F.Ü. MÜH. FAK. BİLGİSAYAR MÜH. BÖL. BİLGİSAYAR SİSTEMLERİ LAB. DENEY NO : 2
|
|
- Iskander Dinç
- 8 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 F.Ü. MÜH. FAK. BİLGİSAYAR MÜH. BÖL. BİLGİSAYAR SİSTEMLERİ LAB. DENEY NO : 2 Deneyde Yapılacaklar 1- Deneyin ilk gününde genel olarak linuxun özellikleri, diğer işletim sistemlerinden farkı, dosya ve dizin yapısı, temel kullanıcı ve admin komutları, genel olarak sunduğu internet ve diğer hizmetler öğrenilecektir. 2- Deneyin tam olarak amacına ulaşması ve verilen deneylerin hazırlanması için gibi sitelerin incelenmesi ve arama motorlarından faydalanılması gerekir. LİNUX NEDİR? Linux, serbestçe dağıtılabilen, çok görevli, çok kullanıcılı UNIX işletim sistemi türevidir. Linux, İnternet üzerinde ilgili ve meraklı birçok kişi tarafından ortaklaşa geliştirilmekte olan ve başta IBM-PC uyumlu kişisel bilgisayarlar olmak üzere birçok platformda çalışabilen ve herhangi bir maliyeti olmayan bir işletim sistemidir. UNIX 70'li yılların ortalarında büyük bilgisayarlar üzerinde çok kullanıcılı bir işletim sistemi olarak geliştirilmiştir. Zaman içerisinde yayılarak birçok türevi ortaya çıkmış ve bugün kişisel bilgisayarlardan süper bilgisayarlara kadar birçok bilgisayar için UNIX türevleri yazılmıştır. Ne var ki bu türevlerin çoğunun gelişimi belirli bir noktada durmuş ve yüksek fiyatla satılan ticari yazılımlardır. Linux, Finlandiya Üniversitesinde öğrenci olan Linus Torvalds'ın ve İnternet üzerinde meraklı bir çok yazılımcının katkıları ile geliştirilmiştir. Linux gelişimi açık bir şekilde yapılmaktadır. Bunun anlamı, işletim sisteminin her aşaması açık olarak İnternet üzerinde yayınlanmakta, dünyanın dört bir yanında kullanıcılar tarafından kontrol edilmekte, hataları ve eksiklikleri tespit edilerek düzeltilmekte ve geliştirilmektedir. Zaman zaman bu deneme aşamaları belirli bir noktada durdurulur ve güvenilir bir işletim sistemi sunulup, geliştirme için ayrı bir seriye devam edilir. Geliştirmede yer alan bu açıklık Linux'un en büyük avantajlarından biridir. Gelişimi evrimseldir, hatalar anında kullanıcılar tarafından tespit edilip rapor edilmekte ve birçok kişinin katkısıyla düzeltilmektedir. Bazı işletim sistemi sürümleri saatler içerisinde güncellenebilmektedir. Linux gerçekten son yıllarda hızlı bir gelişme göstermiş, çeşitli ülkelerden birçok kullanıcıya erişmiş ve yazılım desteği günden güne artmıştır. Değişik kuruluşlar Linux sistemi ve uygulama yazılımlarını bir araya getirerek dağıtımlar oluşturmuşlar ve kullanımını yaygınlaştırmışlardır. Linux, WWW, DNS, NFS, NIS, X, BOOTP, SMTP, FTP, LIST, NEWS gibi yaygın TCP/IP servislerinin yanı sıra * NOVELL sunucu (Novell protokolü kullanarak disk ve yazıcı servisi) * SAMBA sunucu (Windows 3.1, Windows95, Windows NT ve WfW için disk ve yazıcı servisi) * APPLETALK sunucu (MacOS kullanan Apple makinalar için disk ve yazıcı servisi) servisleri verebilmektedir. Linux yazılım desteği ile birçok ağ elemanının yerine geçebilecek bir alternatif olarak kullanılabilmektedir. Birden fazla ağın birbirine bağlanması amacıyla bir yönlendirici (router) olarak da yararlanılabilir. Özellikle farklı protokoller arası bir geçiş elemanı olarak üniversitelerde yaygın şekilde Linux'tan faydalanılmaktadır. Ayrıca yönlendirici olarak kullanıldığında kolaylıkla güvenlik duvarı (firewall) olarak da yapılandırılabilir. Buna ek olarak bir ağ üzerinde bulunan iki segment trafiğini birbirinden ayıran bir köprü (bridge) olarak da hizmet verebilir. Yazılım Özellikleri Bir işletim sistemi, mimari dizayn olarak ne kadar mükemmel olursa olsun, uygulama yazılımlarının çokluğu ve kalitesi ile varolabilir. Herhangi bir Linux dağıtımı içerisinde, değişik amaçlara hizmet eden birçok yazılım bulunmaktadır. Ancak her geçen gün bu dağıtımlarda yer almayan yeni yeni yazılımlar çıkmaktadır. UNIX makineler üzerinde yer alan uygulamaların çoğu, değişik platformlar altında bulunduğundan çalıştırılabilir (executable) olarak dağıtılmaz, kaynak kodu şeklinde sunulurlar. Söz konusu yazılımı kullanmak isteyen bir kullanıcı bu kaynak kodunu kendi platformunda derleyerek çalıştırır. Bu yazılımların birçoğu Linux altında kolaylıkla çalıştırılabilmektedir. Bu tür yazılımları İnternet üzerinde çeşitli FTP arşivlerinde bulmak mümkündür. X Window Arabirimi Linux işletim sistemi altında X Window sistemi ile Windows benzeri bir grafik arabirimiyle birlikte çalışabilirsiniz. Windows ile ilgilenen herkes rahatlıkla X Window'a geçiş yapabilir. X ile ekranda aynı anda birden fazla pencere açılabilir, fare yardımıyla birden fazla uygulama aynı anda kontrol edilebilir.
2 Bilgisayar Destekli Eğitimde Linux Linux'un hemen her alanda olduğu gibi bilgisayar destekli eğitimde de yeri var. Ağ yönetimi gayet gelişkin olan bu sistemde tek makina üzerinde pek çok İnternet sunucusunu çalıştırabilirsiniz. Sıfır maliyetle eğitim kurumlarımızın ihtiyaç duyabileceği yazıcı, disk alanı paylaşımı ile temel her türlü İnternet servisi kolayca verilebilir, bu servisler merkezi bir yönetim altında denetlenebilir. Bilgisayar Destekli Eğitim projesinde belirli bir işletim sistemi ve donanım modeline bağımlı kalmak son derece tehlikelidir. Linux ile bu tehlikeden uzak olarak okullarımızın İnternet erişimi sağlıklı bir biçimde yerine getirilebilir. AR-GE ve akademik kurumlar da geliştirmeye dayalı projelerini Linux'a taşıyabilir, donanım ve yazılım masraflarını büyük oranda kısarak bütçelerini daha verimli kullanabilirler. Bunun yanında bilgisayar mühendisliği eğitiminde, örneğin "İşletim Sistemleri" dersi çerçevesinde, bir işletim sisteminin aygıt sürücüleri konusu anlatılırken Linux'un kaynak koduna referans verilebilir, ya da Linux'un tanıdığı onlarca dosya sisteminden biri üzerinde örnek çalışma yapılabilir. Kaynak kodu erişilebilir olduğundan sistemin çalışma prensibini öğrenmek, geleceğin mühendis adayı için eşi bulunmaz bir fırsattır. Linux'u bir "deney seti" gibi kullanmak sadece akademisyenin olumlu onayına kalmıştır. Bir işletim sistemi ya da yazılımın öğrenci ve akademik çalışanlar için ücretli olması talihsizliktir. Eğitim yaşamı boyunca meraklı bir beyni yönlendirmek ve bilişim alanında yeni teknoloji üretmesini sağlayabilmek için önündeki tüm engellerin kaldırılması gerekir. Bu da ancak ücretsiz ve karşılığını verecek olan her an erişilebilir, kaliteli yazılımla mümkün olacaktır. Serbest Yazılım Gelişen sayısal teknoloji veriyi kopyalamamıza ve daha geniş kitlelerce kullanılabilmesine olanak veriyor. Burada en büyük yardımcımız bilgisayarlar ve bilişimin aydınlatıcı ışığı. Serbest yazılım (SY) da bilişim alanına yeni bir çehre kazandırmaktadır. UNIX kültüründe SY, bilgiyi paylaşmak, sınırsızca dağıtmak ve değiştirmek anlamına geliyor. Kısaca açıklamak gerekirse serbest yazılım, belirli hakları gözetmek şartıyla herkesin özgürce kullanabildiği, kopyalayabildiği, üzerinde değişiklik yapabildiği ve ücretli/ücretsiz tekrar dağıtabildiği yazılımdır. "Bilgi herkesindir, sınırlanamaz" felsefesine uyan yazılımcılar, geliştirdikleri her ürünü karşılık beklemeksizin İnternet'in onayına sunmakla bu ürünün mükemmele koşmasına yardımcı oluyorlar. SY kavramı sadece "beleş sirke" olarak görülmemelidir. Bir başka anlamda, SY, yazılımın ücretsiz olmasını değil, serbestliyi ve bilginin yayılması felsefesini ön plana çıkarır. Yanında verilen kaynak kodu ile yazarının adını koruyarak üzerinde her türlü değişiklik yapmak kullanıcıların elindedir. Böylece sağlam tabanlı bir kaç satır kod, binlerce programcının da yardımıyla hiç beklenmedik bir uygulama yazılımına, kelime işlemciye ya da hesap tablosuna dönüşebilir. İnternet, buna benzer onlarca başarı hikayeleriyle doludur. Yazılan bir programın serbest hale getirilebilmesi için bir seçenek de bu programın GNU lisansı altında dağıtılmasıdır. Bu haliyle dolaşımda bulunan yazılım ``copyleft'' adını alır. Serbest yazılım modelinde aynı ya da yüksek kalitede bir mal aynı fiyata değil, ücretsiz olarak elde edilebilir. Ancak programın sadece çalıştırılabilir hali GNU serbest yazılımı olarak algılanamayacağı gibi satın alınan bir bilgisayara yüklenen ücretsiz ya da cüzi bir ücret karşılığı alınan yazılım da serbest kapsamına girmez. "copyright'' kavramı, ayrıca üretileni satan bir mal sahibi kavramını da akıllara getiriyor. Bir mal sahibinin amacı da çoğu kez yazılımı geliştirmek değil, satmak oluyor. Nadir olmayan ve üzerinde düşünülmesi gereken başka bir durum da yazar ile programı arasında beklenmedik bir bağ oluşması. Yazar bu durumda çoğunluğun gereksinimlerini ve ihtiyaçlarını ikinci planda bırakabilir ya da kendi beğenisini ürüne ekler. Gelişmeyi engelleyen bu durumun ruhen kaygı verdiği de ortadadır. Program yazmak bir başlangıçtır, bu atılımı halkın hizmetine sunmak için onu kaynak koduyla birlikte sunmalısınız. Linux dünyası serbest yazılım felsefesiyle birlikte sadece geliştiricilere değil, İnternet'i işinde, hobisinde ve boş vakitlerinde kullanan tüm bilgisayar severlere açık gelişimin önemini kanıtlarken sanal projeler yardımıyla nasıl daha üretken olunabileceğinin yolunu da gösteriyor. Linux, aynı disk üzerindeki işletim sistemleriyle uyum içinde çalışabilir. Bilgisayarın açılışı esnasında dilediğiniz sistemden başlayabilirsiniz. Linux'un DOS, FAT16, FAT32 dosya sistemi uyumluluğu yanında DOS programlarını çalıştırmak için DOSEMU, Windows programlarını çalıştırmak için VMware, Wabi ve Wine programları vardır. Aşağıda Linux'un temel parçalarını ve bunların özelliklerini göreceğiz. Çekirdek : Linux'un çekirdeği bir bakıma sistemin beyni sayılabilir. Çekirdeğin adı "Linux"tur, ancak pek çok kişi tarafından tüm dağıtıma verilen ismin "Linux" olduğu zannedilir. Dünya üzerindeki dağıtımlar 1999 itibariyle 40'ın üzerindedir. Ancak hepsi aynı çekirdeği kullanır, değişen tek şey dosya ve dizin yapısı, dağıtıma giren belgeler, paketler, dağıtımın fiyatı ve dağıtımın hedeflediği kullanıcılardır. Birden çok kullanıcı desteklemesi : Linux, dizayn aşamasından bu yana hep birden çok kullanıcıyı desteklemek amacıyla yazılmış ve buna göre programlanmıştır. Birden çok görevin aynı anda yapılması : Linux, birden çok görevin aynı anda yapılmasına olanak veren bir sistemdir. Kararlılık : Linux, 1.0 sürümünün Internet sitelerine konulduğu 14 Mart 1994 yılından beri beta denemelerini geçmiş ve kararlı bir yapıya bürünmüştür. Çok işlemcili SMP desteği : Linux'ta Intel ve SPARC platformlarında mevcuttur. Sürüm numarası 2.0 ile başlayan SMP çekirdekler açılırken sistemde kaç tane işlemci olduğunu bulur ve buna göre kendisini ayarlar. Linux ve ağ teknolojileri : Linux, doğrudan doğruya Internet'e hazır olarak bağlanabilmesi için TCP/IP desteği ile gelir. Bu sayede TCP/IP konuşan diğer bilgisayarlarla ve işletim sistemleriyle rahatça anlaşabilir. TCP/IP'nin
3 yanında NetBEUI, Samba (Windows makinalarının birbirleriyle konuşmak için kullandıkları protokol), Appletalk (Macintosh) gibi protokoller de desteklenir. Güvenlik mekanizması : Linux, 386 ve üstü işlemcilerda korumalı kipte (protected mode) çalışır. Böylece bu kipin özelliklerinden sonuna kadar faydalanır. Grafik arabirimi : X Window (kısaca X) adı verilen ve MIT'te geliştirilen grafik arayüzü, Linux'ta sadece metin ekranda çalışmak istemeyen kullanıcılar için ilginç sayılabilecek bir yazılımdır. X altında farklı ruhlara hitap eden, değişik görüntüler sunan pek çok pencere denetleyici vardır. Donanım Gereksinimleri Linux'un daha önce de belirttiğimiz gibi donanımdan sonuna kadar faydalanması neticesinde son derece düşük donanım maliyeti vardır. Desteklediği kartlar piyasada her an bulunabilir cinstendir. LİNUX KOMUT YAPISI UNIX ve benzeri işletim sitemlerinde kullanıcının komut yazmasını sağlayan, bu komutları yorumlayarak gerekli işlemleri yapan programlara kabuk (shell) adı verilir. UNIX'te bir kullanıcı bir dizi kabuktan istediğini seçebilir. Kabuklar ile ilgili ayrıntılı bilgi ileride verilecektir. Kullandığınız kabuk ne olursa olsun, gerek kabuktan kaynaklanan, gerekse UNIX komutlarının hepsinin uyduğu bazı standartlardan kaynaklanan bazı geleneksel yapılar vardır. Bunları bilmeniz ilk kez duyduğunuz bir komutun kullanımını bile kolayca çıkarabilmenizin yanı sıra, bir dizi genel hatadan kaçınmanızı da sağlayacaktır. UNIX'te (ve Linux'ta) bütün komutlar ve dosya isimlerinde büyük/küçük harf ayrımı önemlidir. Sistem komutlarının ve dosyaların çoğu küçük harfle yazılır. Komut ve dosya adlarında kullanacağınız bazı karakterlerin gerek dosya ve dizin yapısı, gerekse kabuk ve diğer komutlar nedeniyle bazı özel anlamları vardır. Bu karakterlerden yeri geldikçe söz edilecektir. Örneğin, `/' karakteri hiçbir dosya adında bulunamaz (dosya ve dizinler için ayraç olarak kullanıldığından). `-' ile başlayan bir dosya oluşturulabilir olsa da silmeye kalktığında yeni bir UNIX kullanıcısının başına dert açabilir. UNIX'te komutlara seçenek verirken seçenekten önce `-' karakteri kullanılır. Örneğin ls -l UNIX komutları tersi istenmedikçe girdilerini standart girdiden (klavye) alır, çıktılarını standart çıktıya (ekran) yazar. Bu özellik ileride anlatılacak olan yönlendirme ve boru (pipe) operatörleri ile birlikte komut satırından birçok işlemi kolayca yapmanızı sağlar. UNIX kabukları komut satırından verilen komutu çalıştırmadan önce bir dizi karakteri yorumlayarak dosya ad(lar)ına çevirirler. Bu karakterler: * 0 dahil herhangi bir sayıda karakter yerine geçer. Örneğin rm * komutu bütün dosyaları siler, ls - l a* komutu `a' ile başlayan dosyaların listesini verir.? tek bir karakter yerine geçer. Örneğin?? adı iki karakterden oluşan bütün dosyalar anlamına gelir. [] karakterleri arasında yazılan liste içindeki herhangi bir harfe dönüştürülür. Örneğin cp *[abc] /tmp komutu `a', `b' ya da `c' ile biten bütün dosyaları /tmp dizinine kopyalayacaktır. liste içinde aralarına `-' işareti koyarak aralıklar verebilirsiniz. Örneğin, [A-Z]* büyük harfle başlayan bütün dosyalar anlamına gelir. Liste içindeki `^' karakteri sonrasında belirtilen liste dışındaki bütün karakterler anlamına gelir. Örneğin *[^0-9]* adında rakam olmayan herhangi bir dosya anlamına gelecektir. DOSYA VE DİZİN YAPISI UNIX altında bazı karakterlerin özel anlamları vardır. Dizin ve dosya isimlerinin başında nokta olması durumunda bu dosyalar gizli dosya haline gelir ve parametresiz yazılan ls komutuyla görünmez. Dosya ve dizin isimleri 255 karakteri aşamazlar. Sisteme girince önceden tanımlanmış bir dizin altında bulunursunuz. Bu dizin normal kullanıcılar için genellikle /home/ ve ardından gelen kullanıcı dizini ismidir. Bulunduğunuz dizinin ismini görmek için pwd (print working directory) yazın. Temel dosya ve dizin kavramları hakkında detaylı bilgi alabilmek için MS-DOS veya, en iyisi bir UNIX kitabı edinin. $ pwd /home/gorkem $ UNIX komut yapısı DOS'a çok benzer. Dizin değiştirmek için cd, dizin yaratmak için mkdir komutlarını sistemde sıkça kullanılır. $ cd / $ pwd / Hiyerarşik bir sıraya sahip olan UNIX'te en üstte / dizini (kök dizin) yer alır. Sistemdeki tüm diğer dosya ve dizinler bunun altında toplanırlar. ~
4 işareti, kullanıcının ev dizinini gösterir. Ev dizinine geçin ve mkdir komutu ile benim isimli bir dizin yaratın. Dizini patikasını, bir başka deyişle kök dizininden itibaren ismini vererek de yaratabilirsiniz. $ cd ~ $ pwd /home/gorkem $ mkdir /home/gorkem/benim TEMEL KOMUTLAR Komut ya da kavram adı Açıklaması. Halihazırdaki dizini gösterir... Önceki dizini gösterir. ~ Aktif kullanıcının ev dizini cd.. Önceki (üst) dizine geç. ls.. Önceki (üst) dizinin içeriğini göster. CTRL-C Çalışan bir programı keser (komut satırına düşürür). TAB Komut/dosya ismi tamamlama apropos <kelime> İçinde "kelime" geçen tüm kılavuz sayfalarını tarar. Cat "Dosya"nın içindekileri ekrana basar. Cd "Dizin"e geçer. cd.. Üst dizine geçer. Chsh Kabuk değiştir. cp <dosya1> <dosya2> dosya1'i dosya2'ye kopyala. cp /home/gorkem/mesaj.txt /tmp /home/gorkem/mesaj.txt dosyasını /tmp dizini altına kopyala. echo <karakter dizisi> "Karakter dizisi"ni ekrana bas. PATH Çalıştırılabilir dosyaların yerini gösteren değişken echo $PATH Bir dosya çalıştırılmadan önce nereye bakılacağını gösterir. SHELL Altında çalışılan kabuk. echo $SHELL Çalışan kabuğu gösterir. finger <kullanıcı> "Kullanıcı" hakkında ayrıntılı bilgi verir. Ln İki dosya ya da dizin arasında sembolik bağ kurar. Ls Dosya ve dizinleri göster. ls /etc /etc altındaki dosya ve dizinleri göster. ls l Dosya ve dizinler hakkında geniş bilgi ver. ls al Saklı (. ile başlayan) dosyaları da göster. Mkdir Dizin yarat. mkdir ~/gecici Aktif kullanıcının ev dizini altında "gecici" adında bir dizin yarat. more <dosya> "Dosya"nın içeriğini ekrana yazdırır. Mv Bir dosya ya da dizini taşır. mv re1.gif /tmp re1.gif dosyasını /tmp dizinine taşı. mv linax.txt linux.txt linax.txt dosyasının adını linux.txt olarak değiştir. Passwd Şifreyi değiştirir. Pwd Üzerinde çalışılan dizini gösterir (working directory). Rm Bir dosyayı siler. rm -f <dosya> Dosyayı silmeye "zorlar". rm -rf <dizin> Bir dizini ve içindeki alt dizinleri siler. telnet <makina> telnet bağlantısını açar. Who Sistemde kimlerin bulunduğunu söyler. Xconfigurator X Window grafik ekranını yapılandırır (1) xf86config X Window grafik ekranını yapılandırır (2) LINUX ile UNIX arasında ne fark vardır? UNIX, Unix System Laboratories'in (USL) bir ticari markasıdır. Bu yüzden her bilgisayar firması kendi makinesinde çalışacak UNIX işletim sistemini farklı adlarla (AIX, ULTRIX, HP/UX gibi) yayınlamaktadır. Bunlara UNIX işletim sisteminin 'clone'lari denmektedir. LINUX da bir UNIX clone'udur. Ve POSIX standardını desteklemektedir.
5 (POSIX=Portable Operating System Interface) LINUX'la herhangi bir UNIX clone'u ile yapabileceğiniz bütün işlemleri yapabilirsiniz. KULLANICILAR VE SİSTEM SORUMLULUGU Root olmak ve sorumlulukları LINUX çok kullanıcılı bir işletim sistemidir. İster evde tek başınıza kullanın, ister internet'e bağlı bir server olarak kullanın her LINUX makinesinde sistemde belirli yetkileri bulunan kullanıcılar bulunur. Root tüm kullanıcıların en yetkilisidir. Diğer kullanıcılar sadece kendilerine izin verilen alanlarda çalışabilirlerken root her yere girebilir, hatta bir başka kullanıcıymış gibi çalışabilir. Sistemin düzenlenmesi ve isletilebilmesi için bu çeşit bir kullanıcının olması zorunludur. Makinenin tek kullanıcısı siz olsanız bile islerinizi root kullanıcısı ile yapmak yerine kendinize bir kullanıcı açmanız yararlı olacaktır. Root ile ilgili aşağıdaki önerileri verebilirim: Eğer LINUX'u yeni yüklemişseniz doğrudan kullanıcınız root olacaktır ve şifresi de bulunmayacaktır. Sistemi yükleme isiniz bitince, root'a bir şifre verin ve kendinize bir kullanıcı açın. Root şifresini iyi saklayın Sistem üzerinde bir değişiklik yapacak olsanız bile, tavsiyem, ilk olarak kullanıcı olarak loginlenmeniz sonra su olmanız. Root kullanıcısını kullanırken enter'a basmadan önce iyi düşünün bazı komutların hiç geri donuşu olmaz (mke2fs /dev/hda1) root kullanıcısı ile mc ve benzeri programları kullanmamaya özen gösterin. Root kullanıcısı çok güçlüdür, bu gücü kötüye kullanmayın. Nasıl kullanıcı ekleyebilirim? Sisteme yeni bir kullanıcı ekleyebilmek için: ilgili kullanıcıya ait /etc/passwd dosyasına bir tanım eklemek şayet network grupları kullanılıyorsa /etc/group dosyasına bir tanım eklemek kullanıcıya ait bir home directory (çalışma dizini) yaratmak kullanıcının bir şifre girmesini sağlamak şayet NIS kullanılıyorsa söz konusu dosyaları, NIS client'larin anlayacağı kopyalar halinde güncellemek. Yukarıda belirtilen işlemlerin bazılarını otomatik olarak yapan programlar vardır (adduser). Ancak tüm bu işlemler elle de yapılabilir. vi /etc/passwd en alt satıra Mehmet::985:900:Mehmet Tazebay:/home/mehmet:/bin/csh Burada 1. bolum:mehmet kullanıcı ismi 2. bolum: sifre, buraya şifre DES olarak şifreli bir şekilde yazılır. 3. bolum:985 kullanıcı numarası, her kullanıcıyı sistemde belirleyen numara. Herkesten farklı bir numara vermeye özen gösterin 4. bolum:900 grup numarası, kullanıcının ait olduğu grubu belirler. İse yaraması için o numarada bir grup tanımlanmış olmalıdır. 5. bolum:mehmet Tazebay Kullanıcının gerçek ismi, bazı servislerde (finger, who vs) kullanıcının gerçek isminin belirlenebilmesini sağlar. 6. bolum:/home/mehmet Kullanıcının çalışma dizini. Kullanıcı sisteme girdiği anda kendisini burada bulacaktır. 7. bolum:/bin/csh Kullanıcının kullanacağı shell. İkinci adim bu kullanıcının çalışma dizinini oluşturmak cd /works mkdir Mehmet chown Mehmet Mehmet Son komut ile Mehmet isimli dizinin sahibini Mehmet isimli kullanıcı olarak değiştir dedik. Son adim ise o kullanıcı olarak login edilmesi ve uygun bir şifrenin passwd ile verilmesidir. Sistem sorumlusu hangi dosyaları takip etmelidir? LINUX'da syslog sistemi işletim sonucu meydana gelen mesajları belirli dosyalara aktarır. Bu dosyaları inceleyerek isleyiş hakkında bilgi sahibi olunmalıdır. Syslog'un hangi aciliyetteki hangi mesajları nereye yazacağı /etc/syslog.conf ile belirlenir. Bir değişiklik yapılmadığı surece
6 /var/adm/syslog /var/adm/messages /var/adm/debug dosyalarina mesajlar dağıtılır. Eğer söz konusu dosyalar incelenip islenmezlerse çok büyüyebilirler. Sisteme bağlanmış olan kullanıcılar hakkında bilgiyi /var/adm/wtmp dosyası tutar. Bu dosya ASCII olmadığından doğrudan okunamaz, last komutu ile incelenebilir. Buna ek olarak çeşitli paketler çalıştırılıyorsa onların yarattığı log dosyaları da incelenmelidir. Örneğin ftp çalışıyorsa xferlog veya /var/spool/ftpd/xferlog kimin ftp ile hangi dosyaları aktardığını gösterir. Bu dosyalar içerisinde elde edilecek ipuçları ile sistemin çalışma performansı arttırılabilir, kendisini pek belli etmeyen hatalar bulunabilir. LINUX VE İNTERNET Modemle bağlanma deneyi yapılmayacaktır, ancak teori olarak bilinmesi gerekmektedir. Route'lari nasıl ayarlayabilirim? Bilgi paketleri internet üzerinde adreslerini route'lari takip ederek bulurlar. En basite indirgeyecek olursak iki turlu route yöntemi vardır statik route'lar : birebir bağlantılı bilgisayarları ve/veya ağları sabit tanımlamalar ile birbirine bağlar dinamik route'lar: düğüm noktalarında bulunan router'lar birbirlerine sürekli bildikleri route'lar hakkında bilgi verirler. route tanımlamak LAN'lar arası iletişim için gereklidir. Kendi LAN'iniz üzerinde bilgi paketleri doğrudan makinelere ulaşabilirler. Ancak başka adreslere gidecek paketler mutlaka bir router'a yönlendirilirler. Söz konusu router birden fazla LAN'a (veya WAN'a) bağlanmış bir makinedir ve hangi bağlantısına hangi adreslere giden paketleri yönlendireceği bir tablosu vardır. Özel olarak tanımlanmış route'larin yanı sıra bir de default adi verilen, tablosunda özel olarak belirtilmemiş adreslere giden paketlerin yönlendirildiği bir route vardır. LAN üzerinde normal bir LINUX makinenin konfigurasyonunu setup ile yaparken Do you have a gateway? Sorusu ile LAN üzerinde bir router'iniz olup olmadığı sorulacaktır. Böyle bir routeriniz varsa, sonra router'in (gateway) adresini soracak ve makinenin default route'unu statik olarak ayarlayacaktır. LINUX bir makineyi router olarak kullanmak mümkündür. Söz konusu makinenin birden fazla LAN (veya WAN) bağlantısı olması gereklidir. Bu bağlantılar ethernet kartları ve veya modemler olabilir. Kernel IP forwarding/gatewaying secenegi ile derlenmiş olmalıdır. Genel olarak hazır derlenmiş bu çeşit kernel yoktur, Onun için kernel'i derlemeniz gerekecektir. Daha sonra bu makinenin route'larini statik olarak tanımlamak için route komutunu kullanmak gerekir. Dinamik routing için çeşitli paketler vardır. Bunlardan birisinin tercih edilmesi ve konfigure edilmesi gerekir. En çok kullanılan iki paket routed (slackware içerisinde gelir) ve gated dir. Herhangi bir anda mevcut route'lari görebilmek içinse netstat -nr komutu yeterli olacaktır. LINUX üzerinde disk paylaşımı nasıl yapılır? Bilgisayar ağlarının en önemli özelliklerinden biri kaynak paylaşımı sağlamaktır. Bir makine içerisinde yer alan disk alanının bilgisayar ağı üzerinde yer alan diğer makineler tarafından kullanılabilmesine Network File System (NFS) adi verilir. Çok Kullanıcılı diğer işletim sistemlerinde olduğu gibi LINUX NFS desteklemektedir. NFS işlemini rpc.nfsd daemon'u desteklemektedir. /etc/rc.d/rc.inet2 içerisinde ilişkili daemonlarin (nfsd rpc.portmapper vs) çalışması sağlanmalıdır. Yerel disk'in herhangi bir alanını bilgisayar ağı üzerinde yer alan diğer makinelerin kullanımına sunmak için /etc/exports dosyası kullanılır.bu dosya içerisine disk hiyerarşisinin hangi bölümlerinin diğer makineler tarafından kullanılacağı belirtilir: /home/ali /usr/man alice,venus (ro) ( exports dosyası değiştirildikten sonra değişikliklerin yansıması için reboot gereklidir ). Bir başka makine üzerinde yer alan diski kendi hiyerarşinize bağlamak için ise mount komutu kullanılır.
7 mount -t nfs darkstar:/home/ali /disk2/home/ali ( darkstar makinesinde /home/ali kısmını bu makinede /disk2/home/ali dizini olarak ekle ) Her defasında bu işlemi yapmamak icin /etc/fstab altında hangi NFS ile "mount" edilmesi istenen dizinler belirtilebilir. LINUX üzerinde yazıcı paylaşımı nasıl yapılır? LINUX altında çalışan bir yazıcı kurulduktan sonra bunu diğer makinelere kullandırabilmek için /etc/hosts.lpd dosyası içerisinde erişim hakki bulunan bilgisayarlar tanımlanmalı /etc/exports dosyası içerisinde /var/spool/lpd ( veya daemon'un kullandığı spool dizini ) export edilmiş olmalı Yaziciya erismek isteyen bilgisayar uzerinde printcap dosyasinda lp= rm=bilgisayar_adi rp=bilgisayar_uzerinde_yazicinin_adi tanımlanmalıdır. ÖDEVLER 1) Iptables+firewall+gateway+Masquerading (internet paylaşımı) 2) Samba sunucu 3) Apache Konfigürasyonu 4) Cekirdege Yama ve Cekirdek Derlemesi 5) Linux da Türkçe 6) Bind DNS 7) Sendmail+POP3+IMAP 8) Sendmail üzerinden BASILIX kurulumu 9) Diğer mail serverlar (*QMAIL, POSTFIX vs..) 10) Squid cache 11) DHCP Sunucu 12) PHP+MYSQL web tasarımı 13) ProFTP sunucu 14) NIS 15) Yazıcı 16) Windows programlarını çalıştırma 17) Kabuk Programlama 18) Soket Programlama 19) Farklı Tür Linux Sürümlerini Kurarak Farklarını Analiz Etme ve Kullanım Alanlarını Belirleme DENEY-2 RAPORUNDA BULUNMASI GEREKEN ÇALIŞMALAR 1. Deney süresince kullandığınız Linux terminali komutlarının 10 tanesini anlatınız. 2. Linux da root, kullanıcı, kullanıcı grubu kavramları ne ifade etmektedir?aşağıda istenenleri Ubuntu işletim sisteminiz üzerinde gerçekleştirip, uyguladığınız adımları terminalden ekran görüntüleri vererek anlatınız. -root şifresi değiştirme, kullanıcı ekleme, kullanıcı grubu oluşturma, kullanıcıyı bir kullanıcı grubuna ekleme 3. Linux da grep komutuyla dosya ve dosya içeriği üzerinde arama işlemlerini kendi bilgisayarınız üzerinde yapacağınız en az 4 farklı örnekle açıklayınız. 4. Terminal üzerinden genel ağ ayarlarının(tcp/ip) nasıl yapıldığını anlatınız. Terminal üzerinden ip adresi, alt ağ maskesi ve defaultgatewayadresi atamalarını gerçekleştirip konfigürasyonunuzunekran görüntüsü ekleyiniz.
8 5. Deney sırasında kullandığınız web sunucusu ve veri tabanı sunucusunun kurulumunu anlatınız. Web sunucusunu terminal üzerinden başlatma/kapatma işlemlerini nasıl gerçekleştirdiniz? 6. Ubuntu işletim sistemi yüklü olan bilgisayarınıza bir FTP sunucu yazılımının kurulumunu, konfigürasyonunu ve bir dosya paylaşımı örneği üzerinden sonucunu anlatınız. 7. Ubuntu işletim sistemini yüklediğiniz bilgisayarlardan birine OpenSSH server, diğerine OpenSSH client kurulumunu yapıp aralarında bir bağlantı gerçekleştiriniz. Client üzerinden eriştiğiniz server da bir metin dosyası oluşturup kaydediniz ve bu işlem adımlarını ekran görüntüleriyle anlatınız. Not-1: Raporlar PDF formatında adresine deney sonunda gonderilecektir. Ars. Gor. Betul AY
Linux altında komut satırında...
-Kabuk (Shell) Unix ve benzeri işletim sistemlerinde kullanıcının komut yazmasını sağlayan, bu komutları yorumlayarak gerekli işlemleri yapan programlara kabuk (shell) adı verilir. Linux da bir kullanıcı
DetaylıLinux işletim sistemlerinde dosya hiyerarşisinde en üstte bulunan dizindir. Diğer bütün dizinler kök dizinin altında bulunur.
Dosya Sistemi ve Çalışma Mantığı Dosya Sistemi Disk üzerindeki dosyaların düzenlenmesini ve bir işletim sisteminde dosyaların izlerinin bulunmasını sağlayan yapıya Dosya Sistemi (File System) denir. Linux
DetaylıLinux ta komutlar hakkında yardım almak için aşağıdaki komutlar kullanılır : - man - info - whatis - apropos
Yardım Komutları Linux ta komutlar hakkında yardım almak için aşağıdaki komutlar kullanılır : - man - info - whatis - apropos Yardım Komutları man komut Parametre olarak aldığı komut hakkında bilgiyi ekranda
DetaylıTemel Linux Eğitimi 1., 2. ve 3. Bölümler
Süha TUNA Bilişim Enstitüsü UHeM Yaz Çalıştayı - 11.06.2012 İçerik 1. Linux, Kavramlar ve Dizin Yapısı 2. Temel Linux Komutları 3. Sunucuya Uzaktan Bağlanma 1. Linux, Kavramlar ve Dizin Yapısı Linux Linux,
DetaylıKomut Penceresi ile Çalışmaya Başlamak
Komut Penceresi ile Çalışmaya Başlamak Gökhan SELAMET Terminal Penceresi / CLI Nasıl Açılır Standart Olarak Bilgisayar Adı Bulunduğu Dizin Kullanıcı Yetki Klasör Sistemi Terminalde çalışırken üç önemli
DetaylıKurumsal Güvenlik ve Web Filtreleme
S a y f a 1 antikor Kurumsal Güvenlik ve Web Filtreleme SshClient, Putty v.s. S a y f a 2 S a y f a 3 Yönetici olarak AntiKor a girmek için SshClient veya Putty programı kullanılır. IP olarak kurum içinden
DetaylıKurumsal Güvenlik ve Web Filtreleme
S a y f a 1 antikor Kurumsal Güvenlik ve Web Filtreleme SshClient, Putty v.s. S a y f a 2 S a y f a 3 S a y f a 4 S a y f a 5 S a y f a 6 S a y f a 7 şeklini alır. Bu durumda kullanıcı yasaklı konumdadır.
DetaylıLİNUX. Dosyalar ve dizinler
LİNUX Dosyalar ve dizinler Dosya sistemi Linux işletim sisteminde de dosya ve dizinler diğer Unix türevi işletim sistemlerinde olduğu gibi hiyerarşik yapıya sahiptir. En üst düzeyde olan kök dizini olarak
Detaylıman komut man ls (ls komutu hakkında bilgi verir.) man pwd (pwd komutu hakkında bilgi verir.)
Yardım Komutları man komut Parametre olarak aldığı komut hakkında bilgiyi ekranda gösterir. man ls (ls komutu hakkında bilgi verir.) man pwd (pwd komutu hakkında bilgi verir.) Komut çalıştırıldığında uzun
DetaylıLinux Dosya ve Dizin Yapısı
Linux Dosya ve Dizin Yapısı Dosya ve Dizin Sistemi Linux te kök dizin (/) sembolü ile ifade edilir. Windowsta kök dizin C: ise Linux ta / sembolüdür. 1 Kök dizini (/) İşletim Sisteminin çalışabilmesi için
DetaylıApache üzerinden Red Hat 5 yüklenmesi
Apache üzerinden Red Hat 5 yüklenmesi Erdal YAZICIOGLU Sistem ve Ağ Mühendisi 21.07.2008 MAKALEDE KULLANILAN KISALTMALAR: RHEL = Red Hat Enterprise Linux GUI = Grafical User Interface (Grafiksel Arayüz)
DetaylıAğ Nedir? Birden fazla bilgisayarın iletişimini sağlayan printer vb. kaynakları, daha iyi ve ortaklaşa kullanımı sağlayan yapılara denir.
TEMEL AĞ TANIMLARI Ağ Nedir? Birden fazla bilgisayarın iletişimini sağlayan printer vb kaynakları, daha iyi ve ortaklaşa kullanımı sağlayan yapılara denir WAN ve LAN Kavramları Bilgisayarlar ve paylaşılan
DetaylıBilgi ve İletişim Teknolojileri (JFM 102) Ders 7. LINUX OS (Sistem Yapısı) BİLGİ & İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ. LINUX Yapısı
Ders 7 LINUX OS (Sistem Yapısı) BİLGİ & İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ 1 LINUX Yapısı LINUX işletim sisteminin diğer işletim sistemleri gibi kendine özgü bir yapısı vardır. LINUX yapısı ve bileşenleri aşağıdaki
DetaylıİŞLETİM SİSTEMİ KATMANLARI (Çekirdek, kabuk ve diğer temel kavramlar) Bir işletim sisteminin yazılım tasarımında ele alınması gereken iki önemli konu
İŞLETİM SİSTEMİ KATMANLARI (Çekirdek, kabuk ve diğer temel kavramlar) Bir işletim sisteminin yazılım tasarımında ele alınması gereken iki önemli konu bulunmaktadır; 1. Performans: İşletim sistemi, makine
DetaylıBİLGİ İŞLEM DERS 1. Yrd Doç Dr. Ferhat ÖZOK MSGSU FİZİK BÖLÜMÜ MSGSU FİZİK BÖLÜMÜ
BİLGİ İŞLEM MSGSU FİZİK BÖLÜMÜ DERS 1 Yrd Doç Dr. Ferhat ÖZOK MSGSU FİZİK BÖLÜMÜ İŞLETİM SİSTEMİ OS(Operating System) İşletim sistemi temel olarak, belli girdileri alıp derleyen ve sonuçları üreten program
DetaylıTL-WPS510U PRINT SERVER KURULUM DÖKÜMANI
TL-WPS510U PRINT SERVER KURULUM DÖKÜMANI 1 Başlarken Satın almış olduğunuz TL-WPS510U nun kullanım diagramı aşağıdaki gibidir. Cihazınızı bir ağ yazıcısı değilse veya kablolu ağ yazıcınızı kablosuz olarak
DetaylıLinux İşletim Sistemi Tanıtımı
Linux İşletim Sistemi Tanıtımı Burak DAYIOĞLU Hi-Tech World, Mart '98, Ankara İçerik Linux İşletim Sistemi nedir? Linux un benzer işletim sistemlerine göre avantajları nelerdir? Türkiye Linux Kullanıcıları
DetaylıNFS (Network File System) & NIS (Network Information System) H. Coşkun Gündüz cgunduz@cs.bilgi.edu.tr
NFS (Network File System) & NIS (Network Information System) H. Coşkun Gündüz cgunduz@cs.bilgi.edu.tr NFS içerik: NFS nedir? Tarihçe NFS sunucu yapılandırma NFS istemci yapılandırma Genel problemler ve
DetaylıWindows 2000 veya XP kurarken dosya sistemini seçmeniz gerekir. Ya FAT32 dosya sistemini kullanırsınız ya da NTFS.
Windows 2000 veya XP kurarken dosya sistemini seçmeniz gerekir. Ya FAT32 dosya sistemini kullanırsınız ya da NTFS. NTFS'nin FAT32'ye göre sağladığı bir çok avantajı vardır. Diski daha verimli kullanır.
DetaylıBIND ile DNS Sunucu Kurulumu
BIND ile DNS Sunucu Kurulumu BIND Nedir? BIND bir dns sunucusu yani unix ve linux sistemler üzerinde dns servis hizmetini veren başarılı bir daemondur. Kısacası en popüler DNS sunucu yazılımı BIND dir.
DetaylıFirewall Log Server. Kurulum Kılavuzu
Firewall Log Server Kurulum Kılavuzu 1 Kurulum Seri Port Adaptör Girişi OPT Port WAN Portu LAN Portu 1 Bağlantı: - Kutu içerisinden çıkan Coslat cihazınızı çalıştırdıktan sonra ilk kurulum için bilgisayarınızın
DetaylıAKINSOFT. Eofis NetworkAdmin. AKINSOFT EOfis NetworkAdmin Kurulumu Bilgi Notu. Doküman Versiyon : 1.01.01 Tarih : 10.01.2008. Copyright 2008 AKINSOFT
AKINSOFT EOfis NetworkAdmin Kurulumu Bilgi Notu Doküman Versiyon : 1.01.01 Tarih : 10.01.2008 1 - Çalışma Şekli Hakkında Kısa Bilgi modülü kısaca aşağıdaki işlemleri yapar. Bu özelliklerin çalışabilmesi
DetaylıAçık Kaynak Kodlu Yazılım
Temel Kavramlar İşletim Sistemi Bilgisayar kullanıcısı ile bilgisayarı oluşturan donanım arasındaki iletişimi sağlayan, aynı zamanda diğer uygulama yazılımlarını çalıştırmaktan sorumlu olan sistem yazılımıdır.
DetaylıLinux un Tarihsel gelişimi
Linux un Tarihsel gelişimi Unix, 1969 yılında, Ken Thompson ve Dennis Ritchie tarafından Bell Laboratuvarları'nda geliştirilmiş, çok kullanıcılı, çok görevli yapıyı destekleyen bir bilgisayar işletim sistemidir.
DetaylıEKLER EK 12UY0106-5/A4-1:
Yayın Tarihi: 26/12/2012 Rev. :01 EKLER EK 12UY0106-5/A4-1: nin Kazandırılması için Tavsiye Edilen Eğitime İlişkin Bilgiler Bu birimin kazandırılması için aşağıda tanımlanan içeriğe sahip bir eğitim programının
DetaylıYazılım Mühendisliğine Giriş 2018 GÜZ
Yazılım Mühendisliğine Giriş 2018 GÜZ 1 İşletim Sistemi (Operating System) 2 Unix İşletim Sistemi Unix AT&T çalışanları tarafından Bell Laboratuvarlarında 1969 yılında geliştirilmiştir. Farklı platformlar
DetaylıLinux Ubuntu Kurulumu
Linux Ubuntu Kurulumu Elbistan Meslek Yüksek Okulu 2016 2017 Bahar Yarıyılı https://wiki.ubuntu-tr.net/index.php?title=kurulum https://wiki.ubuntu-tr.net/index.php?title=ubuntu_linux_kurulum_rehberi Öğr.Gör.Murat
DetaylıPHP ile İnternet Programlama
PHP ile İnternet Programlama Doç.Dr. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü 1. BÖLÜM: Bilgisayarımızı PHP ye Hazırlamak PHP Yorumlayıcısı ve Sunucu Yazılımı
DetaylıTemel Linux Eğitimi. İçindekiler
Temel Linux Eğitimi İçindekiler 1. Linux Topluluğu ve Açık Kaynak Sistemlerde Kariyer İmkanları...3 1.1 Linux tarihsel gelişim ve popüler İşletim Sistemleri...3...3...3...3 1.2 Ana Açık Kaynak Uygulamalar...3...3...3...3
DetaylıParalel Hesaplama - Beowulf Cluster
Paralel Hesaplama - Beowulf Cluster Bahadır Demircioğlu Ekim, 2013 Ev kullanıcıları büyük hesaplama gücüne ihtiyaç duyduğunda sahip oldukları işlemci gücü ya da RAM miktarı yetersiz gelecektir. Bu sorunları
DetaylıTemel Bilgi Teknlolojileri 1. Ders notları 5. Öğr.Gör. Hüseyin Bilal MACİT 2017
Temel Bilgi Teknlolojileri 1 Ders notları 5 Öğr.Gör. Hüseyin Bilal MACİT 2017 Windows işletim sistemi Kullanıcıya grafik arabirimler ve görsel iletilerle yaklaşarak, yazılımları çalıştırmak, komut vermek
DetaylıEYLÜL 2012 İŞLETİM SİSTEMLERİ. Enformatik Bölümü
EYLÜL 2012 İŞLETİM SİSTEMLERİ İÇERİK 2 2 Yazılım nedir? Yazılım türleri nelerdir? İşletim sistemi nedir? İşletim sisteminin özellikleri İşletim sistemleri Unix Linux Windows Mac OS Android Yazılım Yazılım(Software),
DetaylıİÇERİK YÖNETİM SİSTEMİ (CMS) Bir web sitesi yayınlamak için yapılması gerekenler:
İÇERİK YÖNETİM SİSTEMİ (CMS) Bir web sitesi yayınlamak için yapılması gerekenler: Yer satın alınır. İsim tescil ettirilir. Ftp ile wordpress klasörü upload edilir. Kendi bilgisayarımızda web sitesi yayınlamak
Detaylıİşletim Sistemi. BTEP205 - İşletim Sistemleri
İşletim Sistemi 2 İşletim sistemi (Operating System-OS), bilgisayar kullanıcısı ile bilgisayarı oluşturan donanım arasındaki iletişimi sağlayan ve uygulama programlarını çalıştırmaktan sorumlu olan sistem
DetaylıKampüs Ağlarında Köprü-Güvenlik Duvarı (Bridge Firewall) ve Transparent Proxy
Kampüs Ağlarında Köprü-Güvenlik Duvarı (Bridge Firewall) ve Transparent Proxy Volkan Sönmez Süleyman Demirel Üniversitesi Bilgi İşlem Daire Başkanlığı 1. Giriş Bu bildiride kampüs ağlarında transparent
DetaylıBu makalede 2003 sunucu, Windows 2003 Server anlamına gelmektedir. Aşağıda yapılan işlemler 2003 R2 sunucu üzerinde denenmiş ve çalıştırılmıştır.
WINDOWS 2003 SUNUCULARI ÜZERĐNE PHP YÜKLENMESĐ ERDAL YAZICIOĞLU erdal(at)gmail.com http://barbarossa41.wordpress.com Merhabalar, Çözümpark.com adresinde bir kullanıcı ASP ve PHP yi aynı sunucu üzerinde
DetaylıINTERNET BAĞLANTISININ KURULMASI İÇİN GEREKLİ YÖNLENDİRİCİ AYARLARI
INTERNET BAĞLANTISININ KURULMASI İÇİN GEREKLİ YÖNLENDİRİCİ AYARLARI Not: Bu klavuza geçmeden önce, ürününüzün paketinden çıkan Hızlı Kullanım Klavuzu nda açıklanan adımları gerçekleştiriniz. Internet Bağlantısının
DetaylıÖrnek bir kullanım ve bilgisayar ağlarını oluşturan bileşenlerin özeti
Bu sayfaları okuduğunuza göre bir şekilde bilgisayarlar ve bilgisayar ağlarıyla ilişkiniz olduğunu biliyorum. Ancak yine de en başta niçin bilgisayar ağı kullanıyoruz sorusunun cevabını vermekle işe başlayabiliriz.
DetaylıBağlantı Kılavuzu. Desteklenen işletim sistemleri. Yazıcı yükleme. Bağlantı Kılavuzu
Sayfa 1 / 5 Bağlantı Kılavuzu Desteklenen işletim sistemleri Yazılım ve Belgeler CD'sini kullanarak, yazıcıyı aşağıdaki işletim sistemlerine kurabilirsiniz: Windows 8 Windows 7 SP1 Windows 7 Windows Server
DetaylıÖğr.Gör. Gökhan TURAN www.gokhanturan.com.tr. Gölhisar Meslek Yüksekokulu
Öğr.Gör. Gökhan TURAN www.gokhanturan.com.tr Gölhisar Meslek Yüksekokulu Bilgisayarın Yapısı Donanım (Hardware): Bir bilgisayara genel olarak bakıldığında; Kasa, Ekran, Klavye, Fare, Yazıcı, Hoparlör,
Detaylıwww.airties.com 7/24 destek hattı 444 0 239 Kolay kurulum CD si Üç yıl garanti Üç yıl garanti YM.WR.5341.UM.TR.D01REV07062011
www.airties.com Kolay kurulum CD si Üç yıl garanti 7/24 destek hattı 444 0 239 7/24 destek hattı 444 0 239 Üç yıl garanti YM.WR.5341.UM.TR.D01REV07062011 Kablosuz yaşam Hızlı kurulum kılavuzu Kablosuz
DetaylıSIMAN KULLANIM KILAVUZU
SIMAN KULLANIM KILAVUZU Önder Öndemir SIMAN Simülasyon programı Model Çatı ve Deneysel Çatı olmak üzere iki kısımdan oluşur. Model çatı genel itibariyle modullerin ve işlem bloklarının yazıldığı kısımdır.
DetaylıProFTPD FTP Sunucusu. Devrim GÜNDÜZ. TR.NET Sistem Destek Uzmanı. devrim@gunduz.org
Devrim GÜNDÜZ TR.NET Sistem Destek Uzmanı devrim@gunduz.org http://seminer.linux.org.tr http://belgeler.linux.org.tr http://lkd.belgeler.org http://www.linux.org.tr/belgeler.php http://www.gunduz.org/belgeler.php
DetaylıQuedra L MON Log Yönetim ve Güvenli Kayıt Yazılımı
PC veya Server Üzerinde Quedra Kurulumu Önemli Notlar : Kurulum sırasında Quedra a vereceğiniz IP adresinin internete çıkışında bir kısıtlama olmadığından emin olunuz. Özellikle Firewall veya modem içerisindeki
DetaylıMOODLE UZAKTAN ÖĞRETİM SİSTEMİ
MOODLE UZAKTAN ÖĞRETİM SİSTEMİ ÖZET Genel Bilgiler Moodle nedir? Sistem Gereksinimleri Moodle Sisteminin Kurulumu Ders ve kategori eklenmesi Bir dersin sistem özellikleri İstatistikler Sonuç ve öneriler
DetaylıAntiKor Güvenlik Sunucumu nereye yerleştirmeliyim?
AntiKor Güvenlik Sunucumu nereye yerleştirmeliyim? AntiKor Güvenlik sunucusu, yerel ağ ile interneti sağlayan DSL modem veya Router arasına girerek bütün İnternet trafiğinin üzerinden geçmesini sağlar
Detaylı-Floating, Wan ve Lan arayüzleri için ayrı kural yazma alanı vardır.
PfSense, FreeBSD tabanlı bir dağıtım olarak, BSD sağlamlığını taşıyan, son zamanlarda adından sıkça söz ettiren oldukça gelişmiş ve yetenekli bir güvenlik duvarı dağıtımıdır. Psense kullanılmaya başlandığı
DetaylıLİNUX İŞLETİM SİSTEMİNİN KÖPRÜ MODUNDA ÇALIŞTIRILMASI VE GÜVENLİK DUVARI İŞLEMLERİ
LİNUX İŞLETİM SİSTEMİNİN KÖPRÜ MODUNDA ÇALIŞTIRILMASI VE GÜVENLİK DUVARI İŞLEMLERİ Belge Hakkında Bu belge GNU Free Documentation Licence ı ile kaynak gösterilmek ve önceden yazarından izin alınmak kaydıyla
DetaylıPERKON PDKS Kurulum ve hızlı başlangıç rehberi
Oluşturma 02.11.2015 Revizyon: 19.01.2016 Rev. No: 03 Yazan: Süleyman FAKİR Düzenleyen: F. DELİRİ PERKON PDKS Kurulum ve hızlı başlangıç rehberi 1) PDKS Kurulumu, Lisans Onaylaması Ve Veri Tabanı Ayarları
DetaylıBİT in Temel Bileşenleri (Yazılım-1)
Ders 4 BİT in Temel Bileşenleri (Yazılım-1) BİLGİ & İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ 1 Yazılım, değişik ve çeşitli görevler yapma amaçlı tasarlanmış elektronik araçların, birbirleriyle haberleşebilmesini ve uyumunu
DetaylıCisco 881 Router ve AirLink ES4X0, WAN Failover Tanımı
Cisco 881 Router ve AirLink ES4X0, WAN Failover Tanımı AirLink ES4X0, diğer bir router ile birlikte kullanıldığında birden fazla bilgisayar veya cihaz için esas bağlantı noktası ve internet üzerinden yedekleme
Detaylıİşletim Sistemi Nedir?
İşletim Sistemi Nedir? İşletim sistemi, bilgisayar açılırken hafızaya yüklenen, bilgisayar donanım kaynaklarını yöneten ve çeşitli uygulama yazılımları için hizmet sağlayan genel amaçlı bir yazılımdır.
DetaylıUbuntu Terminal Server Ve Uzak Masaüstü Sunucusu
Ubuntu Terminal Server Ve Uzak Masaüstü Sunucusu Ünal YILMAZ unalyilmaz@hotmail.com Hakkımda 1976 da İstanbul da doğdum. Haydarpaşa Endüstri Meslek Lisesi Elektrik, Anadolu Üni. Önlisans Halkla ilişkiler,
DetaylıDosya/Dizin İzinleri. Okuma (r) Yazma (w) Çalıştırma (x) Dosya içeriğini görebilir mi? (Klasörler için) dosya listesini alabilir mi?
Dosya/Dizin İzinleri Linux te temel dosya sistemi güvenliği kullanıcıların dosya ve dizinler üzerindeki erişim izinlerinin belirlenmesiyle sağlanır. Bir dosya veya dizinlere ait 3 tür izin vardır: - Dosya
DetaylıAirTies Kablosuz Erişim Noktası (Access Point) olarak kullanacağınız cihazı bilgisayarınıza bağlayarak ayarlarını yapabilirsiniz.
USB Disk Paylaşımı Değerli Müşterimiz, AirTies desteklediği USB Tak&Paylaş özelliği ile hiçbir ekstra donanıma ihtiyaç duymadan yaygın olarak kullanılan standart USB disk sürücülerinizi tüm ağınıza paylaştırmanıza
DetaylıBilgisayar Mühendisliğine Giriş. Yrd.Doç.Dr.Hacer KARACAN
Bilgisayar Mühendisliğine Giriş Yrd.Doç.Dr.Hacer KARACAN İŞLETİM SİSTEMLERİ Bilinen İşletim Sistemleri İşletim Sistemlerinin Görevleri İşletim Sistemlerinin Gelişim Evresi İşletim Sistemi Türleri İşletim
Detaylıİşletim Sistemleri; İÇERİK. Yazılım BİLGİ TEKNOLOJİLERİ VE UYGULAMALARI 19.10.2015. 3 Yazılım Türleri
İÇERİK 2 BİLGİ TEKNOLOJİLERİ VE UYGULAMALARI İşletim Sistemleri ÖĞR. GÖR. HASAN ALİ AKYÜREK Yazılım nedir? Yazılım türleri nelerdir? İşletim sistemi nedir? İşletim sisteminin özellikleri İşletim sistemleri
Detaylı5651 ve 5070 Sayılı Kanun Tanımlar Yükümlülükler ve Sorumluluklar Logix v2.3 Firewall. Rekare Bilgi Teknolojileri
5651 ve 5070 Sayılı Kanun Tanımlar Yükümlülükler ve Sorumluluklar Logix v2.3 Firewall 5651 Sayılı Kanun Kanunun Tanımı : İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen
DetaylıBİLGİ İŞLEM DERS 3. Yrd Doç Dr. Ferhat ÖZOK MSGSU FİZİK BÖLÜMÜ MSGSU FİZİK BÖLÜMÜ
BİLGİ İŞLEM MSGSU FİZİK BÖLÜMÜ DERS 3 Yrd Doç Dr. Ferhat ÖZOK MSGSU FİZİK BÖLÜMÜ TEMEL LINUX KOMUTLARI Bütün işletim sistemlerinde grafik arayüz yardımı herhangi bir komut yazmadan işlemler gerçekleştirilebilir
DetaylıYerel Okul Sunucusu Uygulama Yazılımları Prototipi
TECHNOLOGY SOLUTIONS Yerel Okul Sunucusu Uygulama Yazılımları Prototipi Test ve Kabul Raporu TRscaler Technology Solutions 2013 A N K A R A Ü N İ V E R S İ T E S İ T E K N O L O J İ G E L İ Ş T İ R M E
DetaylıBilg-101. Bölüm 6. Bilgisayar Ağları. Ne Öğreneceğiz? Bilgisayar Ağı Nedir?
Bilg-101 Bölüm 6 Bilgisayar Ağları 2006 Prentice-Hall, Inc Slide 1 Ne Öğreneceğiz? Bilgisayar Ağı Bilgisayar Ağlarının Avantaj ve Dezavantajları Bilgisayar Ağlarında Protokol ün önemi Ağ Çeşitleri Yerel
DetaylıBİLGİ NOTU. SpeedTouch 585 Kablosuz ADSL Router
BİLGİ NOTU SpeedTouch 585 Kablosuz ADSL Router SpeedTouch 585 Kablolu Ethernet Kurulumu (MS Windows 98) 1. 2. SpeedTouch Kurulum CD sini taktıktan sonra lütfen bekleyiniz. SpeedTouch Kurulum Sihirbazı
DetaylıTemel Kavramlar-2. Aşağıda depolama aygıtlarının kapasitelerini inceleyebilirsiniz.
Temel Kavramlar-2 Byte = 8 Bit in bir araya gelmesiyle oluşan bellektir. Bilgisayarın tanıdığı harf rakam ve özel karakterlerden her biri 1 byte lık yer kaplar. Yani her bir harfin 1 veya 0 dan oluşan
DetaylıPardus ta Komutlarla Çalışmak
KONSOL KOMUTLARI Pardus ta Komutlarla Çalışmak Pardus üzerinde şu ana kadar tüm işlemlerimizi grafik ara yüz ile fare ve klavyeyi kullanarak gerçekleştirdik. Şimdiye kadar yaptığımız tüm işlemler ve daha
DetaylıInternet Nedir? Devlet Kurumları. Internet Servis Sağlayıcılar. Lokal Ağ. Eğitim Kurumları. Kişisel Bilgisayar. Dizüstü Bilgisayar.
İnternet Nedir? Internet Nedir? Internet, bilgisayar ağlarını kapsayan uluslararası bir ağdır. Farklı büyüklükteki ve tipteki birbirinden bağımsız binlerce bilgisayar ağından oluşur. Bu ağların her birinde
DetaylıVeri Tabanı Yönetim Sistemleri Bölüm - 02
Veri Tabanı Yönetim Sistemleri Bölüm - 02 İçerik Web sunucusunun yapılandırılması için gerekli yazılımların temini Yazılımlarının sunucuya yüklenmesi Ön test Uygulama yazılımlarının yapılandırılması Son
DetaylıLinux Kurulumu (Sürüm 1.52) İçindekiler
Linux Kurulumu (Sürüm 1.52) İçindekiler 1. Kurulum Başlangıcı 2. Kurulum Yönergeleri 3. Uygulama Çalıştırma Yönergeleri 4. Uygulama Kaldırma 5. Notlar 6. Ek: Sürüm 1.5.2 7. Logoların değiştirilmesi 8.
DetaylıVmware Esx Server Nedir Ve Ne İşe Yarar
Vmware Esx Server Nedir Ve Ne İşe Yarar VMware 1999 yılında kurulumuş bir şirket ve ilk ürünü hepimizin de bildiği VMware Workstation'dır. Bu ürün PC lerimize kurduğumuz ve Windows ile aynı zamanda diğer
DetaylıTemel Linux Komutları
Yrd.Doç.Dr. Murat Olcay ÖZCAN Temel Linux Komutları Linux Komut Yapısı Örnek: > ls l /home/coldfish > cd /home/coldfish Yardım Komutları Linux ta komutlar hakkında yardım
Detaylı3. DOSYA SİSTEMİ VE ÇALIŞMA MANTIĞI
3. DOSYA SİSTEMİ VE ÇALIŞMA MANTIĞI 3.1. Dosya Sistemi Dosya sistemi disk üzerindeki dosyaların organize edilmesidir. Bir işletim sisteminin bir disk veya bölümleri üzerindeki dosyalarının izlerini bulmak
DetaylıAirTies Kablosuz Erişim Noktası (Access Point) olarak kullanacağınız cihazı bilgisayarınıza bağlayarak ayarlarını yapabilirsiniz.
VLAN Yapılandırma Değerli Müşterimiz, VLAN özelliği ile yerel ağınızı segmentlere ayırarak bölebilir ve aynı ağ geçidini kullanarak internete çıkabilen bu segmentlerin birbirlerine erişimlerini engelleyebilirsiniz.
Detaylı$ rm dosya1 dosya2 dosya3 dosya4 dosya5 dosya6 dosya7 dosya8
Joker karakterler Günlük Linux kullanımında çok defa bir operasyonu tek seferde birden fazla nesne için çalıştırmak isteyebileceğiniz (rm gibi) durumlarla karşılaşabilirsiniz. Böyle durumlarda, aşağıdaki
DetaylıSistem Programlama. (*)Dersimizin amaçları Kullanılan programlama dili: C. Giriş/Cıkış( I/O) Sürücülerinin programlaması
Sistem Programlama Sistem programlama bilgisayar mühendisliğinin bir alanı olup karmaşık sistemlerin ve bu sistemlerin parçalarının ile ilgilenir. İşletim Sistemlerinin Programlaması Giriş/Cıkış( I/O)
DetaylıCYGWIN KURULUMU ve KULLANIMI
CYGWIN KURULUMU ve KULLANIMI Cygwin, Microsoft Windows işletim sistemi üzerinde çalışan, open source, bir UNIX simülatörüdür. Cygwin`in asıl amacı *nix türevi sistemlerde yer alan yazılımların Windows
DetaylıİŞLETİM SİSTEMLERİ. (Operating Systems)
İŞLETİM SİSTEMLERİ (Operating Systems) İşletim Sistemi Tanımı, Görevleri, Bilinen İşletim Sistemleri Çok Kullanıcılı Sistemler, Bellek Yönetim Birimi Linux ve Windows Ailesi, Bilinen İşletim Sistemleri
Detaylı08224 Sunucu İşletim Sistemleri
Ders Tanıtım Sunumu 08224 Sunucu İşletim Sistemleri Elbistan Meslek Yüksek Okulu 2013 2013 Bahar Yarıyılı 26-27 Şub. 2013 Öğr. Gör. Murat KEÇECİOĞLU 1980 li yıllarda ortaya çıkan Personal Computer sistemlerden
DetaylıBağlantı Kılavuzu. Desteklenen işletim sistemleri. Yazıcıyı Yazılım ve Belgeler CD'sini kullanarak kurma. Bağlantı Kılavuzu
Sayfa 1 / 6 Bağlantı Kılavuzu Desteklenen işletim sistemleri Yazılım ve Belgeler CD'sini kullanarak, yazıcıyı aşağıdaki işletim sistemlerine kurabilirsiniz: Windows 7 Windows Server 2008 R2 Windows Server
DetaylıBilgi ve Olay Yönetim Sistemi
1 Bilgi ve Olay Yönetim Sistemi Kurulum Kılavuzu Ağustos 2017 Versiyon Sürüm 2.2.5 2 İçindekiler Bilgi ve Olay Yönetim Sistemi... 1 1. Sistem Gereksinimleri... 3 2. Kurulum... 3 3. Lisanslama... 7 4. Windows
Detaylıecyber Kullanıcı Kılavuzu 1 / 1 1. ecyber hakkında... 1 2. Sistem gereksinimleri:... 2 Donanım:... 2 Yazılım:... 2 3. Kullanım Rehberi...
ecyber Kullanıcı Kılavuzu 1 / 1 1. ecyber hakkında... 1 2. Sistem gereksinimleri:... 2 Donanım:... 2 Yazılım:... 2 3. Kullanım Rehberi... 3 İndirme... 3 Sunucu yazılım kurulumu... 3 Kurulum sayfası çıkacaktır...
DetaylıAşağıda listelenen temel linux komutları bilgisayarınızın komut satırında çalıtırılacaktır.
Genel amaçlı komutları Aşağıda listelenen temel linux komutları bilgisayarınızın komut satırında çalıtırılacaktır. help Kabuk komutlarının listesini gösterir. Bu komutların herbiri için help komut_ismi
DetaylıTecCom TecLocal Programı Kurulum ve Yapılandırma Rehberi
TecCom TecLocal Programı Kurulum ve Yapılandırma Rehberi Giriş: TecLocal programı TecCom elektronik ticaret platformu üzerinden sisteme kayıtlı tedarikçi/distribütör firmalara bağlanmayı sağlayan ücretsiz
Detaylıİnternet Programcılığı
1 PHP le Ver tabanı İşlemler Yaptığımız web sitelerinin daha kullanışlı olması için veritabanı sistemleri ile bağlantı kurup ihtiyaca göre verileri okuyup yazmasını isteriz. 1.1 Veritabanı Nedir? Veritabanı
DetaylıBİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ VE YAZILIM DERSİ
BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ VE YAZILIM DERSİ İNTERNET VE AĞLAR İnternet Nedir? Dünya genelindeki bilgisayar ağlarını ve kurumsal bilgisayar sistemlerini birbirine bağlayan elektronik iletişim ağıdır. İnternetin
DetaylıWindows İşletim Sistemi
Windows İşletim Sistemi Bilgisayar (Özellikler) Bilgisayarınızın özelliklerini görüntülemek için : Masaüstünde Bilgisayar simgesine sağ tıklayarak Özellikler e tıklayın. Çıkan pencerede bilgisayarınızda
DetaylıÖğr.Gör. Gökhan TURAN www.gokhanturan.com.tr. Gölhisar Meslek Yüksekokulu
Öğr.Gör. Gökhan TURAN www.gokhanturan.com.tr Gölhisar Meslek Yüksekokulu İnternet Nedir? Internet, birçok bilgisayar sisteminin birbirine bağlı olduğu, dünya çapında yaygın olan ve sürekli büyüyen bir
DetaylıYrd. Doç. Dr. A. Burak İNNER
Yrd. Doç. Dr. A. Burak İNNER Kocaeli Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Yapay Zeka ve Benzetim Sistemleri Ar-Ge Lab. http://yapbenzet.kocaeli.edu.tr $ ping Bu komut uzak makineye
DetaylıYandex mail ve disk kullanım rehberi
Yandex mail ve disk kullanım rehberi Tüm personelin ortak bir platformda uyumlu çalışmasını destekleyecek bilgi teknolojisi ücretsiz bir şekilde kurumunuz için hayata geçirildi. Sistem ve sunucu yatırımı
DetaylıWeb Servis-Web Sitesi Bağlantısı
Web Servis-Web Sitesi Bağlantısı MCKS İthalatçı web servisleri internet üzerinden güvenli şekilde erişime açılmıştır. Erişime ait ağ bağlantısı aşağıda şematik olarak gösterilmiştir. Şekil - 1: MCKS-ithalatçı
DetaylıHızlı Başlangıç Kılavuzu
Hızlı Başlangıç Kılavuzu 1. Adım Windows Server 2012'yi Yükleme Bilgisayarınız Windows Server 2012 yüklenmiş olarak teslim edildiyse, 1. Adım'ı atlayabilirsiniz. Yükleme Yönergeleri Yükleme yönergeleri,
DetaylıORDU ÜNİVERSİTESİ BİLGİ İŞLEM DAİRESİ BAŞKANLIĞI HİZMET ENVANTERİ TABLOSU
ORDU ÜNİVERSİTESİ BİLGİ İŞLEM DAİRESİ BAŞKANLIĞI HİZMET ENVANTERİ TABLOSU HİZMETİ SUNMAKLA GÖREVLİ / YETKİLİ KURUMLARIN / BİRİMLERİN ADI HİZMETİN SUNUM SÜRECİNDE SIRA NO KURUM KODU STANDART DOSYA PLANI
DetaylıLinux e Giriş ve Dağıtımlar
Linux e Giriş ve Dağıtımlar Yrd. Doç. Dr. Murat Olcay ÖZCAN Linux Nedir? Linux, UNIX benzeri, serbestçe dağıtılabilen, çok kullanıcılı, çok görevli ve güçlü bir işletim sistemidir. Linux un kalbi olan
DetaylıPHP 1. Hafta 2.Sunum
PHP 1. Hafta 2.Sunum Hello World Bu derste görülecekler WAMP ve PHP Hosting kavramı ve bizi neden ilgilendirmediği Domain ve localhost kavramları www klasörü İlk PHP kodunun
DetaylıAutofs. Hüseyin Kaya hkaya@be.itu.edu.tr
Autofs Hüseyin Kaya hkaya@be.itu.edu.tr 30 Eylül 2001 İçindekiler 1 Kurulum 2 1.1................................... 2 2 Konfigürasyon Dosyaları 3 3 Uygulama 4 3.1 Kullanıcı Dizinlerinin Düzenlenmesi...............
DetaylıWiFi Relay Sayfa 1 / 11. WiFi Relay. Teknik Döküman
WiFi Relay Sayfa 1 / 11 WiFi Relay Teknik Döküman WiFi Relay Sayfa 2 / 11 1. ÖZELLĐKLER 100.0mm x 80.0mm devre boyutları 12/24 VDC giriş gerilimi Giriş ve çalışma gerilimini gösteren LED ler 4 adet, 12/24V,
Detaylı-Bilgisayarı oluşturan iki temel unsurdan diğeri ise YAZILIM dır.
YAZILIM -Bilgisayarı oluşturan iki temel unsurdan diğeri ise YAZILIM dır. Elektronik cihazların belirli bir işi yapmasını sağlayan ve komutlardan oluşan programların tümüne verilen isimdir. Yazılım temelde
Detaylıhttp://www.fatihbasaran.com.tr
http://www.fatihbasaran.com.tr FmB Network Tools Kurulum ve Kullanım Rehberi 1) Kurulum a) Hazırlık Eğer indirmediyseniz, yazılımın bir kopyasını aşağıdaki adresten edinebilirsiniz. Kurulum öncesinde tüm
DetaylıBağlantı Kılavuzu. Yazıcıyı yerel olarak yükleme (Windows) Yerel yazdırma nedir? Yazıcıyı Yazılım ve Belgeler CD'sini kullanarak kurma
Sayfa 1 / 6 Bağlantı Kılavuzu Yazıcıyı yerel olarak yükleme (Windows) Not: Yazılım ve Belgeler CD'si işletim sistemini desteklemiyorsa, Yazıcı Ekle Sihirbazı'nı kullanmanız gerekir. Yazıcı yazılımının
DetaylıSunucu İşletim Sistemini Ayarlamak ve Yönetmek. Elbistan Meslek Yüksek Okulu Bahar Yarıyılı
Sunucu İşletim Sistemini Ayarlamak ve Yönetmek Elbistan Meslek Yüksek Okulu 2015 2016 Bahar Yarıyılı Öğr.Gör. Murat KEÇECİOĞLU 9 Mar. 2016 Sunucunu yönet (manage your server) Başlat menüsünü tıkladığımızda
DetaylıDersin Konusu ve Amaçları: Ders P lanı: Bölüm 1: Bilgi Teknolojilerinde Temel Kavramlar
Bilgi Teknolojileri ve Uygulamalarına Giriş Dersin Konusu ve Amaçları: Bu dersin amacı daha önce bilgisayar ve bilgi teknolojileri alanında herhangi bir bilgi ve/veya deneyime sahip olmayan öğrenciye bilgi
DetaylıÖĞRENME FAALİYETİ 2 ÖĞRENME FAALİYETİ 2
ÖĞRENME FAALİYETİ 2 ÖĞRENME FAALİYETİ 2 AMAÇ Kablosuz kişisel alan ağlarda kullanılan teknolojileri kavrayıp wi-fi ve bluetooth ağ cihazlarını tanıyacak, kablosuz kişisel alan ağ kurulumunu yapabileceksiniz.
Detaylı