Baþlarken. Kardelen Çocuk

Transkript

1 N S A N S A Y I : 5

2 İ Ç İ N D E K İ L E R B a : l a r k e n 2-3 A t a t ü r k v e Ç o c u k S e v g i s i 4 G e z e g e n e v i v e Ç o c u k 6 T r a v m a v e Ç o c u k O k u l Ö n c e s i n d e n İ l k o k u l a, O k u m a Y a z m a F a r k ı n d a l ı ğ ı O k u l Ö n c e s i Ç o c u k l a r d a C i n s e l E ğ i t i m F a r k Y a r a t m a k i ç i n E ğ i t i m d e D ö n ü : ü m 8 H a y a t B a : a r ı s ı n a G i d e n Y o l d a A i l e v e Ö ğ r e t m e n i n Ö n e m i M o d e r n D ü n y a d a Ö ğ r e t m e n D u r u : u : İ n s a n M ü h e n d i s l i ğ i S a n a t T e r a p i s i 2 4 O k u l Ö n c e s i Ç o c u k l a r d a H i k a y e v e M a s a l l a r d a 2 6 D o ğ r u D a v r a n ı : Y e r l e : t i r m e F a r k Y a r a t a n Ç o c u k l a r d a K a p a s i t e G e l i : t i r m e T e k n i k l e r i 2 8 S p o r v e Ç o c u k 3 0 S a n a t v e Ç o c u k 3 2 B i l i m v e Ç o c u k 3 4 İ T K A n a o k u l l a r ı n d a n 3 6 Ç o c u ğ u n D ü n y a s ı n a B a k ı : : O y u n T e r a p i s i 1 4 H a y a t B a : a r ı s ı n ı n A n a h t a r ı : Ö z g ü v e n 1 6 A n a o k u l l a r ı m ı z d a n H a b e r l e r 3 8 İ T K A n a o k u l u 9 e n l i k l e r i 3 9

3

4 Baþlarken çocuğun gelişim süreçlerini yakından takip etmek de eğitimcinin görevidir. Ancak bu şekil de bir öğretmen, öğrencisini felsefi düşünceye yönelterek onu kapasitesinin çok daha üzerinde bir seviyeye çıkartabilir. Unutulmamalıdır ki; merak eden,araştıran sorgulayan bir çocuk doğru bilgiye ulaşabilir.çocuğun ilgisi ve ihtiyacından yola çıkarak eğitimcinin bunun rehberliğini aktif şeki lde gerçekleştirmesi,modern dünyada lider öğretmenin öncelikli misyonudur. Değerli Anne Babalar, küreselleşme kavramının hayatımıza girmesiyle 20. yüzyıldan 21. yüzyıla yaşam biçimlerimizde, sosyal ilişkilerimizde, temel evrensel değerlerimizde devasa bir geçiş yaşandığına artık hepimiz, hem tanık hem de dahil oluyoruz. Teknolojik gelişmeler, ekolojik olgusunun bir sorun olarak gündeme gelmesi, nüfus yapısındaki değişim ve göçler, temel evrensel değerlerdeki de ği ş i m l e r, s o s y al m ed y a kav r am ı n ı n hayatlarımızın bir parçası olması,bizler için hem tehdit hem de avantaj oluşturmaktadır. Eğitimin hem evrensel değerleri hem de milli değerleri güçlendirecek şekilde yapılandırılması,öncelikli biz eğitimcilerin sorumluluğundadır. Çok kanallı ve hızlı bilgi akışının 21. yüzyılın avantajı haline dönüşmesi için eğitimcinin, bilgi kirliliğine karşı, geleceğe dönük plan yapabilme yetisini; araştırmacı ve alan tarayıcısı olma niteliğini birleştirmesi gerekmektedir. Gerçeğe ancak özgür düşünce ve tartışma yolu ile ulaşılır. Her şey değişirken bizim değişimi reddetme şansımız yoktur. Modern dünyada olmak, geleceğe yön veriyor olmaktır. Eğitimin asıl amacı, çocuğun yapabildiklerini daha yukarı çekmek olduğuna göre, çok yönlü çalışıp zamanı doğru yöneterek; Erken çocukluk dönemindeki hızlı gelişim ve değişim yadsınamaz. Bu n edenl e y apı lacak programl arı n, derinlemesine, kapsamlı ve çok yönlü düşünme üzerine kurulmuş olması; hızlı bilgi transferinin yol açtığı belirsizlikleri de ortadan kaldırarak çocuk için eğitimde güven ortamı oluşmasını sağlar. Bilmek değil davranışa dönüştürmeyi önceliğimiz kabul ederek çocuklarımızı vizyon sahibi bireyler olarak yetiştirmeliyiz. Bu doğrultuda, 21. yüzyıl değerleri ve eğitim anlayışından yola çıkarak bu becerilere sahip çıkan 600 katılımcı, modern dünyada lider öğretmen önderliğinde vizyon sahibi çocukların yetiştirilmesi konusunda bilgilerini bizlerle paylaşan ve bizlere yepyeni ufuklar açan çok değerli konuşmacılarımızın verdiği bilgiler ışığında İTK 5. Anaokulları Sempozyumu'nda ağırladık. Tüm konuşmacılarımıza sonsuz teşekkürlerimizi sunarız. İTK 5. Anaokulları Sempozyumuna katılan ve her biri alanında uzman, birbirinden değerli konuşmacılarımızın değerli fikirlerini siz anne ve babalarla paylaşmak için konuşmacılarımızın yazılarından derlenen Kardelen Çocuk Dergisi'nin de hepinize çocukların eğitiminde yol gösterici olmasını dilerim. Saygılarımla, BURÇİN KIZAK İTK ANAOKULLARI DİREKTÖRÜ 2

5 Baþlarken Sayın Veliler ve Değerli Öğrenciler, Anaokulları olarak ne yapmalıyız? sorusuna vurgu yapmak için yaptığım araştırmalarda fütürizm ve fütüristler hakkında bir web sitesi ile karşılaştım. Bilimsel analiz ve kavramları kullanarak geleceğin nasıl oluşacağı hakkında varsayımlar yapan fütüristlere göre bir fütüristte olması gereken özellikler şöyle sıralanmış; Farklı olma cesaretine sahiplerdir Kendisi ve tüm insanlık için olumlu, ilerici, yenilikçi vizyon geliştirir. Kişi, kurum ve toplumların yararlı, etkin yol haritası oluşturmalarına yardımcı olur. İnsanlıktan sorumlu olduğunu bilir. Geleceğin seyircisi değil, tasarımcısı olması gerektiğinin farkındadır. Çağdaşlık sözcüğünün günü yaşamakla sınırlı olmadığını bilir ve davranışlarıyla bunu yansıtır. Geleceği uzgörür. Dünyayı kendine, kendini dünyaya ait hisseder. Bu özellikler aslında, geleceğin büyüklerini yetiştiren tüm eğitimcilerde olması gereken özellikler. Çünkü; eğitimciler sadece öngörmekle sorumlu değildir, eğitimciler geleceği yaratır. Bugün sınıfımızdaki çocuklar yarınki bilim adamları, sanatçıları, eğitimcileri ve politikacıları olabilir. Bugün yarının bilim adamlarını yetiştirmek istiyorsak, o zaman ilk önce yarınları görebilmeli ve hayal edebilmeliyiz. Sizlerinde bildiği gibi bütün araştırmalar, bir çocuğun kişilik gelişiminin çok önemli bir bölümünü okul öncesinde tamamladığını gösteriyor. Bizlerin görevi bu çocuklarımıza en iyi eğitimi vermek ve onları kalıplara sokmadan 21. yüzyılda ihtiyaçları olacak tüm becerilerini geliştirmeleri sağlamak. Çocuklar çok enteresan sorular sorar. İlk başlarda bu soruları şirin bulur, güleriz. Ama biraz analiz edince ve biraz daha dikkatli düşününce fark ediyorsunuz ki, bu sorunların bize farklı gelmesinin nedeni bizleriz. Çünkü bizler kalıplarla düşünüyoruz. Oysaki çocukların sınırları yoktur ve sınırları olmadığı içinde olaylara daha farklı bakarlar. Bu nedenle eğitimciler olarak önce biz, sonrada siz değerli anne ve babalar çocukların mental ve duygusal zenginliklerine zarar vermeden daha da geliştirmelerini sağlayacak eğitim öğretim metodları üzerine odaklanmalıyız. Biz İzmir Özel Türk Koleji olarak 63 yıldır orta eğitimde,20 yıldan fazla süredir de okul öncesinde hizmet veren bir eğitim kurumuyuz. Geçmiş birikimlerimizi geleceğe taşımak ve çocuklara daha iyi bir eğitim sunmak için her geçen gün kendimizi bahsettiğim konulara odaklanmaya zorluyoruz. Çünkü biliyoruz ki çocuklar hem en büyük zenginliği hem de geleceğimiz. Saygılarımla, YİĞİT TATIŞ İTK GENEL MÜDÜRÜ 3

6 Atatürk ve Çocuk Sevgisi Cumhuriyet döneminin bu yeni aile tipini oluşturan anne babalar, çocuk eğitimiyle ilgili geleneksel uygulamaları altüst ediyordu. Gelen ek sel eğ itim in ço cuğ a güvensizlikle bakan anlayış yerini yavaş yavaş çocuğa güvenmeye bırakıyordu. Anne ve babalar çocuk eğitiminde izleyecekleri yolu gösteren bir lidere Atatürk'e sahiptirler. Hem sözleri hem de davranışları ile Cumhuriyet dönemi ailelerine örnek bir davranış sergileyen Atatürk'e göre çocuk eğitimi, ana kucağından en yüksek eğitim ocaklarına kadar her yerde, her zaman üzerinde önemle durulması gereken bir konuydu. Atatürk'ün çocuklara yaklaşımı yaptığı pedagojik araştırma doğrultusunda olmuş, çocukları bir büyük insan olarak kabul etmiştir. Çocuklarla konuşmalarında onlara yaşlarının diliyle hitap ederken aynı zamanda onların his, istek ve düşüncelerini de göz önünde tutmuştur. Çocukların yanında içlerinden Ahmet Gürel İTK Köşk Müdürü geldiği gibi konuşmalarına ve davranmalarına izin veren Atatürk bu davranışını arkadaşlarına şu şekilde ifade etmiştir: Bugün bir hiç gibi gördüğün bu çocuk belki de yarının en büyük kahramanıdır. Onun için her kim olursa olsun, istediği şekilde konuşmakta serbesttir. Çocukları serbestçe konuşmaya, düşündüklerini, duyduklarını olduğu gibi ifade etmeye teşvik etmelidir, böylece hem hatalarını düzeltmeye imkân bulunur, hem de ileride yalancı ve ikiyüzlü olmalarının önüne geçilmiş olur. Kısacası çocuklarımızı artık, düşüncelerini hiç çekinmeden açıkça ifade etmeye, içten inandıklarını savunmaya, buna karşılık da başkalarının samimi düşüncelerine saygı duymaya alıştırmalıyız. Atatürk çocuğu olmamasına rağmen çocukları o kadar çok sevmiştir ki onlara, dünyanın ilk ve tek resmi 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramını armağan etmiştir yılında bu tarih, Çocuk Haftası'nın da başlangıcı olarak kabul edilmiştir. 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı; uluslararası kutlanan d ü n y a n ı n t e k ç o c u k bayramıdır. Atatürk, 12 Nisan 1934 akşamı, İzmir'de İzmir Palas salonlarında Hâkimiyeti Milliye O k u l u f a k i r ç o c u k l a r ı menfaatine verilen baloyu şereflendirirler. Öğrencilerden Ali isminde bir çocuk ortaya gelir, fakat heyecandan bocalar, konuşamaz derken küçük Ali c oşar kendin den g eç er. Kollarını ona doğru uzatarak içten gelen bir sesle: 4

7 Senin ismini andıkça, senin resmine baktıkça, seni karşımda görünce damarlarında bir şeylerin kaynadığını duyuyorum. Ah! Seni doya doya öpmek istiyorum! diye haykırır. Atatürk kollarını açar ve; Öyle ise gel öp. der. Ali koşar, boynuna atılır. Diğer çocuklar dururlar mı? Biz de, biz de diye bağrışarak koştururlar. Heyecandan, sevinçten herkes ağlar. Yaverler, Paşalar, Vali, hatta kendisi de. Evet, yaptığı harplerin heyecanı, kazandığı zaferlerin sevinci belki onu ağlatmamıştır. Fakat bir avuç Türk yavrusunun içten gelen coşkunluğu onu sarsmış, heyecanlandırmıştı. Gözlerine dolan yaşları zapt etmek için dudaklarını ısırdı. Sonra heyecandan, titreyen bir sesle yanındakilere dönerek: İşte Benim neslim bunlar demiştir. Atatürk'ün evlat edindiği m anevi çocuklarının sayısı yedidir. Himayesine alarak okumasına olanak sağladığı çocuklarla beraber bunun sayısı artmaktadır. Başta Atatürk'ün kız kardeşi Makbule Atadan ve Sabiha Gökçen'in anıları olmak üzere yakın arkadaşlarının ifadelerine göre Atatürk'ün manevi çocukları; Afet İnan, Sabiha Gökçen, Rukiye Erkin, Ülkü Adatepe, Zehra Aylin, Nebile, Abdürrahim Tuncağ'dır. Himayesindeki çocukların isimleri ise; Sabriye, İbrahim, Zehra, İhsan, Ömer, Afife, Ayşe, Mahmude'dir. Atatürk'ün vasiyetnamesinde ise manevi çocuklarından Ülkü Adatepe, Sabiha Gökçen ve Afet İnan'ın ismine rastlarız. A t a t ü r k ' ü n m a n ev i ç o c u k l a r ı, Cumhurbaşkanlığı arazisi üstündeki daha küçük bir evde yaşamışlar ve köşkün bahçesi içinde açılmış olan iki sınıflı güzel bir okulda ilk eğitimlerini almışlardır. Atatürk'ün yarının gençleri olarak Cumhuriyeti emanet ettiği Türk çocuklarının 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı kutluyorum. 5

8 Gezegenevi ve Çocuk Her yaş grubuna yönelik olarak hazırladığı sunumlar ile çevre okullar, dernekler ve bireylere gök bilimi başta olmak üzere sanat, matematik, mitoloji ve daha birçok alanda canlandırmalar yapan ülkemizin ilk halka açık sabit dijital planetaryumu olan ve İTK Büyükçiğli yerleşkesinde yer alan İTK Gezegenevi'nde düzenlenen etkinlikler ile hem büyükler hem de küçükler keyifli zaman geçiriyor. Temel coğrafya, gökbilim, fizik ve uzay gibi bilimlerin uygulamalı olarak öğretildiği, somut bilimsel ger çekler in eğlenceli bir ortamda anlatıldığı mekanlardan biri olan İ TK Gezegenevi, temel bilimler k onu sun da y aptı ğı do ğr u bilgilendirmeler ile ziyaretçileri heyecanlandıran ve onların öğrenme arzusunu da motive eden bir niteliğe sahiptir. Özellikle okul öncesi ve ilköğretim çağındaki çocukların basmakalıp bilgiler yerine, araştırarak, görerek ve deneyimleyerek bilim ile iç içe olduğu İTK Gezegenevi'nde, ziyaretçiler bir kuyruklu yıldızın gözünden Güneş Sistemi'ni dolaşıyor, büyük patlamadan başlayar ak g ökad aların oluşumu ve yıldızlararası tozun sıkışması ile Güneş sistemi nin doğumunu izliyor, Antik Çağ ın 7 harikasından evrenin 7 harika cismine yolculuk ediyor ve Samanyolu'nda ve Güneş sistemimizde suyu arıyor. İ TK Gez eg enev i'n d e düzenlenen etkinliklere katılan çocuklar, minik astronotlar olarak adlandırılıyor ve yapılan gösterimler sonunda her birine Minik Astronot sertifikası veriliyor. İTK Gezegenevi Y önetic isi Alp er Ateş'i n sunumuyla farklı konularda 6

9 hazırlanmış belgeselleri izleyen minik astronotlar, hem yeryüzünde bulunan önemli yapıtların tarihini öğreniyor hem de gökyüzünün bilinmeyen yanlarını keşfetme şansını yakalıyor. İTK Gezegenevi sadece kendi yerleşkesinde düzenlediği etkinliklerle değil, İTK Bahattin Tatış ve İTK B ü y ü k ç i ğ l i K am p ü s l e r i ' n d e düzenlendiği sergi etkinlikleriyle de öğrencileri bilgilendiriyor. Öğrencilerin gök olayları, gökcisimleri ve uzay hakkında bilgi edinmesi açısından önemli olan sergilerde, sergiyi ziyaret eden öğrencilere gökyüzü olaylarının takip edilmesinde yararlanılan teleskoplar da gösteriliyor. İTK Gezegenevi tarafından koordine edilen, Uluslararası Astronomi Birliği ve Türk Astronomi Derneği'nin ortaklaşa çalışması olan En Güzel Astronomi Fotoğrafları sergisi de düzenlenen sergi etkinliklerinden birisi. Dünya'nın en büyük gözlemevlerinde çekilen 30 kadar derin uzay görüntüsünün yer aldığı ve mart ayında ziyaretçilerle buluşan En Güzel Astronomi Fotoğrafları sergisinde, İTK Gezegenevi görevlileri sergiyi ziyaret eden öğr encilere fotoğ raflardaki cisimler, gökcisimlerinin yapıları, evrenin yapıtaşlarını şekillendiren fiziksel kuvvetler hakkında bilgiler verdi. Sergide ayrıca gökadalar, gaz bulutsular, yıldız kümeleri gibi yapıların da ayrıntılı fotoğraf görüntülerinin öğrencilere gösterildiği audio visual görüntülerinden oluşan bir gösterimde yapıldı. 7

10 Fark Yaratmak Ýçin Eðitimde Dönüþüm Fark Yaratmak Eğitim Dönüşüm Geleceğimizin mimarı olan çocuklarımıza iyi bir gelecek sağlayabilmek ve onlarla iyi bir iletişim kurabilmek için, her eğitimci bu kelimelerin anlamlarını çok iyi özümsemelidir. Günümüzün popüler kelimesi; Farklı Olmak Farklı olmak bu yüzyılın en moda kelimelerinden biri. Kime sorsak herhangi bir nedenden dolayı farklı olduğunu söyler. Ama farklı olmak ya da fark yaratmak kelimelerini gündelik bir kelime gibi kullanmak, farkla ilişkimizi zedeler. Çünkü farklı olmak kutsallık taşıyan, hayranlık içeren bir olgudur. Çocuklara farklı olmaları ya da yeni bir şeyler icat etmeleri için ne kadar eğitim verirsek verelim, çocukların içinden çok azı farklı olacak ve yeni şeyler icat edecektir. Çünkü farklılık ya da diğer bir değişle farklı olmak normal dağılım eğrisinde çok az kişiye verilmiş bir özelliktir. Bizler kitle eğitimi yapıyoruz ve kitle eğitiminin olduğu yerde fark yaratmak zordur. Çünkü durum; yani kitle eğitimi fark yaratmayı sınırlar. Ancak; eğitimci bu durumun sosyolojik ve tutumsal koşullarının farkında olursa fark yaratmak için adım atabilir. Yaratıcılık sipariş ile olmaz Sipariş ile elde edilecek bir şey olmayan yaratıcılık, ne yazık ki Ben yaratıcıyım demekle de olmaz. Yaratıcılık da tıpkı, fark gibidir. Kişiye özgüdür ve herkes de yoktur. Kaldı ki, yaratıcı çocuklar yetiştirmek için her çocuğa aynı eğitimi veriyorsak, o noktada yaratıcılık olgusundan bahsetmek mümkün olmaz. Kitle eğitimin bir şablonu var. Masalar, sandalyeler, kağıtlar, defterler, tenefüsler, ziller ve bunların olduğu bir fiziksel organizasyonda, çocukların zihinsel organizasyonu da sınırlıyor. Oysaki yaratıcılık esneklik isteyen bir şey olarak, itaat kültürü ve zorunluluk kültürünün olduğu bir ortamda büyüyemez. Eğitimciler, yaratıcılığı engellememek için ki taplara bakmak yerine çocuklara bakmalıdır, onları doğru yönlendirmelidir. Eğitim bakış açımızı değiştirmeliyiz. Eğitim hakkındaki düşüncelerimizi, eylemlerimi ve her şeyden önemlisi bakış açımızı değiştirmedikçe yaratıcı bir nesilden ve fark yaratmaktan bahsedemeyiz. Bir 8

11 eğitimcinin bakış açısını değiştirebilmesi için mesleğini yeniden anlamlandırması ve geçmişten bugüne kadar yaptıklarının iyi olup olmadığını gözden geçirmesi gerekir. Eğitimci bir ders saati içinde dakika dakika neler yaptığı hakkında bir başka eğitimciden ziyade herhangi bir meslek grubundaki bir kişi ile konuşmalı, ondan fikir almalıdır. Böylelikle, yeni fikirler ve yeni yaklaşımlar ile tanışabilir. Bu durumda doğal olarak çocukların eğitimine olumlu bir şekilde yansır. Dönüşüm zordur. Ok u l ya d a ö ğ r et m en k en d in i dönüştürecekse; göstermelik kelimeler, moda terimlerden vazgeçmelidir. İçselleşmiş bir dönüşümün peşinde olmalıdır. Veri veya enformasyon aktarmaya dayalı eğitim sistemleri taklide dayalı tekrarlar üreten sistemlerdir. Gerçek bilgi ve buluşlar, bilgelik katmanında ortaya çıkar. Eğitimciler çocuklar ile paylaştıkları bilginin türünü bilgeliğe doğru götürmelidir. Çok yönlü düşündürmelidir. Tek bir soruya takılıp kalmak düşünsel aktiviteleri engeller ve ezberci eğitime doğru yöneltir. Dönüşüm için içselleşmiş bilgi kullanılmalıdır. Bunun için eğitimciler her yaptıkları işte hizalarını kaybet memek adı na; Bu yaptığımın öğrenciye ne faydası var sorusuna cevap v er m e l i d i r. B ö y l e l i k l e d ö n ü ş ü m ü gerçekleştirmek adına olumlu adımlar atabilir. Dönüşüm sıklıkla teknoloji ile birlikte düşünülüyor. Öğretmenlerin birçoğu bilgisayar oyunu oynamazken teknoloji odaklı bir dönüşümden nasıl bahsedebiliriz ki? Çocukların eline tablet bilgisayarlar vererek ya da derslerde teknolojik materyaller kullanarak dönüşümü sağlamak mümkün olmaz. Bu yüzden dönüşüm tek taraflı değil, tüm yönleriyle ele alınmalı, dönüşümün kültürel ve sosyolojik boyutu ihmal edilmemelidir. Prof. Dr. ZİYA SELÇUK Tedmem Direktörü ve TEDÜ Mütevelli Başkan Yardımcısı 9

12 Hayat Baþarýsýna Giden Yolda Aile ve Öðretmenin Önemi Çocuk gelişiminde aile ve öğretmenin rolü bilinenin çok ötesinde önem kazanmaktadır. Aile ve öğretmenlerin çocukların ruhsal ve bedensel gelişimleri yanında zihinsel gelişimleri üzerindeki etkileri onların tüm bir geleceklerini belirlemekte ve onların yaşam yolunu çizmektedir. Çocuklar bizim yaptıklarımıza bakarlar Söylenecek her sözün, atılacak her adımın çok ama çok önemli olduğu unutulmamalıdır. Zaman zaman anneler gelip Çok kızıyorum, iki tane vuruyorum sonra üzülüyorum dediklerinde onlara Siz şimdi vurur sonra üzülürsünüz ama gelecekte vuran fakat üzülmeyen çocuklarınız olur diyerek çocuklarımıza yaklaşımımızın ne k ad ar ö neml i o ldu ğu nu anlatm ay a çalışıyorum. Dövülen çocuk dövmeyi öğrenir, sevilen sevmeyi, aşağılanan ise aşağılamayı Çocuklar bizim söyledi kleri mize bakmazlar, bizim yaptıklarımıza bakarlar. Bu yüzden gerek anne-babalar, gerekse öğretmenlerin onlara her şeyden önce iyi bir rol model olmaları gerekir. Çoc ukların sor duklar ı soruların yanıtını bilsek bile onu beraber öğrenmeye çalışmak ondaki merak duygusunu geliştirecektir. M e r a k d u y g u s u ç o c u k l a r a kazandırabileceğimiz en güzel duygulardan biridir. Merak etmeyi ö ğ r e n i r l e r s e, b i r a z d a h a büyüdüklerinde öğrenme arzusuna o da bir süre sonra akademik başarıya döner. Bu yüzden çocuklarımıza hazır bilgiler yerine, birlikte öğrenme becerilerini kazandırmak onları gelecek hayata çok d aha iyi hazırlayacaktır. Çocuklar da bir bireydir Çocuklarımıza sorumluluk vermek, onların yapabileceklerini yapmaları yönünden cesaretlendirmek, hata yapma korkusunu yenmelerine ve kendilerine güvenli bireyler olmalarına destek olacaktır. Benim çocuğum güvensi z diyen aileler e baktığımda gördüğüm yegane şey her şeyi onların adına yapmaları ve onun hata yapmasına izin vermedikleridir. Aman düşeceksin, öyle taşırsan dökersin, aman böyle yapma şeklindeki müdahaleler onları ürkek ve korkak yetiştirecek, bunun yerine yaptığı hataları desteklemek onlara cesaret kazandıracaktır. Çocukları ufak hatalar yapabilmeler i konusunda cesaretlendirmek gerekir. Ufak hatalar yapmayan çocukların büyük hatalar yapabileceklerini unutmamalıyız. Ya da bunun tam tersi hiçbir şeye elini atmayan, ürkek-korkak çocuklar olacaklardır. 1 0

13 Onlara büyük insan gibi davranmak, fikirlerini almak da onların daha çabuk olgunlaşmasına, kişiliklerini geliştirmesine faydalı olacak ve çok küçük yaşlarda çok daha olgun davranışlar kazanacaklardır. 3 yaşından itibaren büyük bir birey gibi yetiştirdiğimiz çocuğumuz yine çocukluğunu yaşayacak ama her zaman yaşının en üst sınırında olgun davranışlar gösterecektir. Öfke kontrol edilmelidir Sinirli olsak bile sinirimizi yansıtmamak, ona öfkeli davr anışlar yer ine sakin davranabilmek de öfkesini kontrol edebilen bir çocuk olmasını sağlayacaktır. Öyle ki en sinirlendiği anda bile daha rahat ikna olabilecek, olmadık konularda tutturmaktan vazgeçecektir. Ancak bunu yaparken anne ve babanın ortak tutumu önemli olup bir tanesi sakin davranırken öbürünün öfke kontrolünde sorun yaşamasına izin vermemeli, onun yanında tartışmaktan uzak durmalıyız. Çocuklar büyüklerin negatif enerjilerini olduğu gibi alır ve aynı şekilde onlara yansıtırlar. Benim çocuğum neden bu kadar huysuz, her şeye tepki veriyor diye düşünmeden evvel bu tepkilerine yol açan kendi davranışlarımıza bakmalı ve onlara verebileceğimiz en iyi yaşantının huzurlu bir ortam olduğunu unutmamalıyız. Bu durum g erek evd e g er ek ok ul or tam ınd a çocuklarımızın en iyi ve en sağlıklı bireyler olmasını sağlayacak, zaman zaman bu süreç sekteye uğrasa da, sonuçta mutlaka amacına ulaşacaktır. Çocuklarımızın geleceğimiz olduğunu unutmadan onlara sağlıklı bir ortam kazandırmanın en büyük sorumluluğumuz olduğunu hiç unutmamalıyız. Dr. SABRİ YURDAKUL Psikiyatrist 1 1

14 Modern Dünyada Öðretmen Duruþu: Ýnsan Mühendisliði yaptığım çalışmalar ışığında, bende oluşan 21.yüzyıla yakışır bir öğretmen duruşunu MODEL olarak ifade ediyorum. Bir öğretmen MODEL i Mentor Orkestra şefi Duygusal Okuryazar Etki Yaratan Lider 2012 yılında okula başlamış bugünün öğrencilerinin, 2030 lı yıllarda iş hayatına atılacak bireyler olacaklarını düşündü- 21. yüzyılda öğretmen duruşu ile insan yetiştirmek değil, 21. yüzyılda insan duruşu ile öğretmen olmak önemlidir. görüşüne sahip bir eğitimci olarak, yaşadığımız yüzyılın barındırdığı fırsatlar ve tehditler karşısında, öğretmenin MODEL olma özelliğini kendi bakış açım ile başlıklar şeklinde açıklamaya çalıştım. Bir Öğretmen Model i Öğretmen her şeyden önce, kişisel, ilişkisel ve mesleki bütünlük içerisinde olmalıdır. Kişisel alan; kişisel farkındalığı yüksek, duygusal zekasını geliştiren, varoluşun anlamlandıran, değerlerine sahip çıkan anlamındadır. İlişkisel alan; iletişimi güçlü, karşısındakini önemseyen, çözüm odaklı. Mesleki alan; alan bilgisi güçlü, yeniliklere uyumlanabilen, teknolojik donanımları kullanabilen, geleceğe ait öngörüsü olan, meslektaşları ile işbirliği yapan anlamındadır. Bu niteliklere sahip bir öğretmenin elbette, sahip olduklarını ortaya koyuş biçimi çok önemlidir. Uzun yıllardır öğretmenler ile MENTOR mücevher ustası Aklı, bilgisi, yetenekleri, deneyimi, değerleri, yaratıcılığı,yenilikçiliği, yöntem ve teknikleri ile ORKESTRA ŞEFİ çok sesliliğin armonisi Bütünü görme, detayları algılama, farklılıkları yönetebilme, duygusal okuryazar özellikleri ile ETKİ YARATAN Göle atılan çakıl taşı Olumlu bakış açısı iyimserlik, güvenli davranış, çözüm odaklı -rağmen tutumları ile LİDER özü, sözü, davranışı bir olmak. Öğrenmeye lider: Meraklı, araştırmacı, sorgulayan, uygulayan, uygulatan Birey olmaya lider: Kişisel farkındalık yaratan, bireysel farklılıklara saygı gösteren, alan açan. Takım olmaya lider: Ortak hedeflere inanan, iş birliğine yatkın, paylaşımcı. 1 2

15 ğümüzde, hızla gelişen teknolojik olanaklar, tıp alanındaki müthiş bulgular, yepyeni enerji alanları ve çok farklı alanlarda gelişme fırsatları bulabilecekleri bir gerçektir. Bunların yanı sıra, bugünden daha ciddi boyutlarda, karşı karşıya kalacakları ve çözmek zorunda olacakları küresel ısınma, kıtlık, yoksulluk, sağlık ve çevre sorunları, dünya nüfusunun gittikçe daha hızlı bir şekilde artmakta oluşu gibi önemli sorunlar ile tehdit altında olacakları da söz konusudur. Geleceğin inşasında İnsan Mühendisi olarak büyük sorumluluk taşıyan öğretmenlerimizin, taşıdıkları iyi niyetleri ne inanan bir eğitimci olarak, iyi niyetin ancak akıl, sevgi, saygı, emek ve sabır sonucu uygun yöntem ile ortaya konulduğunda fark yarattığını görüyorum. Almanya'da bir lise müdürünün, her eğitim öğretim yılı başında öğretmenlerine gönderdiği bir mektubu sizlerle paylaşmak isterim. B i r t o p l am a k a m p ı n d a n s a ğ kurtulanlardan biriyim. Gözlerim hiçbir insanın görmemesi gereken şeyleri gördü. İyi eğitilmiş ve yetiştirilmiş mühendislerin inşa ettiği gaz odaları, iyi yetiştirilmiş doktorların zehirlediği çocuklar, işini iyi bilen hemşirelerin vurduğu iğnelerle ölen bebekler, lise ve üniversite mezunlarının vurup yaktığı insanlar. Eğitimden bu nedenle kuşku duyuyorum. Sizlerden isteğim şudur: Öğrencilerinizin insan olması için çaba harcayın. Çabalarınız bilgili canavarlar ve becerikli psikopatlar üretmesin. Okuma yazma, matematik, çocuklarınızın daha fazla insan olmasına yardımcı olursa ancak o zaman önem taşır. Aklını bilim, yüreğini sevgi ile donattığınız nice öğrenciler yetiştirmeniz dileklerimle. ESRA SAVAŞ AN Uzman Eğitimci-Öğretmen Akademisi Vakfı 1 3

16 Çocuðun Dünyasýna Bakýþ: Oyun Terapisi Oyun terapisi çocukların oyun ve oyuncakları kullanarak kendilerini ifade etmelerini ve gereksinimlerine odaklanarak değişim sağlayan özel bir süreçtir. Bu süreç özel bir alanda yani oyun odasında ve bu konuda eğitimli bir kişi tarafından desteklenir. Çocuğun doğal aktivitesi olan oyun terapötik bir müdahale aracı haline getirilerek güvenli bir ilişki oluşturulur. Danışmanlık oturumlarımda oyun kullanmamızın en önemli nedeni çocukların somut düşünceli olması, kelimelerin ise soyut kavramlar olmasıdır. Oyun terapisinde, oyun ile soyut düşüncelerle somut deneyimler arasındaki köprüyü kurmaya çalışırız. Duygu ve deneyimler önemlidir Duygu ve deneyimler, bir başkasına konuşma diliyle yaşandığı andaki kadar yoğun ve güçlü aktarılamaz. Oysa bazı durumlarda geçmişte yaşanan deneyimi veya travmayı şimdiki ana getirip çalışmak gerekir. Beyinde kilitli kalmış bir görüntü, ilişkisel bir veri, kaza, kayıp, eksikliğini hissettiğimiz geçmişte tamamlayamadığımız bir duygu veya ihtiyaç hayatımız boyunca bizi rahatsız edecek her hangi bir durum çalışılabilecek olan konu olabilir. İçsel bir ihtiyacı konuşma diliyle anlatmak, deneyimleri paylaşmak biz yetişkinler için bile oldukça zordur. Çocukların bilişsel ve dil gelişimlerini düşündüğümüzde; duygu, düşünce ve deneyimlerini konuşma diliyle anlatmasının ne kadar zorlayıcı olacağını tahmin edersiniz. Üstelik bir çocuk danışanın kendi yeterlilikleri doğrultusunda danışma hizmeti alması demek onun sözcükleriyle, onun diliyle çalışılması anlamına ge li r. O y u n t er a pisi n de; sözcüklerin yerini oyuncaklar, konuşmanın yerini de oyun almıştır. Oyun güçlü bir malzemedir Çocuklar kendi sorunlarının çözümünü ararken düşünür, anlatır, hareket eder. Hangi şekilde kendini daha iyi ifade edebiliyorsa onu yapar. Resimler, oyunlar, masallar, hikayeler bu tamamen onların seçimine bağlıdır. Özellikle küçük yaştaki bir çocuk "bana nasıl olduğunu göster" dediğinizde size inanılmaz bir dramatizyonla yaşadıklarını gösterir. Bir zaman makinesi gibi geçmişteki deneyimi bugüne getirir ve anda tekrar işlenip kaydedilmesi için imkan sunar. Çocuklar, -özellikle somut işlem dönemindeki küçük danışanlarımız- gördükleri rüyaları izledikleri ya da dinledikleri hikayelerdeki gerçek dışı varlıkları gerçekmiş gibi algılayıp korkular geliştirebilir. Oyun terapisi ile çocuk korkularına kaygılarına güvenli bir mesafeden bakma imkanı bulur. Çocuklara oyun odasında 4 önemli ve iyileştirici mesaj veririz; Ben senin için bu radayı m, S eni duyuy or um, S eni anlıyorum, Seni önemsiyorum. Yaptığımız çalışmalarda problemden çok çocuğa, geçmişten çok şimdiki zamana, 1 4

17 davranışlardan çok duygulara, açıklamaktan çok anlamaya, düzeltmekten çok kabul etmeye, çocuğa talimat vermekten çok çocuğun iç kaynaklarına güvenerek onun yönlendirmesine, kendi bilgimizden çok çocuğun bilgilerine onun algılarındaki gerçeğe güvenerek çalışırız. Çocukluktaki en büyük güç spontanlık ve ana odaklı olmaktır. Bazen yetişkinlerin dünyasındaki çalkantılar çocukların iç dünyalarına da sıçrayabilir. Anlamadı, etkilenmedi diye düşündüğümüz pek çok olayı onlar içlerine çekip davranım sorunu olarak tekrar dışarı çıkarırlar. Oyun terapisinde çocuk ; è K e n d i n e s a y g ı duymayı... è Duygularının kabul edilebileceğini... è D u y g u l a r ı n ı s o r u m l u l u k l a k o n t r o l edebileceğini... è Kendi sorumluluğunu üzerine almayı... è Sorunlarla mücadele ederken yaratıcı ve becerikli olmayı... è Kendine hakim olmayı ve kendi kendini yönetmeyi... è Zamanla kendini ve duygularını kabul etmeyi... è Karar vermeyi ve kararlarından sorumlu olmayı öğreniyor. U y u m ve d av r an ı ş sorunları, boşanma öncesi ve sonrası, travma gibi konularda uzun yıllardır yaptığımız çalışmaların yanında son y ı l l a r d a g e l i ş i m danışmanlığında da oyun te r a p i s i u y g u l a m a l ar ı yapmaktadır. Çocukların hayatında benzersiz bir yerinizin olması muhteşem bir iç doyum verir. Oyun terapisinde çocuk terapisti; öğretmen, ebeveyn ya da bir bakıcı olmadığınızdan kendi fenomenal dünyalarına sizi kabul eder. Oyun terapisi ile çocukları gerçekleriyle tanıştırıp düzenleme yapmasına destek olunur. HAYAL DEMİRCİ Psikolojik Danışman 1 5

18 Hayat Baþarýsýnýn Anahtarý: Özgüven özgüvenli insanların özelliklerini çok daha fazla sıralayabiliriz. Ancak buradaki temel nokta, kendini tanıma ve sevme, yaşamı kendi üzerinde yaşayabilmedir. Özgüven iki temel üzerinde oluşur. Bir binan ayakta durmasını sağlayan iki büyük kolon gibi. sevilebilir olma ve yeterli olma. Son yıllarda özgüven sözcüğü oldukça fazla dolaşır oldu dilimizde. Artık araba, deterjan, süt reklamlarında bile bu kelimenin işlenmiş olduğunu görüyoruz. Böylesi bilinçlendik bu konuda ama ne kadar farkındayız özgüven nedir, nasıl gelişir? Özgüven bir yetenektir Özgüven, kişinin kendi değerini bilme, kendisine saygıyla, sevgiyle ve dürüst bir şekilde davranabilme yeteneğidir. Dürüstlük, sorumluluk, şefkat, sevgi ve yeterlilik; bunların tümü, özgüveni yüksek olan insanlarda kolayca ortaya çıkan özelliklerdir. Önemli olduğumuzu, biz var olduğumuz için dünyanın daha iyi bir yer olduğunu hissederiz. Kendi yeterliliğimize güveniriz. Başkalarından çekinmeden yardım isteyebilir, kararlarımızı kendimiz vermekten rahatsızlık duymayız. Hem kendimiz hem de diğerlerini değerli görürüz. Böylece başkalarından taleplerimizde dengeli davranırız. Kendimizdeki her şeyi insanca özellikler olarak kabul ederiz. Bahsettiğimiz Özgüven gelişimi anne karnında başlar. Bebek ile anne arasında kurulan ilişki onun kendini algılama biçimini yaratır. Çocuklar ilk dünyaya geldiklerinde annelerinin bir parçası olduğunu zannederler. Özgüveni ile ilgili bebeğin her hangi bir fikri yoktur. Bebek bunun için başka insanların kendisine davranışlarına ve hareketleriyle verdikleri mesajlara dayanmak zorundadır. Ona b akım veril dik çe, ağ ladığ ınd a kucaklanması, yedirilmesi, temizlenmesi değerli olduğu inancını geliştirmesine yardım eder. her ne yaparsa yapsın kabul edildiğini görür. Bunlar onda sevilebilir olduğu duygusunu yaşatır. Sevildiğini hissettikçe, 1 6

19 kendine ve çevreye güven duymaya başlar. Yeni yeterlilikler kazandıkça çabalamalara başlar. Elini ağzına götürür, kendi yemeğini yer, koşar, merdiven çıkar, dersini yapar, odasını toplar. Bunun gibi davranışları yapmasına olanak tanıdıkça yeterli olduğu duygusunu geliştirir. Çevreye güven duydukça daha çok hareket eder, hareket ettikçe yeteneklerini geliştirir. Yaptıkça, ürettikçe onay alır, sevildiğini hisseder ve böylece seven ve üreten bir insan olur. Hayatta başına gelebilecek her şeyi yaşamın bir parçası olarak algılar ve cevap verir. Ebeveynin ve öğretmenin tutumu önemlidir Çocuğun özgüven kazanmasındaki en temel kişiler anne ve babadır. Ebeveynin çocuk yetiştirme tutumu, çocukların kendini yeterli ve sevilebilir olma duygularını yaşamalarını etkiler. Aşırı korumacı, baskıcı, tavizkar ya da mükemmeliyetçi, eleştirel tutumlar, çocuğun sevilme ve yeterli olma duygusunu yaşamasını elinden alır. Dolayısıyla burada anne babanın özgüven düzeyi, evlilik ilişkisi gibi faktörler etkili olmaktadır. Çünkü kişi sevildiğinden ya da yeterli olduğundan şüphe duyuyorsa çevresindekilerden beklentileri artar. Kendi yapamadıklarını çocuğu üzerinden yaşamaya çalışır. Çocuğun, çekingen, aşırı sessiz, dikkat çekmemeye çalışan, yapışan ya da saldırgan ve zorba davranışları varsa, sevilebilir olduğundan şüphe duyduğunu gösterir. Aşırı kurallara uyma, yeni bir şeye başlamada gerginlik, hata yapmaya tahammülsüzlük, aşırı mükemmeliyetçilik ve sınavların onda sinirlilik yaratması yeterliliğinden kuşku duymasının göstergeleridir. İlk beş altı yıl boyunca, çocuğun özgüveni aile tarafında şekillenir. Çocuk okula başladıktan sonra, diğer etkiler ortaya çıkar. Ama aile de önemli kalmaya devam eder. Özellikle okul öncesi dönemde henüz gelişim aşamasında olduğu için öğretmenin etkisi çok önemlidir. Öğretmen çocuğa hem sevilme hem de yeterli olma duygularını yaşaması yönünde düzenleyici olmalıdır. Sevilebilir olduğunu anlamak için çocuğun, okulun özel bir üyesi olduğunu ve özel bir yeri olduğunu hissetmeye ihtiyacı vardır. Yeterlilik yaşamak için, çocuk, önce fiziksel, sonra sosyal ihtiyaçlarını kendi karşılama ihtiyacı vardır. Yardım etmek çocuğu pasif ve bağımlı kılar. Öğretmen çocuğa nasıl davranmaması gerektiğini deği l, nasıl davranması gerektiğini öğretir. Özetle çocuklarımıza koşulsuz sevgi ortamı ve yapabilecekleri her şeyi kendi yapmaları için fırsatlar tanımak onların özgüvenli olmalarına yardım eder. Bir anne babanın ya da bir öğretmenin çocuğa vereceği en büyük miras özgüvenli olarak büyümesine yardım etmektir. Onlara hanlar hamamlar verebilirsiniz, ama özgüven sorunu yaşıyorsa, geride hiçbir şey kalmaz. Özgüven duygusu verirseniz, hayatta sevmek ve başarmak çocuğa doyum verir. Çocuk da başkalarına doyum alabilecekleri yaşam sunar. ONUR AKKOCA Uzman Psikolojik Danışman 1 7

20 Travma ve Çocuk yani cenaze töreni, ambulan ya d a d u r u m h er n e i s e - bilgilendirin. Olanların nedenini anlatın. Bir çocuk için travma kadar yıkıcı olan ne yapcağını bilmeyen, kafası karışmış bir yetişkinin korunması altında olmasıdır. Etrafta aklı başında ne yaptığını bilen bir yetişkinin ç o c uğ u n s o r um l ul uğ u n u almasını sağlayın. Kendinizi kötü hissediyorsanız ne hissettiğinizi sö y ley in, b u nu n n o r ma l olduğunu vurgulayın. 1 8 Çocuğunuz travmatik bir deneyime şahit olmuş ya da yaşamış olabilir. Travmatik bir olayı çoğu zaman önleyemeyiz. Ancak; sonrasında neler yapabileceğimiz bilirsek, kalıcı etkisini azaltabiliriz. O l a y h a k k ı n da k on u ş ma k t a n çekinmeyin Hiçbir çocuk bir olayı konuşmayarak ya da düşüncelerinden bu olayı atarak yarar sağlayamaz. Eğer ebeveyninin olayla ilgili çok üzgün ya da sinirli olduğunu ve konuşmaktan kaçındığını hissederse konuyu gündeme getirmez. En zor olanı acı veren olayı konuşmak zorunda kalmanızdır. Çocuğunuzu konuşmaya zorlamayın. Çocuğa, konuşma arzunuzu gösterin. Olayın durumuna göre aç ıklama yapmanız, teselli etmeniz, sakinleştirmeniz gerekebilir. Duruma göre hangisi uygunsa onu yapın. Olayın konuşursa daha kötü olacağını düşünmeyin. Bilgilendirici ve tutarlı olun Yaşanan bu olay hakkında bilgisi var mı? Neler biliyor? Bildikleri ne kadar doğru? Her zaman gerçeği konuşun. Yalan sizin ve c o c u k l ar ın ı zı n g ü v e n du y gu s u n u zedeleyebilir. Çocuğu olan biten hakkında - Duruma uygun teselli verirken şevkatli olun Travmatik olayın türü ve şekli çocukları farklı etkiler. Bir yakınının kaybını yaşayan çocukla cinsel istimar yaşamış bir çocuğa yaklaşım ya da trafik kazası yaşamış bir çocuğa yaklaşım farklılık gösterir. Çocuğunuzun o andaki ihtiyacını farkedin. Yaş küçüldükçe sarılmak, fiziksel temas çok önemlidir. Ya tehlikenin geçtiğini artık güvende olduğunu söylüyor olacaksınız ya da kaybın olduğunu, ancak; hayatın devam ettiğini söyleyeceksiniz. Duruma en uygun teselli cümlelerini kurun. Çocuk ne istiyorsa yapın, Sarıl bana diyebilir, Yanımda kal diyebilir. İhtiyacını algılayın ve yerine getirin. Oynaması, arkadaşlarıyla zaman geçirmesi için olanaklar yaratın. Disiplin konusunda dikkatli olun Her ne yaşanırsa yaşansın hayatın kuralları devam eder. Travmatik olay öncesi yaşanan disiplin sorunlarının olaydan sonra devam ettirmeyin. Şevkatli olurken uyması gereken kuralları nezaketle uygulayın. Esnekliğinizi iyi ayarlayın. Gözlemleyin Travmatik olay sonrası akut dönemde çocuklarda bazı belirtiler olur. Tekrarlama