DIŞ TİCARETTE KULLANILAN BELGELER

Transkript

1 DIŞ TİCARETTE KULLANILAN BELGELER M. Vefa TOROSLU Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Bağımsız Denetçi

2 Dış Ticaretin Tanımı Bir ülkenin belli bir dönemde diğer ülkeler ile gerçekleştirdiği mal ve hizmet alım ve satımlarının toplamıdır. Dış ticaret ithalat ve ihracat hareketlerinin toplamından oluşmaktadır. Uluslararası ilişkilerin önemli bir bölümünü oluşturan sermaye hareketleri dış ticaretin konusuna girmez. 2

3 Dış Ticaretin Tanımı İhracat, Bir ülkede üretilen mal ve hizmetlerin, yabancı ülkelere döviz karşılığında satılması işlemidir. İthalat, Bir ülkenin başka ülkelerde üretilmiş mal ve hizmetleri döviz karşılığında satın almasıdır. 3

4 Dış Ticarette Kullanılan Belge Çeşitleri Sevk Belgeleri Sigorta Belgeleri Fatura Finansman Belgeleri Dolaşım Belgeleri Diğer Belgeler 4

5 Sevk Belgeleri Konişmento Taşıma Senetleri Nakliyeci Makbuzları ve FIATA Belgeleri Posta Paket makbuzları Rıhtım Makbuzu İkinci Kaptan Makbuzu Dok Makbuzu 5

6 Konişmento Konişmento, taşıyıcı veya onun bağlı olduğu acente tarafından düzenlenip malı yükletene verilen, malın teslim alındığını ve kararlaştırılan şekilde taşınıp gönderilene teslim edileceğini gösteren ve malın mülkiyetini temsil eden kıymetli evrak niteliğinde bir belgedir. 6

7 Konişmento (Devam) Bir konişmentonun üç önemli işlevi vardır. Malların taşınmak üzere teslim alındığını gösteren bir makbuzdur. Yükleten ile taşıyıcı arasında yapılan ve malların gönderilene teslim edileceğine ilişkin bir navlun sözleşmesidir. Malı temsil eden ve mal üzerinde mülkiyet hakkı ifade eden bir belgedir. 7

8 Konişmento (Devam) Konişmentoda Bulunması Gereken Bilgiler: Taşıyıcının adı soyadı veya ticaret unvanı, Kaptanın adı ve soyadı, Geminin adı ve uyruğu, Yükletenin adı soyadı veya ticaret unvanı, Gönderilenin adı soyadı veya ticaret unvanı, 8

9 Konişmento (Devam) Yükleme limanı, Boşaltma limanı, Gemiye yüklenen veya taşınmak üzere teslim alınan malların cinsi, ölçüsü, sayısı, ağırlığı, markası ve dışarıdan belli olan hal ve nitelikleri, Navluna ait şartlar, Düzenlendiği yer ve gün, Düzenlenen nüshaların sayısı. 9

10 Devir Yönünden Konişmentolar Nama Yazılı Konişmento Emre Yazılı Konişmento Hamiline Yazılı Konişmento 10

11 Nama Yazılı Konişmento Nama yazılı konişmentolar üzerine malın alıcısı olan ithalatçının adı veya unvanının yazılı olduğu belgelerdir. Ciro yolu ile başkasına devri mümkün değildir. Taşıma konusu mallar sadece konişmentoda adı yazılı olan muhataba teslim edilir. Bu nedenle bu tür konişmentolar bankalar tarafından pek tercih edilmezler. 11

12 Emre Yazılı Konişmento Emre yazılı konişmento, gönderilenin emrine yazılı olarak düzenlenir. Ciro ve teslim ile devredilebilir. Bu tür konişmentolar genellikle bankalar emrine düzenlenir. Bankalar, malın bedelini tahsil ettikten sonra veya alıcı ile yaptıkları anlaşma çerçevesinde konişmentoyu ciro ederek alıcıya teslim ederler. 12

13 Hamiline Yazılı Konişmento Hamiline yazılı konişmentoda ithalatçı kısmına hamiline ibaresi yazılır. Hamiline yazılı konişmentoda ciro, beyaz ciro şeklinde yapılır. Konişmentoyu elinde tutan taraf, taşıyıcıdan malların kendisine teslim edilmesini talep edebilir. Hamiline yazılı konişmentolar oldukça riskli belgelerdir. Bu nedenle dış ticaret işlemlerinde pek fazla kullanılmazlar. 13

14 Yükleme Kriterleri Yönünden Konişmentolar Yükleme Konişmentosu Tesellüm Konişmentosu 14

15 Yükleme Konişmentosu Yükleme konişmentosu, malların gemiye yüklendiği kaydını taşıyan konişmentodur. Bu tür konişmentolar mallar gemiye yüklendikten sonra düzenlenir. Sevk tarihi, konişmentonun düzenlendiği tarihtir. Bankalar tarafından kabul edilen konişmento genellikle yükleme konişmentosudur. 15

16 Tesellüm Konişmentosu Tesellüm konişmentosu, malların taşınmak üzere teslim alındığını gösteren konişmentodur. Bu konişmentoların üzerinde Yüklenmek Üzere Alınmıştır ibaresi bulunmaktadır. Tesellüm konişmentoları, üzerine gemi adı, yükleme tarihi ve Mal Yüklenmiştir ibaresi yazılarak taşıyıcı tarafından imzalanarak yükleme konişmentosu niteliğine dönüşürler. 16

17 Taşıma Senetleri Taşıma senetleri, malların taşınmak üzere teslim alındığını gösteren makbuz niteliğindeki belgelerdir. Malın mülkiyetini temsil etmezler. Taşıma senetlerinin ciro yolu ile devredilmeleri ve rehin edilmeleri mümkün değildir. 17

18 Taşıma Senetlerinin Çeşitleri Havayolu Konişmentosu Hamule Senedi CMR Taşıma Senedi House Konişmento 18

19 Havayolu Konişmentosu Malların uçak ile belli bir yere gönderilmek üzere teslim alındığını gösteren bir belgedir. Malların mülkiyetini temsil etmez. Sadece makbuz niteliğinde bir belge olup, kıymetli evrak niteliğinde değildir. Bu belge, gönderilenin adına düzenlenir ve ciro yolu ile devredilemez. 19

20 Hamule Senedi Hamule senedi, tren ile yapılan taşımalarda malların demiryolu idaresi tarafından taşınmak üzere teslim alındığını gösteren bir belgedir. Hamule senedi, malların mülkiyetini temsil etmez. Hamule senetleri nama düzenlenir ve ciro edilemezler. 20

21 CMR Taşıma Senedi Uluslararası nitelikteki CMR anlaşmasını kabul eden ülkelerde kullanılan bir kara taşıma belgesidir. CMR, malların nakliyeci firma tarafından istenilen yere taşınmak üzere kusursuz olarak teslim alındığını gösteren taşıma sözleşmesi niteliğinde bir belgedir. CMR nakliye komisyoncusu veya nakliye firması tarafından alıcının adına düzenlenir. 21

22 Hause Konişmento House konişmento, taşıma işini kendisi yapmayan bir nakliyeci (Forwarder) tarafından düzenlenen taşıma belgesidir. Nakliyeci bu belgeyi düzenleyerek yükletene verir ve malı kendi seçeceği bir taşıma aracı ile sevk eder. Bu belgeler malın mülkiyetini temsil etmezler ve ciro edilemezler. 22

23 Nakliyeci Makbuzları ve FIATA Belgeleri Nakliyeci Makbuzu FIATA Belgesi 23

24 Nakliyeci Makbuzu Malların demiryolu veya kamyon ile taşınması halinde gönderen tarafından nakliyeciye teslim edildiğini gösteren bir makbuzdur. Bu makbuzlar nakliye komisyoncuları tarafından düzenlenir. Nakliye makbuzları, malın mülkiyetini temsil etmediğinden kıymetli evrak niteliğinde değildir ve ciro yolu ile devredilemezler. 24

25 FIATA Belgeleri Uluslararası Nakliye Acenteleri Birlikleri Federasyonu (FIATA) na dahil ülkelerin nakliye acenteleri birliklerine üye olan nakliye acenteleri tarafından düzenlenen nakliyeci makbuzlarıdır. FIATA Belgeleri sadece karayolu taşımacılığında kullanılan ve malların teslim alındığını gösteren makbuz niteliğindeki belgelerdir. 25

26 Posta Paket Makbuzları Paket postası yolu ile gönderilen mallar için posta idareleri tarafından düzenlenerek gönderene verilen, malın mülkiyetini temsil etmeyen makbuz niteliğindeki belgelerdir. 26

27 Rıhtım Makbuzu Rıhtım makbuzu, malların cinsini ve miktarını gösteren ve rıhtıma konulduğunu belirten bir belgedir. Bu belgeler malı teslim alacak olanın adına düzenlenir. Ciro edilebilir ve konişmento ile değiştirilebilirler. 27

28 İkinci Kaptan Makbuzu Malların yüklendiğini gösteren, ikinci kaptan veya gemi acentesi tarafından düzenlenen ve konişmento düzenlenmesine kadar kullanılan geçici bir belgedir. Malların mülkiyetini temsil etmediğinden devir ve ciro edilemezler. Yükleten bu belgeyi gemi acentesine ibraz ederek konişmento ile değiştirir. 28

29 Dok Makbuzu Deniz nakliye firmaları veya onların acenteleri tarafından düzenlenen malların yüklenmek üzere depoda teslim alındığını gösteren belgelerdir. 29

30 Sigorta Belgeleri Sigorta Poliçesi Sigorta Şahadetnamesi 30

31 Sigorta Poliçesi Sigorta poliçesi, dış ticarete konu olan malların deniz, kara ve hava yolu ile taşınması sırasında uğrayabileceği zararlara ve avaryalara karşı sigortalı ile sigortacı arasında yapılan nakliyat sigortası sözleşmesinin şartlarını gösteren belgedir. Sigorta poliçeleri nama, emre veya hamiline yazılı düzenlenebilirler. Bu belgeler kıymetli evrak niteliğindedir, ciro ve teslim ile başkasına devredilebilirler. 31

32 Sigorta Şahadetnamesi Sigorta şahadetnamesi, malların sigortalanmış olduğunu göstermek için sigorta acenteleri tarafından sigorta poliçesinin yerine düzenlenmiş geçici sigorta belgesidir. Bu belgeler ciro edilemezler. 32

33 Fatura Fatura, satılan veya satılacak malın miktarını, cinsini, markasını, birim fiyatını ve satış tutarını göstermek üzere satıcı tarafından düzenlenip alıcıya verilen bir belgedir. 33

34 Fatura Çeşitleri Proforma Fatura Ticari Fatura Yerli Fatura İhraç Kaydıyla Satış Faturası İthalat Faturası Özel Fatura Konsolosluk Faturası 34

35 Proforma Fatura Proforma fatura, satılacak olan malın niteliği, fiyatı ve satış şartları hakkında alıcıya bilgi vermek üzere düzenlenen faturalardır. Bir tür teklif mektubu niteliğinde olan bu belgelerin üzerinde Proforma Fatura ibaresi bulunur. 35

36 Ticari Fatura Ticari fatura, kesin satışı yapılan mal için satıcı tarafından düzenlenip alıcıya gönderilen faturadır. Bu faturada ithalatçı firmaya gönderilen malın cinsi, miktarı, birim fiyatı, toplam tutarı ve teslim şekli gösterilir. Bu fatura yabancı dilde düzenlenir. 36

37 Yerli Fatura Yerli fatura, ihracatçı tarafından yüklemesini yaptığı malın veya gerçekleştirdiği hizmetin bedeli için düzenlenen Maliye onaylı faturadır. Bu fatura ile gümrük işlemleri ile K.D.V. iadesi veya mahsubu işlemleri gerçekleştirilir. 37

38 İhraç Kaydıyla Satış Faturası Yurt içindeki imalatçı firmanın yine yurt içindeki ihracatçı firmaya ihraç kaydıyla satış şartıyla gönderdiği malın cinsini, ismini, miktarını, birim satış fiyatını, toplam tutarını, K.D.V. tutarını gösteren belgedir. Bu fatura ihracat işlemlerinde, imalatçı firma faturası olarak adlandırılır. 38

39 İthalat Faturası Yurtdışındaki ihracatçı firmanın, yurt içindeki ithalatçı firmaya gönderdiği malın cinsini, ismini, miktarını, birim satış fiyatını, teslim şeklini ve toplam tutarını gösteren belgedir. 39

40 Özel Fatura Türkiye de ikamet etmeyen Türk ve yabancı uyruklu yolcuların, Türkiye de satın alarak, Türkiye dışına beraberinde götürdükleri mallar için ödedikleri KDV nin, mallar gümrükten çıkışı sırasında iade edilmesini sağlamak amacıyla düzenlenen faturadır. 40

41 Konsolosluk Faturası Konsolosluk faturası, yabancı ülkeye gönderilen mallar için düzenlenen ve menşeinin belgelenmesini sağlamak için malın gönderileceği ülke konsolosluğuna tasdik ettirilen faturalardır. 41

42 Dolaşım Belgeleri A.TR Dolaşım Belgesi EUR.1 Dolaşım Belgesi 42

43 A.TR Dolaşım Belgesi A.TR Dolaşım Belgesi, Türkiye ile AB arasında serbest dolaşımda bulunan eşyanın tercihli rejimden yararlanabilmesi için düzenlenir. Sanayi ve Ticaret Odalarından temin edilerek düzenlenir ve bu Odalar ile gümrük idareleri tarafından onaylanır. 43

44 A.TR Dolaşım Belgesi (Devam) A.TR Dolaşım Belgesi nin gümrük idaresi tarafından onaylandığı tarihten itibaren 3 ay içerisinde ithalatçı ülkedeki varış gümrük idaresine ibraz edilmesi gerekir. Bu süre içerisinde ithalatçı A.TR Dolaşım Belgesi ni kendi ülkesindeki gümrük idaresine ibraz etmez ise gümrük indirimlerinden yararlanamaz ve normal tarife üzerinden gümrük vergisini öder. 44

45 EUR.1 Dolaşım Belgesi Türkiye ile EFTA (Avrupa Serbest Ticaret Birliği) ülkeleri arasındaki dış ticarette kullanılan serbest dolaşım belgesidir. Türkiye ile EFTA ülkeleri arasında imzalanan Serbest Ticaret ve İşbirliği Anlaşması hükümlerinden yararlanılır. İhracatçı ülkenin yetkili kuruluşlarınca düzenlenip gümrük idarelerince onaylanır. 45

46 Diğer Belgeler Menşe Şahadetnamesi Çeki Listesi Koli Listesi Sağlık Raporu Analiz Raporu Gözetim Belgesi Helal Belgesi Radyasyon Belgesi 46

47 Menşe Şahadetnamesi Menşe şahadetnamesi, sevk edilen malların menşeini yani üretildiği veya yapıldığı ülkeyi gösteren bir belgedir. Mallar başka bir ülkede üretilmiş veya yapılmış bile olsa, o ülkede geçirdiği işlem ile önemli bir değişikliğe uğramışsa o ülke menşeli sayılır. 47

48 Çeki Listesi Malların ağırlıklarını ayrıntılı bir şekilde gösteren belgedir. Hangi taşıta ne kadar mal yüklendiğini, her paketin (Çuval, koli, kasa, paket, varil vb) ne kadar ağırlık içerdiğini gösterir. Bu belgede gösterilen ağırlıkların fatura ve konişmentoda belirtilen ağırlıklar ile uyum içinde olması gerekir. 48

49 Koli Listesi Koli listesi, her bir ambalajın içinde hangi tür ve ne miktarda mal bulunduğunu gösterir. Böylece ambalajlar açılmadan herhangi bir ambalajın içinde hangi malların bulunduğu belirlenebilir. Koli listesinde belirtilen sayıların fatura ve konişmento ile aynı olması gerekir. Bu belgeye Ambalaj Listesi veya Paket Listesi de denir. 49

50 Sağlık Raporu Sağlık raporu, ithal edilen canlı hayvanların sağlıklı ve hastalıksız; et ve hayvansal ürünler ile gıda maddelerinin mikropsuz olduğunu gösteren bir belgedir. 50

51 Analiz Raporu Analiz raporu, ithal edilecek malın özelliklerinin tespitine veya tahliline gerek görüldüğü durumlarda yetkili makamlar veya alıcı firmanın belirteceği kişi veya kurumlarca yapılan incelemelerin sonuçlarını gösteren belgedir. Analiz raporu, genellikle boya, çimento, asit vb kimyasal maddelerin ithalatında talep edilir. 51

52 Gözetim Belgesi Gözetim belgesi, malların ithalatçının siparişine uygun olup olmadığını gösteren bir belgedir. Bu belgeler uluslararası gözetim şirketleri tarafından düzenlenirler. Türkiye de bu şirketleri DTM belirlemektedir. Gözetim belgesi ithalatçının isteği üzerine, masrafları kendisine ait olmak üzere ihracatçı tarafından düzenlettirilir. Bu belgeye Kontrol Belgesi de denmektedir. 52

53 Helal Belgesi Müslüman ülkelerin yaptıkları et ithalatında alıcılar tarafından talep edilen, kesimin İslami kurallara göre yapıldığını gösteren bir belgedir. Bu belge yerel müftülüklerce düzenlenir. 53

54 Radyasyon Belgesi Radyasyon belgesi, ithal edilecek tarım ürünlerinin radyasyonsuz olduğunu veya makul bir orandan fazla radyasyon içermediğini gösteren ve ihracatçı ülke yetkili makamlarınca düzenlenen bir belgedir. Türkiye de bu belgeyi düzenlemeye yetkili kurum, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu dur. 54