ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ VE SÜRECİ. Doç.Dr. O. Devrim ELVAN

Transkript

1 ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ VE SÜRECİ Doç.Dr. O. Devrim ELVAN

2 2

3 3

4 4

5 5

6 6

7 ÇED NEDİR? 7

8 Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED), Yapılması planlanan bir projenin, çevre üzerindeki önemli etkilerinin belirlendiği bir süreçtir. Bu süreç, kendi başına bir karar verme süreci değildir; karar verme süreci ile birlikte gelişen ve onu destekleyen bir süreçtir. Yeni proje ve gelişmelerin çevreye olabilecek sürekli veya geçici potansiyel etkilerinin sosyal sonuçlarını ve alternatif çözümlerini de içine alacak şekilde analizi ve değerlendirilmesidir. 8

9 AMACI 9

10 ÇED in amacı; ekonomik ve sosyal gelişmeye engel olmaksızın, çevre değerlerini ekonomik politikalar karşısında korumak, planlanan bir faaliyetin yol açabileceği bütün olumsuz çevresel etkilerin önceden tespit edilip, gerekli tedbirlerin alınmasını sağlamaktır. 10

11 HUKUKİ DAYANAĞI 11

12 2872 sayılı Çevre Kanunu nun 10. Maddesi: Gerçekleştirmeyi plânladıkları faaliyetleri sonucu çevre sorunlarına yol açabilecek kurum, kuruluş ve işletmeler, Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu veya proje tanıtım dosyası hazırlamakla yükümlüdürler. Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu Kararı veya Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir Kararı alınmadıkça bu projelerle ilgili onay, izin, teşvik, yapı ve kullanım ruhsatı verilemez; proje için yatırıma başlanamaz ve ihale edilemez. 12

13 KANUNUN UYGULANMASI 13

14 ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ YÖNETMELİĞİ Resmi Gazete Tarihi: Resmi Gazete Sayısı: Bu Yönetmeliğin amacı, Çevresel Etki Değerlendirmesi sürecinde uyulacak idari ve teknik usul ve esasları düzenlemektir. 14

15 ÇED SÜRECİ 15

16 Çevreye önemli etkileri olabilecek faaliyetlerle ilgili projelerin planlama aşamasından başlayarak; Faaliyetin inşaat, işletme ve faaliyetin sona erdirilmesinden sonra meydana gelebilecek etkilerinin, Proje hakkında karar alınmadan önce bilimsel yöntem ve tekniklerle incelenmesi, Varsa olumsuz etkilerinin önlenmesi ve gerekli önlemlerin belirlenmesi, Projenin tüm uygulama aşamalarında bu etkilerin ve önlemlerin izlenmesi ve denetlenmesi sürecidir 16

17 ÇED Raporu ve Proje Tanıtım Dosyası (PTD) 17

18 ÇED Yönetmeliğinin Ek-I ve Ek-II Listesinde faaliyet türlerine göre projeler belirtilmiştir. Bu çerçevede ; EK-I de yer alan projeler için ÇED RAPORU EK-II de yer alan projeler için PROJE TANITIM DOSYASI hazırlanarak yetkili mercilere sunulması zorunludur. 18

19 19

20 ÇED BAŞVURU DOSYASI, ÇED RAPORU VEYA PROJE TANITIM DOSYASI HAZIRLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ 20

21 Bu Yönetmelik kapsamındaki bir projeyi gerçekleştirmeyi planlayan gerçek ve tüzel kişiler; Çevresel Etki Değerlendirmesine tabi projeler için; Çevresel Etki Değerlendirmesi Başvuru Dosyası, Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu, Seçme Eleme Kriterlerine tabi projeler için proje tanıtım dosyası hazırlamak, ilgili makamlara sunmak ve projelerini verilen karara göre gerçekleştirmekle yükümlüdürler. 21

22 Kamu kurum ve kuruluşları, bu Yönetmelik hükümlerinin yerine getirilmesi sürecinde proje sahiplerinin isteyeceği konuya ilişkin her türlü bilgi, doküman ve görüşü vermekle yükümlüdürler. Bu Yönetmeliğe tabi projeler için, "Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu" veya "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir" kararı alınmadıkça, projelere hiç bir teşvik, onay, izin, yapı ve kullanım ruhsatı verilemez, proje için yatırıma başlanamaz ve ihale edilemez. 22

23 UYGULAMA YETKİSİ 23

24 Ek-I Listesinde yer alan projeler ile Ek-II Listesinde bulunup Çevresel Etki Değerlendirmesi Gereklidir kararı verilen projeler için Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu hazırlanması zorunludur. Bu doğrultuda Yönetmelikle ilgili hükümler Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yürütülmektedir. ÇED Yönetmeliği nin 5. Maddesi gereğince EK-II SEÇME ELEME KRİTERLERİ UYGULANACAK PROJELER LİSTESİNE tabi projelere ilişkin uygulama yetkisi tarihinden itibaren Valiliklere verilmiştir. 24

25 ÇED Raporu ve Proje Denetim Dosyasını Kimler Hazırlar? 25

26 ÇED Raporu veya Proje Tanıtım Dosyası hazırlanması Bakanlıktan Yeterlilik Belgesi almış kurum ve kuruluşlara verilmiştir. EK-I veya EK-II Listelerinde yer almayan işletmeler Yönetmelik çerçevesinde görüş almak için belirtilen evrakları hazırlayarak Valiliğe kendileri de evrakları ile başvurabilirler. Dilekçe İş akım şeması ve açıklama raporu Proje özeti(tesisin anlatımı, kapasite bilgileri, atıklar ve bertaraf yöntemleri vb.) Mülkiyet belgesi (tapu, kira sözleşmesi, tahsis belgesi vb.) İmar durum belgesi, İmar haritası, 1/ ölçekli ÇDP Vaziyet planı, makine yerleşim planı 26

27 ÇED Yönetmeliğine Tabi Tesisler Başlıca 7 Grupta toplanmıştır. Atık ve Kimya Tesisleri Enerji Yatırımları Petrol ve Madencilik Yatırımları Sanayi Yatırımları Tarım ve Gıda Yatırımları Turizm ve Konut Yatırımları Ulaşım ve Kıyı Yatırımları 27

28 EK II Listesine Tabi Yatırımlar 28

29 EK-2 LİSTESİNDE YER ALAN PROJELER Kapasite artış toplamı Ek-2 de belirtilen sınır değeri aşmayan projelerdir. Başvuru ve inceleme Hazırlanan dosya taahhütname ile birlikte Valiliğe sunulur. Valilikçe 25 işgünü içerisinde ÇED Gerekli değildir/gereklidir kararı verilir. Dosyada eksik bulunması durumunda dosya iade edilir. 6 ay içinde eksiklikleri giderilmeyen dosya ile ilgili başvuru geçersiz sayılır. 29

30 ÖRNEK Atık ve Kimya Tesisleri EK-II 1- a) Kimyasalların üretimi, petrolden yağlama maddesi üretimi veya ara ürünlerin işlenmesi için projelendirilen tesisler (proses kaynaklı atığı ve yan ürünü olmayan sadece karışım yapan tesisler bu kapsamın dışındadır.), 5- Sabun veya deterjan üretimi yapan tesisler (hammaddesini hazır alıp sadece karışım yapan tesisler bu kapsamın dışındadır.). 30

31 EK-II PROJE TANITIM DOSYASI Gerektiren Faaliyetler Akım Şeması PROJE TANITIM DOSYASI EK IV E GÖRE HAZIRLANIR PROJE TANITIM DOSYASI VALİLİĞE SUNULUR, VALİLİK UYGUNLUK YÖNÜNDEN İNCELER ( 5 İŞ GÜNÜ) PROJE TANITIM DOSYASININ DEĞERLENDİRİLMESİ (15 İŞ GÜNÜ) VALİLİĞİN KARAR VERMESİ (5 İŞ GÜNÜ) ÇED GEREKLİDİR KARARI ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR KARARI ÇED PROSEDÜRÜ UYGULANIR 31

32 EK I Listesine Tabi Yatırımlar 32

33 ÖRNEK Petrol ve Madencilik Yatırımları 1- Rafineriler: a) Ham petrol rafinerileri, b) 500 ton/gün üzeri taşkömürü ve bitümlü maddelerin gazlaştırılması ve sıvılaştırılması projeleri, 28- Madencilik projeleri; Ruhsat hukuku ve aşamasına bakılmaksızın, a) 25 hektar ve üzeri çalışma alanında (kazı ve döküm alanı toplamı olarak) açık işletme ve cevher hazırlama tesisleri, 33

34 EK-I ÇED Raporu Gerektiren Faaliyetler Akım Şeması PROJE TANITIM RAPORU EK III E GÖRE HAZIRLANARAK BAKANLIĞA SUNULUR BAKANLIKÇA İNCELEME KOMİSYONU KURULUR. HALKIN KATILIMI TOPLANTISI YAPILIR KOMİSYON KAPSAM VE ÖZEL FORMAT BELİRLEME TOPLANTISI YAPAR HAZIRLANAN RAPOR KOMİSYONCA İNCELENEREK NİHAİ HARAR VERİLİR. NİHAİ ÇED RAPORU VE EKLERİ BAKANLIĞA SUNULUR. 34

35 HALKIN KATILIMI TOPLANTISI Projeden en çok etkilenen halkın kolaylıkla katılabileceği bir yerde yapılır. Toplantı günü Bakanlıkça belirlenir. Toplantı yeri ve saati Valilik ve proje sahibi tarafından belirlenir. 35

36 KOMİSYON KAPSAM VE ÖZEL FORMAT BELİRLEME TOPLANTISI Özel Formatın kapsamı belirlenir Format tarihinden itibaren ÇED Raporunun 1 yıl içerisinde Bakanlığa sunulması gerekmektedir. 36

37 Her projedeki kendine özgü koşullar ve çevresel özellikler nedeniyle hazırlanacak ÇED raporunun kapsamı ve içeriği özel olarak belirlenmelidir. Projeye özel olarak ÇED raporu kapsamının ve içeriğinin belirlenmesine kapsam ve özel format belirleme adı verilmektedir. Kapsam belirleme, ÇED raporu hazırlanması sırasında yapılması gereken çalışmaların ve araştırma yapılacak konuların projeye özgü koşullara göre belirlenmesine ilişkin bir karardır. 37

38 HAZIRLANAN RAPORUN KOMİSYONCA İNCELENMESİ ÇED Raporunun bilimsel esaslara dayanıp dayanmadığı, Halkın katılımı toplantısında gündeme getirilen konulara çözüm getirilip getirilmediği hususlarını incelenir. 38

39 NİHAİ HARAR VERİLMESİ Proje sahibi İnceleme ve Değerlendirme Komisyonu toplantısının sona ermesinden (ÇED Raporunun Nihai ÇED Raporu olarak kabul edilmesi) sonraki 5 işgünü içerisinde Nihai ÇED Raporunu Bakanlığa sunmakla yükümlüdür. 39

40 ÇED Olumlu/Olumsuz Kararı Çoğaltılan Nihai ÇED Raporlarının Bakanlığa sunulmasını müteakip 5 işgünü içerisinde Bakanlıkça ÇED Olumlu/Olumsuz Kararı verilir. ÇED Olumlu kararının alınması durumunda gerekli diğer izinler alınarak yatırıma başlanır. ÇED Olumsuz kararının alınması durumunda ise projenin gerçekleştirilmesi mevzuat açısından mümkün değildir. 40

41 41

42 Atık ve Kimya Tesisleri EK-I EK I VE II YE İLİŞKİN DİĞER ÖRNEKLER 11- Tehlikeli ve Özel İşleme Tabi Atıklar: b) Yakma kapasitesi 1000 kg/gün ve üzerinde olan tıbbi atıklar için projelendirilen yakma tesisleri, ç) Yıllık işleme kapasitesi 2000 ton ve üzeri olan atık yağ geri kazanımı için projelendirilen tesisler, 7- Fonksiyonel olarak birbirine bağlı çeşitli birimleri kullanarak endüstriyel ölçekte üretim yapan kimya tesisleri a) Organik kimyasalların üretimi, b) İnorganik kimyasalların üretimi, 42

43 Enerji Yatırımları EK-I 16- Kurulu gücü 25 MW ve üzeri olan nehir tipi santraller. EK-II 28- Kurulu gücü 0,5 MW ve üzeri olan nehir tipi santraller MW ve üzeri Rüzgâr enerji santralleri. 43

44 Petrol ve Madencilik Yatırımları EK-II 42- Madencilik projeleri Ruhsat hukuku ve aşamasına bakılmaksızın; a) Madenlerin çıkarılması (Ek-I de yer almayanlar), b) m3/yıl ve üzeri kapasiteli blok ve parça mermer, dekoratif amaçlı taşların çıkartılması, işlenmesi ve yıllık m2 ve üzeri kapasiteli mermer kesme, işleme ve sayalama tesisleri, c) m3/yıl ve üzerinde metan gazının çıkartılması ve depolanması, 44

45 Sanayi Yatırımları EK-I 4- Demir ve çeliğin ergitilmesi ile ilgili tesisler: a) Cevherden hadde mamulü üreten tesisler, b) Hurdaya dayalı sıvı çelik üreten tesisler ( ton/yıl ve üzeri), c) Haddehaneler ( ton/yıl ve üzeri), ç) Döküm tesisleri ( ton/yıl ve üzeri), d) Demir dışı metal tesisleri (ergitme veya haddeleme veya döküm) ( ton/yıl ve üzeri). 36- İhtisas Sanayi Bölgeleri (EK-I ve EK-II Listelerinde yer alan faaliyetler). 39- Motorlu taşıtların üretimi. 45

46 Sanayi Yatırımları EK-II 8- Demir çelik veya demir dışı metal tesisleri (1.000 ton/yıl ve üzeri kapasiteli): a) Demir çeliğin veya demir dışı metallerin ergitildiği, üretildiği tesisler, b) Haddeleme tesisleri (sıcak veya soğuk) veya Haddeleme işlemi yapılmayan anma ısıl gücü 10 MW olan tavlama fırınını içeren tesisler, c) Döküm fabrikaları, ç) Boru üretimi yapan tesisler, 10- Tekstil Tesisleri a) Boyama (kimyasal veya kök boya kullanılarak), kasar veya baskı işlemi yapan iplik, kumaş veya halı fabrikaları, b) Yün veya tiftiğin ovalanması, yağının alınması veya ağartmasının yapıldığı endüstriyel tip tesisler, 46

47 Tarım ve Gıda Yatırımları EK-I 18- Et Ürünleri Üretim Tesisleri (Kesimin ve et ürünleri üretiminin birlikte yapıldığı tesisler): a) Büyükbaş hayvan kesimi ve et ürünlerinin üretildiği tesisler (500 adet/gün ve üzeri), b) Küçükbaş hayvan kesimi ve et ürünlerinin üretildiği tesisler (1500 adet/gün ve üzeri), c) Kanatlı hayvanların kesimi ve et ürünlerinin üretildiği tesisler ( adet/gün ve üzeri tavuk ve eşdeğeri diğer kanatlılar). 19- Büyükbaş ve/veya küçükbaş hayvan besi tesisleri (10000 adet ve üzeri büyükbaş, adet ve üzeri küçükbaş kapasiteli). 47

48 Tarım ve Gıda Yatırımları EK-II 23- Bitkisel ürünlerin üretimi ile ilgili projeler: a) Bitkisel ham yağ veya rafine yağ elde eden tesisler, b) Nişasta üretimi yapan tesisler, c) Fermantasyon ile alkollü içki üreten tesisler veya malt tesisleri, 26- Hayvan Yetiştirme Tesisleri: a) Büyükbaş ve/veya küçükbaş hayvan besi tesisleri ( adet büyükbaş, adet küçükbaş kapasiteli), b) Tavuk veya piliç yetiştirme tesisleri (Bir üretim periyodunda ile adet arası tavuk, ile adet arası piliç veya eş değeri diğer kanatlılar), 48

49 Turizm ve Konut Yatırımları EK-I 10- Suyolları, limanlar ve tersaneler: a) DWT ve üzeri ağırlıktaki deniz araçlarının geçişine izin veren kıta içi suyollarının yapımı ve kıta içi su trafiği için yapılacak olan limanlar, b) DWT ve üzeri ağırlıktaki deniz araçlarının yanaşabileceği ticari amaçlı liman, iskele ve rıhtımlar (güneşlenme ve sportif amaçlı iskeleler hariç), ç) Yat Limanları. 49

50 Turizm ve Konut Yatırımları EK-II 33- Toplu halde projelendirilen konutlar (200 konut ve üzeri). 34- Turizm konaklama tesisleri (100 oda ve üzeri oteller, tatil köyleri, turizm kompleksleri, ve benzeri.). 35- Eğitim kampusleri m2 ve üzeri daimi kamp ve karavan alanları. 37- Temalı parklar (halkın eğlenmek amacı ile para ödeyerek girdiği, geniş alanlara kurulu parklar). 38- Kayak alanları ve mekanik tesisler. 39- Arabalar ve motosikletler için kalıcı yarış ve test sahaları. 40- Spor kompleksleri ve hipodromlar. 41- Golf tesisleri. 50

51 Ulaşım ve Kıyı Yatırımları EK-I 9- Yollar, geçişler ve havaalanları: a) Şehirlerarası demiryolu hatları, b) Pist uzunluğu m ve üzeri olan havaalanları, c) Otoyollar, ekspres yollar ve devlet yollarının yapımı, ç) Dört ve üzeri şeritli yolların yapımı, iki ya da daha az trafik şeridi bulunan mevcut yolların dört ya da daha fazla şeritli olacak şekilde yenilenmesi ya da genişletilmesi, yeniden yapılan ya da genişletilen bölümün sürekli uzunluğunun 10 km ya da daha uzun olacak şekilde uzatılması. 10- Suyolları, limanlar ve tersaneler: c) Yük ve yolcu gemilerinin yapım, bakım, söküm ve onarımı amaçlı tersaneler ile 24 m üzerinde yat imalatı yapan tesisler, 51

52 Ulaşım ve Kıyı Yatırımları EK-II 27- Alt yapı tesisleri: b) Kıta içi suyollarının yapımı (EK-I de yer almayanlar), c) Akarsu yataklarının düzenlenmesi (kuru dereler ve mevsimsel akış gösteren dereler hariç), ç) Limanlar, iskeleler, rıhtımlar (EK-I de yer almayanlar), e) Denizden m2 ve üzerinde alan kazanılması projeleri, g) Demiryolu hatları (EK-I de yer almayanlar), ı) Havaalanları (Ek-I de yer almayanlar), i) İl yolları, j) Dip tarama projeleri, k) Çekek Yerleri (Yat ve teknelere karaya çekme, bakım, onarım, konaklama, denize indirme hizmetleri sunan, tekne veya 24 m uzunluğa kadar yat imalatı yapan tesisler), n) Derin deniz deşarjı projeleri. 52

53 YÖNETMELİĞE AYKIRI UYGULAMALARIN DURDURULMASI 53

54 Bu Yönetmelik kapsamındaki projelerde; Çevresel Etki Değerlendirmesi incelemesi yapılmaksızın başlanan faaliyetler Bakanlıkça, Proje tanıtım dosyası hazırlanmaksızın başlanan faaliyetler ise mahallin en büyük mülki amiri tarafından süre verilmeksizin durdurulur. "Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu" ya da "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir" kararı alınmadıkça yatırıma ilişkin durdurma kararı kaldırılmaz sayılı Çevre Kanununun ilgili hükümlerine göre işlem tesis edilir. 54

55 "Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu" kararı ya da "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir" kararı verildikten sonra, proje sahibi tarafından nihai Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu veya proje tanıtım dosyasında taahhüt edilen hususlara uyulmadığının tespit edilmesi durumunda söz konusu taahhütlere uyulması için projeyle ilgili Bakanlıkça/Valilikçe bir defaya mahsus olmak üzere süre verilebilir. Bu süre sonunda taahhüt edilen hususlara uyulmaz ise yatırım durdurulur. Yükümlülükler yerine getirilmedikçe durdurma kararı kaldırılmaz sayılı Çevre Kanununun ilgili hükümlerine göre işlem tesis edilir. 55

56 KAPSAM DIŞI PROJELER ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ YÖNETMELİĞİ Resmi Gazete Sayısı: GEÇİCİ MADDE 2 (1) Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinin ilk yayım tarihi olan 7/2/1993 tarihinden önce üretime ve/veya işletmeye başladığı belgelenen projeler Çevresel Etki Değerlendirmesi kapsamı dışındadır. Kanuni kapsam dışı projeler GEÇİCİ MADDE 3 (1) 23/6/1997 tarihinden önce kamu yatırım programına alınmış olup, 29/5/2013 tarihi itibariyle üretim veya işletmeye başlamış olan projeler ile bunların gerçekleştirilmesi için zorunlu olan yapı ve tesisler Çevresel Etki Değerlendirmesi kapsamı dışındadır. 56

57 ÇEVRE KANUNDA YER ALAN ÇED İLE İLGİLİ HÜKÜMLER 57

58 İdari nitelikteki cezalar: Madde 20 (Değişik: 26/4/ /14 md.) İdarî nitelikteki cezalar şunlardır: e) Çevresel Etki Değerlendirmesi sürecine başlamadan veya bu süreci tamamlamadan inşaata başlayan ya da faaliyete geçenlere yapılan proje bedelinin yüzde ikisi oranında idarî para cezası verilir. Cezaya konu olan durumlarda yatırımcı faaliyet alanını eski hale getirmekle yükümlüdür. Çevresel Etki Değerlendirmesi sürecinde verdikleri taahhütnameye aykırı davrananlara, her bir ihlal için Türk Lirası idarî para cezası verilir. (2015 yılı için bu miktar TL olarak belirlenmiştir) 58

59 TÜRK CEZA KANUNUNDA DÜZENLENMİŞ HÜKÜMLER 59

60 Çevrenin kasten kirletilmesi MADDE (1) İlgili kanunlarla belirlenen teknik usullere aykırı olarak ve çevreye zarar verecek şekilde, atık veya artıkları toprağa, suya veya havaya kasten veren kişi, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. 60

61 (2) Atık veya artıkları izinsiz olarak ülkeye sokan kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. (3) Atık veya artıkların toprakta, suda veya havada kalıcı özellik göstermesi hâlinde, yukarıdaki fıkralara göre verilecek ceza iki katı kadar artırılır. 61

62 (4) Bir ve ikinci fıkralarda tanımlanan fiillerin, insan veya hayvanlar açısından tedavisi zor hastalıkların ortaya çıkmasına, üreme yeteneğinin körelmesine, hayvanların veya bitkilerin doğal özelliklerini değiştirmeye neden olabilecek niteliklere sahip olan atık veya artıklarla ilgili olarak işlenmesi hâlinde, beş yıldan az olmamak üzere hapis cezasına ve bin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur. (5) Bu maddenin iki, üç ve dördüncü fıkrasındaki fiillerden dolayı tüzel kişiler hakkında bunlara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur. 62

63 Çevrenin taksirle kirletilmesi MADDE (1) Çevreye zarar verecek şekilde, atık veya artıkların toprağa, suya veya havaya verilmesine taksirle neden olan kişi, adlî para cezası ile cezalandırılır. Bu atık veya artıkların, toprakta, suda veya havada kalıcı etki bırakması hâlinde, iki aydan bir yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. 63

64 (2) İnsan veya hayvanlar açısından tedavisi zor hastalıkların ortaya çıkmasına, üreme yeteneğinin körelmesine, hayvanların veya bitkilerin doğal özelliklerini değiştirmeye neden olabilecek niteliklere sahip olan atık veya artıkların toprağa, suya veya havaya taksirle verilmesine neden olan kişi, bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. 64