇİNDEKİLER Giriş 1. Öğrenme Stili Tanımlamaları 6 2. Öğrenme Stillerine İlişkin Sınıflandırmalar Öğrenme Stilleri Modelleri Felder & Silverman Öğrenme Stili Modeli 3.2. Myers & Briggs Öğrenme Tipi Modeli 3.3. Lawrance Öğrenme Tipi Modeli 3.4. Sarasin Öğrenme Stili Modeli 3.5. Vermunt Öğrenme Stili Modeli 3.6. Mc Carthy 4MAT Öğrenme Stili Modeli 3.7. Grasha ve Reihmann Öğrenme Stili Modeli Sonuç 28 KAYNAKÇA EKLER EK 1: Öğrenme Stillerine Yönelik Türkiye de Yapılmış Araştırmalar EK 2: Dünden Bugüne Öğrenme Stili Modelleri ve Envanterleri EK 3: Çeşitli Öğrenme Stili Envanterleri A. Public Learning Style Inventories A.1. Siboney Learning Group A.2. Memletic Learning Style Inventory A.3. Adult Version A.4. Senior Version B. Akademic Learning Style Inventories B.1. Felder&Silverman Learning Style Index B.2. Myers&Briggs Type Indicator B.3. Barsch Learning-Style Inventory B.4. Brain Dominance Inventory B.5.

3 3 Giriş Öğrenmek ve öğretmek için birçok yol vardır. Herkes öğrenebilir ama herkes aynı şekilde öğrenmez. Bütün çocuklara uyan bir öğrenme biçimi yoktur. Herkesin en iyi öğrendiği yolu bulup o yolu açmalı ve orada ilerlemeyi kolaylaştırmalı. Her öğrencinin en iyi öğrendiği yol, onun öğrenme stilidir. Bir öğrencinin algılamasını, çevredeki diğer insanlarla ilişkilerini ve öğrenme çevresindeki davranışlarına etki eden bilişsel, duyuşsal ve fizyolojik yapısı, onun öğrenme stilini belirler. Bir öğrencinin öğrenme stilini belirleyerek gerekli düzenlemeleri yapmak öğrenci başarısını arttırır. Gerekli düzenlemelerin başında her öğrenme stiline uygun öğretim malzemesi ve öğretim stratejisi hazırlamak gelir. ( Carbo, 1980) Birkey, (1995) insanların farklı öğrenme ve farklı bilgi işleme sistemlerine sahip olduğunu, dolayısıyla farklı öğrenme stillerine sahip olduğunu belirtmektedir. Herkesin farklı düşünme ve öğrenme biçimi vardır. Bunu öğrenmek için öğrenme olgusundaki işlemlere bakmak gerekir: bilgi kazanmaya, kavramsallaştırmaya (bilgi işleme), motivasyona (isteklendirme), karar verme stiline, değerlere ve duygusal tercihlere. Birkey e göre öğretmen; karşısındaki öğrencilerin farklı öğrenme stillerine sahip olduğunu bilecek, hatta hangi öğrencinin hangi stille daha iyi öğrendiğini bilecek ve ona göre ders sunumu yapacak. ( Öğrenme stillerine ilişkin yapılan çalışmalar ve bu çalışmalardan yola çıkılarak ortaya konulan sonuçlar birbirine benzer ve farklı nitelikler taşımaktadır. Kimi

4 4 kuramcılar öğrenme stillerini; öğrenmeye yönelik bireysel yaklaşımlar ve tercihler olarak ele alırken, kimileri de; gerek bireyin yaşantıları ve öğrenme deneyimleri gerekse çevresel faktörlerin etkileriyle oluştuğunu belirtmektedirler. Bir birey öğrenme stili sınıflandırması yapılan bir veya birden fazla alanda güçlü eğilim gösterebilir. Bir bireyin öğrenme stilini kesin sınırlarla tanımlayacak tek bir ölçüt yoktur. Kuramcılar stilleri sınıflandırırken belirgin farklılıkları göz önüne almaya çalışmışlardır. Güven in (2004, s.26) Boydak tan aktardığına göre, öğrenme stili bireyi yaşamının her anında ve her boyutunda etkilemektedir. Yürürken, yatarken, otururken, konuşurken, oynarken, yazarken bireyi etkiler ve bu özelliklere göre eylemler yapılır. Öğrenme stillerine ilişkin genel kanı; doğuştan getirildiği ve yaşam boyu saklanıldığı, kolay kolay değiştirilmediğidir. Bunun yanında bireylerin deneyimleri sonucunda az da olsa, öğrenme stillerine yenilerini ekleyebileceklerini görüyoruz. Yapılan araştırmalara göre bireylerin öğrenme stilleri zaman içerisinde değişmektedir. A.B.D yapılan araştırmalardan elde edilen sonuçlardan bazıları aşağıdaki gibidir: ( ) Çocuklar okula ilk başladıklarında genellikle ebeveyn tarafından motive edilmişlerdir. Birinci sınıfta çoğunlukla kinestetiklerdir. İşitme yetenekleri ikinci sınıfta gelişmeye başlar. Görsel yetenekler üçüncü sınıfta gelişmeye başlar.

5 5 6 yaş grubu öğrenciler diğerlerine nazaran daha fazla eğitime ihtiyaç duyarlar. Öğrencilerin % 70 i beş ile on ikinci sınıflar arasında konvansiyonel sınıf düzenine uyum sağlamakta zorlanmaktadır. Öğrenciler ancak dokuz ile onuncu sınıflarda kendi kendilerini motive etmeye başlamaktadırlar. Orta öğrencilerin %30 u; lise öğrencilerinin % 40 ı; yetişkinlerin % 55 i sabahları öğrenebilmektedir Güven in (2004, s. 26) Temel den aktardığına göre, bireylerin baskın olan bir öğrenme stilinin yanında bir başka öğrenme stilinin de olduğu görülmektedir. Bu durum, bir bireyin bir ya da birden çok öğrenme stiline sahip olabildiğini, bunların kullanma düzeylerinin değişebildiğini göstermektedir. Öğrenme stilleri bireyin öğrenmesine ilişkin farklı yollara işaret etmektedir. Öğrenme stillerinin öğrenilmesi bütün öğrencilerin başarısını arttırdığı gibi, başarısız öğrencilerin başarılarını da artırabilmektedir. Ancak bunun için öğretimsel işlemlerin ve öğretim çevresinin bulgulara göre yeniden düzenlenmesi gerekir. En az öğrenme stili kadar kişinin en iyi öğrendiği ortamın hazırlanması da öğrenmeyi etkilemektedir. Sese, ışığa, ısıya ve çevredeki insanlara kadar birçok etmen öğrenmeyi etkilemektedir. Tek başına mı, küçük veya büyük grupla mı iyi öğreniyor? Öğretmeni mi yoksa arkadaşı mı tercih ediyor? Yaşıtlarıyla mı yoksa büyüklerle mi iyi öğreniyor? Günün hangi saatinde en iyi öğreniyor? Hangi dersler günün hangi saatine konmalı? Zamanla bu tercihlerde farklılıklar olabilir.

6 6 İnsanlar genellikle dört yoldan bilgi edinirler. Öğrencilerin bu dört tip öğrenmeden hangisine yatkın olduğu (bilgiyi edinme ve işleme yönünden) saptanırsa, ona göre öğretim materyali en etkin biçimde hazırlanabilir ( 1. Görsel: Görerek ve okuyarak öğrenmeyi tercih edenler. Kendi kendine okuyarak öğrenirler, renkli temsil, grafik ve haritaları tercih ederler; 2. İşitsel: İşiterek, dinleyerek ve tartışarak öğrenmeyi tercih ederler; 3. Kinestetik: Bazılarının aklında hareket enerjisi daha iyi kalır. Bunlar öğrenecekleri şeylerle fiziksel temas kurarak, yaparak öğrenirler; Tactile, kişinin el ile duyumsamasına dayanır. Kinestetik; gezme, pandomim, dramatize etme ve benzerlerini kapsar. 4. Sosyal: Bazı öğrenciler de başkalarıyla sosyal etkileşim (interaksiyon) halinde daha iyi öğrenir Öğrenme stillerinin eğitim ortamlarında işe koşulduğu örnekler sıklıkla karşımıza çıkmaktadır. Gerek örgün eğitim ortamlarında gerekse elektronik ve uzaktan eğitim ortamlarında kullanım örneklerine rastlanmaktadır. Örneğin; Personalisation and Trails in Self e-learning Networks (SELENE) uygulaması, Avrupa birliğinin e-öğrenme kapsamında yürürlüğe koyduğu bilgisayar destekli öğrenme modüllerinde kullanılmaktadır. 1. Öğrenme Stili Tanımlamaları Öğrenme stillerine ilişkin çeşitli tanımlamalar yapılmıştır. Stillere ilişkin model geliştiren kuramcıların ve öğrenme stilleri ile uğraşan uzanların, öğrenme stiline ilişkin tanımlamalarından birkaçı aşağıdaki gibidir:

7 7 Öğrenme stilini, Kolb (1987); Bireyin bilgiyi alma ve işleme sürecinde tercih ettiği yollar olarak tanımlarken, Honey ve Mumford (1987); Bireyin öğrenme etkinliklerindeki tercihleri olarak belirtmektedirler. Dunn and Dunn (1988), öğrenme stilini; öğrencinin yeni ve zor bilgiyi öğrenmeye hazırlanırken, öğrenirken ve hatırlarken ayrı ve kendilerine özgü yollar kullanması olarak tanımlamaktadır. Tony Grasha ya (1996) göre; öğrenme stili, öğrencinin bilgiyi edinme sürecindeki yeteneği ve öğrenme deneyimlerini bir araya getirmesidir. Kefe (1990), yapmış olduğu kapsamlı tanımlamasında öğrenme stillerini; öğrencinin nasıl öğrendiğini, nasıl algıladığını, öğrenme ortamıyla nasıl etkileşimde bulunduğunu ve bu çevreye yönelik tepkilerin neler olduğunu belirleyen duyuşsal, bilişsel ve fizyolojik davranış özellikleri olarak göstermektedir. Gregorc a göre, öğrenme stili; ruhun ve kimi zihinsel niteliklerin göstergesi olan dışsal davranış, özellik ve durumlardır. Öğrenme stillerine ilişkin Gremli (1989); kişinin öğrenme sürecine başlama, yeni materyal üzerinde dikkatini toplama ve materyali içselleştirme yoludur, demektedir. Mc Looughlin (1999) ise; Bilginin edinilmesinde ayrı ve alışılmış bir biçimin uyumu olarak tanımlamaktadır. (Güven, 2004, Tekez, 2004) 2. Öğrenme Stillerine İlişkin Sınıflandırmalar İlk tanımlandığı tarihten beri birçok öğrenme stili modeli ortaya atılmıştır. Zamanla sayısı ve çeşitliliği artan öğrenme stilleri kendi aralarında çeşitli ölçütlerle gruplanmışlardır. Kimi stiller, barındırdıkları değişken sayısıyla, kimileri de; bilişsel, psikolojik yapıya vurgu yapmalarına göre gruplandırılmışlardır. Kimi

8 8 araştırmacılar öğrenme stili modellerini bilgiyi işlemesine göre, kimileri de; zamanla değişip değişmemesine göre gruplandırmaktadırlar. James ve Blank (1993) tarafından öğrenme stilleri üç ana boyutta sınıflandırılmıştır. Bunlar; bilişsel, etkili ve psikolojik stillerdir. Bilişsel stiller; bireysel bilgi işleme süreçleri ile ilgili olup, algılama, düşünme, problem çözme ve hafıza ile ilgilidir. Etkili stiller; kişilikle ilgili olup, bireyi davranışa yönlendiren, duygu, dikkat, değerler sistemi ve motivasyonu içerir. Psikolojik stiller; fiziksel çevre, cinsiyet farklılıkları, bireysel sağlık ve beslenmeyi içerir. Tablo 1: Bilişsel Sınıflandırmaya Giren Öğrenme Stili Modelleri Kaynak: Keenoy, 2004 Kevin Keenoy (2004) Gardner, Gregorc, Honey&Mumford, Witkin, Kolb ve Myers&Briggs e ait öğrenme stili modellerini, bilişsel öğrenme stili modelleri olarak gruplamakta ve modellerdeki öğrenme stili tanımlamalarına yer vermektedir.

9 9 Brown ve diğerleri (2005) Taxonomy of learning styles isimli çalışmalarında öğrenme stillerini, bilgiyi işleme süreçlerine göre aşağıdaki gibi sınıflandırmışlardır; Şekil 1: bilgiyi işleme sürecine göre öğrenme stilleri Bilgiyi işleme stili Analitik / holistik sözel / görsel duyusal / sezgisel Felder Soloman / bütünsel - Dunn&Dunn / bütünsel - analitik Rayner&Riding / holistik-analitik/csa Witkin / bağımlı - bağımsız Felder Soloman / görsel - sözel Dunn&Dunn / algısal boyut Rayner&Riding / sözel görsel / Felder Soloman / duyusal - Dunn&Dunn / algısal boyut Brown (2005, s ) dan uyarlanmıştır. Brown (2005) çalışmasında, öğrenme stillerini bilgiyi işleme yönleriyle; analitik / holistik, sözel / görsel ve duyusal / sezgisel boyutlarında ele almaktadır. Her bir boyuta ilişkin Brown ve diğerleri (2005) tarafından öngörülen ölçütlerden yola çıkılarak öğrenme stili modelleri sınıflandırılmaktadır. Ölçütlere göre; Felder & Soloman ve Dunn & Dunn a ait öğrenme stili modelleri her üç boyutta da yer almaktadır. Bir başka çalışmada öğrenme stilleri öne çıkan ortak özellikleri itibariyle sınıflandırılmaktadır. Aşağıdaki tabloda koyu yazılanlar, bulunduğu alanda yoğun çalışmaları bulunan kuramcılara işaret etmektedir.

10 10 Tablo 2: Öne Çıkan Özelliklerine Göre Öğrenme Stili Modelleri Kaynak: (Erişim Tarihi, ) Tabloda öğrenme stili modelleri beş başlık altında gruplandırılmaktadırlar. Modellerinde öğrenme stillerine ilişkin dörtlü gruplama yapanlar aynı kategoride değerlendirilmektedir. Bunlardan Dunn&Dunn ve Gregorc un çalışmaları öne çıkmaktadır. Modellerinde bilişsel yapıları ön plana çıkaran kuramcılar başka bir kategoride ele alınmaktadırlar. Bu kategoride de Riding in çalışmaları öne çıkmaktadır. Bir başka kategoride, öğrenme stili modelleri kişilik tiplerine ilişkin getirmiş oldukları tanımlamalara göre gruplanmaktadırlar. Bu grupta da; Apter, Jackson ve Myers&Briggs ön plana çıkmaktadır. Öğrenme stillerini değişebilir, esnek olması yönüyle tanımlayan kuramcılar da bir başka grupta bir araya getirilmektedir. Bu grupta da; Kolb, Honey & Mumford, Hermann ve Allison & Hayes in çalışmaları ön plana çıkmaktadır. Öğrenme stili modellerinde öğrenme kavramlarını ön plana çıkaran kuramcılar da ayrı bir

11 11 grupta bir araya getirilmişlerdir. Bu grupta da; Vermunt, Stenberg ve Entwistle nin modelleri ön plandadır. Tablo 3: Gregorc, Butler, Dunn&Dunn, Corbo ve Mc Carthy Öğrenme Stili Tanımlamalarının Karşılaştırılması Geliştiren Teorisi Öğretimsel önemi Anthony Gregorc, Somut sıralı, soyut sıralı, somut rasgele ve soyut rasgele Katherine Butler Çevre ilişkileri modeli (The Mediation Abilities Model) Rita Dunn, Kenneth Dunn, Marie Corbo Öğrenme stili modeli Düşünme ve ilişki kanallarını kullanma Bilişsel stiller ve beyin biçimi. 21 stil içine yerleştiriyor Her öğrencinin öğrenme stilini bilme ve buna sınıfta yer verme Her öğrencinin stilini öğrenmek ve faaliyetleri buna göre düzenleme Bernice McCarthy 4 MAT sistem Kaynak: Klavas, 1987 Beynin güçlü tarafları ve bilişsel sisteme dayalı. Algı ve düzenleme (ordering) tipine göre hayalci (imaginative), analitik, sağduyulu (common sense) ve dinamik öğreniciler Sınıfta her öğrenme tipine uygun öğrencilere hitap edebilecek bir ders yapılmalı Bu tabloda yer alan öğrenme stilleri, öğretimin bireyselleştirilmesini, büyük gruplarla ziyade, küçük gruplarla öğretim yapılmasını vurguluyor. Korean Society Of Medical Education, adlı kuruluşun yaptığı bir çalışmada öğrenme stili kuramcıları getirdikleri tanımlamalara göre farklı gruplara dahil edilmişlerdir. ( 0526)

12 12 Kişilik tabanlı model; Jung, Gregorc Etkinlik tabanlı model; Kolb, Dunn & Dunn Beyin tabanlı model; Herrmann Bilişsel tabanlı model; Felder-Silverman, Riding Burada anlatılan öğrenme stilleri gruplandırmalarının dışında; Kogan, Holzman ve Klein, Sternberg ve Grigorenko, Messick ve bunların dışında birçok teorisyen tarafından yapılmış öğrenme stili modeli gruplamaları bulunmaktadır. 3. Öğrenme Stilleri Modelleri Literatürde; Dunn ve Dunn, Kolb, Reinert, Jung, Gregorc, Honey ve Mumford ve Keefe nin, öğrenme stillerine ilişkin yapmış oldukları sınıflandırmalara ait çok sayıda kaynağa ulaşılabilmektedir. Bu çalışmada, tanımlamalarına kolaylıyla ulaşılabilen adı geçen kuramcılar dışında, öğrenme stillerine ilişkin yapılmış sınıflandırmalar hakkından bilgi verilmek istenmiştir. Bu amaçla çalışmada; Felder & Silverman Öğrenme Stili Modeli, Myers & Briggs Öğrenme Tipi Modeli, Lawrance Öğrenme Tipi Modeli, Sarasin Öğrenme Stili Modeli, Vermunt Öğrenme Stili Modeli, Hermann Başat Beyin Modeli, Mc Carthy 4MAT Öğrenme Stili Modeli, Grasha ve Reihmann Öğrenme Stili Modeli, Lawrence Öğrenme Tipi Modeli ve Curry Öğrenme Stili Modeli tanıtılmaktadır Felder & Silverman Öğrenme Stili Modeli Felder Silverman öğrenme stili modeline göre öğrenme stilleri; algılayarak ya da sezerek öğrenenler, görsel ya da sözel öğrenenler, tümevarım ya da tümdengelimle öğrenenler, aktif ya da yansıtan öğrenenler ve aşamalı yada bütünsel öğrenenler olarak sınıflandırılmaktadır(felder, 1995; Tekez, 2004, 12-13).

13 13 Richard Felder (1995), yabancı ve ikinci dil eğitimine ilişkin yapmış olduğu bir araştırmasında, 5 önemli sorudan yola çıkarak öğrenme stillerini tanımlamaya çalıştıklarını ifade etmektedir. Bu soruları aşağıdaki gibi sıralamaktadır: 1. Öğrenciler öncelikle hangi tür bilgilerle öğreniyorlar? Seslerle mi, fiziksel alıcılar veya otomatik hafızayla mı yoksa fikirler veya örneklerle mi? 2. Hangi tür yöntemle alıcı bilgi çok daha etkili olarak anlaşılıyor? Görsellerle, diyagramlarla grafiklerle mi, yoksa sözlü ve yazılı ifadelerle mi? 3. Öğrenciler bilgiyi işleme koymak için neyi tercih ediyorlar? Öğrenmeye aktif katılım, tartışma, fiziksel aktivite yoluyla mı yoksa kendi düşüncelerini yoklamakla mı? 4. Öğrenciler daha fazla öğrenmeyi nasıl gerçekleştiriyorlar? Aşamalı, küçük adımlarla mantıksal olarak mı yoksa bütünsel, büyük sıçrayışlarla mı? 5. Hangi tür bilgi birikimi öğrenciler için daha uygundur? Tümdengelimsel mi yoksa tümevarımsal mı? Felder (1995) sınıflandırdığı öğrenme stillerine ilişkin aşağıdaki açıklamaları yapmaktadır: Görsel öğrenenler, sözcükler ve konuşmalara nazaran resimler, diyagramlar, tablolar, zaman çizelgesi, filmler, gösterilerden hoşlanırlar ve daha iyi öğrenirler. Sözel öğrenenler ise; yazılı ve sözel deneyimlerden hoşlanırlar, bunları görsel sunulara tercih ederler. Aktif öğrenenler, somut yaşantılarla, deneyimlerle öğrenmeye, öğrenme işine etkin katılmaya önem verirler. Başkalarıyla çalışarak ve denemeler yaparak iyi öğrenirler. Yansıtıcı öğrenenler, öğrenme ortamındaki verileri ayrıntılı bir biçimde analiz etmeye, hakkında düşünmeye ihtiyaç duyarlar, teorik ve kuramsal çalışmaları yeğlerler. (

14 14 Aşamalı öğrenenler, verileri belirli aşamalardan geçerek elde etmeye, adım adım öğrenmeye çalışırlar. Bilgiler arasında bağlar kurmaktan hoşlanırlar. Bütünsel öğrenenler ise; bilgi üniteleri arasındaki bağlantılardan ziyade bütünü görmeye çalışırlar. Sistemli düşünme ve büyük adımlar atarak öğrenme tarzını seçerler. Tümevarımsal öğrenenler, gözlemler, veriler ve ölçüm sonuçları gibi bir bütünün parçalarından yola çıkarak genellemelere ulaşmaya çalışırlar. Tümdengelimsel öğrenenler ise; önce genel kavramlara ilişkin bilgiler edinirler ve bu kavramlardan yola çıkarak ayrıntılara ulaşmaya çalışırlar. Algılayarak öğrenenler, duyu organları aracılığıyla test edilebilen gerçek bilgilerle çalışmayı severler. Bilinen yöntemlerle sorun çözme eğilimindedirler. Sezerek öğrenenler ise; yeniliklerden hoşlanmazlar, ezber yetenekleri zayıftır, dikkatsiz davranabilirler, fakat anlama ve kavramada hızlıdırlar. (Felder, 1995, s23-27) 3.2. Myers & Briggs Öğrenme Stili Sınıflaması ve MBTI Isabel Myers ve Katherina Cook Briggs, öğrenme stilleri modelini oluştururken, Jung un psikolojik tipler kuramından etkilenmişlerdir. Öğrenme stilleri modelinde; dışa dönük, içe dönük, duyumsayan, sezgisel, düşünen, hisseden, muhakeme eden ve algısal olan stil boyutlarından yola çıkarak, 16 adet stil tanımlaması yapmışlardır. Baskın ve çekinik öğrenme stillerini birincil, ikincil, üçüncül, dördüncül derecede etkili olmak üzere birbirleri içerisinde gruplamaya tabi tutmuşlardır. ( Myers in öğrenme stilleri modelinde stillerin özetleri aşağıdaki gibi verilmektedir; Dışa dönük olanlar; denemeler yapar, kendi dışındakilerle ilgilenir, içe dönük

15 15 olanlar; kendi duygu ve fikirlerine odaklanır, sessiz ve yaratıcıdırlar, iç uyum peşindedirler. Duyumsayanlar; pratiktirler, ayrıntıya önem verirler ve gerçekleri tercih ederler, sezenler; sezgilerine güvenirler, olasılıklar ve anlamlar üzerinde yoğunlaşırlar ve yaratıcıdırlar. Düşünenler; şüphecidirler, kurallara ve gerçeklere bağlıdırlar, açık ve kesin amaçları severler, hissedenler; insani ilişkileri göz önüne alırlar, uyum sağlayıcıdırlar, küçük gruplarla çalışırlar ve ikna kabiliyetleri güçlüdür. Muhakeme edenler; planlı, zamanlı çalışırlar, aşama aşama ilerlerler, ayrıntılara ve konuya odaklanırlar, algısal olanlar; uyum sağlayıcıdırlar, hep daha fazlasına ulaşma peşindedirler. (Tekez, 2004, Salter, 2003), ( i-assessment/type-descriptions.htm) Myers&Briggs Type Indicator (Myers & Briggs Tip Belirleyici) kullanılarak, 1986 yılında yapılan 1,5 milyon kişi üzerinde yapılan bir araştırma sonunda; katılımcıların %70 i dışa dönük, % 30 u içe dönük; %70 i duyumsayan ve %30 u da sezgisel öğrenen grubuna girmiştir. Ayrıca dikkat çeken bir diğer bulgu da kadınların %70 i hissedenler, erkeklerin %70 i de düşünenler grubunda yer almışlardır (Gorenova, 2000, s den aktaran, Tekez, 2000, s.19). Kişilik Tipleri Myers & Briggs öğrenme stili modeli birçok alana uyarlanabilecek özelliktedir. Gerek kişilik özellikleri gerekse bireysel tercihler noktasında doyurucu dönütler verebilmektedir. Örneğin bu modelde kişilik özelliklerini belirlemek amacıyla 4 ölçüt kullanılmaktadır: Dışa dönük içedönük; duyusal sezgisel; düşünme hissetme; yargılama algılama

16 16 Her bir ölçüt belirleyici özellikler taşımaktadır. Dışa dönüklük içe dönüklük ölçütü enerji ifadesinin kaynağını ve yönünü temsil eder. Şöyle ki; dışa dönük bir kişi, enerjinin kaynağını ve yönünü dış dünyada bulup, insanlar ve maddeler üzerine yoğunlaşırken, içe dönük bir kişi bunları iç kavram ve fikirler dünyasında bulur. Dışa dönük bireyler, aktivite ve dil üzerinden dış dünyaya bakarlar. Bunlar sosyal, dışa vurumcu, iletişim becerileri gelişmiş ve düşünceden önce eyleme geçen tiplerdir. Dışa dönük tiplerin aksine içe dönük tipler; düşünce ve duygular üzerinden iç dünyaya odaklanırlar. Sessiz ve sakindirler, derin bir konsantrasyon hali yaşayabilirler ve eylemden önce düşünme gereği duyarlar. Duyusallık sezgisellik ölçütü, kişinin bilgiyi algılama yöntemini tanımlar. Duyumsama özelliği fazla olan kişiler görme, duyma, tatma, dokunma ve koklama gibi beş duyularını daha fazla kullanırlar. İçgüdüsel yönü ağır basan kişiler kimi zaman altıncı his diye tanımladığımız, bilinç dışından gelen duyularla algılama yönü gelişmiş kişilerdir. Duyusal tipler; bilinen gerçekler ve tanıdık kavramlar üzerinden deneyim sahibi olmaya çalışırlar. Şimdiki zamanı yaşamaya çalışan bu tipler gerçekçi olmaya, var olan bilgileri kullanmaya eğilimlidirler. Bunların tersine sezgisel tipler; yeni olasılıkları ve fark seçenekleri de hesaba katarak yenilik peşinde koşarlar. Şimdiki zamandan çok gelecek zamana odaklanırlar. İdealist düşünmeye yatkın olup, ilham kaynaklı verileri kullanma eğilimindedirler. Değişimden hoşlanırlar, bizzat değişimin yaratıcısı olmak isterler. Düşünme hisset ölçütü, kişinin bilgiye ulaşma şeklini gösterir. Düşünme kategorisindeki kişiler kararlarını mantık çerçevesinde ve objektif olarak alan insanlardır. Hissetme kategorisindekiler ise kararlarını hislerine dayanarak ve öznel olarak alırlar. Düşünme eğilimli tipler; mantıksal ve nesnel

17 17 değerlendirmeler üzerinden düşünce odaklı eylemler peşindedirler. Olayları analiz etmeye, mantıklı eleştiriler getirmeye, gözlem yapmaya, kanıt bulmaya ve geleceğe ilişkin öngörülerde bulunmaya eğilimlidirler. Hisseden tipler ise; kişisel değerleri göz önünde bulundurarak his odaklı, öznel, kişisel yargılarda bulunmaya eğilimlidirler. Kendi hislerine güvenen, değerleri üzerinden kararlar alan hisseden tipler şimdiki zamana odaklanırlar. Yargılama algılama ölçütü, kişinin aldığı bilgileri nasıl zenginleştirdiğini tanımlar. Yargılama değeri yüksek insanlar, hayatındaki bütün olayları organize eden ve planlarına kesin bir uygunluk içinde hareket eden insanlardır. Algılama değeri yüksek insanlar ise, doğaçlamaya eğilimi olan ve alternatifleri kollayan insanlardır. Yargılayıcı tipler; planlı kararlar alıp, açıkça belli hedeflere yönelirler. Genellikle katı, değişmez yapıda olurlar ve kontrolcü olma eğilimindedirler. Algısal tipler ise; zaman içerisinde hayatı keşfedip, değişimlere açık olarak keşifler yapmaya, anlam arayışı içinde olmaya, kendini olayların akışına bırakmaya, gerçekleşir soruşturmaya eğilimlidirler. (Myers, 1987) Öğrenen Tipleri Myers & Briggs in tanımladığı her bir kişilik tipi, öğretme öğrenme sürecinde farklı eğilimlere sahiptirler (Koçak, 2007, s.16). Dışa dönük öğrenciler başkalarına açıklayarak öğrenirler. Konuyu kendilerine ya da başkalarına açıklamaya çalışmadan, öğrenip öğrenmediklerini anlayamazlar. Bu tip öğrenciler grupla çalışmaktan hoşlanırlar. Sınıf içi ve dışı çalışmalarında grup projeleri dışa dönük öğrenciler için çok uygundur. İçe dönük öğrenciler konuyu bağlayan ve birleştiren çatılar kurmak isterler. Bir içe dönük için bağlantısız parçalar bilgi değildir. Onlar içi bilgi, bağlantılı materyaller ve resmin bütününü görmektir.

18 18 Duyusal öğrenciler düzenli, sıralı, yapılandırılmış sunumlarla daha iyi öğrenirler. Öğretmenin yapacağı sunumlar için planlı gelmesi gerekmektedir. İç güdüsel (sezgisel) öğrenciler resmin bütününü görmek zorundadırlar. Bir konuyu anlamak için çatı oluşturmaları gerekir. İçgüdüsel öğrenciler doğru kavram haritaları ve karşılaştırma tabloları geliştirebilirler. Bu durum duyusal öğrenciler için de geçerlidir. Düşünen öğrenciler ders konu ve hedeflerin açık olmasından hoşlanırlar. Dersin konusunu ve hedeflerini belirten kelimeler kalıplar açık olmalı, kesinlik taşımalıdır. Hisseden öğrenciler grup içinde, özellikle ahenkli gruplarda çalışmaktan hoşlanırlar. Yargılayan öğrencilerin, derste not tutmaları daha etkili öğrenmelerine yardım eder. Algılayan öğrenciler genellikle verilen bir görevi son ana kadar ertelerler. Aslında tembel değillerdir. Aksini bilgiyi son ana kadar araştırırlar. Proje teslimi tarihi belirlemek algılayan öğrencileri hedefte tutar (Koçak, 2007, s.14-17; Kiersey & Bates, 1984; James & Woodsmall, 1988 ; 16 Öğrenme Tipleri Myers & Briggs tarafından geliştirilen öğrenme stili modeli kişilik tiplerinden yola çıkarak 16 farklı öğrenme stili sınıflaması yapmaktadır. Aşağıdaki tabloda görüleceği üzere; Dışa dönük içedönük, duyusal sezgisel, düşünen hisseden, yargısal algısal kişilik tipleri, birleşimler oluşturarak 16 öğrenme stilini meydana getirmektedir.

19 19 Tablo 4: Myers & Briggs Öğrenme Tipleri İşaretler: I: içe dönük, S: duyusal, T: düşünen, J: yargılayan, F: hisseden, N: sezgisel, E: dışa dönük, P: algılayan Tabloda INFP öğrenme stili taranmış durumdadır. Bu öğrenme stili, içedönük-sezgisel-hisseden-algılayan öğrenenlere karşılık gelmektedir. INFPler, enerjilerini daha çok iç dünyalarına, duygu ve düşüncelerine yöneltirler. İnandıkları, değer verdikleri fikirlerin bir parçası olma eğilimindedirler. Çok güçlü inançları vardır. Bireyler arası ilişkilere büyük önem verirler. Eyleme geçmek için yapacakları şeyin kendileri için anlamlı olmasına ve bir amaca hizmet etmesine önem verirler. Şekil 3: Myers & Briggs ENFP Öğrenme Tipi Açıklaması ENFP Dikkatin odaklamanın iki farklı yolu Bilgi edinmenin iki farklı yolu dan uyarlanmıştır. Dışa dönük İçedönük Dış dünyaya, kişilere ve şeylere İç dünyalarına odaklanırlar, kendi Aynı şekilde, odaklanmay tablodaki ı tercih ederler diğer öğrenme stilleri de tanımlanmıştır. duygu ve düşüncelerine Her bir yönelirler birey, tanımlı 16 öğrenme stilinden birine sahip olmakta ve bu öğrenme stili de 4 farklı Duyusal Sezgisel kişilik tipinin Beş duyu birleşiminden organından gelen meydana verileri gelmektedir. İç görüleri kuvvetli olup, olasılıkları göz değerlendirmeyi tercih ederler önüne alırlar ve geleceğe odaklanırlar Karar vermenin iki farklı yolu Dış dünyayı ele almanın iki farklı yolu Düşünen Nesnel, mantıklı kararlar almayı, olayları analiz etmeyi tercih ederler Duygusal Değerlerine önem verirler, dış dünyaya karşı duyarlıdırlar Myers & Briggs tarafından tanımlanan 16 öğrenme stiline ilişkin açıklamalar Yargılayanlar Algılayanlar aşağıdaki Yaşamı gibidir: planlı ( ve düzenli, sürprizsiz bir Hata yapmak istemezler, esnek ve biçimde yaşamayı tercih ederler kendiliğinden olmayı tercih ederler

20 20 ESTP dışadönük, duyusal, düşünen, algılayan Sözel iletişime güçlü eğilimleri olan ESTPler, dış dünyaya yönelik eylemleri severek uygularlar. Kendileri dışındaki dünyaya yönelirler. Problem çözümünde aktif olmayı ve gerçekleştirilebilir ideallerle uğraşmayı tercih ederler. Hareket odaklı sorun çözmeyi ve örgütlemiş pratik konuları öğrenmeyi tercih ederler. INFJ içedönük, sezgisel, hisseden, yargılayan İçedönüklük özelliği güçlü olan INFJ ler, duygu ve düşünce dünyasında gezinmeyi severler. İnsanlarla ilişkilerinde, duyguları, düşünceleri, değerleri, tutumları, inançları önemli etkenlerdir. Değer ve inançlarına çok önem verirler. İnsanlara karşı anlayışlıdırlar. ENFJ dışadönük, sezgisel, hisseden, yargılayan Tıpkı ESTPlerde olduğu gibi dış dünyayla ilgilidirler. Bireysel ilişkileri güçlendirmeye çalışırlar. Planlı ve düzenli yaşarlar. Kendi değerleri doğrultusunda bireysel gelişimlerini sürdürmek isterler. ISTP içedönük, duyusal, düşünen, algılayan Enerjilerini daha çok iç dünyalarına, muhtemelen duygu ve düşüncelerine yöneltirler. Eşyaların nasıl çalıştıklarını öğrenmeye çalışırken, içinde bulundukları durumu analiz etme eğilimindedirler. Kompleks ve beceri gerektiren problemlerin çözümünden hoşlanırlar. Elle tutulabilecek, somut çözümleri olan sorunlarla uğraşmayı tercih ederler. ENTJ dışadönük, sezgisel, düşünen, yargılayan Enerjilerini daha çok dış dünyaya yönelten ENTJler, hareketi ve sözel iletişimi severler. Kurallar koymaya, yapısal organizasyonlar oluşturmaya, kendi yaşantılarını örgütlemeye yatkındırlar. Öz kontrol becerilerini iyi kullanarak, ulaşılabilir hedefler oluşturmayı ve onları gerçekleştirmek için yeni yollar bulmayı severler. ISFP içedönük, duyusal, hisseden, algılayan

21 21 Enerjilerini daha çok iç dünyalarına, kendi duygu ve düşüncelerine yöneltirler. Fikirlere, inançlara ve bunların parçası olmaya önem verirler. Diğer kişilere karşı duyarlı bir biçimde yaklaşma eğilimindedirler. Kendi deneyimleri ve değer verdiği insanların düşünceleri onlar için önemlidir. ENTP dışadönük, sezgisel, düşünen, algılayan Enerjilerini daha çok dış dünyaya, eylemlere ve bireyler arası sözel iletişime yöneltirler. Yaratıcıdırlar. Olayları, olguları farklı açılardan görmeye, yapılmamışı yapmaya, denenmemişi denemeye yatkındırlar. ENTPler statükoya karşı çıkma eğilimindedirler. ISFJ içedönük, duyusal, hisseden, yargılayan Enerjilerini daha çok iç dünyalarını, duygu ve düşüncelerine odaklarlar. Çevrelerinde olan biteni açık ve net bir şekilde anlamak isterler. Bu özelliklerinden dolayı karşılaştığı duygu ve düşüncelere ilişkin anlam çözümleme çalışmalarına yatkındırlar. Ciddi, sakin, sabırlı, çevrelerine duyarlı ve sadık bireyler olma eğilimindedirler. ESTJ dışadönük, duyusal, düşünen, yargılayan Enerjilerini daha çok dış dünyaya, sözel iletişime ve eylemlere yöneltirler. Organze çalışmayı tercih ederken mantıklı açıklamalar getirme gereksinimi duyarlar. Şimdiki zamana ve şimdiki zamanda olan olaylara odaklanma eğilimindedirler. Daha önce çözülmüş, pratik sonuçları olan, mantıklı örgütlü bir sıra içerisindeki planlı etkinliklerden hoşlanırlar. INFP içedönük, sezgisel, hisseden, algılayan Enerjilerini daha çok iç dünyalarına, duygu ve düşüncelerine yöneltirler. İnandıkları, değer verdikleri fikirlerin bir parçası olma eğilimindedirler. Çok güçlü inançları vardır. Bireyler arası ilişkilere büyük önem verirler. Eyleme geçmek için yapacakları şeyin kendileri için anlamlı olmasına ve bir amaca hizmet etmesine önem verirler.

22 22 ESFP dışadönük, duyusal, hisseden, algılayan Enerjilerini daha çok dış dünyaya, bireyler arası ilişkilere ve aktif eylemlere yöneltirler. İşbirlikli çalışmaya yatkındırlar ve yapacakları şeyi bir an önce yapıp bitirmek eğilimindedirler. Hareketli bir yaşam sürmek ve bu yaşam içerisinde olabildiğince yaratıcı deneyimler yaşamak isterler. Acil ve hemen çözülmesi gereken sorunlarla uğraşma eğilimindedirler. INTJ içedönük, sezgisel, düşünen, yargılayan İç dünyalarına, duygu ve düşüncelerine odaklanırlar. Yeni fikirlere ulaşmak için, kendi iç dünyalarındaki imgelere başvururlar. Olasılıklar ve farklı bakış açılarına yönelirler. Düşüncelerini uygulamaya geçirmek için planlar yapma, stratejiler geliştirme eğilimindedirler. ESFJ dışadönük, duyusal, hisseden, yargılayan Dış dünyaya yönelirler, eylemlere ve kişiler arası iletişime önem verirler. İşbirlikli çalışmaya yatkın olup, takım ruhu oluşturmak, ortak hareket etmek, bireyler arası uyum ilişkileri göstermek eğilimindedirler. Kendileri dışındakı insanları cesaretlendirmeye, onlarla ilgilenmeye eğilimlidirler. INTP içedönük, sezgisel, düşünen, algılayan Daha çok iç dünyalarına yönelirler, duygu ve düşünceleri onlar için önemlidir. Kendi fikirlerini yapılandırmaya, örgütlemeye yatkındırlar. Yeni, kuramsal açıklamalar peşinde koşma, özgün bilimsel araştırmalar yapma eğilimindedirler. Karmaşık ve zor sorunlar, yeni durumlar karşısında kalmak onlar için sorun değildir, bilakis karmaşık problemlerle uğraşmayı tercih ederler. ENFP dışadönük sezgisel, hisseden, algılayan Dış dünyaya odaklanmaya yatkın olan ENFPler, sözel iletişim kurmaya ve aktif eylemlerin parçası olmaya çalışırlar. Kendi potansiyellerini geliştirmek isterler. Yeni durumlar karşısında olasılıkları düşünmeye ve yaratıcı çözümler bulmaya

23 23 yatkındırlar. Yaşantılarının çeşitlilik içermesini isterken, aktif deneyim sahibi olma eğilimindedirler. ISTJ içedönük, duyusal, düşünen, yargılayan Daha çok iç dünyalarına yönelen ISTJler, duygu ve düşünce dünyalarında gezinirler. Onlar ulaştıkları bilginin açık ve net olmasını tercih ederler. Öyle olmaması durumunda, kendi düşünceleri yoluyla ulaştıkları bilgiyi kendileri için anlamlı kılmak için, karanlık noktaları aydınlatmaya çalışırlar. Amacı olan eylemlere girişirler. Kendi deneyimlerine güvenirlerken, geleceğe ilişkin öngörebilecekleri, açık ve net hedefler koymaya çalışırlar. ( Myers & Briggs Tip Belirleyici, 16 öğrenen tipini saptamaktadır. Bu öğrenenlere uygun meslekler aşağıdaki tabloda örneklenmiştir. Tablo 5: Öğrenme Tipi Meslek İlişkisi IS I T E J IS I F E J IN I F E J IN I T E J Müfettiş Koruyucu Danışman, avukat Lider IS E T I P IS E F I P IN E F I P IN E T I P Zanaatkar Bestekar Doktor Mimar ES E T I P Girişimci, orgazatör ES E F P I Artist, Müzisyen EN E F I P Avukat, savunmacı EN E T I P Mucit ES I T E J ES I F E J EN I F E J EN I T E J Şef Tedarikçi Öğretmen Mareşal Kaynak: MBTI Myers & Briggs Type Indicator Myers&Briggs Tip Belirleyici; öğrenme stili araçları içerisinde en yaygın kullanım alanına sahip olandır. Günümüzde, Birleşik Devletler de mesleki eğilimleri belirleme amacıyla hemen hemen tüm sektörlerde sıklıkla kullanılmaktadır.

24 24 Bireylere ve iş sahiplerine birçok yönden tanımlayıcı bilgiler vermesi tercih edilmesini sağlamaktadır. Günümüzde yaşamın birçok alanında uygulanmak üzere geliştirilmiş belirleme araçları geliştirilmiştir. Bireysel ve kurumsal kullanım için geliştirilen ölçme araçları belli bir ücret karşılığında kullanılabilmektedir. Ekonomik getirisi olması nedeniyle, Myers&Briggs Tip Belirleyicinin birçok çeşidi bulunmakta ve zaman içerisinde geliştirilmesine devam edilmektedir Lawrance Öğrenme Tipi Modeli Isabel Myers in çalışmalarına dayalı olarak Lawrance (1982), Carl Jung un dört öğrenme boyutuyla şekillendirdiği 16 farklı öğrenen tipi belirlemiştir. Dışa dönükten içe dönüğe, bireyin doğal ilgileri; düşünenden hissedene, bireyin değer ve sorumlulukları; duyguludan sezgiliye, bireyin somut ya da soyut tercihleri; eleştiriciden algılayıcıya, bireyin çalışma alışkanlıklarından oluşan öğrenme tipi tanımlamaları yapmıştır (Ağca, 2004, s.34). 4 başlık altında toplanan tip sınıflamasına ilişkin açıklamalar aşağıdaki gibidir: Hisseden tipler: diğer insanlarla ve onların duygularıyla çok fazla ilgili olma eğilimindedirler. İnsanları en olmadık durumlarda bile hoş tutmayı severler. Uyumu severler ve uyuma ihtiyaç duyarlar. Genelde kararlarının başkaları tarafından etkilenmesine izin verirler. İnsanlarla iç içedirler ve sempatiktirler. Düşünen tipler: duygularını rahatlıkla ifade edemezler. İşleri mantıklı bir sıraya koyar ve analiz ederler. Kişisel olmayan kararlar verme eğilimindedirler. Adil davranılma konusunda hassastırlar. Katı fikirlidirler.

25 25 Duygulu tipler: işleri kurulu olduğu şekliyle yapmayı severler ve genellikle sonuçlara adım adım ulaşırlar. Hassas, titiz işlerde iyi olma ve çalışma süresi önceden belirlendiğinde daha sabırlı çalışma eğilimindedirler. Sezgili tipler: yeni problemler çözmekten hoşlanırlar. Sonuçlara oldukça hızlı ulaşırlar. İyi ya da kötü, ilhamlarına göre hareket ederler. Molalarda bile enerjik bir şekilde çalışırlar. Karmaşık durumlarda sabırlıdırlar (Karakış, 2006, s.70) Sarasin in Öğrenme Stili Sınıflaması Jim Sarasin, öğrenme stilleri tanımları içinde genel kabul gören, işitsel, görsel ve Kinestetik öğrenme stili sınıflamasına açıklamalar getirmektedir. Sarasin e göre; işitsel öğrenenler, en iyi işiterek öğrenirlerken, görsel öğrenenler; verileri değişik biçimlerde gördüğünde en iyi öğrenirler. Dokunsal/Kinestetik öğrenenler ise; öğrenme sürecinin içinde etkin olmayı, fiziksel etkinlikler yoluyla çalışmayı severler (Sarasin, 1999). İşitsel öğrenenler; yansıtıcı, bağımsız, başarı odaklı, bellek odaklı, beceri odaklı ve yarışmacı özelliklere sahiptirler ( Bunlar; En iyi işiterek öğrenirler o Konferanslardan, ses kasetlerinden vs. Kolayca dikkati dağılabilir o Müzik veya gürültüde Yalnız ve yüksek sesle konuşabilir Sınıf içi tartışmalara katılır o Düşüncelerini anlatmadan önce zamana gereksinim duyar Dersleri kayıt cihazına kaydeder ve daha sonra dinler Bellek destekleyici araçları kullanılar

26 26 Görsel öğrenenler; bütüncül, somut, aktif, etkileyici, kavram odaklı ve duyarlı öğrenenlerdir. Bunlar; Grafiklerden, resimlerden, diyagramlardan hoşlanırlar Sözel öğretimi zor bulurlar Okumaktan hoşlanırlar (genellikle imlası iyi olanlardan) Genellikle organizedirler El yazısı güzeldirler Detaylı notlar alabilirler Dokunsal / Kinestetik öğrenenler; bağımlı ve bağımsız çalışabilirler, yaratıcıdırlar, davranışlara göre karar verirler, etkileşime gereksinim duyarlar, doğaya yönelirler, duyuları güçlüdür ve etkindirler. Bunlar; Fiziksel hareketten hoşlanırlar ve edindikleri bilgiyi uygulamaya koymak isterler. Daha az anlam içeren metinleri okumak isterler. Aslında okuma dışında diğer etkinlikler onlar için daha caziptir. Ellerini ustaca kullanabilirler. Tabiri caizse ellerini konuştururlar. Fizikler sorunlar karşısında çok iyi ve anlık tepkiler verebilirler. Beyin ve vücut eşgüdümleri gayet iyidir Vermunt Öğrenme Stili Sınıflaması Leiden Üniversitesi akademisyenlerinden Jean D. Vermunt un öğrenme stillerine ilişkin hazırladığı modelde; anlam yönlendirmeli, uygulama yönlendirmeli, yeniden oluşturma yönlendirmeli ve yönlendirmesiz olmak üzere 4 boyut bulunmaktadır.

27 27 Vermunt un öğrenme stillerinin içeriğindeki, mental öğrenme modelleri, öğrenme alıştırmaları, düzenleme ve işleme stratejileri aşağıdaki tabloda birbirleriyle olan ilişkileri verilerek gösterilmektedir; Şekil 3: Vermunt s model of learning styles (1998) Mental öğrenme modelleri Düzenleme stratejileri İşleme stratejileri Öğrenme alıştırmaları Kaynak: Price and Richardson, Mc Carthy 4MAT Öğrenme Stili Modeli Bernice McCarthy, altı aylık bir çalışma sonunda hazırladığı öğrenme stilleri modelinin kuramsal temellerini, Hunt (1964), Kolb (1983), Lawrence (1982), Jung (1976) ve Symon-Byram ın (1977) yapmış oldukları çalışmalara dayandığını ifade etmektedir. McCarthy, hazırladığı öğrenme stili modelinde, Kolb öğrenme stili modelini 4MAT öğrenme sistemi olarak geliştirerek öğrenme stillerinin sağ/sol beyin yarıküreleri ile ilişkisini ve her bir öğrenme stiline sahip öğrencilerin öğrenirken cevaplamak istedikleri niçin, ne, nasıl, ise sorularının önemini ortaya koymaya çalışmış ve öğrenme stillerini dört gruba ayırmıştır (McCarthy, 1987, s1-68 den aktaran, Karakış, 2006).

28 28 McCarthy (1987), öğrenme stili bağlamında bireyleri imgesel, analitik, sağduyulu ve dinamik olmak üzere 4 gruba ayırmıştır. İmgesel öğrenenler; bilgiyi somut yaşantı yoluyla algılar, yansıtıcı gözlem yoluyla işlerler. İmgesel öğrenenler, problemlerle kişisel olarak ilgilenmek isterler. Problemin o andaki karmaşıklığına çözüm bulmak için sistematik ve bilimsel tercih yerine sezgilerine dayanan bir yaklaşımı tercih ederler. Bilgilerin basitten karmaşığa doğru verilmesini tercih ederlerken, niçin sorusuna yanıt ararlar. Öğrendiklerinin iç yüzünü kavramaya, bu konuda düşünmeye önem verirler. Uyum içerisinde çalışırlar. İmgesel öğrenenler, yenilikçidirler ve oldukça iyi denilebilecek hayal güçleri vardır. Fikir alış verişinde bulunabilecekleri gruplarla verimli çalıştıkları ve kişiler arası görüş alışverişine olanak sağlayan tartışma yöntemini tercih ederler. Analitik öğrenenler; bilgiyi soyut kavramsallaştırma yoluyla algılar, yansıtıcı gözlem yoluyla işlerler. Analitik öğrenenler, karşılaştıkları bilginin doğruluğunu değerlendirerek, yaşantılar, fikirler yoluyla düşünerek öğrenirler. Sistematik düşünceye önem verirler ve ayrıntılardan hoşlanırlar. Olayların özünü kavramayı ve bilgiyi kritik ederek kendi bilgileri ve yeni bilgileri analiz ederler. Anlatım yönteminin uygulandığı geleneksel sınıflardan hoşlanan analitik öğrenenler, ders kitaplarının izlendiği öğretim ortamında ne sorusuna yanıt ararlar. Sağduyulu öğrenenler; bilgiyi soyut kavramsallaştırma yoluyla algılar, aktif yaşantı yoluyla işlerler. Sağduyulu öğrenenler, kuram ve uygulamayı bütünleştirirler. Teorileri test ederek öğrenirler. Faydaya ve sonuca ulaşmaya önem verirler. Problem çözmede iyidirler ve problemleri başkasının değil

29 29 kendilerinin çözmesini isterler. Deney yaparlar ve yaptıkları deney üzerinde fikir yürütürler, fikirleri pratiğe dökerler. Öğrenirken nasıl sorusuna yanıt ararlar. Dinamik öğrenenler ise; bilgiyi somut yaşantı yoluyla algılar, aktif yaşantı yoluyla işlerler. Dinamik öğrenenler, izlemek yerine aktif olarak faaliyette bulunarak öğrenmeyi tercih ederler. Yeni şeyler konusunda heyecanlı ve değişikliklere karşı uyumludurlar. Değişikliklerden ve risk almaktan hoşlanırlar. Bu tip öğrenme stiline sahip olan bireyler için okul can sıkıcıdır. Öğrenirken ise sorusuna yanıt ararlar. (Karakış, 2006, s.69-70) 3.7. Grasha ve Reihmann Öğrenme Stili Modeli Tony Grasha ve Reihman, lise öğrencilerinin sınıf çevresindeki sosyal ve duyuşsal bakış açıları yoluyla bireysel öğrenme yaklaşımlarını araştırmışlardır. Araştırmaları sonucunda üç boyutlu öğrenme stili modelini geliştirmişlerdir. Bu modelde; katılımcı kaçınan, işbirlikli yarışmacı ve bağımlı bağımsız öğrenenlerin ayrımından söz edilmektedir (Güven, 2004, Tekez, 2004, Karakış, 2006) Katılımcı öğrenme stiline sahip bireyler; öğrenmeye isteklidirler ve bilgiyi edinme yollarında isteyerek ilerlerler, sınıf ortamından hoşlanırlar ve uyum sağlarlar. Kaçınan öğrenme stiline sahip bireyler ise; öğrenmeye karşı isteksizlik gösterirler, sınıf ortamından hoşlanmazlar ve öğrenme sürecinde uyumsuzluk gösterirler. İşbirlikli öğrenme stilindeki bireyler; öğrenme etkinliklerini paylaşmayı tercih ederler, grup çalışmalarından hoşlanırken, yarışmacı öğrenme stilindekiler, ben merkezli hareket etme tarzına sahiptirler, grup oyunlarından ve yarışmalarından hoşlanırlar, rekabet ortamı hazırlayan ve kazanmaya dönük etkinliklere isteyerek katılırlar.

30 30 Bağımlı öğrenme stiline sahip bireyler; bir rehberin kılavuzluğunda öğrenmeyi tercih ederler, öğrenme için destek ve dışsal motivasyona ihtiyaç duyarlar, öğrenmelerinden sorumlu olmak istemezler ve liderleri izleme eğilimindedirler. Bağımsız öğrenme stiline sahip bireyler ise; daha çok bireysel çalışmalara yönelirler, kendi öğrenmelerinden sorumlu olup, özgür düşünebilme yetisine sahiptirler, karmaşık öğrenme görevlerinin üstesinden gelebilirler Curry Öğrenme Stili Modeli Curry (1983), öğrenme stilini, merkezden dışa doğru dört boyutu olan Soğan Modeli adını verdiği modelle açıklamaktadır (Ekici, 2001, s.63 ten Aktaran, Karakış, s. 77). Bu boyutlar; kişilik, bilgiyi işleme, sosyal etkileşim ve öğrenimsel tercihtir. Kişilik; Diğer boyutlar arasında merkezi bir konuma sahip ve göreli olarak değişmez unsurlardan oluşan kişilik boyutu, bilgiyi kazanmada ve bütünleştirmede tercih edilen yaklaşımlar üzerinde temel kişilik özelliklerinin değerlendirildiği boyuttur. Bilgiyi işleme boyutu; bilgiyi özümlemede bireyin tercih edeceği zihinsel yaklaşımları ifade eder. Sosyal etkileşim boyutunda; öğrencilerin sınıf içinde nasıl etkileşimde bulunduğu üzerinde durulmaktadır. Öğrenme stili modelinin dış kabuğunu oluşturan Öğrenimsel tercih boyutu ise; öğrencinin öğrenme için tercih ettiği çevresel koşulları içerir. Sadler ve Simith (1996), öğrenme stillerini tanımlamaya dönük olarak Curry nin Soğan Modeli ni geliştirmişlerdir. Kuramcıların öğrenme stillerine ilişkin geliştirmiş oldukları soğan modeli nde, öğrenme stilleri ve ilişkili oldukları kavramlar ilişki derecesine göre aşağıdaki biçimde gösterilmektedir:

31 31 Öğrenme tercihleri Öğrenme stratejileri Öğrenme stilleri Bilişsel stratejiler Bilişsel stil Kişilik alanı Sadler Smith, 1996, s.186 dan uyarlanmıştır.

32 32 Sonuç Eğitim öğretim ve öğrenme süreci bireyi hedef almaktadır. Bireyi hedef alan süreçlerin istenilen amaca ulaşabilmesi için bireyin yeterli düzeyde tanınması, eğitim öğretim programlarının bu tanıma ölçüsünde ele alınması gerekebilir. En az öğrenme stili kadar kişinin en iyi öğrendiği ortamın hazırlanması da öğrenmeyi etkilemektedir. Sese, ışığa, ısıya ve çevredeki insanlara kadar birçok etmen öğrenmeyi etkilemektedir. Tek başına mı, küçük veya büyük grupla mı iyi öğreniyor? Öğretmeni mi yoksa arkadaşı mı tercih ediyor? Yaşıtlarıyla mı yoksa büyüklerle mi iyi öğreniyor? Günün hangi saatine, yoksa gece mi iyi öğreniyor? Hangi dersler günün hangi saatine konmalı? Zamanla öğrenme ortamına ilişkin bu tercihlerde farklılıklar olabilir. Her bir birey kendine özgü fiziksel, bilişsel, duygusal ve daha başka özellikleriyle eğitim öğretim ortamında yer bulmaktadır. Öğretim etkinliklerinden en iyi verimin alınabilmesi için, bireyin öğrenme özelliklerinin saptanması ve öğrenme sürecinde bireye özgü özellikleri işe koşacak faaliyetlerin düzenlenmesi gerekmektedir. Her bir birey kendine özgü öğrenme stillerine sahiptir. Bireye özgü öğrenme stillerinin gerek birey gerekse eğitimci tarafından saptanması şüphesiz öğretim etkinliklerinin hazırlanmasında ve uygulanmasında iyi sonuçlar doğuracaktır. Öğrenme stillerinin öğrenilmesi bütün öğrencilerin başarısını arttırdığı gibi, başarısız öğrencilerin başarılarını da arttırır. Ancak bunun için öğretimsel işlemlerin ve öğretim çevresinin bulgulara göre yeniden düzenlenmesi gerekir. Öğretme öğrenme sürecinde öğretmenler başat aktörler arasındadır.

33 33 Öğrencilerin öğrenme stillerinin saptanmasının yanında öğretmenlerin de öğretme stilleri dikkate alınmalı mıdır? Ayrıca, acaba öğretmenler kendi öğrenme stillerine uygun mu öğretiyorlar? Bu konudaki bulgular (sessizlik ve otoriter olma dışında) aynı stilde öğretmediklerini gösteriyor. Yapılan araştırmalarda, öğretmen/öğrenci stili eşlemesi yapıldığında akademik başarının artıp artmayacağına ilişkin kesin bir bulguya ulaşılamamıştır. Öğrenme stillerinin birey ve eğitimciler tarafından saptanmasının önemli bir kazanımı da, bireylerin kendilerini daha iyi tanıyabilmelerine, gerçekleştirebilmelerine ve öğrenmeyi öğrenme etkinliklerinde bulunmalarına olanak verebilecek olmasıdır.

34 34 KAYNAKÇA Birkey, Richard C., and Joseph J. Rodman Adult Learning Styles and Preference for Technology Programs, National University Research Institute Brown, E., Cristea, A., Stewart, C., & Brailsford, T. (2005). Patterns in Authoring of Adaptive Educational Hypermedia: A Taxonomy of Learning Styles. Educational Technology & Society, 8 (3), (Erişim Tarihi: ) Carbo, M An analysis of the relationships between the modality preferences of kindergarteners and selected reding treatments as they affect the learning of a basic sight-word vocabulary. Ed.d. dissertation. St.John s University Felder, Richard M., Eunice R. Henriques,1995, Learning And Teaching Styles İn Foreign And Second Language Education, Foreign Language Annals, 28. No:1, 1995, Pp Güven, Meral, 2004, Öğrenme Stilleri ve Stratejileri Arasındaki İlişki, Anadolu Üniversitesi Yayınları, James, W. B., & Blank, W. E. (1993). Review and critique of available learningstyle instruments for adults. New Directions for Adult and Continuing Education, 59, Peker, Murat, 2003, Kolb Öğrenme Stili Modeli, Milli Eğitim Dergisi, Sayı; 157 Personalisation and Trails in Self e-learning Networks, Kevin Keenoy, Mark Levene and Don Peterson, Birkbeck College and Institute of Education, University of London, 2004 Riding, R. & Rayner, S. (1998). Cognitive Styles and Learning Strategies. London: David Fulton Publishers Ltd.

35 35 Salter, Daniel W., Log-Linear Techniques Fort He Analysis Of Categorical Data: A Demonstration With The Myers-Briggs Type İndicator, Measurement And Evaluation Counseling And Developing, July 2003, Volume 36 Sarasin, Lynne Celli. (1999) Learning Style Perspectives, Impact in the Classroom. Madison, WI: Atwood Publishing. ( Erişim Tarihi: ) Tekez, Sema, 2005, Genel Lise Öğrencilerinin Öğrenme Stilleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi mid (erişim Tarihi: ) Learning styles and pedagogy in post 16 learning A systematic and critical review, 2004, Learning and Skills Research Centre, ( Erişim Tarihi: ) (Erişim Tarihi: ) (Erişim Tarihi: ) (Erişim Tarihi: ) ( Erişim Tarihi: ) ( Erişim Tarihi: ) ( Erişim Tarihi: ) ( Erişim Tarihi: ) ( Erişim Tarihi: )

36