ĠKĠ FARKLI TRAKTÖRDE 200 SAAT SÜRE ĠLE KULLANILAN ĠKĠ FARKLI MOTOR YAĞININ BĠLEġĠMĠNDE BULUNAN ELEMENTLER ÜZERĠNE BĠR ARAġTIRMA

Transkript

1 18.Ulusal Tarýmsal Mekanizazyon Kongresi Tekirdað 226 ĠKĠ FARKLI TRAKTÖRDE 200 SAAT SÜRE ĠLE KULLANILAN ĠKĠ FARKLI MOTOR YAĞININ BĠLEġĠMĠNDE BULUNAN ELEMENTLER ÜZERĠNE BĠR ARAġTIRMA The investigation on the determination of elements composition of two different types of engine oil used for 200 hours in two different models of the tractors. Erdal KILIÇ 1 Selçuk ARIN 2 ÖZET Bu araģtırmanın amacı motor yağlarının tarım traktörlerinde kullanılması sonucu yağlarda oluģan kirleticileri tespit etmek, kirleticilerin motor yağları üzerindeki fiziksel ve kimyasal etkilerini incelemek ve bu kirleticilerin kaynağını saptamaktır. Bu amaçla iki farklı tip motor yağı (SUPER V 20W/50 ve TERRAK 15W/40) iki farklı model traktörde (MF-285 ve FIAT 60-56) 200 saat kullanılmıģ ve laboratuvarda motor yağında bulunan kurģun, silisyum, kalay, fosfor, alüminyum, molibden, sodyum, demir, gümüģ, nikel, krom, kalsiyum, magnezyum, çinko, bakır, kükürt elementlerinin miktarlarını belirlemek için analizler yapılmıģtır. Analizler sonucunda belirlenen elementlerin motor yağının bileģiminden, yağlara katılan katıklardan ve kirleticilerden meydana geldiği belirlenmiģtir. ABSTRACT The purpose of research is the determine the contaminators of oil that is formed in agricultural traktor engines, investigate physical and checimal effects and obtain the source of these contaminators. For that reason two different types of engine oil (SUPER V 20W/50 - TERRAK 15w/40) used for 200 hours in two models of tractor (MF-285 and FIAT 60-56) and analyses were done in the laboratory. As a results of analyses concentrations of phosphorus (P), aluminium (A), tin (Sn), silisium (Si), lead (Pb), nickel (Ni), molybdenum (Mo), sodium (Na), iron (Fe), silver (Ag), chromiun (Cr), calcium (Ca), magnesium (Mg), Zinc (Zn), Copper (Cu) and sulphur (S) elements of oil were determined. In the research it has been found that the elements obtained from tests were formed by composition of engine oil, additives and contaminators. 1 Yard.Doç.Dr. Trakya Üniversitesi Tekirdağ Meslek Yüksekokulu Tarım Makinaları Bölümü 2 Prof.Dr. Trakya Üniversitesi Tekirdağ Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları Bölümü

2 18.Ulusal Tarýmsal Mekanizazyon Kongresi Tekirdað 227 GĠRĠġ Ġki katı cismi birbirinden ayırmak ve sürtünme kuvvetini minimize ederek, kolay hareketi sağlamak için kullanılan maddeye yağlama yağı adı verilir. Teknolojinin geliģmesine paralel olarak, hayvansal ve bitkisel yağların yerine, petrol ana yağ kaynağı olmuģtur. Ham petrolün rafinasyonu sonucunda elde edilen baz yağlardan istenen özellikleri elde etmek için, birbirleri ile karıģtırılarak, gerekiyorsa katkı maddeleri ilave edilerek kullanılmaktadırlar. TOMĠZAWO vd. (1996), yaptıkları araģtırmada traktörlerde kullanılan motor yağlarının sürtünme ve aģınmaya karģı dayanıklı olmaları için % oranında molibdenli bileģikler, % oranında yağlı asit esterleri, % oranında çinkodifosfatlı bileģikler, % oranında kalsiyumfosfatlı bileģikler, % oranında bor bileģikler kapsamaları gerektiğini saptamıģlardır. MATERYAL VE YÖNTEM Materyal Bu araģtırma yılları arasında Trakya bölgesinde tarımda kullanılan traktörler üzerinde tarla koģullarında yapılmıģtır. Denemede materyali olarak seçilen traktörler üzerinde, çiftçilerin yaygın olarak tercih ettiği Super V 20W/50 ve Terrak 15W/40 yağları 200 saat süreyle kullanılmıģ olup bu süre sonunda bu yağlarda bulunan elementlerin analizleri British Petrol Anonim ġirketi 'ne ait Gemlik/BURSA Laboratuvarlarında yapılmıģtır. Denemede Trakya Yöresindeki çiftçilerin yoğun olarak kullandığı MF-285 ve FIAT marka traktörler kullanılmıģtır. Bu iki traktör modeline ait 5 'er tane traktöre önce Super V 20W/50 yağı konularak 200 saat çalıģtırıldıktan sonra aynı iģlem Terrak 15W/40 yağı için tekrarlanmıģtır Denemede, kullanılmıģ yağların katık elementlerinin, ağır metallerin ve kirletici elementlerin tayini için BAIRD ICP 2000 model, ICP-OES (Inductively Coupled Plasma Optical Emission Spectrometry) cihazı kullanılmıģtır. Yöntem Denemede yağ değiģim saati gelen traktör düz bir zemin üzerine alınarak motor normal çalıģma sıcaklığına gelinceye kadar boģta, yüksüz olarak 10 dakika çalıģtırıldıktan sonra stop edilmiģtir. Daha sonra karter yağ değiģim tapası açılarak motor yağı temiz bir kaba boģaltılmıģtır. Kap içerisindeki kullanılmıģ yağ karıģtırılarak içerisinden bir litre örnek alınmıģ ve örnekler etiketlenmiģtir (ANONYMOUS, 1987). Motor yağı iyice boģaltıldıktan sonra karter tapası kapatılarak deneme konusu yağlar yağ çubuğu normal seviyesine kadar doldurulmuģtur. Bu esnada denemede adı geçen tüm traktörlere temiz yağ konmadan önce, motor yağ filtresi değiģtirilip, motorların hava filtreleri temizlenmiģtir. Traktörlerin 200 saatlik çalıģma periyodu boyunca motorlara yağ ilavesi yapılmamıģ ve yağa herhangi bir katık katılmamıģtır (ANONYMOUS, 1996).

3 18.Ulusal Tarýmsal Mekanizazyon Kongresi Tekirdað 228 Denemede, kullanılmıģ yağların katık elementlerinin, ağır metallerin ve kirletici elementlerin tayini için ASTM D 'in (American Society for Testing and Materials) değiģtirilmiģ Ģekli olan 202/ICPOES1 test yöntemi uygulanmıģtır. Element analizi denemeleri 2x2 faktoriyel deneme desenine göre 5 tekerrürlü olarak yürütülmüģtür. (DÜZGÜNEġ vd., 1983) BULGULAR VE TARTIġMA AraĢtırmada ele alınan Terrak 15W/40 ve Super V 20W/50 yağlarında yapılan analizler sonucunda yağların içindeki kurģun, silisyum, kalay, demir, bor, alüminyum, nikel, fosfor, molibden, sodyum, potasyum, gümüģ, krom, mangan, kalsiyum, magnezyum, çinko, bakır, kükürt elementlerinin konsantrasyonları saptanmıģtır. KurĢun konsantrasyonu sonuçları Yapılan element tayini analizinde elde edilen kurģun konsantrasyonu değerleri Çizelge 1 de verilmiģtir. Yapılan istatistiki kontrollerde yağlar (F=0.01), traktörler (F=0.22), yağ ve traktörler birlikte incelendiğinde (F=2.69) elde edilen kurģun konsantrasyonu değerleri arasında farklılık saptanmamıģtır. Çizelge 1. KurĢun konsantrasyonu değerleri (ppm). Terrak MF A W/40 FIAT-60/ A Süper V MF A w/50 FIAT-60/ A ORTALAMALAR KurĢun konsantrasyonu artıģının motor parçalarının aģınmasından kaynaklandığı bildirilmektedir (SCHULZ ve EVRIDGE, 1989). Analiz sonuçlarına göre traktör ve yağ tipleri arasındaki farklılaģmanın yağlama donanımının veriminden, imalatçı firmaların motor parçaları içerisine kattıkları kurģun oranından ve motorun aģıntı durumundan kaynaklandığı düģünülmektedir. Silisyum konsantrasyonu sonuçları Analizlerde elde edilen silisyum konsantrasyonu değerleri Çizelge 2 'de verilmiģtir. Yapılan istatistiki incelemeler sonucunda silisyum konsantrasyonuna ait traktörler arasında fark olmadığı (F=0.04), ancak yağ çeģitleri arasındaki farkın önemli olduğu tesbit edilmiģtir (F=16.35). Yağ çeģidi ve traktör tipinin etkisi birlikte düģünüldüğünde ise farkın istatistiki olarak önemli olmadığı saptanmıģtır (F=0.26). Analiz sonuçlarına göre Terrak 15W/40 yağı kullanıldığında her iki traktör tipinde de silisyum konsantrasyonu oldukça düģük olarak saptanırken Super V 20W/50 yağı kullanıldığında durum tam tersi olmuģtur. Silisyumun yağ ve katıkların bünyesinde bulunmayan, hava emiģi ile gelen elementlerden olduğu bildirilmektedir (SCHULZ ve EVRIDGE, 1989). Silisyum değerlerini farklılaģtıran unsurların traktörlerin filtreleme sistemlerinin verimine bağlı olduğu söylenebilir. Silisyum

4 18.Ulusal Tarýmsal Mekanizazyon Kongresi Tekirdað 229 konsantrasyonun yağda düģük oranda dahi tespit edilmesi yağın ve motor parçalarının verimliliğini tehlikeye sokmaktadır. Çizelge 2. Silisyum konsantrasyonu değerleri (ppm). Terrak MF B W/40 FIAT-60/ B Süper V MF A w/50 FIAT-60/ A ORTALAMALAR Kalay konsantrasyonu sonuçları Element tayini analizinde elde edilen kalay konsantrasyonu değerleri Çizelge 3 de verilmiģtir. Yapılan istatistiki kontrollerde yağlar (F=0.43), traktörler (F=0.03), yağ ve traktörler birlikte incelendiğinde (F=1.61) kalay konsantrasyonu değerlerine ait farklılık saptanamamıģtır. Çizelge 3. Kalay konsantrasyonu değerleri (ppm). Terrak MF A W/40 FIAT-60/ A Süper V MF A w/50 FIAT-60/ A ORTALAMALAR Kalay konsantrasyonu artıģının motor aksamındaki parçaların aģınması sonucunda yağa karıģtığı bildirilmektedir (SCHULZ ve EVRIDGE, 1989). WANG (1997), 'ın yaptığı araģtırmada motor kısımları kalay ağırlıklı olarak yapıldıktan sonra kullanılan yağlara karģı bu elementin yüksek ve düģük miktarları denenerek 2 tip aģınma testi uygulanmıģtır. Deneme sonucunda düģük kalay içerikli bölgelerde aģınmaya dayanıklılık daha yüksek olarak saptanmıģtır Alüminyum konsantrasyonu sonuçları Element tayini analizinde elde edilen alüminyum konsantrasyonu değerleri Çizelge 4 'te verilmiģtir. Çizelge 4. Alüminyum konsantrasyonu değerleri (ppm). Yağlar Traktörler 1T 2T 3T 4T 5T Ortalama Trak.Ort Terrak MF A W/40 FIAT-60/ A Süper V MF A w/50 FIAT-60/ A ORTALAMALAR Yapılan istatistiki kontrollerde yağlar (F=2.97), traktörler (F=1.52), yağlar ve traktörler birlikte incelendiğinde (F=0.42) alüminyum konsantrasyonu değerlerine ait farklılık saptanamamıģtır.

5 18.Ulusal Tarýmsal Mekanizazyon Kongresi Tekirdað 230 Alüminyum yağ formülasyonu ile gelmeyen motor parçalarının aģınmasından dolayı yağın içerisine karıģan elementlerden birisidir (SCHULZ ve EVRIDGE, 1989). DONG vd. (1992), motor yağlarında kullanılan alüminyum elementinin iyi bir aģınma önleyici olduğunu bildirmektedir. Nikel konsantrasyonu sonuçları Element tayini analizinde elde edilen nikel konsantrasyonu değerleri Çizelge 5 'te verilmiģtir. Çizelge 5. Nikel konsantrasyonu değerleri (ppm). Terrak MF A W/40 FIAT-60/ A Süper V MF A w/50 FIAT-60/ A ORTALAMALAR Yapılan istatistiki kontrollerde yağlar (F=1.49), traktörler (F=1.41), yağ ve traktörler birlikte incelendiğinde (F=0.03) nikel konsantrasyonu değerlerine ait farkın tesadüften ileri geldiği saptanmıģtır. Nikel motor parçalarının aģınmasından dolayı yağın içerisine karıģan elementlerdendir (SCHULZ ve EVRIDGE, 1989). Parçaların aģıntı düzeylerine, bünyelerindeki nikel oranlarına göre analiz sonuçlarının farklılık gösterdiği söylenebilir. Fosfor konsantrasyonu sonuçları Element tayini analizinde elde edilen fosfor konsantrasyonu değerleri Çizelge 6 'da verilmiģtir. Çizelge 7. Fosfor konsantrasyonu değerleri (ppm) Yağlar Traktörler 1T 2T 3T 4T 5T Ortalama Trak.Or t Terrak MF A W/40 FIAT-60/ AB Süper V MF B w/50 FIAT-60/ AB ORTALAMALAR Yapılan istatistiki incelemeler sonucunda fosfor konsantrasyonuna ait traktör ortalamaları arasında fark olmadığı (F=0.00), ancak yağ çeģitleri arasındaki farkın önemli olduğu tesbit edilmiģtir (F=6.00). Yağ çeģidi ve traktör tipinin etkisi birlikte düģünüldüğünde ise farkın istatistiki olarak önemli olmadığı saptanmıģtır (F=0.96) (P<0,05) Fosfor, madeni yağın formülasyonunda bulunan ve yağa antiwear özelliği kazandıran elementlerden birisidir (SCHULZ ve EVRIDGE, 1989).

6 18.Ulusal Tarýmsal Mekanizazyon Kongresi Tekirdað 231 Molibden konsantrasyonu sonuçları Element tayini analizinde elde edilen molibden konsantrasyonu değerleri Çizelge 7. 'de verilmiģtir. Yapılan istatistiki kontrollerde yağlar (F=2.26), traktörler (F=1.78), yağ ve traktörler birlikte incelendiğinde (F=2.05) molibden konsantrasyonu değerleri arasında farklılık saptanmamıģtır. Molibden motor aksamındaki parçaların aģınmasından dolayı yağın içersine karıģmaktadır (SCHULZ ve EVRIDGE, 1989). Traktör motorunun aģıntı durumuna ve yapısal özelliklerine göre molibden konsantrasyonuna ait elde edilen sonuçların farklılaģtığı gözlenmiģtir. MILTON vd. (1995), 'nın yaptıkları araģtırmada motor yağlarına ilave edilen molibdenyum dialkil dithiokarbamatın sürtünmeyi önemli ölçüde azalttığını ve bu nedenle bu tip yağların geliģtirilmesi gerektiğini ifade etmektedirler. Çizelge 7. Molibden konsantrasyonu değerleri (ppm). Terrak MF A W/40 FIAT-60/ A Süper V MF A w/50 FIAT-60/ A ORTALAMALAR Sodyum konsantrasyonu sonuçları Element tayini analizinde elde edilen sodyum konsantrasyonu değerleri Çizelge 8 'de verilmiģtir. Yapılan istatistiki incelemeler sonucunda sodyum konsantrasyonuna ait traktörler arasında fark olmadığı (F=0.07), ancak yağ çeģitleri arasındaki farkın önemli olduğu tesbit edilmiģtir. (F=7.50). Yağ çeģidi ve traktör tipinin etkisi birlikte düģünüldüğünde ise farkın istatistiki olarak önemli olmadığı tesadüften ileri geldiği saptanmıģtır (F=0.13) (P<0,05). Çizelge 8. Sodyum konsantrasyonu değerleri (ppm). Terrak MF A W/40 FIAT-60/ A Süper V MF A w/50 FIAT-60/ A ORTALAMALAR Sodyum yağ formülasyonunda bulunmayan elementlerdendir (SCHULZ ve EVRIDGE, 1989). Bulunan sodyum değerlerinin su veya antifirizden yağa geçtiği düģünülmektedir Demir konsantrasyonu sonuçları

7 18.Ulusal Tarýmsal Mekanizazyon Kongresi Tekirdað 232 Element tayini analizinde elde edilen demir konsantrasyonu değerleri Çizelge 9 'da verilmiģtir. Yapılan istatistiki incelemeler sonucunda demir konsantrasyonuna ait traktörler arasında (F=4.71) ve yağ çeģitleri arasındaki farkın önemli olduğu tesbit edilmiģtir (F=8.89), Yağ çeģidi ve traktör tipinin etkisi birlikte düģünüldüğünde ise farkın istatistiki olarak önemli olmadığı saptanmıģtır (F=0.30) (P<0,05). Çizelge 9. Demir konsantrasyonu değerleri (ppm). Yağlar Traktörler 1T 2T 3T 4T 5T Ortalama Trak.Ort Terrak MF B W/40 FIAT-60/ B Süper V MF AB w/50 FIAT-60/ A ORTALAMALAR Elde edilen demir konsantrasyonu yağ ve yağa katılan katıklardan değil, motor parçalarının aģınmasından kaynaklanmaktadır (SCHULZ ve EVRIDGE, 1989). Analiz sonuçlarına göre traktör ve yağ tipleri arasında elde edilen değerler arasındaki farklılaģma, yağlama donanımının verimi ve motorun aģıntı durumuna göre değiģim göstermektedir. Terrak 15W/40 yağı kullanıldığında elde edilen demir konsantrasyonu değerleri her iki traktör tipinde de düģük oranda tespit edilmesine rağmen, bu durum Super V 20W/50 yağı kullanıldığında tam tersi olmuģtur. GümüĢ konsantrasyonu sonuçları Element tayini analizinde elde edilen gümüģ konsantrasyonu değerleri Çizelge 10 'da verilmiģtir. Yapılan istatistiki kontrollerde yağlar (F=1.48), traktörler (F=3.45), yağ ve traktörler birlikte incelendiğinde (F=3.01) gümüģ konsantrasyonu değerlerine ait farklılığın tesadüften ileri geldiği saptanmıģtır. GümüĢ yağ fomülasyonundan gelmeyen ancak motor parçalarının aģınmasından dolayı yağın içerisine karıģan elementlerdendir (SCHULZ ve EVRIDGE, 1989). Çizelge 10. GümüĢ konsantrasyonu değerleri (ppm). Terrak MF B W/40 FIAT-60/ A Süper V MF B w/50 FIAT-60/ B ORTALAMALAR Krom konsantrasyonu sonuçları Element tayini analizinde elde edilen krom konsantrasyonu değerleri Çizelge 11 'de verilmiģtir. Yapılan istatistiki incelemeler sonucunda krom konsantrasyonuna ait traktörler arasında fark olmadığı (F=1.61), ancak yağ çeģitleri arasındaki farkın

8 18.Ulusal Tarýmsal Mekanizazyon Kongresi Tekirdað 233 önemli olduğu tesbit edilmiģtir (F=16.22). Yağ çeģidi ve traktör tipinin etkisi birlikte düģünüldüğünde ise farkın istatistiki olarak önemli olmadığı saptanmıģtır (F=0.30) (P<0,05). Çizelge 11. Krom konsantrasyonu değerleri (ppm). Terrak MF C W/40 FIAT-60/ BC Süper V MF AB w/50 FIAT-60/ A ORTALAMALAR Krom elementi de yağ fomülasyonunda bulunmayan, motor parçalarının aģınmasından dolayı yağın içerisine karıģan elementlerden birisidir (SCHULZ ve EVRIDGE, 1989). Kalsiyum konsantrasyonu sonuçları Element tayini analizinde elde edilen kalsiyum konsantrasyonu değerleri Çizelge 12 'de verilmiģtir. Yapılan istatistiki kontrollerde yağlar (F=0.18), traktörler (F=0.12), yağlar ve traktörler birlikte incelendiğinde (F=0.85) kalsiyum konsantrasyonu değerlerine ait farklılık saptanmamıģtır. Kalsiyumun yağla birlikte gelen elementlerden biridir ve yağlara deterjan özelliği vermek amacıyla katılmaktadır (SCHULZ ve EVRIDGE, 1989). Bu özellik yağa, motor aksamını temiz tutma ve tortulaģmayı önleme etkisi kazandırmaktadır. Çizelge 12. Kalsiyum konsantrasyonu değerleri (ppm). Terrak MF A W/40 FIAT-60/ A Süper V MF A w/50 FIAT-60/ A ORTALAMALAR KEMON vd. (1993), motor yağlarına temizleyici-dağıtıcı katık olarak kalsiyum sülfanat ekleyerek yaptıkları araģtırmada yağı spektrofotometrik olarak analiz yapmıģlardır. Analitik sonuçlarda, moleküler ağırlığın dağılımı, ortalama molekül ağırlığı, sülfanatların, hidrokarbonların oranı, diğer elementlerin miktarları saptanmıģtır. Magnezyum konsantrasyonu sonuçları Element tayini analizinde elde edilen magnezyum konsantrasyonu değerleri Çizelge 13 'te verilmiģtir. En yüksek magnezyum konsantrasyonu FIAT traktöründe Terrak 15W/40 yağı kullanıldığında ppm olarak; en düģük

9 18.Ulusal Tarýmsal Mekanizazyon Kongresi Tekirdað 234 magnezyum konsantrasyonu ise MF-285 traktöründe Super V 20W/50 yağı kullanıldığında ppm olarak elde edilmiģtir. Yapılan istatistiki incelemeler sonucunda magnezyum konsantrasyonuna ait traktörler arasında fark olmadığı (F=1.11), ancak yağ çeģitleri arasındaki farkın önemli olduğu tesbit edilmiģtir (F=8.19). Yağ çeģidi ve traktör tipinin etkisi birlikte düģünüldüğünde ise farkın istatistiki olarak önemli olmadığı saptanmıģtır (F=0.00) (P<0,05). Magnezyum da yağla birlikte gelen elementlerden biridir (SCHULZ ve EVRIDGE, 1989). Motorda ateģleme sırasında oluģan kurumların yayılması sırasında oluģan kirliliğin engellenmesi ve katı parçaların bir yerde birikmesine engel olmakla görevli olup deterjan özelliğine sahiptir (TAġKIRAN, 1991). Çizelge 13. Magnezyum konsantrasyonu değerleri (ppm). Terrak MF AB W/40 FIAT-60/ A Süper V MF B w/50 FIAT-60/ AB ORTALAMALAR Çinko konsantrasyonu sonuçları Element tayini analizinde elde edilen çinko konsantrasyonu değerleri Çizelge 14 'te, verilmiģtir. Yapılan istatistiki kontrollerde yağlar (F=1.23), traktörler (F=0.10), yağlar ve traktörler birlikte incelendiğinde (F=1.31) çinko konsantrasyonu değerleri arasında farklılık saptanmamıģtır. Çinko, yağ formülasyonunda bulunan elementlerden olup yağa antiwear ve antioksidant yeteneği kazandırmaktadır (SCHULZ ve EVRIDGE, 1989). Çizelge 14. Çinko konsantrasyonu değerleri (ppm). Terrak MF A W/40 FIAT-60/ A Süper V MF A w/50 FIAT-60/ A ORTALAMALAR Bakır konsantrasyonu sonuçları Bakır konsantrasyonu değerleri Çizelge 15 'te verilmiģtir. En yüksek bakır konsantrasyonu MF-285 traktöründe Super V 20W/50 yağı kullanıldığında ppm olarak; en düģük bakır konsantrasyonu ise FIAT traktöründe Super V 20W/50 yağı kullanıldığında 1.46 ppm olarak elde edilmiģtir.

10 18.Ulusal Tarýmsal Mekanizazyon Kongresi Tekirdað 235 Yapılan istatistiki kontrollerde yağlar (F=1.35), traktörler (F=0.49), yağlar ve traktörler birlikte incelendiğinde (F=2.34) bakır konsantrasyonu değerleri arasında farklılık saptanmamıģtır. DüĢük oranda motor parçaları içerisinde bulunan bakırın aģınma sonucunda yağa karıtığı ve yağı kirlettiği bildirilmektedir (SCHULZ ve EVRIDGE, 1989). Ġmalatçı firmaların motor parçaları içerisine kattıkları bakır oranına göre analiz sonuçları farklılaģmıģtır. Çizelge 15. Bakır konsantrasyonu değerleri (ppm). Terrak MF A W/40 FIAT-60/ A Süper V MF A w/50 FIAT-60/ A ORTALAMALAR Kükürt konsantrasyonu sonuçları Kükürt konsantrasyonu değerleri Çizelge 16 'da verilmiģtir. Yapılan istatistiki kontrollerde yağlar (F=0.28), traktörler (F=2.15), yağlar ve traktörler birlikte incelendiğinde (F=0.19) kükürt konsantrasyonu değerlerine ait farkın tesadüften ileri geldiği saptanmıģtır. Yanma iģlemi sonucunda meydana gelen kükürtün silindir duvarlarındaki yağlama yağı aracılığıyla taģıtın karter yağına taģındığı düģünülmektedir. Çizelge 16. Kükürt konsantrasyonu değerleri (ppm). Terrak MF A 15W/40 FIAT-60/ A Süper V MF A w/50 FIAT-60/ A ORTALAMALAR SONUÇ ve ÖNERĠLER Yapılan laboratuvar incelemelerinde hava emiģi, aģınma ve yanma ile gelen kirleticiler tespit edilmiģ olup bu kirleticilerin miktarlarının motorun yapısal özelliklerine, çalıģma Ģartlarına, traktörlerin üzerindeki emisyon tedbirlerine ve

11 18.Ulusal Tarýmsal Mekanizazyon Kongresi Tekirdað 236 kullanılan yakıtın özelliklerine bağlı olarak değiģtiği, kirleticilerin, yağın fiziksel ve kimyasal özelliklerini direkt olarak etkilediği saptanmıģtır. Bu kirleticilerin motor parçaları üzerinde aģırı derecede aģıntıya neden olmasından dolayı, traktör motorunda kullanılan yakıtın kalitesi, yağlama donanımının ve filtreleme sisteminin bakım periyodunun sıklığı, yağın görevleri açısından yarar sağlayacaktır. Laboratuvar testlerinde elde edilen elementlerin, motor yağı, yağlara katılan katıklar ve kirleticilerden kaynaklandığı tespit edilmiģtir. Kirleticilerin miktarları motorun yapısal özelliklerine, çalıģma Ģartlarına, traktörlerin üzerindeki emisyon tedbirlerine ve kullanılan yakıtın özelliklerine bağlı olarak değiģmektedir. Laboratuvar testlerinde elde edilen elementlerin, motor yağının bileģimi, yağlara katılan katıklar ve kirleticilerden kaynaklanan elementler olduğu belirlenmiģtir. Analizlerde motor aksamından kaynaklanan elementlere bakılarak motorun pistonlar, silindirler, yataklar ve supaplar gibi mekanik donanımının durumu ile ilgili bilgi edinilebilir. KAYNAKLAR 1. ANONYMOUS, Petrol ve Petrol Ürünlerinden Elle Numune Alma Metodları. Türk Standartları. TS 900/Mart 1987, Ankara. 2. ANONYMOUS, Fıat Traktörü Teknik Özellikleri Kataloğu, Ġzmir. 3. ANONYMOUS, MF-285 Traktörü Teknik Özellikleri Kataloğu, Ġstanbul. 4. DONG, J., G. CHEN, and F. LUO, Study of the Antiwear Action Mekhanism of Alkoxy Aluminium in Lubrication Oil. Lubrication Science, Vol: 4 (2), p DÜZGÜNEġ, O., T. KESĠCĠ., T. GÜRBÜZ Ġstatistik Metodları-I. A.Ü Ziraat Fakültesi Yayınları: 861, Ders kitabı:229, Ankara. 6. KEMON, S., Z. YAN and Z. ZHU, Analysis of Calcium Petroleum Sulphanates Used as Detergent - Dispersant Additive for Lubricating Oil. Journel of East China University of Science and Technology, Vol. 19 (6), p KEMĠK, O., BP Gemlik Laboratuvarı Test Metodları. Bursa. 8. MILTON, J.D., R.K. JENSEN., K. SCHRIEVER and S. KORCEK, Effects of aging on frictional properties of fuel efficient engine oils. Journal CA Section. 1116: SCHULZ, J. E., B.L. EVRIDGE, Diesel Mechanics, Third Edition McGraw-Hill Book Company. Automotive Technology Series. p.25-29, New York. 10. TAġKIRAN, Y., TaĢıt Yağlarının Genel Özellikleri, Katıklar ve Özellikleri. Madeni Yağlar Sempozyumu Bildirileri. TMMOB Kimya Mühendisleri Odası. s. 8-57, Bursa. 11. TEKĠN, M. ve Y. ÇAVUġOĞLU., Ġçten Yanmalı Motorlarda Kirletici OluĢumu ve Kontrolü. I. Uluslararası Katılımlı Otomotiv Teknolojisi Kongresi Mayıs, Ç.Ü. Adana, s TOMĠZAMA, H., T. TSUKADA and M. YAMADA, Lubricating Oil Composition, Patent CA Section 51, (Fossil Fuels, Derivates and Related Products), p WANG, W., Processing and Properties of Ni / Sn Multilayer Composites. (Nikel, Tin, Fatigue, Cracking) Engineering Material Science, p