G YS D L VE BURDUR YÖRESEL G YS LER

Transkript

1 16 G YS D L VE BURDUR YÖRESEL G YS LER Ay e B LEN * Özet Dil, belli bir amaca uygun anlat m araçlar n n olu turdu u bir dizge-bildiri im arac d r. Giyim de; bireyin bilinçli ya da bilinçsiz olarak yapt dü ünsel bir seçimin bildiri im arac d r. Giyim Dil, giyinme Söz dür. Ku kusuz giyinme her zaman giyimden kaynaklan r. Giysi birimlerinin en küçük anlaml parçalar n n bireysel özgürlükle bir araya getirilmesi seçimi söz ü olu turur(1). Günlük hayat n, görünenden daha gizli, sistemli olarak örgütlenmi bir anlam vard r ve bu anlam; alg lanan kültürel nesneleri ara t r p çözmeye çal an semiyotik bilimince tan ml l k kazanmaktad r. Bir ileti im arac olan k yafetin ifade ettikleri, do al olarak sözcüklerle ifade ettiklerimiz kadar kesin ve standartla m de ildir. Ancak, giyim tarihimiz incelendi inde; özellikle Anadolu kad n n n sevincini, hüznünü, ac s n, i leyerek ortaya ç kard oyalar, dokumalar, giysiler, nak lar vb. ö eler ile ifade etti ini görürüz. Bu ba lamda giysi kültürümüz, göz kama t r c boyutlara ula an ayr nt l bir simgesel da arc a sahiptir. Görkemli bir zenginli e sahip olmas na kar n, ülkemizde konu ile ilgili çal malar oldukça s n rl say dad r. Bu bildirinin ana amac da; bahsedilen eksikliklerin giderilmesine az da olsa katk da bulunmak çabas yla Burdur Yöresel Giysileri nin, bu ba lamda incelenerek irdelenmesidir. Anahtar Kelimeler: Giysi Dili, Burdur Yöresel Giysileri 1. TÜRK G Y M KÜLTÜRÜ VE G Y M D L Marx, olu umu ve kökeni aç s ndan kültürü; Do an n yaratt klar na kar l k, insano lunun yaratt her ey olarak tan mlam t r(1). Milletleri bir arada tutan, milli kültürdür ve Türk kültürü; Türklerin göçüp yerle tikleri devlet kurup egemen olduklar tüm ülkeleri kapsar. Türkler, kendi ihtiyaçlar n kar layan bir kültür yaratm lar ve bu kültürü, dünya co rafyas na da ld klar her yere ta m lard r. Co rafi konumu nedeniyle tarih boyunca Asya, Avrupa, Afrika, M s r ve Mezopotamya kültür yollar n n kesi ti i bir merkez olan Anadolu nun günümüzdeki evrensel de erler ta yan özgün kültür yap s n n olu mas nda Türkler ba aktör olmu tur. Anadolu, pek çok küçük kültürel çevreyi ve onlar n kültürel yap lar n içinde bar nd rm t r ve bu kültür zenginli ini kesin çizgilerle birbirinden ay rmak olanakl de ildir. Anadolu co rafyas nda iç içe ya ayan bu kültür zenginli i çok az ulusa nasip olmu tur(2). Milli varl m z bu temeller üzerinde yükselmi tir. Ancak medeniyetimiz, bir kültür mozai i de il; yurt tutulan Anadolu co rafyas nda kültürlerin yaratt bir ala m, yeni bir Anadolu kültürüdür. K saca; Türk kültürünün zenginli i ulusumuzun ya ad co rafyalardan ve ya ad büyük tarihsel olaylardan kaynaklanmaktad r. Do up büyüdü ümüz, bize de erlerimizin ve anlamlar m z n ço unu veren kültürümüz ki isel kimli imizin bir parças d r. Kültürel kimli in, giyimle yads namaz ili kisiyse de i mez ve dura an de ildir. Giyim; ya am ekli, kültür ve felsefesinin bir yans mas d r. Tarihleri boyunca çe itli etkenler, Türklerin giyim ve ku amlar nda belirli de i ikliklere yol açm t r. Ancak, Türk giyiminin en önemli özelli i; yüzy llar boyunca ayn geleneksel çizgiyi korumas ve sokakta giysinin kuma d nda ki ilerin maddi gücünü yans tan * Süleyman Demirel Üniversitesi, Mühendislik Mimarl k Fakültesi, Tekstil Mühendisli i Bölümü. (ayse_isbilen@yahoo.com, iayse@mmf.sdu.edu.tr)

2 17 veriler ta mamas olmu tur. Çünkü Türk Toplumlar nda giyim kültürü, Türk dü üncesi ve hayat tarz na ba l olarak geli mi, ileri, yüksek ve sanatsal bir düzeye ula m, fonksiyonellikle beraber, estetik, felsefik vb. kal c de erler kazanm t r(3). Giyim kültürümüz, dünya modas na ilham verecek kadar geni bir alt yap ya sahiptir. Türkiye nin son y llarda Haz r Giyim Üretimi ve Moda alanlar nda göstermi oldu u ba ar bir rastlant de ildir. Osmanl mparatorlu unun görkemli döneminde, özgün Osmanl giyim ku am ndan baz örnekler, Avrupa da çe itli moda ak mlar n n do mas na neden olmu tur. Tüm bunlar n ötesinde, Orta Asya step ulusu olarak, Türklerin atalar olan Hunlar n, Bat Dünyas na ta y p benimsettikleri, önü aç k kaftan türündeki üstlükler ile sonradan pantolon ad n alan altl klar, yaln z Türkler aç s ndan de il, dünya giyim tarihi aç s ndan da ola anüstü öneme sahiptirler. Bu konuda Türkiye nin seviyesinin kayna ; zengin kültürü, tarihi ve geleneksel geçmi inden kaynaklanmaktad r. Giyim, yaz ve konu ma benzeri bir ileti im arac d r ve Giysi dili ; kendi kendine geli en bir organizma de il, topluluklar n ortak dü ünme biçiminin yaratt bir üründür. Onun anlat m elemanlar ; kuma, renk, doku, i leme, oya, vb. formlard r. Bu ba lamda, ileti im arac olarak Burdur el sanatlar da; halk n n üstün zevk, zeka, incelik ve yarat c n yans tan, duygular n, iç dünyas n, ya ad olay ve olgular kolayl kla aktarmas n sa layan önemli bir materyal olmu tur. Geleneksel kültürümüze göre yeni gelin evinde istedi i gibi konu amaz veya genç k z sevdal s na haber iletemez. Ve bunu; oyalar, motifler, renkler (Kaynana dili, çak r dikeni, sevgi, kader, üzüntü, hamilelik, küskünlük vb.) arac l yla birer mektup aç kl nda, sözsüz konu ma arac yla yapar olmu tur. Geleneksel kültüre göre kad n n-erke e, küçü ün-büyü e sayg s ndan, ayr l k ve gurbet olgular vb.nden dolay el sanatlar, özellikle dokuma, i leme, örgü, oya anlat m arac olarak s kl kla kullan lm t r. Bir halk sanat olarak do up geli mi olan Yazmac l k sanat da, kad n n kendisini ifade etmesinde arac l k ederek farkl bir i levsellik kazanm t r. Rengi, deseni, oyas ile sembolik anlamlar ta m, kad n n seçmekte ve kullanmakta özgür olabildi i dili, sevgisinin, öfkesinin, d a vurumu olmu tur. Malzeme olarak keten, pamuklu, ipekli, en çok da tülbent üzerine kal p, kalem i i, kal p-kalem ve boyama teknikleri ile bezenen yazmalar n desenlemelerinde; orak, kandil, sütun, turna, güvercin, keklik, geyik, horoz, karanfil, lale, sümbül, servi, güller yan nda manzara ve geometrik unsurlar da görülmektedir(4). Do ada bulunan k r çiçekleri, bahçe çiçekleri, meyve çiçekleri renkleriyle ve biçimleriyle Burdur halk giyimine yans m t r. Ba a tak lan çiçekler, tüyler ve ba a ba lanan çiçek oyalar çe itli anlamlar ta m lard r. Örne in; sümbül çiçe i oyas n, â k genç k z ya da ni anl k z ba na ba lamaktad r. Sümbül; a k n ve mutlulu un simgesidir. Mor sümbül; a k k z, pembe sümbül; ni anl k z, beyaz sümbül; ba l l anlatmaktad r. Ba na taze karanfil takan delikanl n n yavuklusu var demektir. Karanfil çiçe i oyas n gelinler, evli kad nlar takarlar. Sar nergis oyas n ba layan kad n umutsuz a k n duyurur çevresine. Erke i gurbete giden kad n, yaban gülü oyas n kullan r. Badem çiçe i oyas n, sevdi iyle evlenecek k z seçer. Erik çiçe i oyas n, gelinler ba larlar. Kocas yla aras naho olan yeni gelin, biber bahar çiçe i oyas n ba na sarar(5). E er k rm z ac biber oyas ba lam sa, kocas yla aras n n biber gibi ac oldu unu belirtir. Genç hamile kad n, ba na "müjde oyas " takarak bebek bekledi ini ilan eder. O lu-k z olan, ye il yaprakl dal oyas takmaktad r ba na. Hemen her çe it materyal süslemede kullan lmaktad r; Çiçek-bitki tohumlar, çekirdekler, boncuk, pul, dü me, çe itli kabuklar, renk renk iplikler, yün parçalar, püsküller, at-keçi k l, deri parçalar, madeni parçalar, çaput ve bez parçalar, parlak renkli çikolata kâ tlar vb. gibi. Ba l klar da yine bir ifade arac olarak: a) Bebe ba l, b) Genç k z ba l, c) Gelin ba l, ç) Yeni evli kad n ba l,

3 18 d) Çocuklu kad n ba l, e) Dul kad n ba l, f) K rk ya na varm kad n ba l, g) O lu askere gitmi ana ba l, h) Nene ba l gibi gruplara ayr labilirler. Ba süslemelerinin temel bir di er formu ise festir. Kad n fesleri, ya gümü ve alt nla silme i li ya da üzerine gümü ve alt n tepelikler tak larak süslenmi tir. Ba larda yer alan ve süs olarak kullan lan alt n n miktar, evlilik y llar n göstermektedir. Görüldü ü gibi bir ba l k olgusu bile sadece bir süs arac de il, tamamen toplumsal içeri e sahip, toplumsal anlaml bir giyim ö esidir. 2. BURDUR YÖRES G YS KÜLTÜRÜNDEN ÖRNEKLER Giysi kültüründe kullan lan giysiler için; günlük, yabanl k, i lik, bayraml k gibi de erlendirmeler yayg nd r. Hemen hemen herkesin belli günler (dü ün ve bayram günleri vb) için temiz, k elbiseleri bulunur. Dü ün k yafetlerinde kullan lan kuma lar n daha sembolik olmas na da özen gösterilmi tir. Burdur yöresel giysilerinin belli ba l parçalar unlard r: 1) çlik (ba tan geçirilen ve belden bir ku akla s k lan gömlek), 2) Üstlük (önü aç k, k sa kollu ya da kolsuz dü mesiz ceket), 3) Dizlik (k sa ya da çizme içine girecek kadar paçal pantolon), 4) Örme çorap, yumu ak k sa çizme, fes, belli ba l parçalard r. Erkek Giysi ve Aksesuarlar Kal ps z fes Po u (Poçu) çlik Camedan Kolon ku ak al ku ak Ya l k Potur Dolama ve/veya yün çorap Çar k veya yemeni Erkeklerde alt giyim; Mavi ya da kara çuhadan alvar (çak r), menevrek Bele al ku ak (beli so uktan koruma fonksiyonlu) Kolon; cm geni lik & 2-3m boyda, rengarenk yünden dokunmu olup, al ku ak üstüne bele dolanarak tak l r. Sa yanda dekoratif bir ekilde sark t larak ba lan r. Günlük hayatta çe itli i lerde kullan lmak üzere çözülüp (çal -ç rp ta rken demeti ba lamada vb.) kullan l r. Erkeklerde üst giyim; kepe ad verilen kadife veya çuhadan kollar -yakas kara ipek ya da pamuk kaytanla i lenmi k sa cepken giyilmi tir. Alt kol diki i, bilekte oval bir y rtmaçla biter. Hareket rahatl amac yla giysi vücuda oturtulmam t r. camedan ; iç yele idir. Ön&Arka beden yöresel motiflerle i lidir. Çizgili yöresel kuma tan yap lan dik yakal modellerde, i leme yoktur. Göynek (iç göynek-mintan); Beyaz veya çizgili olup alaca dokumadan yap l r. Uzun kolludur. Bürümcükten yap lanlar ya da yan larla(i leme)-oyalarla süslü olanlar da vard r. ç donu; Ça r-menevrek içine giyilir. Belde uçkurlarla toplan r. Her ikisi de yan l cebi lerle (giysi eskiyince sökülebilen i lemeli parçalar) süslüdür.

4 19 Ba ta Fes ve ucu sa a sark k Poçu, s rtta Mintan, üzeri kolanl al veya yün Ku ak, s rmal Cepken, ayakta yün Çak r, yün çorap & çar k Delikanl larda giyim; Delikanl lar köylerde giyimlerine çok dikkat ederler. Pantolon, gömlek, ceket ve kasketiyle büyük bir adam havas na bürünürler. Evlenmek isteyen delikanl kasketinin kenar na bir çiçek takar. Bu onun evlenme iste inin i aretidir. Yeni evli delikanl lar ise özellikle askerden döndüklerinde siyah urbas n n yakas na geçirdi i ve gelinin çeyizinde i ledi i çevresi ile günlerce dola r. Delikanl larda en fazla göze batan; birbirinden güzel nak la örülmü yün çoraplard r. Gelinlerin çeyizleri aras nda daima bu nak l yün çoraplara rastlan r(10). Kad n Giysi ve Aksesuarlar Fes Al nl k Oyal yemeni Çatk çlik Üçetek Cepken Kolon ku ak Ya l k Önlük Arkalaç alvar Yün çorap Çar k Genç K zlarda; Günlük giysileri en renkli, en canl basmalardan bol alvar ile gö üs alt nda (s kma) ad verilen bir giysiyle tamamlan r. S kma-s kt rma: Üçete in ve kapatman n üstüne i e gidilmedi i zaman "s kt rma" giyilir. Bir nevi sutyen vazifesi görür. Arkas dirilden, önleri k rm z bezdendir. Boyu oldukça k sad r, gö üs alt hizas nda biter. Ön beden arka bedene kol alt na denk gelen yan parçayla birle tirilir. Önlere üçer parmak eninde siyah pamuklu kuma geçirilmi tir. Elde kapitone diki le k rm z kuma a monte edilir. Üzeri tamamen i lidir. lerin aras na zigzag suta yla süslemeler yap l r. Önde dört dü me ve binilerle iliklenir. Oldukça dar kesimlidir. Yaka etraf na, önlere ve ön etek ucuna bir s ra beyaz boncukla süsleme yap l r. Üçetek Üçpe li: En eski kad n giyeceklerindendir. Göyne in üzerine giyilir. Ön taraf iki, arka taraf ise tek parçal d r. Yan diki ler belden a a y rtmaçl, ön ortas boydan boya aç kt r. Genelde "U" yakal olup ön beden gö se kadar aç kt r. Belde, brit-ilik dü meyle iliklenir. Baz modellerde etek boyu ayaklar n görünebilece i uzunlukta, baz lar nda ise daha uzun olup etek uçlar ndan kald r l p, k vr larak beldeki kemere sokularak kullan lacak uzunluktad r. Parçalar n her iki yandan da k vr lmas dekoratif bir görünüm sa lanmaktad r. Kollar düz kesimli ve uzun olup a z k sm y rtmaçl ve harçlarla süslüdür. Dirsek hatt na kadar farkl bir kuma la dublelenmi olan kol a z, d a da k vr labilmektedir. Giysi alt na genel olarak alvar giyilmektedir. Ço unlukla Sevai, Hatai, Alt parmak adl kuma lardan; k rm z n n, bordo, siyah, mavi renklerde kuma lardan yap lmaktad r. ç k s m, krem rengi bir bezle astarlanm t r. Pe li ya da üç pe li denilen üçete e yörede "i lemeli entari" de denmektedir. Bu giysinin daha sonralar alvars z giyilebilen tek elbiseye dönü mü oldu u gözlenmektedir. Pe siz entari ; ad verilen bu k yafetin yakas, ba n rahatl kla geçebilece i kadar derin oyuntuludur. alvar: "Üçetek'li bu giyim tarz nda, altta "paçadon" ad da verilen alvar bulunmaktad r. alvarlar n iki türü vard r. A l kesim alvar ve a s z kesim alvar. A l kesim alvarlarda iki bacak aras na hareket rahatl sa lama amaçl - yar yuvarlak ya da kare bir a yerle tirilmi ve bunlar ayak bile ine kadar uzanmaktad r. A s z alvarlar ise dikdörtgen bir forma sahiptir ve ayak bilekleri üzerine dökümlü bir biçimde inmektedir. Uçkur ile bel hatt ndaki zengin dökümler toplanarak bir tarafa yerle tirilmekte, böylece uzun bir etek

5 20 görünümü kazand r lmaktad r. Yöre tezgahlar nda dokunan, krem renkli ham ipek dokumadan yap lmaktad r. pekten yap lanlar gelin çeyizine konmakta, daha gündelik kullan mlar için pamuklu, pazen vb. kuma lar tercih edilmektedir. Paçalarda bilekten yukar ya do ru 25 cm. yüksekli inde nak lar bulunup, "paçal k" ad verilen bu bölümlerde; daha çok k rm z, lacivert gibi renkler kullan lmaktad r. Türlü enliklerde, i li paçal klar n üçete in yan y rtmaçlar ndan zengin görünümü sergilenmi, uçkurlar n uçlar na da bitkisel motiflerle kombine nak lar yap lm t r. Mintan / Göynek: Üst giyimde tene, mintan (göynek) giyilir. Kuma eninden dikim esnas nda Ön & arka ortalar ile omuzlar n kuma kat na denk getirilerek yararlan ld görülmektedir. Önde yaka y rtmac k sm dairesel oyulup aç lm t r. Kol geni li i kuma n eni kadard r(40cm). Kol omuzla birle tirilirken, hareket rahatl n sa lamak için kol alt yla, ön ve arka parçalar birle tiren yan parçaya "ku " yerle tirilmi tir. Yaka ve kol a zlar oyal d r. Düz dokuma bezler kullan lmad takdirde "çitili"den gömlek yap lm t r. Çit; üzeri çiçekli ve desenli pamuklu bezdir. Sarka: S kt rman n üzerine "sarka" giyilir. Sarkaya, fermene, libade gibi adlar verilir. Yine bordo, k rm z, ye il, siyah renklerde pamuklu kuma tan yap l r, içi çiçekli divitinle astarlan r, üstten kapitone diki yap l r. Cepken eklinde olup, iliklenmeden kullan l r. S f r yakal ve düz kolludur. Boyu bel hizas ndad r. Önler dört parmak eninde telle i lidir. Kadifeden ya da çuhadan yap lan sarkalar gelinler giyerler. Bu sarkalar a r i lemeli olur. Önlük (öncük): Önlük, dikdörtgen eklinde olup siyah renkli yün dokumad r. Kuma n kendi enine sad k kal narak iki enden yap l r. Enler birbirine renkli ipliklerle eklenir. Her en, çift s ra çizgili olup aras nda ba lama batik tekni iyle elde edilmi yuvarlak desenler vard r. Bu desenlerin ortas nda renkli püsküller bulunur. Bel k sm ndaki ba c klarla bele ba lan r. Etek boyu diz kapa ndan yakla k 10 cm. a a dad r. Arkal k Ku ak: Bele, önlü ün üzerine "arkal k" sar l r. Arkal k 1 metrekare büyüklü ünde siyah yün dokumad r. Üzeri beyaz çizgili ve serpme benekli dokumadan desenlidir. ki kenar uzun saçakl d r. Bele üçgen katlanarak sar l r. Arkal n üstüne "dizge" veya "çizge" denilen bir ku ak daha sar l r. Yün dokuma olan bu ku a a "Kolan" ad da verilir. Kolan, 3-4 m. uzunlu unda iki parmak geni li indedir. Çarpana dokuma olup, çok çe itli desenlerdedir. ki ucu yünden yap lma uzun püsküller ve boncuklarla süslüdür. Ku a n üzerine gelinler gümü veya alt n gümü kar m kemerler takarlar. Çorap- Ayakkab : Aya a yünden örülmü desenli çoraplar, üzerine ise çetik veya yemeni giyilir. Ku ak: Beli s k tutmak için sar lan geni ve uzun kuma allard r. Kare veya dikdörtgen formlarda olabilir. Kad n giyiminde, entari üzerine sar lan ku aklar yünlü, pamuklu veya ipekli el dokumas ndan yap l r. Kare dokunan, etraf saçakl allar, de irmi (üçgen) katlanarak bele sar lmaktad r. Fes: K rm z renkli bir ba aksesuar d r. Al n k sm na gelecek ekilde alt n, gümü veya paralar dizilerek süslenmi tir. Cepken: Gömlek üzerine giyilir. Giyenin ya, mesle i, statüsü vb.ne göre daha az ya da çok i lemelidir. Alt na uzun paçal çak r, potur, alvar vb. giyilerek tak m olu turulur. Cepkenlerin beden boylar bel hatt n n yukar s ndad r. Belirli törenlerde kullan lan yöresel giysilerin temel niteli i, çok eski geleneksel motif ve imgelerle donat lm ve mutlaka fonksiyonel olmas d r. Köy dü ünlerinde ise geline ipekli oyal gömlek ile bindall olarak isimlendirilen, tek veya iki parçadan olu an, üzeri s rma i lemeli kadife entari giydirilmektedir. Mor, lacivert, gece mavisi, ye il, k rm z v.b. gibi canl renkli kuma lara i lenmi tir. Gelinlerin çeyizlerinin zenginli i de dikkat çekicidir; Hamam tak mlar, i lemeli oyal ba örtüleri, pullu hamam tülbentleri, ipekten yap lm saat, mühür, tütün ve para keseleri, damada yerli bezden iç göynekler, donlar, çevreler, i lemeli uçkurlar, ipekli ipeksiz mendiller vb. alvarlar d nda cepken altlar na çak r, potur ve kilot pantol gibi adlarla an lan alt giyimler de giyilebilmektedir(6). Giysilerde kullan lan temel kuma cinsleri ise unlard r; Kutnu: Pamuklu bir dokumad r, entari yap l r. Kutnu bezi dokumac l TC'de yaln z Gaziantep'te yap lan ipekli bir dokuma türüdür. Hammaddesi flo olan suni ipek ve pamuk ipli idir. Kutnu kuma tamamen el tezgâhlar nda de i ik ekillerde dokunmaktad r. Geçmi i çok eskilere dayanan kutnuculuk, dünyada basma sanat yok iken çe itli boyalara defalarca bat r larak, kendine has renk ve motifler verilerek yap lan bir dokumad r. Kutnu kuma imalat önceleri Halep, Hama ve Humus'ta üretilip Anadolu pazar na sunulurken, sonralar bu ipekli dokumalar Gaziantep'te üretilmeye ba lanm t r. Kuma lar n çözgü say lar na göre de i ik adlar verilmektedir. Kutnu (çözgü say s 4000), Alaca (3000), Meydaniye (2000).

6 21 Kadife: pek, pamuk ya da yünden yap lan, yüzü tüylü yumu ak bir kuma t r. Çitari: pekle kar k, pamuk ipli i ile dokunan, sar -k rm z çubuklu desenli olup, entari, h rka ve alvar yap lan bir kuma t r. Çatma: Doknu u itibariyle kadifenin bir cinsi olan ve Frans zlar n «Velours â Double Hauteur» dedikleri Çatma'n n kadifeden fark, zemine nispetle çiçeklerinin veya süslemesinin hav n n daha yüksek olu undad r. Atlas: nce ipekten s k dokunmu düz renkte sert ve parlak bir kuma t r. Umumiyetle k rm z renkte dokunurdu. Atlas tel adedine ve dokunu una göre k ymetlenen bir kuma t r. Çuha: Çözgü ve atk s yün yapa ndan e rilmi iplikten, havl, düz renkte ve sade, tok kuma. Bunlar düz dokunmu atlastan yap ld klar gibi boylamas na yollu olan ve bu cinsine Tarakl denilenlerden de imal edilmi lerdir. Gezi: Çözgüsü ipek, atk s ipek ve iplik kar s k dokunmu hareli kuma. Çözgüye nazaran atk birkaç kat ipek ve iplikle kar k ve bir arada dokundu undan atk lar ince çözgüler aras nda kal n olarak fark edilmektedir. Kuma n haresi, dokunduktan sonra, iki k zg n silindir aras nda ezmek ve sürtmek suretiyle elde edilir. Hataî: pek ve klaptanla dokunmu sert bir nevi kuma. Çözgüsü ham ipekten olup kuma a istenilen sertlik bununla verilmi tir. Atk s ise bükümlü iki ipek teli ve bir klaptanl d r. Kadife: Çözgüsü ve atk s ipekten olan havl kuma. Atk s nda klaptan bulunan na telli kadife denilir. Kadifenin hav, esas çözgülerin aras nda olan fazla çözgülerden yap l r. Bunlar kuma n yüzüne atk n n bulundu u yerlere yerle tirilen teller vas tas yla çekilip ç kar l r, sonra düzlenir. Kemha: Çözgüsü ve atk s ipek, üst s ra atk s nda ayr ca alt n ala ml gümü veya do rudan do ruya gümü lü klaptanla dokunmu ipekli kuma a verilen isimdir. Seraser ile fark, tel yerine klaptanla dokunmu olmas, renk, desen itibariyle daha zengin bir hüviyet ta mas ndad r. Seraser: Çözgüsü ipek, atk s ndan alt n ala ml gümü tel veya do rudan do ruya gümü tel kullan larak dokunan kuma t r (7). Sonuç Anadolu da geleneksel ya am sürdüren topluluklar n yüzy llar boyunca kendi dil, kültür ve be enileriyle olu turup ya att klar Türk halk kültürü, globalle menin do urdu u; Toplumsal de i imlerden kaynaklanan ya am biçimi, bilim, teknik ve teknolojideki ilerlemeler, ileti im-ula m h z n n artmas vb. arac l yla, geleneksel özelliklerinin kaybolmas tehlikesiyle kar kar yad r. Ancak, Küreselle me ya da yabanc terminoloji ile "globalle me"nin; biri siyasal, biri ekonomik, biri de kültürel olarak üç boyutu olan bir kavram oldu u göz ard edilmemelidir. Küreselle menin kültürel aya, birbirinden farkl, hatta biri ötekine z t iki ayr sonuca i aret eder. Birinci sonuç "mikro milliyetçilik" biçiminde ortaya ç kan, en küçük bir kültürel farkl l bile vurgulayarak, elektronik medya arac l ile bunu tüm dünya kamuoyunun dikkatine sunan, ayr ca siyasal aç dan, kültürel farkl l klar n korunmas ilkesini demokratik hak ve özgürlükler alan n n ayr lmaz bir parças olarak gören bir anlay yayg nla t rmaktad r. Küreselle menin kültürel aya n n ikinci sonucu; özellikle tüketici davran n etkileyerek, dünya çap nda kültürel bir örnekli in önünü açm olmas d r. Ancak konu giyim ve moda aç s ndan ele al nacak olursa; bireyselle menin ön plana ç kt, farkl l klar n belirginle tirilmeye çal ld ve moda hareketlerinin de bu ba lamda kitlesel ayn l klar de il, bireysel farkl l klar eklinde ifade edilme yoluna gitti i ve üretim süre ve adetlerinin de bu e ilime göre ekillendi i bir dönem ya anmaktad r. Ve bu trend; Küresel pazarda rekabetin önko ulu olarak ''özgün ve farkl tasar m'' zorunlu k lmaktad r. Burdur ilinin giyim sanat nda sahip oldu u bu de erlerin, farkl la ma ve katma de er yaratma f rsat olarak ele al nabilmesi halinde, önemli bir ekonomik kaynak yarat labilece i görü ündeyim. Küreselle me bir süreç, bir olgudur. yili i ya da kötülü ü tart labilir ama, kaç n lmazl ortadad r. Bu çerçevede, tüm dünyay etkileyen bu olu umun sonuçlar n iyi kestirmek ve ona göre davranmak ça da l n ve güncelli in bir gereklili i olarak ortaya ç kmaktad r (8).

7 22 Sonuç olarak diyebiliriz ki; Burdur giyim, aksesuar, dokuma ve i lemeleri çok zengindir. Burada tan tma a çaba harcad m z örnekler say ca çok azd r. K s tl bir sürede, ki isel çabalarla ula lan bir ara t rman n ürünüdür. Bu nedenle s n rl d r. Konuya, büyük bir ekip ve proje kapsam yla Üniversite, ilgili Bakanl klar ve Resmî Dairelerin koordineli çal mas yla vb. geni bir perspektif içinde e ilinmeli ve maddi kültürümüzün bu de erli örnekleri yok olup gitmeden belgelenmelidir. Haz rlanacak her türlü medya arac l ile de gelecek nesillere ula mas sa lanmal d r. Bu arada di er ülkelerin kendi kostüm atlaslar n büyük ölçüde haz rlam olduklar ndan onlar n kendi etnografik malzemesi d nda b rakarak depolad örneklere de ula lmal d r. Kaynaklar bilen,a., " Sebep ve Sonuç li kileri çerisinde Modada Anar izm, Mimar Sinan Üniversitesi-Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yay nlanmam Dr. Tezi, stanbul, Güvenç, B. nsan ve Kültür, Remzi Kitabevi, stanbul, (çevrim içi) (çevrim içi) Tansu, S., Anadolu'da Türkmen ve Yörük Kad n Giyimleri, Ak Yay nlar :9, (çevrim içi) (çevrim içi) (çevrim içi) Ekinci, Y., Burdur, Ankara, 1995.