Malatya li Süt S rc l ve S r Besicili inin Yap s * The Structure of Dairy Cattle and Fattening Enterprises in Malatya

Transkript

1 AVKAE Derg. 2012,2,7-11 Ara t rma Makalesi/Research Article Malatya li Süt S rc l ve S r Besicili inin Yap s * Hamit AYGÜL 1 Kemal ÖZKÜTÜK 2 Geli tarihi/received: , Kabul Tarihi/Acepted: Tar m l Müdürlü ü,malatya, Türkiye 2 Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü,Adana,Türkiye Özet Malatya ili Merkez, Battalgazi ve Do an ehir ilçelerinde bulunan süt s rc l ve s r besicili i i letmelerinin yap s n ve baz karakterlere ait performans ortaya koymak için süt s rc l i letmelerinden 90 ve besi i letmelerinden 60 i letmede anket çal mas yap lm, bu i letmelerden 15 süt s rc l ve 15 besi i letmesinde süt verimiyle, beside canl a rl k art incelenmi tir. letme sahiplerinin ortalama deneyim süreleri, s ras yla süt s - rc l nda 17.5 y l ve besicilikte 18.6 y l olarak belirlenmi tir. Mevcut s r popülasyonunun süt s rc l nda % 94 ü, besicilikte % 68 i kültür rk ve melezlerinden olu maktad r. Ortalama besi süresi tüm i letmeler dikkate al nd nda 10,7 ay olarak bulunmu tur. Anket yap lan 90 i letmedeki ineklerin ortalama laktasyon süresi 281 gün ve laktasyon süt verimi kg olarak hesaplanm t r. Ölçüm yap lan i letmelerdeki ineklerin tamam kültür rk ve kültür melezi olup, bunlar n y ll k ortalama süt verimi kg olarak tespit edilmi tir. Beside günlük ortalama canl a rl k art nda Holstein x Simmental melezleri kg/gün, Simmentaller kg/gün ve Holstein x Esmer melezleri kg/gün ile ilk üç s ray alm lard r. letmelerin ortalama ah r kapasiteleri ve kapasite kullan m oranlar, s ras yla süt s rc l nda 12.9 ba ve % 25.3, s r besicili inde 43.8 ba ve % 58.8 olarak tespit edilmi tir. Anahtar Kelimeler: Malatya, süt s rc l, besicilik, sörvey The Structure of Dairy Cattle and Fattening Enterprises in Malatya Abstract The structure and some characteristics of dairy and beef cattle farms (90 and 60 respectively) in Dogan ehir and Battalgazi in Malatya were investigated. The anquettes were carried out at all dairy and beef cattle farms involved in the current studies. Out of these dairy and beef cattle farms, 15 from each group were selected and regularly visited in order to collect milk production and average daily gain data for 12 months. Average duration of the owners at the dairy cattle business and beef production were 17.5 and 18.6 years respectively. 94% and 68% of the cattle at the two enterprises consisted by exotic breeds. Average duration of the fattening were 10.7 months for all the fattening units. Average milk production and length of lactation were liters and 281 days respectively. All the cattle at the beef production farms investigated for one year consisted from exotic breeds and their crosses with native cattle. The average 305 days milk production at those followed for one year was 3717 liters. Average daily gain at the fattening units were 1.367, 1.296, g/day for Holstein x Simmental crosses, Simmenthalls and Holstein x Brown Swiss Crosses respectively. Capacities and present percent filled were found as 12.9 cattle and 25.3 % for dairy units 43.8 and 58.8 cattle for fattening units respectively Key Words: Malatya, dairy cattle, fattening, survey Giri Malatya n n olan toplam nüfusu içerisinde köy nüfusunun oran % 41.5 düzeyinde bulunmaktad r. Di er bir ifadeyle l nüfusunun %40 tan fazlas tar mla u ra maktad r. Malatya da adet tar m i letmesi mevcut olup, bunlar n % 7 si sadece bitkisel üretim yapmakta, % 93 ü ise bitkisel üretim ve hayvanc l birlikte yürütmektedir. Tar m arazisi içerisinde nadas dahil %77 lik oranla en büyük pay tah l ekim alan olu turmaktad r. Meyve ve ba alanlar da %17.19 luk oran ile önemli bir yer tutmaktad r. Yem bitkileri ekimine ayr lan toplam alan ise sadece %0.87 lik bir oran olu turmaktad r. Son y llarda yem bitkisi ekimi ve silaj yap m na olan ilgi artm olmakla beraber, yem bitkisi ekimine ayr lan alan halen yeterli de ildir (3). lde, y ll k toplam üretim kapasitesi ton olan, 4 adet yem fabrikas mevcut olup, kapasite kullan m oranlar oldukça dü üktür. Yaz ma adresi/correspondance: Hamit AYDEM R, Adana G da Tar m ve Hayvanc l k il Müdürlü ü, K la Mh. ADANA, E- posta: *Malatya li Süt S rc l ve S r Besicili inin Yap s isimli tezden özetlenmi tir. Malatya n n toplam s r varl Çizelge 1 de verilmi olup s r varl içerisinde melezler en büyük paya sahip olup, kültür rklar ile birlikte oranlar yakla k olarak %83 ü bul- -7-

2 Irklar mu tur. Malatya n n saf kültür rk ve melez s rlar n n oran Türkiye ortalamas n n üzerinde oldu u görülmektedir. (4) Bu çal ma amac, süt s rc l i letmelerinde; i letme sahiplerinin deneyimi, i letme büyüklü ü, mevcut hayvan say s, hayvanlar n rk, y ll k süt verimi, laktasyon süresi, günlük sa m say s, kullan lan yemler, sütün nas l de erlendirildi i, i letmelerin yem, sa l k ve ekonomiyle ilgili sorunlar gibi konular, besi i letmelerinde; ah r kapasitesi, hayvan mevcudu, hayvanlar n cinsiyeti, besi süresi, y lda kaç dönem besicilik yap ld, besiye al nan hayvanlar n ya, rk, temin edildi i yer, uygulanan besicilik sistemi, ah r n uygunlu u, kullan lan yemler, günlük yemleme say s, rklara göre günlük canl a rl k art ve besi sonunda hayvanlar n ne ekilde pazarland gibi konular hakk nda detayl bilgi edinmektir. Materyal ve Metot Irklara Göre S r Varl (Ba ) Toplam S r Varl çindeki Oran (%) Kültür ,18 Melez ,85 Yerli ,97 Toplam ,00 Çizelge 1. Malatya li S r Varl (2) Malatya ili Merkez, Battalgazi ve Do an ehir ilçeleri ile bu ilçelere ba l köylerden oransal örnekleme yöntemi ile toplam 90 adet süt s rc l ve 60 adet s r besicili i i letmesi seçilmi tir. Seçilen süt s rc l i letmelerinin 26 s Merkez, 12 si Battalgazi ve 52 si Do an ehir, s r besicili i i letmelerinin 30 u Merkez, 13 ü Battalgazi ve 17 si Do an ehir ilçeleri ve köylerinde yer almaktad r. Tespit edilen i letmelere ait bilgiler anket çal mas n n materyalini olu tururken, bunlardan 15 adet süt s rc l i letmesindeki inekler süt verimi için, 15 adet besi i letmesindeki s rlar ise canl a rl k ölçümü için gerekli materyal olarak belirlenmi tir. Oransal örnekleme yöntemi ile süt s rc l ve s r besicili inde popülasyonu temsil edecek en küçük örnek büyüklü ünün %5 güven aral nda olmas na (5) dikkat edilerek Malatya ili Merkez, Battalgazi ve Do an ehir ilçelerinden toplam 90 süt s rc l i letmesi ile 60 s r besicili i i letmesi tespit edilmi tir. Anket yap lan süt s rc l i letmelerinden 15 inde mevcut çe itli ya ve genotipte 56 ine in bir y l boyunca her ay süt verimleri ölçülmü tür. Ayr ca besi i letmelerinin 15 inde, mevcut olan çe itli ya ve genotipte 226 ba s r n ise 2 ayda bir canl a rl k ölçümleri yap lm t r. Besi materyalinin canl a rl k tespitleri, s r gö üs çevreleri ölçüm eridi ile ölçülmek suretiyle yap lm t r. Çal man n tamam halka ait i letmelerde yap lm t r. Ara t rma ile sa lanan veriler 1 Ekim Ekim 2003 dönemine aittir. Ara t rmada kullan lan ikincil veriler ise Malatya l Tar m Müdürlü ü, Devlet statistik Enstitüsü ve Devlet Planlama Te kilat gibi kurulu lar n yay nlar ndan derlenmi tir.(1,2,3,4) Anket çal mas nda, i letmelerde bulunan ki ilerle yüz yüze görü ülerek, kendileri ve i letmeleri hakk nda bilgi al nm t r. ncelenen konular aras ndaki ili kileri görmek amac yla baz karakterler aras nda Minitab paket program ile Khi-Kare testi uygulanm t r. Bu çal mada di er çal malardan farkl olarak, süt s rc l ve s r besicili i konular n n her ikisi birlikte ele al narak gerekli veriler toplanm fakat ayr ayr incelenmi tir. Ayr ca anket çal mas yan nda, süt ve besi i letmelerinde, performansa yönelik baz kriterler bir y l a k n süre ile takip edilerek ölçüm ve tart mlar yap lm t r. Bulgular ve Tart ma Bu çal mada, Malatya li süt s rc l ve s r besicili i konular birbirinden ba ms z bir ekilde incelenmi ve ayr ba l klar halinde verilmi tir. Ülkemizde tar m i letmelerinin ço unda muhasebe kay tlar tutulmad için i letmelerin gerek ekonomik analizi, gerekse maliyetin hesaplanmas na yard mc olacak en önemli yöntemin anket metodu oldu u kabul edilen bir gerçektir (6). Bu nedenle verilerin toplanmas büyük ölçüde anket yöntemi ile sa lanm t r. 1.Süt S rc l Deneyim süresi bak m ndan y l grubu, i letmelerin %40 n olu turmaktad r. letmelerin tamam dikkate al nd nda i letme sahiplerinin ortalama deneyim süresi 17.5 y l olarak hesaplanm t r. S r yeti tiricili i yapan i letmelerden hiç arazisi bulunmayanlar n oran %14.4 tür, bunlar genellikle ehrin kenar mahallelerinde ikamet eden dar gelirli ailelerdir. letmeler içerisinde %42.2 lik oranla en büyük grubu 1 25 dekar aras araziye sahip olanlar olu tururken, 50 dekar n üzerinde araziye sahip olanlar n oran %15.6 düzeyindedir. letme ba na mevcut ortalama arazi miktar 28.4 dekar olarak tespit edilmi tir ki bu rakam, ldeki i letmelerinin tamam ile kar la t r ld nda il ortalama arazi miktar ndan (52.1 da) daha dü ük oldu u görülmektedir. (3) Ah r kapasitesi bak m ndan en büyük grubu %36 l k oranla 1-5 ba, en küçük grubu %11.2 ile ba gruplar olu turmaktad r. Bu çal mada, i letme ba na ortalama ah r kapasitesi 12.9 ba, her ya ta mevcut s r say s ortalama 3.3 ba ve mevcut inek say s 2.3 ba olarak tespit edilmi tir. Buna göre i letmelerin kapasite kullan m oran, her ya ta s r dikkate al nd nda %25.3, sadece inekler dikkate al nd nda ise %17.6 olarak hesaplanm t r. Anket uygulanan i letmelerde mevcut ineklerin %6 s yerli rklardan olu urken, %36 s kültür melezi ve %58 i kültür rk ineklerden meydana gelmektedir. letmelerin tamam na yak n (%96.6) inekleri günde iki defa sa maktad r. Laktasyon süresi, a rl kl olarak günlük grupta toplanm t r. letmelerin tamam için ortalama laktasyon süresi ,4 gün olarak tespit edilmi tir. Ele al nan i letmelerin -8-

3 ) g k ( i i m r e v t ü S ekil 1. Ölçüm Yap lan letmelerde Bulunan neklerin Irklara Göre Y ll k Süt Verimi % 84.6 s n n günlük süt üretim miktar 30 litrenin alt nda olup, i letmelerin tamam dikkate al nd nda, i letme ba na günlük ortalama süt üretim miktar 19.6 litre olarak hesaplanm t r. Anket çal mas sonuçlar na göre sa mal inek ba na elde edilen günlük ortalama süt miktar litre, laktasyon süt verimi ise litre olarak tespit edilmi tir. Anket çal mas yla bulunan süt verim de erleri ile ölçüm yap larak tespit edilen laktasyon süt verim de erleri farkl l k göstermektedir. Ortalama y ll k süt verimi ölçüm yap lan ineklerde litre olarak tespit edilmi olup, bu rakam anket çal mas nda litre olarak hesaplanm t r. Bunun en önemli nedeni; ölçüm yap lan i letmelerde hiç yerli inek bulunmamas, ineklerin tamam n n kültür rk ve kültür melezlerinden olu mas yan nda, anket yap lan i letmelerdeki de erin 281 günlük laktasyon süresine göre hesaplanm olmas, ölçümle elde edilen de erin ise y ll k süt verimini göstermesidir. Ayr ca anket yap lan i letmelerin gerçek miktardan daha az süt verimi bildirmi olma ihtimali de bulunmaktad r. Kullan lan Yemler Irklara görey ll k süt verimi Günlük Miktar (Kg) Rasyondaki Oran (%) letmelerin sadece %4.5 i projeli ah rlara sahipken, % 38.2 i eski tip ve üzeri toprak kapl ah rlara, %31.5 i ise ev alt nda bulunan ah rlara sahiptir. Ah rlar n %25.8 i projeli olmamakla birlikte teknik bak mdan yeterli durumdad r. Bar naklarda kullan lan yap malzemesine göre en büyük grubu % 37.1 ile kerpiç yap lar, en küçük grubu %12.4 ile briket yap lar olu turmaktad r. letmelerden hiçbiri kesif yemin tamam n kendisi üretmemektedir. letmelerin çok büyük kesimi (%84.1) sadece sat n ald yemlerden haz rlad klar kar m kullanmaktad r. Çizelge 2 de i letmelerin yem karmas nda kulland klar maddeler ile hayvan ba na günlük tüketim miktarlar görülmektedir. l genelinde yem bitkileri ekimine ayr lan arazi miktar ha olup, toplam tar m alan n n %0.87 sine tekabül etmektedir. lin ha mera arazisi bulunmas na ra men, Temmuz, A ustos ve Eylül aylar n n uzun y llar ortalamas na göre toplam ya miktar sadece 9.3 mm oldu undan, (1) di er bir ifade ile yaz aylar tamamen kurak geçti inden meralarda yeterli miktarda ot bulunmamaktad r. Bu nedenle ilde kaba yem aç söz konusu olup, Tar m ve Köyi leri Bakanl ile l Tar m Müdürlü ü bu aç kapatmak amac yla yem bitkisi projelerini desteklemektedir. Yemleme, i letmelerin çok büyük bir k sm nda (% 86.4) günde 3 defa ve genellikle han mlar taraf ndan yapmaktad r. Süt s rc l yapan i letmelerin en önemli sorunu, üretilen sütün gerçek de eri üzerinden al c bulamamas d r. Bu nedenle i letmelerin %49.34 ü sütü sadece kendi evlerinde tüketmektedir. Anket çal mas n n yap ld dönemde Malatya artlar nda 1 litre sütün üreticiden ortalama ç k fiyat TL Arpa k rmas -ezme Bu day (0.29 $) iken, tüketiciye ula t fiyat TL dir. PTK (Çi it) 0, letmelerin bildirdi i önemli sorunlar; sermaye yetersizli i, B.Kepe i kredi alma güçlü ü, sütün çok dü ük fiyata pazarlanmas, M s r yemlerin pahal olmas, veteriner hizmetlerinin yetersizli i, Süt yemi mastitis, meme körlü ü ve geç döl tutmad r. Döl verimi, süt Top. Kesif Yem Mik Kuru ot ,4 s rc l nda en çok önem verilmesi gereken konular n ba nda Saman gelmektedir. Nitekim (7), Süt S rc l nda M s r has l nfertibiliteden Do an Kay plar konulu çal mas nda; 1999 M s r silaj y l fiyatlar ile inek ba na, ilk buza lama ya n n 1 gün gecikmesi.pancar posas halinde TL (6.8 ABD $), buza lama aral - Toplam kaba yem n n 1 gün gecikmesi halinde TL (4.5 ABD $) ve Çizelge 2. Yem Karmas nda Kullan lan Maddeler ve gebelik ba na tohumlama say s n n sadece 0.3 adet artmas Günlük Tüketim Miktarlar halinde günlük TL (2.5 ABD $) zarar n olu tu unu tespit etmi tir. Ara t rmada, anket çal mas d nda, ayr ca süt verim kontrolleri yap lan 15 i letmedeki 56 ine e ait y ll k süt verimi 2. S r Besicili i de erleri ekil 1 de gösterilmi tir. Buna göre en yüksek verim Tar m l Müdürlü ü, yeti tiricilere sa lad teknik litre ile Holstein rk ineklerden, en dü ük verim ise bilgi ve çe itli te viklerle, Et ve Bal k Kombinas kesim ve litre ile melezlerden elde edilmi tir. pazarlama konusunda yapt önderlikle, eker Fabrikas ise Melez Simmental Esmer Holstein Genel Ort. -9-

4 yeti tiricilerin hizmetine uygun fiyatla sundu u eker pancar posas (küspe) ve melas gibi eker sanayi yan ürünleri ile Malatya da besicili in bu günkü durumuna gelmesinde çok önemli katk sa lam lard r. Ara t rmada besicilerin deneyim süresi, tüm i letmeler dikkate al nd nda ortalama 18.6 y l olarak bulunmu tur. letmelerin ortalama ah r kapasitesi 43.8 ba, i letme ba na mevcut ortalama hayvan say s 28.1 ba ve kapasite kullan m oran %58.8 olarak hesaplanm t r. Ortalama besi Kar la t rmalar Sonuçlar Arazi Varl -Günlük Süt Üretimi * Arazi Varl -Kaba Yem Temin ekli ** Günlük Süt Üretimi-Kesif Yem Temin ekli ** nek Ba na Üret. Günlük Süt Mik -Kesif Yem Tüketimi * nek Ba na Üret. Günlük Süt Mik.-Kaba Yem Tüketimi * neklerin Genotipi Günlük Süt Üretim Mik ** neklerin Genotipi Laktasyon Süresi ** letme Sahibinin Tecrübesi -Kaba Yem Tüketimi ** Kaba Yem Tüketimi Kesif Yem Tüketimi ** Laktasyon Süresi-Ah r Tipi li kisi ** Laktasyon Süresi-Günlük Süt Üretimi ** Mevcut nek Say s Ah r Kapasitesi ** Mevcut nek Say s Ah r Tipi * Mevcut nek Say s Erkek Yavrular n De erlendirilmesi 8.122* Mevcut nek Say s Günlük Toplam Süt Üretim De eri ** Mevcut nek Say s Günlük Toplam Süt Üretim Miktar ** Çizelge 4. De i ik De i ken Çiftleri Aras nda Khi-Kare Analiz Sonuçlar ve Önem Düzeyleri * : %5 seviyesinde önemli ** : %1 seviyesinde önemli süresi ise 10.7 ay olarak tespit edilmi tir. K sa süreli besi ekli nadir olarak uygulanmaktad r. Malatya da sadece meraya dayal yani ekstansif besicilik yapan i letme bulunmamaktad r. Genel yap, yar ekstansif ve entansif i letmeler eklindedir. letmelerin %72 si sadece ah r besisi uygularken, %28 si ise ekil 2. Irklara Göre Günlük Canl A rl k Art mera + ah r besisi uygulamaktad r. letmelerin %89.47 si y lda bir devre besi yaparken %10.53 ü iki devre besi yapmaktad r. letmelerin yakla k olarak % ya n alt ndaki besi materyali ile besiye ba lamaktad r. Bu durum büyütme ve besi i lemlerini birlikte yapmay gerektirdi inden besi süresini uzatmaktad r. Besi materyali genel olarak l hayvan pazar, lçe hayvan pazarlar, Osmaniye, Adana illeri ile Kahta ve Elbistan ilçelerinden sa lanmaktad r. letmelerin yakla k olarak 2/3 ünde kültür rk ve kültür melezleri ço unlukta olup, yerli rklar a rl kl olarak besicilik yapan i letmelerin oran %31.58 düzeyindedir. letmelerin yakla k olarak 2/3 ü projeli olmamakla beraber teknik aç dan yeterli say labilecek bir ah ra(geri kalan k sm ise) 1/10 u ise projeli bir ah ra sahiptir. Evin alt kat n ah r olarak kullananlarla, eski tip ve üzeri toprak kapl ah ra sahip olanlar n oran 1/5 tir. Bar naklarda kullan lan yap malzemesi tu la, ta, kiremit ve kerpiçten olu urken, tu la %35.09 oran ile ilk s ray almaktad r. letmelerin tamam na yak n kulland klar kesif yemi, sat n ald klar çe itli yem ham maddelerini kar t rmak suretiyle kendileri haz rlamaktad r. Çizelge 3 de i letmelerin yem karmas nda kulland klar maddeler ile hayvan ba na günlük tüketim miktarlar görülmektedir. letmelerin önemli bir k sm, kaba yemin bir k sm n veya tamam n kendisi üretirken, yakla k olarak 1/3 ü hiç kaba yem üretmemekte ve tamam n sat n almakta, yakla k olarak 2/3 ü hayvanlar günde 2 defa, 1/3 ü ise 3 defa yemlemektedir. 15 i letmede bir y l boyunca yap lan canl a rl k ölçümleri sonucu elde edilen günlük canl a rl k art na ait de erler ekil 2 de rklar baz nda gösterilmi tir. En yüksek canl a l k art Simmental x Holstein melezlerinde sa lan rken, bunu Simmental, Holstein ve Holstein x Esmer rk melezi s rlar izlemi tir. Esmer rk s rlar beklendi i kadar iyi bir canl a rl k art gösterememi tir. -10-

5 Kar la t rmalar Sonuçlar Ah r Kapasitesi Ah r tipi * Ah r Kapasitesi Mevcut hayvan say s ** Arazi Varl - Yem bitkisi ekili i ** Besi ekli Ah r kapasitesi 7.300* Besiye ba lama ya - Besi süresi * Yem bitkisi ekili i Kaba yem tüketimi 9.543* 7.Yalç n, C., (2000). Süt S rc l nda nfertibiliteden Do an Kay plar. Lalahan Hayvanc l k Ara t rma Enstitüsü Dergisi. Say : 40, Ankara. Kesif yem temin ekli Kaba yem temin ekli ** Çizelge 5. De i ik De i ken Çiftleri Aras ndaki li kilerin Khi-Kare Analiz Sonuçlar ve Önem Düzeyleri * : %5 seviyesinde önemli, ** : %1 seviyesinde önemli Anket çal mas sonucu, kredi faizlerinin yüksekli i, kredi artlar n n a rl ve kredi alamamak gibi kredi ile ilgili sorunlar, sermaye yetersizli i, besi materyalinin pahal olmas ve yemin çok pahal olmas en önemli ekonomik sorunlar olarak ortaya ç km t r. 3. Ele Al nan Kriterler Aras li kiler Anket sorular na verilen cevaplarda, de i ik de i ken çiftleri aras nda bir ili ki olup olmad ve bunun istatistiksel olarak önemi tespit edilmeye çal lm t r. Burada birbiri ile ili kili olabilece i dü ünülen cevaplar aras nda Khi-Kare Testi uygulanarak analizi yap lm t r. Analiz sonuçlar %1 ve %5 önem seviyelerinde Tablo de erleri ile kar la t r larak, aralar ndaki ili ki düzeyi önemli bulunan kar la t rmalar detayl bir ekilde incelenmi tir. Çizelge 4 te, süt s rc l nda, Çizelge 5 te s r besicili inde her iki önem seviyesinde yüksek bulunan ili kilerin yan na iki y ld z, sadece %5 düzeyinde önemli bulunanlar n yan na bir y ld z konulmu tur. Kaynaklar 1.ANON M (2000). Meteoroloji Bölge Müdürlü ü Kay tlar. Malatya 2.ANON M (2003b). Brifing Raporu. l Tar m Müdürlü ü. Malatya. 3.ANON M (2003c). Malatya li Tar m Master Plan, Tar m l Müdürlü ü Yay n, Malatya 4.Devlet statistik Enstitüsü (2002). Tar msal Yap (Üretim, Fiyat, De er), T.C.Ba bakanl k D..E., Ankara 5.Düzgüne, O.,(1963). Bilimsel Ara t rma statistik Prensipleri ve Metotlar. Ege Üniversitesi Matbaas zmir. 6.Fidan, H., Bülbül, M., (1993). Çorum linde Süt S rc l ve S r Besicili i Yap lan Tar m letmelerinin Ekonomik Yap s, Y ll k Ekonomik Faaliyet Sonuçlar, Maliyet Unsurlar, nek Sütü Maliyeti ve S r Besicili inde Canl A rl k ve Canl A rl k Art Maliyetleri. Tr. J. Of Agricutural and Forestry, 18. TÜB TAK, Ankara. -11-