MAHMUT ŞENOL 1958 de İstanbul'da doğdu, yaşamının büyük kısmı bu kentte geçti. Üniversitede iktisat eğitimi aldığı sırada gazetecilikle tanıştı.

Transkript

1 MAHMUT ŞENOL 1958 de İstanbul'da doğdu, yaşamının büyük kısmı bu kentte geçti. Üniversitede iktisat eğitimi aldığı sırada gazetecilikle tanıştı. SBF den Uluslararası İlişkiler yüksek lisans derecesiyle mezun oldu. Cumhuriyet gazetesinde başlayıp sekiz yıl süren gazeteciliğini medyada çeşitli kuruluşlarda, televizyon kanalları dahil olmak üzere devam ettirdi de ABD ye ailecek göç eden Mahmut Şenol, Indiana Eyaleti ne yerleşti, orada Purdue Üniversitesi nde siyaset felsefesi doktora dersleri aldı. CBS TV nin yerel haber kanalında çalışırken Türkiye deki basın kuruluşlarına da yazı, haber ve röportajlar gönderdi. Halen Açık Gazete nin ABD temsilciliğini yürüten Şenol, Cumhuriyet gazetesine haftalık olarak Amerika ve Kanada yazıları da üretiyor. Phaselis Adağı (2005), Bay Konsolos (2005) ve Çerkes Âdil Paşa nın Tahsildarlık Günleri (2007) romanlarını yazan Mahmut Şenol, deneme ve gazete yazılarını Kayısı Topuklu Kadınlar (2011) adlı kitabında topladı. Ayrıca sosyal bilimler alanında hacimli bir akademik çalışmasını Keşfini Bekleyen İnsan (2011) başlığıyla okura sundu. Şenol un Bay Konsolos adlı romanı 2012 yılı içinde sinema filmi olarak beyaz perdeye aktarılmak üzere halen yapım hazırlıkları aşamasında. Akhisar Düşerken başlıklı romanını takip edecek olan Dalkavuk Hanım üzerinde çalışmasına devam eden yazar, bir yandan da Teknoloji ve Birey başlıklı sosyal bilim deneme kitabını hazırlıyor.

2 Ayrıntı: 596 Türkçe Edebiyat Dizisi: 2 Akhisar Düşerken Mahmut Şenol Son Okuma Tayfun Koç Mahmut Şenol 2011 Bu kitabın Türkçe yayım hakları Ayrıntı Yayınları na aittir. Kapak Tasarımı Gökçe Alper Kapak Fotoğrafı Kirami Kılınç Kapak Düzeni Gökçe Alper Dizgi Hediye Gümen Baskı Kayhan Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti Davutpaşa Cad. Güven San. Sit. C Blok No: 244 Topkapı/İst. Tel.: (0212) Birinci Basım 2011 Baskı Adedi 2000 ISBN Sertifika No: AYRINTI YAYINLARI Hobyar Mah. Cemal Nadir Sok. No: 3 Cağaloğlu İstanbul Tel.: (0212) Fax: (0212) & info@ayrintiyayinlari.com.tr

3 Mahmut Şenol Akhisar Düşerken Trafik Polisi Süslü Cafer'in Komünist Takibi

4

5 12 Eylül öncesinde hayali bir kasabanın sağlı-sollu siyaset ve cinayet romanıdır

6

7 Kaçınılmaz, zorunlu bir açıklama: Romanda adı geçenlerin hiçbiri gerçek değildir. Roman kahramanları ne gerçekte yaşamıştır ne de olayın geçtiği yer olarak belirtilen Akhisar kasabasında böyle bir şey yaşanmıştır. Hepsi, bir dönem başka başka yerlerde bulunup, burada anlatılan kişilerin benzerleri olan başkalarıyla tanışıp karşılaşmış yazarın hilesinden öte bir şey değildir. Hile ye açıkça bu ad verilemediği için, yine hileli bir şekilde kurmaca ya da kurgu denilmektedir. O nedenle yazar, tıpkı başka romanlara girişte rastgelindiği gibi, aynı sözcükleri kullanacaktır: Anlatılan kişiler ve yerler tamamen bir kurmaca ve kurgu gereğidir. Akhisar kasabası bir raslantıyla yazarın diline dolandığı için bu hayali hikâye orada geçmiş gibi gösterilmektedir. Not: Romanda yer alan Masa da masaymış ha başlıklı şiir, Edip Cansever e aittir, roman kahramanları kendi aralarında bu şiiri tekrarlamaktadırlar.

8

9 Pekâlâ, eğer, şu artık yaşamayan ikisi için dökecek gözyaşınız varsa akıtın; ama yok, sadece kahkaha atacaksanız, gülün! Nasılsa, ikisi de aynıdır! Machado de Assis, Quincas Borba... aynı kişi komedya da tragedya da yazabilmeli; tragedya bilen komedya da oynayabilmelidir! Eflatun, Şölen, -Azra Erhat çevirisi- Quid rides? Mutato nomine de te fabula narratur! Niye gülüyorsun? Bu anlattığım senin hikâyendir! Horatius, Satires, 1.Kitap, 1.Bl., s.69. İki şeyi başlattığınızda onları durmasını istediğiniz yerde durduramazsınız: Yangını ve kavgayı... İslamiyet öncesi Arap şairi, Imrül Kays

10

11 Editör Notu ve Kısa Bir Önsöz E linizdeki romanın salt bir yönüyle sorumluluğunu alabileceğimi görerek yayına hazırlanmasını üstlendim. Sorumluluğu böyle kitaplarda çok ağır bulurum, eskiden beri. Zira karmaşık siyasal olaylara bağlanmış, içinde sosyal çatışmaların yer aldığı anlatılar, hele bir de adlı adınca bir yerde geçiyor diye aktarılırsa, bunun sorumluluğu kolay olmaz. Bu kitabın daha başında Akhisar adının geçmesi bile beni ilk düşündüren ayrıntı olmuştu. Ne var ki romanın kaderi beni kendi içine çekti ve ister istemez, kaçınılmaz bir biçimde romanı baştan sona yaşayan biri olup çıktım sonunda... Çalıştığım birkaç yayınevinden birisinin, bir zamanlar adı çokça duyulmuş, üst üste iyi kitapları okura ulaştırmış bir yayınevinin, şu sıralarda, elinde doğru dürüst yayına hazır bir dosya bulunmaması 11

12 nedeniyle bana da iş çıkartmadığını belirtmeliyim. Buradan anlayacağınız gibi, yarı zamanlı ve serbest editörlük yapıyorum; bir yere doğrudan bağlı değilim. Adını andığım yayınevinin sahibi olan dostuma gönderilen roman dosyası, Akhisar Düşerken adını taşıyordu. Daha ilk bakışta, başlığından dolayı cezp eden bir yanı vardı. İlya Ehrenburg un Paris Düşerken isimli ünü uluslararası sınırları aşmış romanına öykünülmüş gibi olduğu baştan düşünülse de okununca farklılık kendini açığa veriyordu. Yayıncı dostum, herhangi bir çalışmanın kitaplaşıp kitaplaşamayacağını, neredeyse kâğıdın kokusundan, yazının ilk cümlesinden anlayacak kertede ustaydı. Bu dosyanın da iyi bir mal olduğuna daha ilk baştan inanmış olmalı ki bana küçük meblağda bir bedel de ödeyerek, ki bu türden bir cömertliğine laf aramızda pek rastgelinemezdi, metni okumamı hatta derhal değerlendirmeye almamı istedi. Fakat sonradan, her ne olduysa, dosyayı yayınlamaktan vazgeçtiğini söyledi; bana yaptığı ödemede aklı kalmış olabilir. Para, paradır... Geri iade etmedim! Epeyi sonra, bana, bu dosyanın ülkenin yaşadığı büyük tarihsel bir dönüm noktası olan 12 Eylül Askeri Darbesi öncesine değindiğini, o dönemi anlatmak bir yana, üstelik adlı adınca bir kasabanın şöhretini de kullanıp şimşekleri üzerine çekmeye hazır bir roman gibi ona göründüğünü itiraf edecekti. Korkmuş, bir şeylerden çekinmiş olmalı. Bazen hepimiz hiç olmayacak nelerden ürker, tırsarız; olabilir. Aslına bakarsanız, ondan hiç beklemeyeceğim kadar bir cesaretsizlik gösterip caymıştı. Bu kararını duyar duymaz, elimdeki metne tekrar eğildim ve pürdikkat kesilerek, tam iki kez okudum. İlk okumadaki hızım, ikincisinde doğal olarak yavaşladı. Araya başka telaşların girmesiyle, Akhisar Düşerken sahipsiz çocuk gibi bir köşede kaldı, üzerinden zaman geçti, kitaplığımdaki dosyanın üstü biraz tozlandı bile... Sonra, yine çalıştığım bir başka yayınevi, şimdi elinizde bulunan kitabın baskısını yapan başka bir yayıncı bana bir dosya gönderdi; aslında göndermese de olurdu, zaten ben onu iki kez okumuş bulunuyordum. Sanıyorum, Akhisar Düşerken romanını ilk kez eline alan yayıncı bunu şimdikine dev retmişti; ama burası işin ticari kısmıdır ne beni ne de okuru ilgilendirir. 12

13 Böylelikle yayın sırasına alınan Akhisar Düşerken i düzeltmen bir arkadaşımla elden geçirmeye koyulduk. Konusu arka arkaya akan sahneler içinde geçen dağınık bir metin olduğunu üçüncü okumada fark etmiş bulunduğumdan üzerinde bir kez daha çalışılması gereken kısımları vardı, artık sıra yazarıyla el ele değerlendirmeye gelmişti. Gelgelelim yazarıyla o noktaya kadar tanışmış değildik. Dosya üzerindeki imzanın sahte olduğunu, bir mahlas kullanıldığını işte o vakit öğrendim. Ne zaman sorsam, yayınevi bir gerekçe ileri sürüyor, yazarı sanki gözlerden uzak tutuyordu. Biz bir yandan kapak çalışması hazırlıyor, öte yandan kitapla ilgili hemen her şeyi tamamlamış bulunuyordu. Ben son notlarımı dosya üzerinde almış, yazarın gelişini bekliyordum. Ne var ki kitabın yazarı bir türlü ortada görünmüyordu. Onun ortaya çıkmaması hem garipti, garip olmasına hem de işin uzamasına neden oluyordu. Beri yandan yayınevi de beni bir an önce dosyayı bitirmeye zorluyor, sanki söyleme sıkıntısı yaşadıkları bir ayrıntı var gibi, yazarı beklemeye gerek olmadığı, benim de bu işi tıpkı bir yazar gibi hareket ederek tamamlayabileceğimi savlayarak üsteliyorlardı. Onlara bakılırsa, editör sözcüğünün tam karşılığı zaten yayımcı demekti, sonuçta o yazarın ta kendisi sayılabilirdi, yazarın gölge yazarıydı, yazarı tamamlayan, onun açıkta kalmış yanlarını örten, sonuçta yemeği mutfaktan alıp sofraya sunan aşçı gibiydi. Bu güzel sözler iltifat olarak birisini mutlu eder; beni de etti... Fakat bir editör bir yazar gibi hayal kuramazdı; yazarın şizofrenik bir dünya içinde dolaştığı yerde yayıncı-editör, çok çok onu kollayan gözeten birisi olabilirdi. Yayıncıların birer deli güllabicisi olduğunu, bilmem ki daha evvel, kimi yazılarımda söylemiş miydim; öteden beri bana öyle gelir de... Benden istenen şeyin ağırlığı, sorumluluğu çok fazlaydı. Sonuçta hem bu işi yitirmemek hem de Akhisar Düşerken romanında imzamı korumak için iltifatlara pes ettim ve dosyayı baştan sona kimi eksik yerlerinden onardım. Ancak sanıldığı kadar fazla kurgu eksiği olduğu düşünülmesin. Son derece akıcı bir dille yazılmış, adeta roman gibi değil bir masal akışında giden, Batılıların novella dedikleri, roman olmayan roman anlatısı bir çalışmaydı. Madem öyleydi, niye bu açıklamayı yapıyorum, şimdi ona sıra geliyor: Roman yazarının, Akhisar da 13

14 bir dönem yaşamış ama 12 Eylül Darbesi nden hemen önce ortalıktan kaybolmuş, yakınlarının da bu yüzden beş yıl sonra hakkında Akhisar Asliye Hukuk Mahkemesi ne başvurarak bir gaiplik kararı çıkarttığı İmam adıyla tanınan yarı-mecnun, alkolik ve esrar bağımlısı bir berduş olduğu bana açıklandığında ben dosyayı çoktan bitirmiş bulunuyordum. Son gözden geçirmeleri yapıp matbaaya sevk edecektik. Ancak kitabın yazarı olarak İmam adını kapağa koydurmak istemiyorlardı; bu hayli garipti... Yazarının kimliği belirsiz bir kitap olsa ilgi çekerdi ancak yayınevi belki de sahte bir isim kullanacaktı; bu da garipti. Bu bilgiyi bana önceden vermiş olsalardı, ben yine kitapla ilgilenecek, roman çalışmasını yazarı olmadan romanlaştıracaktım; niye sakladılar, bakın bunu tam kestiremiyorum. Belki, romanı okurken göreceğiniz gibi arada bir ortaya çıkan İmam karakterinin romanın yazarı olması gerçeğinden kaynaklanan bir kurgu ve anlatım sorunu ile benim önümü tıkayacaklarından çekinmiş olabilirler; çok anlamsız bir tahmin bu ama bana biraz öyle geliyor. İmam ın 12 Eylül den az evvel çalakalem yazdığı romanda kimi teknik hataların olması, onun dikkatsizliğini ele verdiği kadar, beni şu kuşkuya da itmiş bulunuyor. İmam amatör bir şairdi, şiirleri de varmış, hatta İzmir de kendi parasıyla küçük bir şiir kitabı bastırıp eşe dosta dağıttığı söyleniyordu; ama şiirleri hiç görmedim. Bununla beraber, şairliği daha çok Türk edebiyatının ünlülerinden şiirler okumak biçiminde sürmüş. Edip Cansever, Turgut Uyar, Attila İlhan hayranıymış, ötekiler de dilinden düşmezmiş. Bir tür modern halk şairi gibi dolaşırmış! Roman karakterlerinden kasaba lisesinde görev yapan bir edebiyat öğretmeninin, Melih Bey in sonraki yıllarda güneyde bir beldeye yerleşip yaşadığı söylenince, romandaki konumunu dikkatle düşündüm. Akhisar da geçen olayları kaleme aldığı ve sanki anlatıcının İmam olmasını istediği gibi bir izlenim de edinmiştim. Belki de romanı merakla okutan şeylerden birisi buydu; zira zaman zaman İmam ortaya çıkıyor ve sonra kayboluyordu. Yine Melih Hoca'nın romanın bir yerinde birdenbire ortadan kayboluşu, hatta roman içersinde çok önemli bir kahramanlık üstlenmediği halde ondan yine de söz edilmesi kendinden laf ettirmesi bu anlamda birer ipucu 14

15 gibidir. Hem işim gereği hem de okur olarak çok sayıda roman elden geçirmiş bulunduğumdan yazarların anlatının bir yerinde perdeyi kaldırarak kendisini gösterdiğini de bilirim. Öte yandan, romanın sonunda yazarın bir gazeteci dostuyla yıllar sonra karşılaşması, bu karşılaşmanın her ikisinin Akhisar dan karayoluyla geçtikleri sıra rastlantıya denk gelmesi, o gazetecinin Akhisar daki 1980 sonrası davaları muhabir olarak izlerken İmam dan söz etmesi gibi, okuyacak olduğunuzdan daha fazla ayrıntı vermeyi burada gereksiz bulduğum şeyler bile romanının gerçek yazar ve yaratıcısının Melih Hoca olduğunu gösteriyordu. Bu açıklamaları yapmayı romanın bir önsöz yazısı çerçevesinde buraya sığdırmaya çalışmamın nedeni şudur: Değişik bir romanla karşı karşıyayız. Anlatıcının kimi zaman bir anda ortaya çıktığı kimi zaman anlatımı romanı yazana bıraktığı kimi zamanda kahramanların ağzından anlatımı duymaya başladığımız ilginç bir çalışmaydı bu... Bu yönüyle tiyatro etkisi bırakıyordu okuyan üzerinde... Bana kalırsa, Akhisar Düşerken de en önemli şey romanın, roman sanatının çıktığı Batı da Viktorya Dönemi nden itibaren arada bir başvurulduğu gibi bir anti-hero, Türkçesiyle kahramanı olmayan bir roman olarak belirmesidir. Burada hemen herkes, her karakter birer kahramandır. Fakat dikkatli bir okur için asıl kahramanın şu olduğu da düşünülebilir: Akhisar! Burada bir kasaba, kendi başına kahramandır zira karakterlerin hiçbirinin tek başına roman kahramanı olamadığı yerde, olayın içinde geçtiği bir bütün, bir çevre, bir olgu kahramanlığı ele alır. Elbette, kahraman sözcüğüyle, kahramanlık yapmak biçimindeki övgüsel anlatımı amaçlamıyorum. Örneğin, bir bakıma romanın asıl kahramanı gibi görünen, belki de en çok onun adı geçtiği için öyle sayılabilecek, süslü trafik polisi Cafer in romanın belkemiğini oluşturan karakter gibi görünmesi bu yönde düşünülmeye neden olabilir; ama bence değildir. Cafer kötü bir karakterdir, Shakespear deki Iglio kadar kötüdür, Mephisto kadar kötüdür, bu kötücüllüğüyle kahraman olamaz diye düşünülse de aslında belki kahraman odur; ama bana kalırsa, az evvel söylediğim gibi, asıl kahraman tek başına Akhisar dır. Sonuçta karakterlerden hangisini kahraman seçeceği roman boyunca, okura bıraklıyor görünmektedir. Yine, örneğin, bütün anlatı- 15

16 lanlar içinde İmam ın çelişkili, yalan dolana çok yakın, yahut hayali belirteçleri de bulunmaktadır. Akhisar ın Kurtuluş Günü, eğer anlatılan kasaba gerçek Akhisar ise 6 Eylül olmalıdır oysa romanda elbette İmam ın veya diyelim ki Melih Hoca'ya göre sözlerine bağlı kalınarak Mart ın sonunda, belirsiz bir günde, kasaba kurtuluş şenliğine ait bölüm izlenir. Benzer biçimde bir saptama daha yaparak sözü uzatmamalıyım: Romanda yer alan, gerçekte başka tarihte olmuş, bir katliamın haberi, farklı tarihte verilmektedir. Ankara da Türkiye İşçi Partili yedi gencin bir evde katledilmesi olayı bir zaman kaydırmasıyla, diğer kimi olayların karışıklığı içinde verilmektedir. Bunu yazarın, İmam veya Melih Hoca'nın, belki de kim bilir, bir başkasının bilerek yaptığı açıktır. Ne var ki bu zaman ötesi zamansız zamanlamalar romanın anlatım hızını artırmaktadır. O nedenle okurun, hani derler ya, bir çırpıda kitabı okuyacağı düşünülebilir; en azından yazar böyle tasarlamış görünüyor. Beni bu romana bağlayan şey ise açıkçası şu oldu: Bütün bunların bir meczubun, yarı şizofrenik bir esrarkeş tarafından uydurulduğuna işaret mi sayılmalıdır yoksa roman tasarımı gereği yazar tarafından ustaca giydirilmiş kılıf mıdır; işte bu türden sorgulamalar, açıkçası romanı okunur kılıyordu. İşte benim yayıncı-editör ve çoğu kez kitap dergilerinde eleştirmen sıfatıyla yazıları çıkan bir yazar kimliğiyle söyleyeceklerim bunlardır. Yazımın, Melih Hoca diliyle yazarsak, biçeminde, İmam diliyle kaleme alırsak üslubunda eğer, şimdi okumaya koyulacağınız romanın anlatımında karşılaşacağınız anlatımla bir benzerlik, sözcük diziminde eşlik, konu sıralamasında sanki aynılık olduğunu sonradan yakalarsanız, bu romanı benim yazdığıma inanmaya sakın kalkışmayınız. Size gerçeği, bilebildiğim kadarıyla anlatıyorum ki, yazarı belirsiz gibi görünse de Akhisar Düşerken in hepi topu on, on beş kadar olan karakterlerinin tümü bundan sorumludur. Ancak bana göre, asıl yazar, Akhisar ın bizzatihi kendisidir. Hamdi Yakup Karasu Cevizlik-Moda, İstanbul,