MİKRODENETLEYİCİ İLE SMPS İN ÇIKIŞ GERİLİMİNİN SICAKLIĞA BAĞLI OLARAK DEĞİŞTİRİLMESİ ÖZET

Transkript

1 Politeknik Dergisi Journal of Polytechnic Cilt: Sayı: 1 s. 1-7, 2002 Vol: No: , 2002 MİKRODENETLEYİCİ İLE SMPS İN ÇIKIŞ GERİLİMİNİN SICAKLIĞA BAĞLI OLARAK DEĞİŞTİRİLMESİ a Raşit AHISKA, a Yılmaz SAVAŞ, b Hakan IŞIK a Gazi Üniversitesi, Teknik Eğitim Fakültesi, Elektronik Bilgisayar Eğitimi Bölümü 000 Teknikokullar, ANKARA b Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Amasya Meslek Yüksek Okulu 004 AMASYA ÖZET Birçok Termoelektrik ve elektronik sistemlerin çalışmasında SMPS güç kaynakları (Anahtarlama Modlu Güç Kaynağı ) kullanılmaktadır. Uygulamaların amaçlarına göre SMPS lerde çeşitli özellikler aranmaktadır. Termoelektrik uygulamalarda, SMPS lerde yüksek verim, düşük rile ve regülasyonun yanısıra sıcaklık kontrollu ve ayarlı özellikler de gerekebilmektedir. Bu çalışmada Mikrodenetleyici Kontrollu, çıkışına sıcaklığa bağlı olarak gerilim ayar özelliği kazandırılmış bir SMPS sistemi tasarlanmış ve gerçekleştirilmiş ve ermormans analizleri yaılmıştır. Anahtar Kelimeler: SMPS, Sıcaklık Kontrolu, Mikrodenetleyici TO CHANGE THE VOLTAGE OF SMPS WITH MICROCONTROLLER ACCORDING TO TEMPERATURE ABSTRACT SMPS are used in the working of many systems of thermoelectric and electronic. According to the targets of alications some secifications are required. In thermoelectric alications in SMPS (Switching Mode Power Suly) high erformance, low rile and regulation and further more temerature control and adjustable rinciles may be required. In this study a SMPS system with control of microcontroller and given a feature of voltage adjust according to the temerature has been designed and imlemented. The arameters of this system in several adjustable temeratures have been measured. 1. GİRİŞ Key Words: SMPS, Temerature control, Microcontroller Gelişmekte olan yüksek yarı iletken ve elektronik teknolojisinde sistemlerin güvenilir bir biçimde beslenmesi ve sıcaklık gibi arametrelerin kontrolu güncelliğini korumaktadır. Bir çok elektronik sistemde ve özellikle yarı iletken termoelektrik uygulamalarda güç kaynaklarının ve kontrol sistemlerinin gereken erformansta çalışması önem kazanmaktadır. Bu sistemlerde kulla-nılan güç kaynaklarının, boyut ve ağırlıklarının küçük olması ile beraber, verimlerinin yüksek, dalgalanma ve regülasyonlarının da düşük olması gerekmektedir (1,2). Daha hafif ve daha küçük güç kaynaklarına talebin artmasıyla, ilk defa 10 lı yılların başında NASA (Amerika Uzay araştırmaları Merkezi) tarafından, doğrusal güç kaynaklarına alternatif olarak, Anahtarlamalı Güç Kaynakları (SMPS) keşfedildi. Bu güç kaynakları, DC giriş gerilimini anahtarlamak için, hızlı bir anahtarlama transistörü kullanır (). Anahtarlama transistörünün iletim - yalıtım süresi (duty-cycle), kontrol edilebilen bir kare dalga PWM sinyalle kontrol edilmektedir, bu da güç kaynağının çıkış gerilimini kontrol etme imkanı vermektedir (4,). Yaılan litaratür çalışmalarında, bu konudaki çalışmalar içerisinde çıkış gerilimi ve akımı ayarlanabilir ve aynı zamanda sıcaklık kontrol amaçlı, çıkış gerilimi sıcaklığa bağlı olarak değiştirilebilen SMPS sistemine rastlanamamıştır. Söylemez, 11 yılında bir halojen lambayı kontrol amaçlı çıkışı ışık şiddetine duyarlı bir SMPS sistemi geliştirdi (). Brunoro, 17 yılında faz kaydırma metodu ile çıkışı 0-0V/0-A değiştirilebilen bir SMPS sistem geliştirmiştir (7). Diğer çalışmaların çoğunluğu ise, sabit çıkışlı SMPS sistemlerinden daha yüksek güç çekme yönündedir. Termoelektrik sistemlerde giriş arametresi akım ve gerilim, çıkış arametresi sıcaklık olduğundan, girişteki DC akım ve gerilim, çıkıştaki sıcaklığa göre ayarlanabilmeli ve kontrol edilebilmelidir. Termoelektrik sistemlerin uygulamasındaki temel roblemi çözebilmek için çıkış gerilimi sıcaklığa göre kontrol edilebilen, ayarlanabilir ve yüksek güçlü, verimi yüksek, dalgalanma ve 1

2 Raşit AHISKA, Yılmaz SAVAŞ, Hakan IŞIK/POLİTEKNİK DERGİSİ,CİLT, SAYI 1, 2002 regülasyonu düşük besleme sistemlerinin tasarımına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu ti besleme sisteminin gerçekleştirilmesi durumunda sadece termoelektrik sistemlerde değil, birçok elektronik ve bilgisayar donanım sistemlerinde de kullanılması mümkün olacaktır. Bu amaçla, öncelikle termoelektrik uygulamalarda kullanılmak üzere Mikrodenetleyicili, Sıcaklık Kontrollu SMPS Sistemi tasarlanmış ve gerçekleştirilmiştir. Bu çalışma esnasında SMPS sistemine gerilim ayar özelliği kazandırılmıştır. 2. ANAHTARLAMA MODLU GÜÇ KAYNAK- LARI (SMPS) Daha verimli, daha küçük ve hafif güç kaynaklarına talebin artması ile ve bu taleleri doğrusal güç kaynaklarının karşılayamamasından dolayı anahtarlama modlu güç kaynakları gelişme göstermiştir. Doğrusal regülatörler, temelde seri ve aralel regülatörler olmak üzere iki ye ayrılırlar. Şekil 1 deki seri regülatörlü doğrusal güç kaynağına bakılırsa, giriş gerilimi transformatör tarafından istenen gerilim seviyesine düşürülür. Düşürülen bu gerilim doğrultucu tarafından doğrultulur ve filtre kondansatörüne uygulanır. Doğrusal gerilim regülatörlerinin birinci sakıncası burada oluşur bu da filtre kondansatörünün deo ettiği enerji, yük akımını beslemek zorundadır ve yük akımı arttığında filtre kondansatörünün değeri de büyütülmelidir (1,2). TRANSFORMATÖR 1 T1 AC GİRİŞ 4 DOĞRULTUCU D1 D D FİLT. D4 KOND. REGÜLTÖR YÜK Şekil 1. Doğrusal seri gerilim regülatörü blok şeması 2.1. Doğrusal Regülatörün Eksiklikleri Basit DC kulajlı seri regülatör, 10 lı yılların başına kadar güç kaynaklarının temelini oluşturmuştur (1,7). Bu seri regülatörle, sadece tek kutulu yüksek giriş geriliminden, düşük çıkış gerilimi elde edilebiliyordu ve sık sık girişle çıkış arasında DC izalasyon gerekiyordu. Ham DC giriş gerilimi ( Şekil. 1) genellikle bir 0-0 Hz lik transformatörün sekonder inden doğrultularak alınır. Kullanılan transformatörün boyutları ve ağırlıkları oldukça büyüktür. Doğrusal regülatörün birinci eksikliği burada ortaya çıkmaktadır. Doğrusal regülatörün en büyük eksikliği seri bağlı elaman üzerinde oluşan kayıtır. Bütün yük akımları, bu elaman üzerinden geçtiği için buradaki güç kaybı ( V dc V o )(I o ) dır. Minimum fark ( V dc V o ) bir NPN transistörde yaklaşık 2, V tur ve bu fark hiçbir şekilde sıfıra indirilemez. Transformatörün sekonder gerilimi hesalanırken, DC çıkış geriliminden 2, V fazla seçilir. AC giriş gerilimi artığında seri bağlı elaman üzerindeki ka-yı artar ve dolayısıyla bu elaman üzerindeki sı-caklık artar. Bu da güç kaynağının verimini azal-tacaktır. Tablo 1 de, aynı akım değerinde, üç farklı DC çıkış değerine sahi, üç farklı doğrusal regü-latör incelenmiştir. Doğrusal regülatörlerde ayrıca çıkış gerilimi arttıkça verimde artmaktadır (1). Seri elemanın girişindeki DC giriş gerilimi şöyle hesalanabilir; 1 0,01T V dc(max) ( Vo 2, Vr / 2) (1) 1 0,01T Burada; V dc(max.) = Maks. DC çıkış gerilimi, V T = Transistörün iletim süresi, sn V o = DC çıkış gerilimi, V V r = Dalgalanma gerilimi, V. Maksimum giriş gerilimi ve gücündeki maksimum verim ise şöyle hesalanabilir; Po VoI o Verimmax (2) P V I in(max) V o = Çıkış gerilimi, V I o = Çıkış akımı, A, P o = Çıkış gücü,w P i = Giriş gücü, W dc(max) Bu güç kaynaklarına alternatif güç kaynakları 10 lı yılların başında kullanılmaya başlamıştır (1). Bu alternatif güç kaynakları, Anahtarlamalı Güç Kaynakları (SMPS) olarak adlandırılmıştır. Bir anahtarlamalı güç kaynağını tasarlama ile ilgili yaklaşık 14 adet tooloji vardır. Her toolojinin amacı, mevcut uygulamaları daha da uygun hale getirmektir. Bazı toolojiler, 200 W ın Tablo 1. Doğrusal regülatördeki giriş verimi ile çıkış veriminin karşılaştırılması V o I o (A) V dc(min) V dc(max) V dc -V o P in(max) P out(max) Q 1 deki %VerimP (V) (V) (V) 2 (W) (W) kayı(w o/p i ) 7,,7 4,7 7, 0 47, 1,2 17, 22, 7, ,0, 0 2, 42,2 12, ,0 o

3 MİKRO DENETLEYİCİ İLE SMPS İN ÇIKIŞ GERİLİMİN... / POLİTEKNİK DERGİSİ, CİLT, SAYI 1, 2002 altındaki düşük güçlerde, AC/DC off-line dönüştürücüleri için uygun, bazıları ise yüksek çıkış gücü elde etmek için uygundur. Bazı toolojilerde, 220V ve daha büyük AC giriş gerilimleri, bazıları da 120 V ve daha altındaki AC giriş gerilimleri için en iyi çözümdür. Çıkış gerilimindeki dalgalanma ve gürültü de, tooloji seçiminde en önemli faktörlerdir (1). Bazı toolojileri, yüksek veya düşük çıkış gerilimlerinde kullanılan, yüksek veya düşük güçlü DC/DC dönüştürücülerde kullanmak ve boyutları en aza indirmek en önemli seçim kriteridir (2,).. MİKRODENETLEYİCİ SICAKLIK KONTROLLU SMPS SİSTEMİNİN TASARIMI Termoelektrik sistemlerde giriş arametresi akım ve gerilim, çıkış arametresi sıcaklık olduğundan, girişteki DC akım ve gerilim, çıkıştaki sıcaklığa göre ayarlanabilmeli ve kontrol edilebilmelidir (2). Termoelektrik sistemlerin uygulamasındaki temel roblemi çözebilmek için sıcaklık kontrolu ayarlanabilir ve yüksek güçlü, vermi yüksek, dalgalanma ve regülasyonu düşük besleme sistemlerinin tasarımına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu amaçla, öncelikle Termoelektrik uygulamalarda kullanılmak üzere Mikrodenetleyi-cili, Sıcaklık Kontrollu SMPS Sistemi tasarlanmıştır. Bu çalışma esnasında SMPS sistemine, sıcaklığa göre değişebilen, gerilim ayar özelliği kazandırılmıştır. Yaımı gerçekleştirilen sistemin blok şeması Şekil 2 de verilmiştir. Şekil 2. Tasarlanan sistemin blok şeması Key-ad KONTROL DEVRESİ TL44 PIC1F77 PIC1F4 SMPS TERMOELEKTRİK MODÜL sıcaklık Analog V / F devresi Termoelektrik modülün sıcaklığı algılanarak ilk mikrodenetleyiciye (PIC1F4) uygulanır. Burada analog sıcaklık değeri, 11 bitlik sayısal sıcaklık değerine çevrilir. adet bit sıcaklık değerini, 1 adet bit ise sıcaklığın 0 o C den büyük veya küçük olduğunu gösterir. X2 1 1 U MCLR/V OSC1/CLKIN PIC1C77_PQ OSC2/CLKOUT RA0/AN0 RA1/AN1 RA2/AN2 RA/AN/VREF RA4/TOCKI RA/AN4/SS RBO/INT RB1 RB2 RB RB4 RB RB RB7 RCO/T1OSO/T1CKI RC1/T1OSI/CCP2 RC2/CCP1 RC/SCK/SCL RC4/SDI/SDA RC/SDO RC/TX/CK RC7/RX/DT RD0/PSP0 RD1/PSP1 RD2/PSP2 RD/PSP RD4/PSP4 RD/PSP RD/PSP RD7/PSP7 RE0/RD/AN RE1/WR/AN RE2/CS/AN R1 R R2 R R R X1 R / 2R DAC R11 U RB7 11 RB RB RB4 RB 7 RB2 RB1 RB0/INT OSC1/CLKIN 4 2 RA4/TOCKI MCLR 1 RA 1 RA2 17 RA1 RA0 1 R4 R OSC2/CLKOUT PIC1F4 R12 SICAKLIK ( V/F ÇIKIŞINDAN) 0- khz Şekil. Kontrol sisteminin açık devre şeması R R1 R7 R14 R SMPS KONTROL GERİLİM İ bit olarak ikinci mikrodenetleyiciye uygulanan sıcaklık değeri burada istenen sıcaklık ayar değeri ile karşılaştırılır ve hata sinyali E(t) elde edilir. Bu değer uygun bir yazılımla oransal kontrol kazancı K() ile çarılır ve oransal çıkış U(t) elde edilir. Sıcaklığa bağlı olarak oransal şekilde değişen U(t) referans gerilimi SMPS in görev süresini (duty-cylce) kontrol eden referans gerilimi olarak kullanılmıştır. SMPS in çıkışı U(t) gerilimine bağlı olarak oransal şekilde değişim göstermektedir. Şekil 4. Sistemin kontrol döngüsü burada ; R(t) : Set edilen sıcaklık değeri, C(t) : Ölçülen sıcaklık değeri, E(t) : Hata değeri, R(t) C(t) E(t) U(t) Çıkış K SMPS MODUL K : Oransal kazanç, U(t):SMPS in oransal kontrol gerilimi E(t)= R(t)-C(t) (1) U(t)= E(t).K() (2) U(t)= [R(t)-C(t)].K () Sıcaklığa göre değişen kontrol gerilimine [U(t)] göre SMPS in çıkış gerilimi Eşitlik 4 de verilmiştir. VdcTon. Vo K (4) T 0- V

4 Raşit AHISKA, Yılmaz SAVAŞ, Hakan IŞIK/POLİTEKNİK DERGİSİ,CİLT, SAYI 1, 2002 Ns K () N Vo = SMPS in çıkış gerilimi, V Ton = transistörün iletim süresi, sn T = PWM sinyalin eryot zamanı, sn Ton/T = transistörün görev süresi (duty-cycle) Ns = transformatörün sekonder sarım sayısı, N = transformatörün rimer sarım sayısı Yarım körü konvertörler de iletim süresi tolam sürenin %0 ı alınır (1). Ton/T oranı 0. dir. Ayrıca K değeri bir sabit olu Ns/N ye eşittir. T zamanı sabit olu, Ton zamanı U(t) kontrol gerilimine göre değişmektedir. Maksimum kontrol geriliminde Ton / T = 0. dir. Dolayısı ile kontrol gerilimi ile transistörün görev süresi %0-0 arasında değiştirilerek SMPS in çıkış gerilimi değiştirilebilmektedir..2. SMPS in Tasarımı ve Kontrolu Sistemde kullanılacak termoelekt-rik elamanlar yaklaşık 40A akım çekebilmektedir. Bu amaçla 0-12V, 0-0A değerlerine sahi bir SMPS tasarlanmıştır. Anahtarlama Modlu Güç Kaynağında tam dalga, yarım-körü konvertör kullanılmıştır (Şekil ). Bu konvertörden 00 W a kadar güç çekmek mümkün olabilmektedir. Konvertörde anahtarlama elamanı olarak 0V, 1A lik değere sahi IRFP 0 tiinde N kanal Mosfet kullanılmıştır. Şekil. Tasarlanan SMPS in blok şeması Kontrol devresi TL 44 entegre devresi ile gerçekleştirilmiştir. Kontrol devresi ise sistemdeki Mikrodenetleyici (1F77) ile kontrol edilmiştir (Şekil 4). Anahtarlama frekansı, kontrol devresindeki (TL44) R ve C 7 elamanları ile 0 khz e ayarlanmıştır. Anahtarlama modlu güç kaynaklarında T süresi tolam sürenin %0 ı alınır (1). SMPS in tasarımında, kullanılan yüksek frekans transformatörünü, kulaj kaasitesi, anahtarlama transistörleri, çıkış filtre kaasitesi ve bobininin hesaları önemli derecede yer tutmaktadır (). Şekil. Tasarlanan SMPS in rensi açık devre şeması Tasarlanan güç kaynağı (SMPS) yaklaşık 00 W değerindedir. Güç kaynağında yarım körü konvertör kullanılmıştır. Yüksek frekans transformatörü ve diğer bazı elamanların tasarımı aşağıda verilmiştir. (0.. Pout. D) Ae Ac f. B max cm P out = Çıkış gücü, W B max = Manyetik akı yoğunluğu, G D = Akım yoğunluğu, cm/amer A e = Nüve etkin aralığı, cm 2 A c = Bobin sarım aralığı, cm 2 4 (4) Hesalamalarda A e A e değerinin %0 fazlası alınır (1) ve A e A c = =.0 cm 4 () Bu değere en uygun Philis firmasının ferroxcube malzemeden ürettiği EC 2 nüvesi seçilmiştir. Bu nüveden 0 khz de 00 W çekilebilmektedir. Primer sarım sayısı; 4

5 ÇıkışGerilimi (V) MİKRO DENETLEYİCİ İLE SMPS İN ÇIKIŞ GERİLİMİN... / POLİTEKNİK DERGİSİ, CİLT, SAYI 1, 2002 N V K. f. B max A e 1.tur Sekonder sarım sayısı; N Vo 1,.12 N s 2. 07tur V 7 Kulaj kaasitesi;,1. Po,1.00 I 7. 4Amer v 22 C I in 0.T / 2 dv 7,4.0..(2. 14 Çıkış filtre bobini; 0.0V OT LO I dc / 2) 4.2uF () (7) () () 0, uH 0 Maksimum kontrol geriliminde [U(t)], SMPS in çıkış gerilimi Eşitlik 4 ve den; Ns 2.07 K N 1. VdcTon Vo K V T 20 olarak hesalanmıştır. SMPS in anahtarlama frekansı f=0 khz olduğundan T= 20 s ve Ton=1 s alınmıştır... Mikrodenetleyici Mikrodenetleyici, kontrol kartının beynidir. Tüm kontrol işlemleri, sensörden ve key-ad den gelen bilgilerin okunması, yük kontrolu, hesi bu elamanlarla yaılmıştır. Mikrodenetleyici olarak PIC1F4 ve PIC1F77 kullanılmıştır (Şekil ). Mikrodenetleyicileri, PIC1F4 ve 1F77 yi rogramlamak için PIC Assembly dili kullanılmıştır. (,). Bu rogram Windows altında çalışan fe editöründe yazılmıştır. Bu yazılım, MPASM derleyicisinde derlenerek, makine diline çevirilmiştir. Derlenen rogram P1PRO yazılımı ve rotopic rogramlama seti ile mikrodenetleyicilere yüklenmiştir. Programlama seti ve rogramları Mikrochi firmasından temin edilmiştir. 4. GERÇEKLEŞTİRİLEN SMPS İN PER- FORMANS ANALİZİ Gerçekleştirilen SMPS in değişik yük değerlerinde erformans analizi yaılmış ve elde edilen değerler aşağıdaki çizelgeler ve grafiklerde gösterilmiştir. Tablo 2. Gerçekleştirilen SMPS in yük değişimine karşı, çıkış gerilim değişimi sonuçları Yük (W) Çıkış Akımı (A) 0 11,1 0 11,4 0 11,0 0 11, , ,00 00,0 0, 400,0 40,7 00,70 Tablo. Gerçekleştirilen SMPS in çıkış gerilimakım değişimi sonuçları Çıkış Gerilimi (V) Çıkış Akımı (A) 11,1 0 11, 11,7 11,70 11, 20 11,1 2 11, 0 11,21 11,0 40,0 4, Yük (W) Şekil 7. SMPS in Yük Gerilim değişim grafiği

6 Akım ( A ) Çıkış Gerilimi (V) Raşit AHISKA, Yılmaz SAVAŞ, Hakan IŞIK/POLİTEKNİK DERGİSİ,CİLT, SAYI 1, Akım (A) %Re gülasyon % Verim Vo. Io Vi. Ii Vo yüksüz Vo %11. yüklü Vo.7*0 1*.1 yüklü %. Şekil. SMPS in Akım Gerilim değişim grafiği Gerçekleştirilen SMPS tam yük değerinde saat denenmiş ve erformans analizi yaılmış elde edilen değerler aşağıdaki çizelge ve grafikte gösterilmiştir. Tablo 4. Gerçekleştirilen AMGK nın tam yükte zamana göre çıkış akımı değişim sonuçları Zaman (dk) Akım (A) Zaman ( dk ) Şekil. SMPS in Zaman Akım değişim grafiği Vr / 2 0.0/ 2 % Da lgalanma Vo 12. SONUÇ VE ÖNERİLER %0.2 Bu çalışmada bir Mikrodenetleyicili, Sıcaklık Kontrollu SMPS Sistemi tasarlanmış ve gerçekleştirilmiştir. SMPS sistemine sıcaklığa göre değişebilen gerilim ayar özelliği kazandırılmıştır. Gerçekleştirilen Mikrodenetleyicili Sıcaklık Kontrollu SMPS Sistemi ile SMPS in çıkış gerilimi sıcaklığa bağlı olarak, oransal şekilde değiştirilebilmektedir. Gerçekleştirilen sistem çıkışında 0-12V DC gerilim ve 0-0 A akım aralığında tam yükte %11. regülasyon, %0.2 dalgalanma ve %. verimle çalışabilmektedir. Sonuç olarak gerçekleştirilen Mikrodenetleyicili, Sıcaklık Kontrollu SMPS Sistemi nin kontrol sistemlerinde ve sıcaklık kontrol sistemlerinde (termoelektrik sistemler, bilgisayar CPU soğutma sistemleri, telekomunikasyon cihazları v.b.) verimi yüksek bir besleme sistemi olarak kullanılabileceğini söylemek mümkündür. KAYNAKLAR 1. Pressman, A.I.,Switching and linear Power Converter Design, Haydan Rochelle Park, 2-7, N.J- U.S.A., İoffe, A.F., Polurovodnikoviyie Termoelementi, Rusya Bılim Akademisi Yayınevi, 11-14, Rusya, 10.. Chryssis, G., High Frequency Switching Power Sulies, McGraw-Hill Inc., P. 1-, , New York, USA., Işık, H., Gerilim ve Akım Sınırlama Özellikli SMPS Tasarımı ve Gerçekleştirilmesi, Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 1.. Jeff, D., Wayne, T., Roger, L., A 00 W Four- Stage Phase-Shifted-Parellel DC-to-DC Con-

7 MİKRO DENETLEYİCİ İLE SMPS İN ÇIKIŞ GERİLİMİN... / POLİTEKNİK DERGİSİ, CİLT, SAYI 1, 2002 veter, IEEE Transactions on Power Electronics, PE-2, 2, USA., 17.. Söylemez, A., Switched-Mode Power Suly Controls Halogen Lam, Siemens Comonents, 2, 1, 20-24, Germany, Brunoro, M., A High Performance ZVS Full- Bridge DC-DC 0-0V/0-A Power Suly With Phase-Shift Control, IEEE Annual Power Electronic Secial Conference, 1, 22-2, USA., 17.. Matthias, J., SMPS As General- Purose Power Suly, Siemens Comonents, 2,, 7-, Germany, 10.. Gardner, N., A Beginner s Guide to The Microchi PIC, Blubird Press, U.S.A., 1.. Altınbaşak, O., PIC Programlama, Altaş Yayınevi, Türkiye,