İş sağlığı; ortamının sağlığı ve güvenliği geliştirecek şekilde düzenlenmesi (who-ilo 1951)

Transkript

1 Ünite 1: İş sağlığı; ortamının sağlığı ve güvenliği geliştirecek şekilde düzenlenmesi (who-ilo 1951) bütün mesleklerde çalışanların bedensel ruhsal sosyal iyilik hallerinin korunması, geliştirilmesi, en üst düzeyde sürdürülmesi işin insana işçinin kendi işine uyumunun sağlanması iş sağlığı denir. Osmanlı döneminde: 1865 yılında Ereğli kömür havzalarında çalışan işçilere yönelik olarak çıkarılan Dilaver Paşa Nizamnamesi ve yine aynı işkoluna yönelik olarak 1869 yılında çıkarılan Maadin Nizamnamesidir Cumhuriyet döneminde: 1921 yılında 151 sayılı Ereğli Havza-i Fahmiye Maden Amelesinin Hukukuna müteallik Kanun işçilerinin çalışma şartları, iş güvenliği ve işçi sağlığı ile ilgili ilk yasadır yılında 394 sayılı yasa çalışanlara hafta tatilini getirmiştir yılında milli bayram ve genel tatil günleri hakkındaki yasa da yürürlüğe girmiştir yılında çıkarılan 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu ve 1937 yılında çıkarılan 3008 sayılı İş Yasası bu konuda çıkarılan önemli yasalardır yılında 4857 sayılı iş kanunu, 2013 yılında ise 6331 sayılı kanunun yürürlüğe girmesi son yıllarsa İş Sağlığı ve Güvenliği kanunları kesinleşmiştir. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), Dünya Sağlık Örgütü (WHO), AB (Avrupa Birliği) kısaltmalarıdır. İsg uygulanmazsa : çevre kirliliği, hastalıklar, üretim kaybı, iş kazaları, meslek hastalıkları ve ölümler şeklinde göstermektedir. iş kazaları ve buna bağlı olarak ölümlerin, meslek hastalıklarının çok daha fazla olduğu anlaşılmaktadır 2007 yılı TUİK istatistik göre: 100 çalışandan 2.9 u son bir yılda iş kazası geçirmiştir. her 100 çalışandan 3.7 si çalıştığı işle bağlantılı olarak meslek hastalığına yakalanmıştır. İş kazası en fazla Madencilik, metal ve inşaat sektörlerinde olur. Meslek hastalığı : Sigortalının çalıştığı işin niteliğine göre, tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, sakatlık ve ruhi arıza halleridir. İstanbul, Ankara ve Zonguldak ta olmak üzere üç Meslek Hastalıkları Hastanesi bulunmaktadır Eğitim araştırma ve üniversite hastanelerine meslek hastalıkları tanısı koyma yetkisi 6331 sayılı yasa ile verilmiştir. 1

2 Finlandiya, Danimarka, İsveç, Norveç, Lüksemburg, İrlanda, Yunanistan ve Hollanda ölümcül iş kazaları bakımından Avrupa nın en iyi durumundaki ülkeleri olarak yer alırken yer alır ( ) Almanya, İtalya ve Türkiye iş kazasında kötü ülkelerdendir. Dünyada iş kazası olan ülkeler arasında Türkiye üçüncü sırada yer alır. Dünya gayri safi hasılasının yüzde 4 ü yaralanma, kazalar ve hastalıklar nedeniyle kaybolmaktadır. Güvenlik Kültürü Raporu na göre, meslek hastalıklarının tümü, iş kazalarının yüzde 98 i önlenebilir kazalardır yılında ILO nun 155 sayılı Sözleşmesi gereği Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi kurulmuştur. Türkiye nin iş sağlığı ve güvenliği sorunları, ülkenin genel sosyo-ekonomik gelişmişlik ve eğitim düzeyi, işsizlik ve kayıt dışı ekonomi sorunları ile doğrudan ilgilidir. Ünite 2: İsg kurumları :Kamu: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSB): İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü (İSGGM), İş Teftiş Kurulu Başkanlığı (İTK) Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Eğitim Merkezi (ÇASGEM); Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK); Sağlık Bakanlığı: Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü; Çevre ve Orman Bakanlığı: Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü. İşçi ve İşveren sendikal Kuruluşları: TÜRK-İŞ, Hak-İş, DİSK, TİSK vb Üniversiteler Mesleki Örgütler: Türk Ergonomi Birliği, Türk Tabipler Birliği (TTB), TMMOB, Türk Hemşireler Derneği İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (İSGGM 1945 yılında kurulan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bünyesinde İşçi Sağlığı Genel Müdürlüğüne verilmiştir. 04/10/2000 tarihinde İş Sağlığı Ve Güvenliği Genel Müdürlüğü (İSGGM) olarak yeniden teşkilatlandırılmış. İSGGM nin görevleri kısaca (3146 sayılı kuruluş kanununca) şunlardır: *** 1 soru finalde kesin*** 1-İş sağlığı ve güvenliği konularında, mevzuatın uygulanmasını sağlamak ve mevzuat çalışması yapmak, 2-Ulusal politikaları belirlemek ve bu politikalar çerçevesinde programlar hazırlamak, 3-Ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlarla işbirliği ve koordinasyonu sağlamak, 4-Etkin denetim sağlamak amacıyla gerekli önerilerde bulunmak ve sonuçlarını izlemek, 5-Standart çalışmaları yapmak, normlar hazırlamak ve geliştirmek, ölçüm değerlendirme, teknik kontrol, eğitim, danışmanlık, uzmanlık ve bunları yapan kişi ve kuruluşları inceleyerek değerlendirmek ve yetki vermek, 2

3 6-Kişisel koruyucuların ve makine koruyucularının imalatını yapacak kişi ve kuruluşlara yetki vermek, ithal edilecek kişisel koruyucuların ve makine koruyucularının standartlara uygunluğunu ve bu hususlarda usul ve esasları belirlemek, 7-İş sağlığı ve güvenliği ile iş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesi konularında inceleme ve araştırma çalışmalarını planlayıp programlamak ve uygulanmasını sağlamak, 8-Faaliyet konuları ile ilgili yayım ve dokümantasyon çalışmaları yapmak ve istatistikleri düzenlemek, 9-Mesleki eğitim görenler, rehabilite edilenler, özel risk grupları ve kamu hizmetlerinde çalışanlar da dahil olmak üzere tüm çalışanların iş kazaları ve meslek hastalıklarına karşı korunmaları amacıyla gerekli çalışmaları yaparak tedbirlerin alınmasını sağlamak, İş Sağlığı ve Güvenliği Merkezi Müdürlüğü (İSGÜM) ( finalde 1 soru kesin)1968 de kuruldu. İş Sağlığı ve Güvenliği alanında verilen ölçüm ve analiz hizmetleri sunmak, Sağlıklı ve güvenli iş ortamında, ulusal mevzuata uygun, ulusal ve uluslar arası standartlarda hizmet vermek, ISO/IEC Test ve Kalibrasyon Laboratuarlarının Yeterliliği için Genel Standardının gerekliliğini karşılayacak düzey ve kalitede hizmet vermektir 1-İşyeri ortamının sağlık ve güvenlik açısından taşıdığı riskler konusunda araştırmalar yapılması, fiziksel maruziyetin ölçülmesi ve bu konuda metot ve stratejiler geliştirilmesi 2-Merkez Laboratuarlarında yapılan gürültü, titreşim, aydınlatma, termal konfor şartları ve toz ölçümü işlemlerinin düzenli bir şekilde yapılması faaliyetlerini yürütmek. 3-Deney Sonuç Raporları nın teknik yeterliliğini kontrol ederek onaylamak, 4-Kesinleşen çalışma programında yer alan araştırma, hizmet ve eğitim çalışmalarını yürütmek, faaliyet raporlarını hazırlamak 5-TS EN ISO/IEC 17025:2005 in gereklerine uygun olarak Kalite Yönetim Sisteminin oluşturulması, belgelendirilmesi, onaylanması, yürürlüğe konulması ve uygulanması hususlarında Kalite Yönetim Birimi ve Laboratuar Kalite Sorumluları ile işbirliği içerisinde çalışmak, 6-Ortam ölçümleri için Deney ve Cihaz Talimatlarını kontrol etmek, 7-Cihaz ve Donanım Kalibrasyon Planları nın takip edilmesi, İŞ TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI (İTK) 1979 da kuruldu İş Teftiş Kurulu başkanliği nin görev ve yetkileri kısaca şunlardır 1-Çalışma hayatı ile ilgili mevzuatın uygulanmasını denetlemek, 2-İş teftişiyle ilgili mevzuat çalışması yapmak ve mevzuatta görülen boşluk ve aksaklıkların giderilmesi için alınması gerekli önlemler konusunda görüş bildirmek, 3-İş Teftişi ile ilgili istatistikleri tutmak, değerlendirmek, yorumlamak ve yayınlamasını sağlamak, İş Teftiş Kurulu daki müfettişlerin görevleri : ** finalde 1 soru kesin** 1-İş Teftiş Kurulu Başkanı veya grup başkanınca kendilerine verilen işleri yapmak, 2-Çalışmalarının sonuçlarını rapora bağlayarak grup başkanına vermek, 3

4 3-Görevli oldukları yerlerde, programlarında bulunmayan, fakat iş sağlığı ve iş güvenliği yönünden kesin ve ciddi zorunluluk bulunan durumlarda, kendilerinden ve derhal işe el koyarak gereğini yapmak ve durumu grup başkanına bildirmek, 4-Mevzuatta gördükleri boşluk ve aksaklıkların giderilmesi için önerilerde bulunmak, 5-anketleri yürütmek ve istenen istatistik bilgileri derlemek 6-aylık çalışma çizelgesini hazırlayarak iki örneğini grup başkanına vermek ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK EĞİTİM VE ARAŞTIRMA MERKEZİ (ÇASGEM) 1955 yılında Yakın ve Orta Doğu Çalışma Enstitüsü (YODÇE) ne dayanan, nihayetinde 2003 tarihinde 4947 sayılı kanun ile 7460 sayılı kuruldu ***ÇASGEM'in amacı; çalışma hayatı ve sosyal güvenlik konularında ulusal ve uluslar arası düzeyde eğitim, araştırma, inceleme, yayın, dokümantasyon ve danışmanlık faaliyetlerinde bulunmaktır. ***işyerlerindeki işçi, işveren veya yönetici personelin eğitimlerini sağlamak amacıyla; çalışma hayatı, sosyal güvenlik, işçi-işveren ilişkileri, iş sağlığı ve güvenliği, toplam kalite yönetimi, iş teftişi, istihdam, verimlilik, iş piyasası etütleri, ergonomi, çevre, ilk yardım, iş istatistikleri ile İşyeri Hekimliği, İşyeri Hemşiresi ve Sağlık Memurluğu ile İş üvenliği Uzmanlığı sertifika programları kurumudur Türkçe ve yabancı dillerde amacıi ile alakalı derleme ve yayın yapmak SOSYAL GÜVENLİK KURUMU (SGK) 2006 da yayımlanan 5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kanunu ile birleştirilmesi ile kurulmuştur. Görevleri 1-sosyal güvenlik politikalarını uygulamak, bu politikaların geliştirilmesine yönelik çalışmalar yapmak 2-hak ve yükümlülükleri konusunda bilgilendirmek, haklarının kullanılmasını ve yükümlülüklerinin yerine getirilmesini kolaylaştırmak 3-uluslararası gelişmeleri izlemek, Avrupa Birliği ve uluslararası kuruluşlar ile işbirliği yapmak, yabancı ülkelerle yapılacak sosyal güvenlik sözleşmelerine ilişkin gerekli çalışmaları yürütmek, usulüne göre yürürlüğe konulmuş uluslararası antlaşmaları uygulamak. İSG konusunda Birleşmiş Milletlere (BM) bağlı kuruluşlar Uluslararası Çalışma Örgütü-ILO Dünya Sağlık Örgütü-WHO BM Çevre Programı-UNEP Uluslararsı Atom Enerjisi Ajansı BM Kalkınma Programı-UNDP BM Sanayii Geliştirme Örgütü-UNIDO Uluslararası kuruluşlar arasından en önemlileri aşağıda sunulmuştur: İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansı (OSHA-USA ve OSHA-EU) Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) 4

5 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ AJANSLARI OSHA: 1970 Yılında Amerika Birleşik Devletleri nde, kuruldu. kuruluş amacı, işyeri güvenliği ve işçi sağlığı hakkındaki yasal düzenlemeleri (mevzuatı) çıkarmaktır. NIOSH ise İSG alanında araştırma, eğitim vb faaliyetlerde bulunarak çalışma şartlarının iyileştirilmesi için çalışmaktadır. Avrupa da OSHA-EU nın kuruluş amacı, Avrupa Birliğinde işyerlerinin daha sağlıklı, güvenli ve üretken olmalarına katkıda bulunmaktır. bir üye devletin devlet, işçi ve işveren temsilcilerini bir araya getirmektedir. Bütün üye ülkeler devlet, işçi ve işveren tarafları ile Ajansa üyedirler. DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ-WHO: 1945 : bütün halkların sağlığının, dünyada barış ve güvenliğin sağlanması açısından temel önem arz ettiğini kabul ederek Çin ve Brezilya lı delegelerin bir Uluslararası Sağlık Örgütü temel atıldı. Türkiye 2 Ocak 1948 tarihinde Dünya Sağlık Örgütü ne üye olmuştur. 7 Nisan 1948 tarihinde netleşmiş ve 7 Nisan günü tüm Dünya da Dünya Sağlık Günü olarak kabul edilmiştir. Türkiye Cumhuriyeti,9 Haziran 1949 tarih ve 5062 sayılı Kanun la Dünya Sağlık Örgütü Anayasası nı onaylayarak WHO ya resmen üye olmuştur WHO ya, Mayıs 2000 itibariyle 191 ülke üyedir ve 2 ülke de ortak üye statüsündedir. WHO nün görevleri: 1-Sağlık alanında uluslararası nitelik taşıyan çalışmalarda yönetici ve koordinatör makam sıfatıyla hareket etmek 2-BM, İhtisas Kuruluşları, sağlık idareleri, meslek grupları ve keza uygun görülecek diğer örgütlerle fiili bir işbirliği kurmak ve sürdürmek 3-Devletlere, istek üzerine, sağlık hizmetlerinin güçlendirilmesi için yardım yapmak. 4-acil durumlarda, devletlerin istekleri ya da kabulleri ile gereken yardımı yapmak 5-BM in isteği üzerine, manda altındaki ülkeler halkı gibi özelliği olan topluluklara sağlık hizmetleri götürmek ve acil yardımlar yapmak 6-Epidemiyoloji ve istatistik hizmetleri de dahil olmak üzere gerekli görülecek idari ve teknik hizmetleri kurmak ve sürdürmek 7-Epidemik (bölgesel) ve pandemik (dünya çapında) hastalıkların ortadan kaldırılması yolundaki çalışmaları teşvik etmek ve geliştirmek 8-İhtisas Kuruluşları ile işbirliği yaparak kazalardan doğan zararları önleyebilecek önlemlerin alınmasını teşvik etmek, beslenme, mesken, ekonomik ve çalışma koşullarının ve çevre sağlığı ile ilgili diğer bütün unsurların iyileştirilmesini kolaylaştırmak 9-bilim ve meslek grupları arasında işbirliğini kolaylaştırmak. 10-Uluslararası sağlık sorunlarına ilişkin sözleşmeler, anlaşmalar ve tüzükler teklif etmek 11-Ana ve çocuk sağlığı ve refahı lehindeki hareketleri geliştirmek. 12-Ruh sağlığı alanında özellikle insanlar arasında uyumlu ilişkilerin kurulmasını sağlamak 13-Sağlık, tıp ve yardımcı personelin öğretim ve yetiştirilme normlarının iyileştirilmesini kolaylaştırmak,teşvik rehberlik etmek 14-koruyucu ve tedavi edici tıbbi bakıma ilişkin idari ve sosyal teknikleri incelemek ve tanıtmak 15-Yiyeceklere, biyolojik, farmasötik ve benzeri ürünlere ilişkin uluslararası normlar geliştirmek, kurmak ve bunların kabülünü teşvik etmek ULUSLARARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ(International LabourOrganisation, ILO)final soru çıkar da imzalanan Versay Anlaşmasında öngörülen Milletler Cemiyeti ile ortaya çıkmıştır. Türkiye 1939 yılında üye olmuştur 5

6 işveren temsilcileri, işçi temsilcileri ile hükümet temsilcileridir.merkezi Cenevre de dir ilo : her yıl toplanır. Uluslararası Çalışma Konferansı nda belirlenmektedir. ILO Anayasası nda aşağıdaki hedefler belirlenmiştir: İstihdam ve işsizliğin önlenmesi Çalışma saatlerinin düzenlenmesi Uygun asgari ücret İş dışındaki hastalık ve kazalardan korunma Çocukların, gençlerin ve kadınların korunması Yaşlılıkta ve maluliyette koruma Göçmen işçilerin haklarını korunması Eşit işe eşit ücret Örgütlenme özgürlüğü Mesleki eğitim ve sürekli eğitim Türkiye İLO sözleşmelerimin 57 tanesini onaylamıştır No. 29: Zorla Çalıştırma Sözleşmesi (1930) Sözleşme zorla ya da zorunlu çalıştırmanın her tür biçimine son verilmesini öngörür. Ancak, askerlik hizmeti, mahkumların belirli bir denetime göre çalıştırılmaları, bu arada savaş, yangın ve deprem gibi olağanüstü durumlarda gerek duyulan çalıştırma biçimleri için istisna tanınır No. 87: Örgütlenme Özgürlüğü ve Örgütlenme Hakkının Korunması Sözleşmesi (1948) Bütün işçi ve işverenlerin, önceden izin almaksızın ve serbestçe kendi örgütlerini kurma ve bu örgütlene katılma haklarını güvence altına almakta ve bu örgütlerin resmi görevlilerin müdahalelerinden bağımsız serbestçe işlev görebilmelerini sağlayacak güvenceler getirir. No.98: Örgütlenme ve Toplu Sözleşme Hakkı Sözleşmesi (1949) Sendika ayrımcılığı gözetilmesine, farklı kesimlerin örgütlerinin birbirlerinin çalışmalarına müdahale etmelerine karşı ve toplu sözleşme düzeninin geliştirilmesine yönelik önlemler getirmektedir. No.100: Eşit Ücret Sözleşmesi (1951) Erkek ve kadınların, eşit işlerde eşit ücret ve sosyal haklara sahip olmalarını öngörmektedir. No. 105: Zorla Çalıştırmanın Yasaklanması Sözleşmesi (1957) Zorla ya da zorunlu çalıştırmanın herhangi bir biçiminin siyasal zorlama ve eğitme, siyasal ya da ideolojik görüşlerin açıklanması nedeniyle cezalandırma, işgücünü harekete geçirme, çalışma disiplinini sağlama, ayrımcılık ve grevi katılanları cezalandırma aracı olarak kullanılmasını yasaklamaktadı 6

7 No. 111: Ayrımcılık (İstihdam ve Meslek) Sözleşmesi (1958) İş verme, eğitim ve çalışma koşullarının düzenlenmesinde ırk, renk, cinsiyet, din, siyasal görüş, ulusal kimlik ve sosyal köken temelinde ayrımcılık yapılmasının ulusal politikalarla önlenmesi, fırsat ve uygulama alanında eşitliği geliştirme çağrısında bulunmaktadır. No. 138: Asgari Yaş Sözleşmesi (1973) İşe kabulde asgari yaşın zorunlu temel eğitimin tamamlandığı yaştan daha düşük olamayacağını öngörerek çocuk işçiliğinin ortadan kaldırılmasını amaçlamaktadır. No. 182: Çocuk İşçiliğinin En Kötü Biçimleri Sözleşmesi (1999) Çocuk işçiliğinin en kötü biçimlerinin acilen ve etkili biçimde ortadan kaldırılmasını sağlayacak önlemlerin alınmasını öngörmektedir. Çocuk işçiliğinin en kötü biçimleri arasında kölelik ve benzeri koşullarda çalıştırılma, silahlı çatışmalarda kullanılmak üzere zorla askere alınma, fuhuş ve pornografi amaçlarıyla ve yasa dışı işlerde kullanılma ve bu arada çocukların sağlığına, güvenliğine ve ahlaki değerlerine zarar verecek işler yer almaktadır. ILO nun dört temel stratejik hedefi vardır: Çalışma yaşamında standartlar, temel ilke ve haklar geliştirmek ve gerçekleştirmek. Kadın ve erkeklerin insana yakışır işlere sahip olabilmeleri için daha fazla fırsat yaratmak, Sosyal koruma programlarının kapsamını ve etkinliğini artırmak, Üçlü yapıyı ve sosyal diyalogu güçlendirmek. ILO hedefleri 1-Temel insan haklarını geliştirmek, çalışma ve yaşam koşullarını iyileştirmek, istihdam olanakları oluşturmak üzere uluslararası politika ve programların oluşturulması. 2-Uluslararası çalışma standartlarının oluşturulması; bu standartların uygulanmasının izlenmesi için uygun mekanizmanın oluşturulması, standartların ulusal merciilere, söz konusu politikaların hayata geçirilmesinde, yol gösterici olmaktadır. 3-Devletlerin söz konusu politikaları pratikte fiilen gerçekleştirmelerine yardımcı olmak için, kapsamlı bir uluslararası teknik işbirliği programının, sosyal tarafların aktif ortaklığı ile oluşturulması ve uygulanması. 4-Bu çabaların tümünün geliştirilmesi için eğitim, öğretim, araştırma ve yayın faaliyetlerinde bulunulması. Ünite 3:, İŞVEREN İLE ÇALIŞANLARIN GÖREV, YETKİ VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ MADDE 4 (1) İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede; a) Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar. b) İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar. c) Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır. ç) Çalışana görev verirken, çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu göz önüne alır. 7

8 d) Yeterli bilgi ve talimat verilenler dışındaki çalışanların hayati ve özel tehlike bulunan yerlere girmemesi için gerekli tedbirleri alır. (2) İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması, işverenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz. (3) Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluklarını etkilemez. (4) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin maliyetini çalışanlara yansıtamaz. MADDE 5 (1) İşverenin yükümlülüklerinin yerine getirilmesinde aşağıdaki ilkeler göz önünde bulundurulur: a) Risklerden kaçınmak. b) Kaçınılması mümkün olmayan riskleri analiz etmek. c) Risklerle kaynağında mücadele etmek. ç) İşin kişilere uygun hale getirilmesi için işyerlerinin tasarımı ile iş ekipmanı, çalışma şekli ve üretim metotlarının seçiminde özen göstermek, özellikle tekdüze çalışma ve üretim temposunun sağlık ve güvenliğe olumsuz etkilerini önlemek, önlenemiyor ise en aza indirmek. d) Teknik gelişmelere uyum sağlamak. e) Tehlikeli olanı, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanla değiştirmek. f) Teknoloji, iş organizasyonu, çalışma şartları, sosyal ilişkiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan tutarlı ve genel bir önleme politikası geliştirmek. g) Toplu korunma tedbirlerine, kişisel korunma tedbirlerine göre öncelik vermek. h) Çalışanlara uygun talimatlar vermek MADDE 6 (1) Mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunmasına yönelik çalışmaları da kapsayacak, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sunulması için işveren; a) Çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli görevlendirir. Çalışanları arasında belirlenen niteliklere sahip personel bulunmaması hâlinde, bu hizmetin tamamını veya bir kısmını ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alarak yerine getirebilir. Ancak belirlenen niteliklere ve gerekli belgeye sahip olması hâlinde, tehlike sınıfı ve çalışan sayısı dikkate alınarak, bu hizmetin yerine getirilmesini kendisi üstlenebilir. b) Görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşların görevlerini yerine getirmeleri amacıyla araç, gereç, mekân ve zaman gibi gerekli bütün ihtiyaçlarını karşılar. c) İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetlerini yürütenler arasında iş birliği ve koordinasyonu sağlar. ç) Görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşlar tarafından iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuata uygun olan ve yazılı olarak bildirilen tedbirleri yerine getirir. d) Çalışanların sağlık ve güvenliğini etkilediği bilinen veya etkilemesi muhtemel konular hakkında; görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşları, başka işyerlerinden çalışmak üzere kendi işyerine gelen çalışanları ve bunların işverenlerini bilgilendirir. MADDE 6 (3) Tam süreli işyeri hekimi görevlendirilen işyerlerinde, diğer sağlık personeli görevlendirilmesi zorunlu değildir. 8

9 MADDE 7 (1) İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yerine getirilmesi için, Bakanlıkça aşağıdaki şartlarla destek sağlanabilir: a) Kamu kurum ve kuruluşları hariç ondan az çalışanı bulunanlardan, çok tehlikeli ve tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri faydalanabilir. Ancak, Bakanlar Kurulu, ondan az çalışanı bulunanlardan az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinin de faydalanmasına karar verebilir. b) Giderler, iş kazası ve meslek hastalığı bakımından kısa vadeli sigorta kolları için toplanan primlerden kaynak aktarılmak suretiyle, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından finanse edilir. MADDE 8 (1) İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanlarının hak ve yetkileri, görevlerini yerine getirmeleri nedeniyle kısıtlanamaz. Bu kişiler, görevlerini mesleğin gerektirdiği etik ilkeler ve mesleki bağımsızlık içerisinde yürütür. (2) İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanları; görevlendirildikleri işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirleri işverene yazılı olarak bildirir; bildirilen hususlardan hayati tehlike arz edenlerin işveren tarafından yerine getirilmemesi hâlinde, bu hususu Bakanlığın yetkili birimine bildirir. (3) Hizmet sunan kuruluşlar ile işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanları, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülmesindeki ihmallerinden dolayı, hizmet sundukları işverene karşı sorumludur. MADDE 8. (4) Çalışanın ölümü veya maluliyetiyle sonuçlanacak şekilde vücut bütünlüğünün bozulmasına neden olan iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde ihmali tespit edilen işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının yetki belgesi askıya alınır. (5) İş güvenliği uzmanlarının görev alabilmeleri için; çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde (A) sınıfı, tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde en az (B) sınıfı, az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde ise en az (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip olmaları şartı aranır. Bakanlık, iş güvenliği uzmanlarının ve işyeri hekimlerinin görevlendirilmesi konusunda sektörel alanda özel düzenleme yapabilir. (6) Belirlenen çalışma süresi nedeniyle işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının tam süreli görevlendirilmesi gereken durumlarda; işveren, işyeri sağlık ve güvenlik birimi kurar. Bu durumda, çalışanların tabi olduğu kanun hükümleri saklı kalmak kaydıyla, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununa göre belirlenen haftalık çalışma süresi dikkate alınır. (2) İşyeri tehlike sınıflarının tespitinde, o işyerinde yapılan asıl iş dikkate alınır. MADDE 10 (1) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür. Risk değerlendirmesi yapılırken aşağıdaki hususlar dikkate alınır: a) Belirli risklerden etkilenecek çalışanların durumu.( Astım,engelliv.b ) b) Kullanılacak iş ekipmanı ile kimyasal madde ve müstahzarların seçimi. c) İşyerinin tertip ve düzeni. kadın çalışanların durumu. (2) İşveren, yapılacak risk değerlendirmesi sonucu alınacak iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri ile kullanılması gereken koruyucu donanım veya ekipmanı belirler. (3) İşyerinde uygulanacak iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri, çalışma şekilleri ve üretim yöntemleri; çalışanların sağlık ve güvenlik yönünden korunma düzeyini yükseltecek ve işyerinin idari yapılanmasının her kademesinde uygulanabilir nitelikte olmalıdır. (4) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden çalışma ortamına ve çalışanların bu ortamda maruz kaldığı risklerin belirlenmesine yönelik gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaların yapılmasını sağlar. MADDE 11 (1) İşveren; 9

10 a) Çalışma ortamı, kullanılan maddeler, iş ekipmanı ile çevre şartlarını dikkate alarak meydana gelebilecek acil durumları önceden değerlendirerek, çalışanları ve çalışma çevresini etkilemesi mümkün ve muhtemel acil durumları belirler ve bunların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirleri alır. b) Acil durumların olumsuz etkilerinden korunmak üzere gerekli ölçüm ve değerlendirmeleri yapar, acil durum planlarını hazırlar. c) Acil durumlarla mücadele için işyerinin büyüklüğü ve taşıdığı özel tehlikeler, yapılan işin niteliği, çalışan sayısı ile işyerinde bulunan diğer kişileri dikkate alarak; önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda uygun donanıma sahip ve bu konularda eğitimli yeterli sayıda kişiyi görevlendirir, araç ve gereçleri sağlayarak eğitim ve tatbikatları yaptırır ve ekiplerin her zaman hazır bulunmalarını sağlar. ç) Özellikle ilk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında, işyeri dışındaki kuruluşlarla irtibatı sağlayacak gerekli düzenlemeleri yapar. MADDE 12 (1) Ciddi, yakın ve önlenemeyen tehlikenin meydana gelmesi durumunda işveren; a) Çalışanların işi bırakarak derhal çalışma yerlerinden ayrılıp güvenli bir yere gidebilmeleri için, önceden gerekli düzenlemeleri yapar ve çalışanlara gerekli talimatları verir. b) Durumun devam etmesi hâlinde, zorunluluk olmadıkça, gerekli donanıma sahip ve özel olarak görevlendirilenler dışındaki çalışanlardan işlerine devam etmelerini isteyemez. (2) İşveren, çalışanların kendileri veya diğer kişilerin güvenliği için ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıkları ve amirine hemen haber veremedikleri durumlarda; istenmeyen sonuçların önlenmesi için, bilgileri ve mevcut teknik donanımları çerçevesinde müdahale edebilmelerine imkân sağlar. Böyle bir durumda çalışanlar, ihmal veya dikkatsiz davranışları olmadıkça yaptıkları müdahaleden dolayı sorumlu tutulamaz. MADDE 13 Çalışmakta kaçınma hakkı (1) Ciddi ve yakın tehlike ile karşı karşıya kalan çalışanlar kurula, kurulun bulunmadığı işyerlerinde ise işverene başvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasına karar verilmesini talep edebilir. Kurul acilen toplanarak, işveren ise derhâl kararını verir ve durumu tutanakla tespit eder. Karar, çalışana ve çalışan temsilcisine yazılı olarak bildirilir. (2) Kurul veya işverenin çalışanın talebi yönünde karar vermesi hâlinde çalışan, gerekli tedbirler alınıncaya kadar çalışmaktan kaçınabilir. Çalışanların çalışmaktan kaçındığı dönemdeki ücreti ile kanunlardan ve iş sözleşmesinden doğan diğer hakları saklıdır. (3) Çalışanlar ciddi ve yakın tehlikenin önlenemez olduğu durumlarda birinci fıkradaki usule uymak zorunda olmaksızın işyerini veya tehlikeli bölgeyi terk ederek belirlenen güvenli yere gider. Çalışanların bu hareketlerinden dolayı hakları kısıtlanamaz. (4) İş sözleşmesiyle çalışanlar, talep etmelerine rağmen gerekli tedbirlerin alınmadığı durumlarda, tabi oldukları kanun hükümlerine göre iş sözleşmelerini feshedebilir. Toplu sözleşme veya toplu iş sözleşmesi ile çalışan kamu personeli, bu maddeye göre çalışmadığı dönemde fiilen çalışmış sayılır (5) Bu Kanunun 25 inci maddesine göre işyerinde işin durdurulması hâlinde, bu madde hükümleri uygulanmaz. MADDE 14 İş kazası ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi (1) İşveren; a) Bütün iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tutar, gerekli incelemeleri yaparak bunlar ile ilgili raporları düzenler. b) İşyerinde meydana gelen ancak yaralanma veya ölüme neden olmadığı halde işyeri ya da iş ekipmanının zarara uğramasına yol açan veya çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olan olayları inceleyerek bunlar ile ilgili raporları düzenler. (2) İşveren, aşağıdaki hallerde belirtilen sürede Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirimde bulunur: a) İş kazalarını kazadan sonraki üç iş günü içinde. 10

11 b) Sağlık hizmeti sunucuları veya işyeri hekimi tarafından kendisine bildirilen meslek hastalıklarını, öğrendiği tarihten itibaren üç iş günü içinde. (3) İşyeri hekimi veya sağlık hizmeti sunucuları; meslek hastalığı ön tanısı koydukları vakaları, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularına sevk eder. (4) Sağlık hizmeti sunucuları kendilerine intikal eden iş kazalarını, yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucuları ise meslek hastalığı tanısı koydukları vakaları en geç on gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirir. MADDE 15 Sağlık gözetimi (1) İşveren; a) Çalışanların işyerinde maruz kalacakları sağlık ve güvenlik risklerini dikkate alarak sağlık gözetimine tabi tutulmalarını sağlar. b) Aşağıdaki hallerde çalışanların sağlık muayenelerinin yapılmasını sağlamak zorundadır: 1) İşe girişlerinde. 2) İş değişikliğinde. 3) İş kazası, meslek hastalığı veya sağlık nedeniyle tekrarlanan işten uzaklaşmalarından sonra işe dönüşlerinde talep etmeleri hâlinde. (2) Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışacaklar, yapacakları işe uygun olduklarını belirten sağlık raporu olmadan işe başlatılamaz. (3) Bu Kanun kapsamında alınması gereken sağlık raporları, işyeri sağlık ve güvenlik biriminde veya hizmet alınan ortak sağlık ve güvenlik biriminde görevli olan işyeri hekiminden alınır. Raporlara itirazlar Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen hakem hastanelere yapılır, verilen kararlar kesindir. (4) Sağlık gözetiminden doğan maliyet ve bu gözetimden kaynaklı her türlü ek maliyet işverence karşılanır, çalışana yansıtılamaz. (5) Sağlık muayenesi yaptırılan çalışanın özel hayatı ve itibarının korunması açısından sağlık bilgileri gizli tutulur. MADDE 16 Çalışanların bilgilendirilmesi (1) İşyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve sürdürülebilmesi amacıyla işveren, çalışanları ve çalışan temsilcilerini işyerinin özelliklerini de dikkate alarak aşağıdaki konularda bilgilendirir: a) İşyerinde karşılaşılabilecek sağlık ve güvenlik riskleri, koruyucu ve önleyici tedbirler. b) Kendileri ile ilgili yasal hak ve sorumluluklar. c) İlk yardım, olağan dışı durumlar, afetler ve yangınla mücadele ve tahliye işleri konusunda görevlendirilen kişiler (2) İşveren; a) 12 nci maddede belirtilen ciddi ve yakın tehlikeye maruz kalan veya kalma riski olan bütün çalışanları, tehlikeler ile bunlardan doğan risklere karşı alınmış ve alınacak c) Risk değerlendirmesi, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili koruyucu ve önleyici tedbirler, ölçüm, analiz, teknik kontrol, kayıtlar, raporlar ve teftişten elde edilen bilgilere, destek elemanları ile çalışan temsilcilerinin ulaşmasını sağlar. MADDE 16 Çalışanların eğitimi (1) İşveren, çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini almasını sağlar. Bu eğitim özellikle; işe başlamadan önce, çalışma yeri veya iş değişikliğinde, iş ekipmanının değişmesi hâlinde veya yeni teknoloji uygulanması hâlinde verilir. Eğitimler, değişen ve ortaya çıkan yeni risklere uygun olarak yenilenir, gerektiğinde ve düzenli aralıklarla tekrarlanır. (2) Çalışan temsilcileri özel olarak eğitilir. (3) Mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde, yapacağı işle ilgili mesleki eğitim aldığını belgeleyemeyenler çalıştırılamaz. 11

12 (4) İş kazası geçiren veya meslek hastalığına yakalanan çalışana işe başlamadan önce, söz konusu kazanın veya meslek hastalığının sebepleri, korunma yolları ve güvenli çalışma yöntemleri ile ilgili ilave eğitim verilir. Ayrıca, herhangi bir sebeple altı aydan fazla süreyle işten uzak kalanlara, tekrar işe başlatılmadan önce bilgi yenileme eğitimi verilir. (5) Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde; yapılacak işlerde karşılaşılacak sağlık ve güvenlik riskleri ile ilgili yeterli bilgi ve talimatları içeren eğitimin alındığına dair belge olmaksızın, başka işyerlerinden çalışmak üzere gelen çalışanlar işe başlatılamaz. (6) Geçici iş ilişkisi kurulan işveren, iş sağlığı ve güvenliği risklerine karşı çalışana gerekli eğitimin verilmesini sağlar. (7) Bu madde kapsamında verilecek eğitimin maliyeti çalışanlara yansıtılamaz. Eğitimlerde geçen süre çalışma süresinden sayılır. Eğitim sürelerinin haftalık çalışma süresinin üzerinde olması hâlinde, bu süreler fazla sürelerle çalışma veya fazla çalışma olarak değerlendirilir. MADDE 18 Çalışanların görüşlerinin alınması ve katılımlarının sağlanması (1) İşveren, görüş alma ve katılımın sağlanması konusunda, çalışanlara veya iki ve daha fazla çalışan temsilcisinin bulunduğu işyerlerinde varsa işyeri yetkili sendika temsilcilerine yoksa çalışan temsilcilerine aşağıdaki imkânları sağlar: a) İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda görüşlerinin alınması, teklif getirme hakkının tanınması ve bu konulardaki görüşmelerde yer alma ve katılımlarının sağlanması. b) Yeni teknolojilerin uygulanması, seçilecek iş ekipmanı, çalışma ortamı ve şartlarının çalışanların sağlık ve güvenliğine etkisi konularında görüşlerinin alınması. (2) İşveren, destek elemanları ile çalışan temsilcilerinin aşağıdaki konularda önceden görüşlerinin alınmasını sağlar: a) İşyerinden görevlendirilecek veya işyeri dışından hizmet alınacak işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve diğer personel ile ilk yardım, yangınla mücadele ve tahliye işleri için kişilerin görevlendirilmesi. b) Risk değerlendirmesi yapılarak, alınması gereken koruyucu ve önleyici tedbirlerin ve kullanılması gereken koruyucu donanım ve ekipmanın belirlenmesi. c) Sağlık ve güvenlik risklerinin önlenmesi ve koruyucu hizmetlerin yürütülmesi. ç) Çalışanların bilgilendirilmesi. d) Çalışanlara verilecek eğitimin planlanması. MADDE 19 Çalışanların yükümlülükleri (1)Çalışanlar, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili aldıkları eğitim ve işverenin bu konudaki talimatları doğrultusunda, kendilerinin ve hareketlerinden veya yaptıkları işten etkilenen diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düşürmemekle yükümlüdür. (2) Çalışanların, işveren tarafından verilen eğitim ve talimatlar doğrultusunda yükümlülükleri şunlardır: a) İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tehlikeli madde, taşıma ekipmanı ve diğer üretim araçlarını kurallara uygun şekilde kullanmak, bunların güvenlik donanımlarını doğru olarak kullanmak, keyfi olarak çıkarmamak ve değiştirmemek. b) Kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımı doğru kullanmak ve korumak. c) İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalarda sağlık ve güvenlik yönünden ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıklarında ve koruma tedbirlerinde bir eksiklik gördüklerinde, işverene veya çalışan temsilcisine derhal haber vermek. 12

13 ç) Teftişe yetkili makam tarafından işyerinde tespit edilen noksanlık ve mevzuata aykırılıkların giderilmesi konusunda, işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak. d) Kendi görev alanında, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak MADDE 20 Çalışan temsilcisi (1) İşveren; işyerinin değişik bölümlerindeki riskler ve çalışan sayılarını göz önünde bulundurarak dengeli dağılıma özen göstermek kaydıyla, çalışanlar arasında yapılacak seçim veya seçimle belirlenemediği durumda atama yoluyla, aşağıda belirtilen sayılarda çalışan temsilcisini görevlendirir: a) İki ile elli arasında çalışanı bulunan işyerlerinde bir. b) Ellibir ile yüz arasında çalışanı bulunan işyerlerinde iki. c) Yüzbir ile beşyüz arasında çalışanı bulunan işyerlerinde üç. ç) Beşyüzbir ile bin arasında çalışanı bulunan işyerlerinde dört. d) Binbir ile ikibin arasında çalışanı bulunan işyerlerinde beş. e) İkibinbir ve üzeri çalışanı bulunan işyerlerinde altı. (2) Birden fazla çalışan temsilcisinin bulunması durumunda baş temsilci, çalışan temsilcileri arasında yapılacak seçimle belirlenir. (3) Çalışan temsilcileri, tehlike kaynağının yok edilmesi veya tehlikeden kaynaklanan riskin azaltılması için, işverene öneride bulunma ve işverenden gerekli tedbirlerin alınmasını isteme hakkına sahiptir. (4) Görevlerini yürütmeleri nedeniyle, çalışan temsilcileri ve destek elemanlarının hakları kısıtlanamaz ve görevlerini yerine getirebilmeleri için işveren tarafından gerekli imkânlar sağlanır. (5) İşyerinde yetkili sendika bulunması hâlinde, işyeri sendika temsilcileri çalışan temsilcisi olarak da görev yapar. MADDE 22 İş sağlığı ve güvenliği kurulu (1) Elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde işveren, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunmak üzere kurul oluşturur. İşveren, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun kurul kararlarını uygular. (2) Altı aydan fazla süren asıl işveren-alt işveren ilişkisinin bulunduğu hallerde; a) Asıl işveren ve alt işveren tarafından ayrı ayrı kurul oluşturulmuş ise, faaliyetlerin yürütülmesi ve kararların uygulanması konusunda iş birliği ve koordinasyon asıl işverence sağlanır. b) Asıl işveren tarafından kurul oluşturulmuş ise, kurul oluşturması gerekmeyen alt işveren, koordinasyonu sağlamak üzere vekâleten yetkili bir temsilci atar. c) İşyerinde kurul oluşturması gerekmeyen asıl işveren, alt işverenin oluşturduğu kurula iş birliği ve koordinasyonu sağlamak üzere vekâleten yetkili bir temsilci atar. ç) Kurul oluşturması gerekmeyen asıl işveren ve alt işverenin toplam çalışan sayısı elliden fazla ise, koordinasyonu asıl işverence yapılmak kaydıyla, asıl işveren ve alt işveren tarafından birlikte bir kurul oluşturulur. (3) Aynı çalışma alanında birden fazla işverenin bulunması ve bu işverenlerce birden fazla kurulun oluşturulması hâlinde işverenler, birbirlerinin çalışmalarını etkileyebilecek kurul kararları hakkında diğer işverenleri bilgilendirir. 13

14 MADDE 23 (1) Aynı çalışma alanını birden fazla işverenin paylaşması durumunda işverenler; iş hijyeni ile iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin uygulanmasında iş birliği yapar, yapılan işin yapısı göz önüne alınarak mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulması çalışmalarını koordinasyon içinde yapar, birbirlerini ve çalışan temsilcilerini bu riskler konusunda bilgilendirir. (2) Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları, sanayi bölgeleri veya siteleri gibi yerlerde, iş sağlığı ve güvenliği konusundaki koordinasyon yönetim tarafından sağlanır. Yönetim, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden diğer işyerlerini etkileyecek tehlikeler hususunda gerekli tedbirleri almaları için işverenleri uyarır. Bu uyarılara uymayan işverenleri Bakanlığa bildirir. MADDE 28 (1) İşyerine, sarhoş veya uyuşturucu madde almış olarak gelmek ve işyerinde alkollü içki veya uyuşturucu madde kullanmak yasaktır. (2) İşveren; işyeri eklentilerinden sayılan kısımlarda, ne gibi hallerde, hangi zamanda ve hangi şartlarla alkollü içki içilebileceğini belirleme yetkisine sahiptir. (3) Aşağıdaki çalışanlar için alkollü içki kullanma yasağı uygulanmaz: a) Alkollü içki yapılan işyerlerinde çalışan ve işin gereği olarak üretileni denetlemekle görevlendirilenler. b) Kapalı kaplarda veya açık olarak alkollü içki satılan veya içilen işyerlerinde işin gereği alkollü içki içmek zorunda olanlar. c) İşinin niteliği gereği müşterilerle birlikte alkollü içki içmek zorunda olanlar. Ünite 4 Önleme İşyerinde yürütülen işlerin bütün safhalarında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin tümü. (6331/3) İş sağlığı ve güvenliği risk değerlendirmesi yönetmeliği /28512 Politikalarda Ulusal ve Uluslaraası düzenlemeler 89/391 sayılı Çerçeve Sözleşme (1989) İş Kanunu (2003) İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği (2003) 155 sayılı Sözleşme (2004) (ILO) (İş Sağlığı ve Güvenliği ve Çalışma Ortamına İlişkin) 161 sayılı Sözleşme (2004) (ILO) (İş Sağlığı Hizmetlerine İlişkin ) İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (2012) 89/391 Sayılı Çerçeve Sözleşme 14

15 İşveren, sorumlulukları çerçevesinde çalışanların sağlığını ve güvenliğini korumak, mesleki tehlikeleri önlemek, bilgilendirme, eğitim ve kurumsal gereklilikler için her türlü önlemi alacaktı İşveren önlemleri aşağıdaki genel prensiplere uygun olarak alacaktır. (a) Tehlikelerin önüne geçmek, (b) Önüne geçilemeyen kaçınılmaz tehlikeleri değerlendirmek, (c) Tehlikelerle kaynağında mücadele etmek, (d) İşleri kişilere uygun hale getirme, özellikle işyeri tasarımında, iş makinesi, çalışma ve üretim yöntemi seçimlerinde, üretim temposunun sağlığa etkilerini düşünmek ve monotonluğunu azaltmak. (e) Teknik gelişmeleri adapte etmek, (f) Tehlikelerin yerine tehlikesizleri veya daha az tehlikelileri ikame etmek, (g) Çalışma ortamına ilişkin tüm koşulları, teknolojiyi, iş organizasyonunu, çalışma koşullarını ve sosyal ilişkilerini bir arada değerlendirerek birbirini destekler mahiyette tedbirler politikası geliştirmek, (h) Toplu korunma önlemlerine kişisel korunma önlemlerinden daha çok öncelik vermek, (i) İşçilere uygun talimatları vermek. İş Sağlığı ve Güvenliği ve Çalışma Ortamına İlişkin 155 Sayılı Sözleşme ILO Kabul Tarihi: 3 Haziran 1981 Kanun Tarih ve Sayısı: / 5038 Resmi Gazete Yayım Tarihi ve Sayısı: / Her üye, ulusal koşullar ve uygulamaya göre ve en fazla temsil kabiliyetine sahip işçi ve işveren kuruluşlarına danışarak iş güvenliği, iş sağlığı ve çalışma ortamına ilişkin tutarlı bir ulusal politika geliştirecek, uygulayacak ve periyodik olarak gözden geçirecektir. 155 Sayılı Sözleşme (Madde : 4) Bu politikanın amacı, işle bağlantılı olan veya işin yürütümü sırasında ortaya çıkan kaza ve yaralanmaları, çalışma ortamında bulunan tehlike nedenlerini mümkün olduğu ölçüde asgariye indirerek önlemek olacaktır. 155 Sayılı Sözleşme (Madde : 4) Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi (6331/21) (1) Ülke genelinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili politika ve stratejilerin belirlenmesi için tavsiyelerde bulunmak üzere Konsey kurulmuştur (2) Konsey, Bakanlık Müsteşarının başkanlığında aşağıda belirtilen üyelerden oluşur: a) Bakanlık İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürü, Çalışma Genel Müdürü, İş Teftiş Kurulu Başkanı ve Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığından bir genel müdür. b) Bilim, Sanayi ve Teknoloji, Çevre ve Şehircilik, Enerji ve Tabii Kaynaklar, Gıda, Tarım ve Hayvancılık, Kalkınma, Millî Eğitim ile Sağlık bakanlıklarından ilgili birer genel müdür. 15

16 c) Yükseköğretim Kurulu Başkanlığından bir yürütme kurulu üyesi, Devlet Personel Başkanlığından bir başkan yardımcısı. ç) İşveren, işçi ve kamu görevlileri sendikaları üst kuruluşlarının en fazla üyeye sahip ilk üçünden, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinden, Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonundan, Türk Tabipleri Birliğinden, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğinden ve Türkiye Ziraat Odaları Birliğinden konuyla ilgili veya görevli birer yönetim kurulu üyesi. d) İhtiyaç duyulması hâlinde İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürünün teklifi ve Konseyin kararı ile belirlenen, iş sağlığı ve güvenliği konusunda faaliyet gösteren kurum veya kuruluşlardan en fazla iki temsilci Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Hedefleri İSG Kanunu nun yürürlüğe girmesi ve ilgili mevzuat çalışmalarının tamamlanması, Yeni mevzuatın uygulanmasını sağlamak amacıyla ilgili tarafların ve kamuoyunun bilgilendirilmesi ve tanıtım faaliyetlerinin Konsey üyesi kurum ve kuruluşlar tarafından yürütülmesi, Yüzbin işçide iş kazası oranının %20 azaltılması, Beklenen ancak tespit edilememiş meslek hastalığı vaka sayısı tespitinin %500 artırılması, Sunulan İSG laboratuvar hizmetlerinin ulaştığı çalışan sayısının %20 artırılması, Ulusal Konsey üyesi kurum ve kuruluşların yürüttükleri İSG proje, eğitim ve tanıtım faaliyetlerinin %20 artırılması, Çalışmaların yıllık değerlendirilmesi, Ulusal Mevzuat ve Korunma İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatında Koruma/Önlemeile Kim Yükümlü Kılınmıştır? Devletin Yükümlülükleri Devletin Yetkisi (4857/91) Devlet, çalışma hayatı ile ilgili mevzuatın uygulanmasını izler, denetler ve teftiş eder Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bağlı ihtiyaca yetecek sayı ve özellikte teftiş ve denetlemeye yetkili iş müfettişlerince yapılır. Teftiş, inceleme, araştırma, müfettişin yetki, yükümlülük ve sorumluluğu (6331/24) (1) Bu Kanun hükümlerinin uygulanmasının izlenmesi ve teftişi, iş sağlığı ve güvenliği yönünden teftiş yapmaya yetkili Bakanlık iş müfettişlerince yapılır. Bu Kanun kapsamında yapılacak teftiş ve incelemelerde, 4857 sayılı Kanunun 92, 93, 96, 97 ve 107 nci maddeleri uygulanır. (2) Bakanlık, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği konularında ölçüm, inceleme ve araştırma yapmaya, bu amaçla numune almaya ve eğitim kurumları ile ortak sağlık ve güvenlik birimlerinde kontrol ve denetim yapmaya yetkilidir İşin Durdurulması veya İşyerinin Kapatılması (4857/79) 16

17 Bir işyerinin tesis ve tertiplerinde, çalışma yöntem ve şekillerinde, makine ve cihazlarında işçilerin yaşamı için tehlikeli olan bir husus tespit edilirse, bu tehlike giderilinceye kadar., tehlikenin niteliğine göre iş tamamen veya kısmen durdurulur veya işyeri kapatılır. İşin Durdurulması (6331/25) (1) İşyerindeki bina ve eklentilerde, çalışma yöntem ve şekillerinde veya iş ekipmanlarında çalışanlar için hayati tehlike oluşturan bir husus tespit edildiğinde; bu tehlike giderilinceye kadar, hayati tehlikenin niteliği ve bu tehlikeden doğabilecek riskin etkileyebileceği alan ile çalışanlar dikkate alınarak, işyerinin bir bölümünde veya tamamında iş durdurulur (2) Ayrıca çok tehlikeli sınıfta yer alan maden, metal ve yapı işleri ile tehlikeli kimyasallarla çalışılan işlerin yapıldığı veya büyük endüstriyel kazaların olabileceği işyerlerinde, risk değerlendirmesi yapılmamış olması durumunda iş durdurulur. (3) (2) İş sağlığı ve güvenliği bakımından teftişe yetkili üç iş müfettişinden oluşan heyet, iş sağlığı ve güvenliği bakımından teftişe yetkili iş müfettişinin tespiti üzerine gerekli incelemeleri yaparak, tespit tarihinden itibaren iki gün içerisinde işin durdurulmasına karar verebilir. Ancak tespit edilen hususun acil müdahaleyi gerektirmesi hâlinde; tespiti yapan iş müfettişi, heyet tarafından karar alınıncaya kadar geçerli olmak kaydıyla işi durdurur. (4) (3) İşin durdurulması kararı, ilgili mülki idare amirine ve işyeri dosyasının bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu il müdürlüğüne bir gün içinde gönderilir. İşin durdurulması kararı, mülki idare amiri tarafından yirmidört saat içinde yerine getirilir. Ancak, tespit edilen hususun acil müdahaleyi gerektirmesi nedeniyle verilen işin durdurulması kararı, mülki idare amiri tarafından aynı gün yerine getirilir İşveren Yükümlülükleri İşverenin Genel Yükümlülüğü / 4 (1) İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede; a) Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar. b) İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar. c) Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır. ç) Çalışana görev verirken, çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu göz önüne alır. d) Yeterli bilgi ve talimat verilenler dışındaki çalışanların hayati ve özel tehlike bulunan yerlere girmemesi için gerekli tedbirleri alır. (2) İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması, işverenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz. (3) Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluklarını etkilemez. (4) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin maliyetini çalışanlara yansıtamaz. 17

18 Risklerden Korunma İlkeleri a) Risklerden kaçınmak. b) Kaçınılması mümkün olmayan riskleri analiz etmek. c) Risklerle kaynağında mücadele etmek. ç) İşin kişilere uygun hale getirilmesi için işyerlerinin tasarımı ile iş ekipmanı, çalışma şekli ve üretim metotlarının seçiminde özen göstermek, özellikle tekdüze çalışma ve üretim temposunun sağlık ve güvenliğe olumsuz etkilerini önlemek, önlenemiyor ise en aza indirmek. d) Teknik gelişmelere uyum sağlamak. e) Tehlikeli olanı, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanla değiştirmek. f) Teknoloji, iş organizasyonu, çalışma şartları, sosyal ilişkiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan tutarlı ve genel bir önleme politikası geliştirmek. g) Toplu korunma tedbirlerine, kişisel korunma tedbirlerine göre öncelik vermek. ğ) Çalışanlara uygun talimatlar vermek. Özürlü ve Eski Hükümlü Çalıştırma Zorunluluğu İşverenler, elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları özel sektör işyerlerinde yüzde üç özürlü, kamu işyerlerinde ise yüzde dört özürlü ve yüzde iki eski hükümlü işçiyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler. Yer altı ve su altı işlerinde özürlü işçi çalıştırılamaz Çalışmaktan Kaçınma Hakkı MADDE 19 (1) Çalışanlar, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili aldıkları eğitim ve işverenin bu konudaki talimatları doğrultusunda, kendilerinin ve hareketlerinden veya yaptıkları işten etkilenen diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düşürmemekle yükümlüdür 6331 İSG. (2) Çalışanların, işveren tarafından verilen eğitim ve talimatlar doğrultusunda yükümlülükleri şunlardır: a) İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tehlikeli madde, taşıma ekipmanı ve diğer üretim araçlarını kurallara uygun şekilde kullanmak, bunların güvenlik donanımlarını doğru olarak kullanmak, keyfi olarak çıkarmamak ve değiştirmemek. b) Kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımı doğru kullanmak ve korumak. c) İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalarda sağlık ve güvenlik yönünden ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıklarında ve koruma tedbirlerinde bir eksiklik gördüklerinde, işverene veya çalışan temsilcisine derhal haber vermek. ç) Teftişe yetkili makam tarafından işyerinde tespit edilen noksanlık ve mevzuata aykırılıkların giderilmesi konusunda, işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak d) Kendi görev alanında, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak. 18

19 (4) İş sözleşmesiyle çalışanlar, talep etmelerine rağmen gerekli tedbirlerin alınmadığı durumlarda, tabi oldukları kanun hükümlerine göre iş sözleşmelerini feshedebilir. Toplu sözleşme veya toplu iş sözleşmesi ile çalışan kamu personeli, bu maddeye göre çalışmadığı dönemde fiilen çalışmış sayılır Çalışanların Yükümlülükleri (1) Çalışanlar, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili aldıkları eğitim ve işverenin bu konudaki talimatları doğrultusunda, kendilerinin ve hareketlerinden veya yaptıkları işten etkilenen diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düşürmemekle yükümlüdür. (2) Çalışanların, işveren tarafından verilen eğitim ve talimatlar doğrultusunda yükümlülükleri şunlardır: a) İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tehlikeli madde, taşıma ekipmanı ve diğer üretim araçlarını kurallara uygun şekilde kullanmak, bunların güvenlik donanımlarını doğru olarak kullanmak, keyfi olarak çıkarmamak ve değiştirmemek. b) Kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımı doğru kullanmak ve korumak. c) İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalarda sağlık ve güvenlik yönünden ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıklarında ve koruma tedbirlerinde bir eksiklik gördüklerinde, işverene veya çalışan temsilcisine derhal haber vermek. ç) Teftişe yetkili makam tarafından işyerinde tespit edilen noksanlık ve mevzuata aykırılıkların giderilmesi konusunda, işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak. d) Kendi görev alanında, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak. Bağımlılık Yapan Maddeleri Kullanma Yasağı (1) İşyerine, sarhoş veya uyuşturucu madde almış olarak gelmek ve işyerinde alkollü içki veya uyuşturucu madde kullanmak yasaktır. (2) İşveren; işyeri eklentilerinden sayılan kısımlarda, ne gibi hallerde, hangi zamanda ve hangi şartlara alkollü içki içilebileceğini belirleme yetkisine sahiptir. (3) Aşağıdaki çalışanlar için alkollü içki kullanma yasağı uygulanmaz: a) Alkollü içki yapılan işyerlerinde çalışan ve işin gereği olarak üretileni denetlemekle görevlendirilenler. b) Kapalı kaplarda veya açık olarak alkollü içki satılan veya içilen işyerlerinde işin gereği alkollü içki içmek zorunda olanlar. c) İşinin niteliği gereği müşterilerle birlikte alkollü içki içmek zorunda olanlar. İş Kanunu m 77 : işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler. Önleme: İşyerinde yürütülen işlerin bütün safhalarında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin tümünü tanunlar. iş sağlığı ve güvenliği risk değerlendirmesi yönetmeliği / isg KANUNU 19

20 Finalde çıkabilir.. İş sağlığı: Tüm mesleklerde çalışanların bedensel ruhsal, sosyal iyilik durumlarını en üst düzeye ulaştırmayı, bu düzeyde sürdürmeyi, Çalışanların çalışma koşulları yüzünden sağlıklarının bozulmasını önlemeyi, Çalışmaları sırasında sağlığa aykırı etmenlerden oluşan tehlikelerden korumayı, Çalışanı anatomik, fizyolojik ve psikolojik yapısına uygun işe yerleştirmeyi ve bu durumu sürdürmeyi İşin- insana, insanın kendi işine uyumunu sağlamayı amaçlayan bilim dalıdır. Tehlike: Kişilerde, tesislerde, makinelerde, maddelerde, ve iş örgütlenmesinin diğer unsurlarında yaralanmaya, kayba, hasara veya zarara uğratma potansiyeli olan her şeydir. Risk: Tehlikenin yol açacağı zararın gerçekleşebileceği ya da gerçekleşmiş olduğu durumdur. Risk bir tehlikeye bağlı zararın gerçekleşme olasılığını tanımlar. Riskin etkinliği etkilenen kişi sayısını ve oluşan sonucu kapsar. İş Kazalarında önemli iki faktör 1. GÜVENCESİZ KOŞULLAR Çevre ile ilgili 2. GÜVENCESİZ DAVRANIŞLAR Kişi ile ilgili GÜVENCESİZ KOŞULLAR 1. Korkulukların Olmaması 2. Düşebilecek Güvenliksiz Çukurlar 3. Uygun Olmayan İskeleler 4. Gerekli Koruyucu Malzemenin Olmaması 20

21 5. Hatalı, Pürüzlü, Kaygan, Çatlak Ve Çukur Satıhlar 6. Çalışma Yeri Dağınıklığı 7. Yetersiz Işık 8. Emniyetsiz Çalışma Metodu GÜVENCESİZ DAVRANIŞLAR Kişi ile ilgili 1. İşçinin Yapması Gereken Bir Hareketi Yapmaması Veya Yapmaması Gereken Bir Hareketi Yapmasıdır. 2. Koruyucu Malzeme Kullanmama 3. Tehlikeli Bölgede Çalışma 4. Verilen Emri Uygulamama Vb. 5. Aşırı kazanma isteği, parça başı çalışma Çalışanın sağlığına gelen iki önemli risk 1) İş kazarı 2) Meslek hastalıkları Meslek Hastalıkları Sorununu Derinleştiren Nedenler 1. Teknoloji sorunları 2. Sektörel dağılım 3. İş sağlığı hizmetlerinin yetersizliği 4. İşg hizmetlerinin ulusal sağlık sistemi ile eklemlenmemesi 5. Toplumun sağlık düzeyi 6. Eski ve yeni iş sağlığı sorunlarının bir arada görülmesi 7. Kamusal destek ve yatırım düşüklüğü 8. Sendika gücü azlığı 9. Düzenlemeler, politika ve eylem programlarıazlığı 10. İş denetiminin azalan gücü 11. İş Sağlığı ve güvenliğinde insan gücü sorunları Bertaraf etme: Tehlike oluşturan bir kaynağın ortadan kaldırılmasıdır. İkame etme, Yerine koyma, yerine kullanma, Kullanılan Maddenin Değiştirilmesi Benzen yerine toluen, benzin, yerine gazyağı vb. gibi daha az zararlı madde kullanmak 21

22 a) Çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde yılda en az bir defa. b) Tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde iki yılda en az bir defa. c) Az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde üç yılda en az bir defa. (5) İş kazası geçiren veya meslek hastalığına yakalanan çalışana işe dönüşünde çalışmaya başlamadan önce, kazanın veya meslek hastalığının sebepleri, korunma yolları ve güvenli çalışma yöntemleri ile ilgili ilave eğitim verilir Herhangi bir sebeple altı aydan fazla süreyle işten uzak kalanlara, tekrar işe başlatılmadan önce bilgi yenileme eğitimi verilir Çalışanlara verilecek eğitimler, çalışanların işe girişlerinde ve işin devamı süresince belirlenen periyotlar içinde; a) Az tehlikeli işyerleri için en az sekiz saat, b) Tehlikeli işyerleri için en az on iki saat, c) Çok tehlikeli işyerleri için en az on altı saat olarak her çalışan için düzenlenir ünite 7: iş kazalarının nedenleri genel olarak dört gurupta toplanmıştır: 1-Malzeme (kullanılan madde), 2-Makine ve teçhizat, 3-Çevre, (Sıcaklık, nem, aydınlanma, gürültü gibi fiziksel 4-İnsan. A-Eğitim ve bilgi eksikliği, B-Dalgınlık, dikkatsizlik, 22

23 C-İlgisizlik, düzensizlik, D-Bedenin işe uyumsuzluğu, E-İş yoğunluğu F-Aile düzeni, G-Kişinin fiziksel ve ruhsal yapısına uymayan iş, H-Beslenme yetersizliği, vb iş kazasının en yüksek olduğu saat, çalışma diliminin ilk saatleridir. Kaza:, herhangi bir kasıt söz konusu olmaksızın meydana gelen, beklenmedik ve sonucu istenmeyen bir olayı belirtmektedir. ULUSLARARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ (ILO): Önceden planlanmamış, bilinmeyen ve kontrol altına alınmamış olan, etrafa zarar verecek nitelikteki olaylardır. DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ (WHO) : Önceden planlanmamış, çoğu kişisel yaralanmalara, makin elerin ve araç gereçlerin zarara uğramasına, üretimin bir süre durmasına yol açan bir olay Kaza zinciri: Doğa koşulları (doğal yapı), Kişisel eksiklikler,güvensiz durum ve davranışlar,kaza,zarar (ölüm veya yaralanma). *********************** kesin çıkacak soru. İş Kazası : 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13. maddesine göre, iş kazası; a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle veya görevi nedeniyle, sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş veya çalışma konusu nedeniyle işyeri dışında, c) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, d) Emziren kadın sigortalının, çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özüre uğratan olaydır Kazaların Temel Nedenleri (4M) 1- İnsan (Man) : Hatalara neden olan insan faktörü, 2- Makine (Machine) : Uygun olmayan, koruyucusuz ekipman, makine, tezgah, tesisi gibi fiziksel faktörler, 3- Ortam-Çevre (Media) : Bilgi, bilgilendirme, çalışma metotları ve çevresel faktörler, 4- Yönetim (Management): Yönetimsel faktörler 23

24 ***4857 sayılı kanun haftada en çok kırk beş saat olarak öngörülmüştür. çalışma süresinin içerisinde en az %15' i kadar dinlenme süresinin olması gerekir Vardiyalı çalışan insanda, başta sürekli yorgunluk ve depresyon olmak üzere, hastalıklara daha çabuk yakalanma (dirençsizlik) görülür Dikkat toplama; insanın dikkatini bilinçli olarak belirli bir noktaya toplayabilme becerisidir. bireyin, Zihinsel gelişimi Yaş Bireysel Özelikleri önemli rol oynar. Konsantrasyon başarının önkoşuludur ********Konsantrasyonu bozan etmenler: - Çalışmaya hazır olmama - Planlı çalışmama - Çalışma ortamının iyi hazırlanmaması - Aşırı açlıktokluk - Sağlık sorunu - Düzensiz aile hayatı - Konsantrasyon süresinin aşılması Dikkatiniz dağıldığında ayrıca bir dakika, hiçbir yere gitme, buraya gel deme stratejinizi de kullanın*** Kaza sonucu bedence veya ruhça özre uğrayanın, 5510 sayılı yasa kapsamında sigortalı bir kimse olması zorunludur. Aksi takdirde, bir iş kazasından söz edilmesi mümkün değildir. Örneğin, bir işverenin kendi işyerinde ücretsiz çalışan eşi ya da askerlik hizmetlerini er olarak yapmakta olanlar kazaya uğraması durumunda, 5510 sayılı Kanun anlamında bir iş kazası sayılmayacaktır KAZAYA UĞRAYANIN SİGORTALI OLMASI; Kimlerin sigortalı sayılacağı 5510 sayılı yasanın 4. maddesinde belirlenmiştir. Buna göre; Hizmet akdi ile işveren tarafından çalıştırılanlar, Köy ve mahalle muhtarları ile hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan; *Gelir vergisi mükellefi olanlar, *Esnaf ve sanatkârlar, *Ticari şirketlerin ortakları, *Tarımsal faaliyette bulunanlar) Kamu idarelerinde çalışanlar, sigortalı sayılırlar. İş Kazasının Unsurları Sigortalılar, işe alınmalarıyla kendiliğinden sigortalı sayılacaklarından (5510/7); bunların işveren tarafından Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmemiş olması, bu niteliklerini ortadan kaldırmaz. (5510/92) Yani, sigortalı sayılanlar, Kuruma bildirilmeden bir kazaya uğrasalar dahi yine uğradıkları kaza iş kazası sayılacaktır Geçici iş göremezlik 24

25 Bir iş kazası veya meslek hastalığı sonucu bedensel veya ruhsal bir zarara uğrayan işçinin geçici olarak çalışamamasıdır Kalıcı iş göremezlik : İşçinin iş kazası veya meslek hastalığı sonucu uğradığı bedensel veya ruhsal zarar sebebiyle meslekte kazanma ve çalışma gücünde sürekli nitelikte bir azalmanın doğması halidirkaza Sonuçları Ucuz Atlatılan Kazalar KüçükKazalar Maddikayıplıkazalar Basit yaralan maile sonuçlanan kazalar CiddiYaralanma ile Sonuçlanan İşKazaları Geçiciişgörmemezlik/sakatlıkhali Kalıcıkısmisakatlık Tam sakatlık Ölümcül İş Kazaları olabilir 6331 sayılı yasa -İş kazası ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi *******MADDE 14 (1) İşveren:****** final soru a) İş kazalarını kazadan sonraki üç iş günü içinde. b) Sağlık hizmeti sunucuları veya işyeri hekimi tarafından kendisine bildirilen meslek hastalıklarını, öğrendiği tarihten itibaren üç iş günü içinde c)meslek hastalığı tanısı koydukları vakaları en geç on gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirir. d: iş kazaları ile meslek hastalıkları kayıtlarının, işyerindeki kişisel sağlık dosyalarında gizlilik ilkesine uyularak saklanmasından, sorumludurlar. İŞ KAZASI SIKLIK HIZI I.Yöntem: Bir takvim yılında çalışılan 1,000,000 iş saatine karşılık kaç kaza olduğu gösterir. II.Yöntem: Tam gün çalışan her 100 kişi arasında kaç kaza olduğunu gösterir Standardize İş Kazası Oranı (%) 25

26 = Bir yılda bu faaliyet kolundaki iş kazası sayısı/ Beklenilen iş kazası sayısı Beklenilen İş Kazası Sayısı = (Genel iş kazası hızı)*(incelenen işkolundaki zorunlu sigortalı sayısı) Genel İş Kazası Hızı = Kaydedilen toplam iş kazası sayısı /Toplam sigortalı sayısı İş kazası olduğunda izlenecek prosedür nedir? 1.Kazanın işletme içinde ilgili kişiye bildirilmesi, 2.Yaralı kişi ya da kişilere tıbbi bakım ve ilk yardım sağlanması, 3.Kazanın incelenmesi, 4.Bulguların rapor edilmesi, 5.Kazanın tekrarını önleyici tedbirleri içeren bir plan geliştirilmesi, 6.Bu planın uygulanması, 7.Kazanın tekrarını önleyici tedbirlerin alınması, 8.Sürekli iyileştirmenin sağlanması, adımlarından oluşmalıdır İş kazası olduğunda neler yapılır? 1) Kazazedenin tıbbi tedavisi ve olay yeri güvenliği sağlanır. 2) Mümkünse kaza yeri sınırlandırılmalı, tehlike yoksa araştırma sona erene kadar muhafaza edilir. 3) Mümkünse fotoğrafı çekilir, olay yeri ve olayla ilgili her şeyin kroki ile gösterimi yapılır. 4) Kazazede, şahitler ve olaylar hakkında bilgi sahibi olan herkesin görüşleri yazılı veya mümkünse teyple kayıt ederek alınmalıdır Kişisel koruyucu donanım, iş kazası ya da meslek hastalığının önlenmesi, çalışanların sağlık ve güvenlik risklerinden korunması, sağlık ve güvenlik koşullarının iyileştirilmesi amacıyla kullanılır. Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği kapsamına giren ürünlerde uygun şekilde CE işareti ve Türkçe kullanım kılavuzu bulundurur Çalışanlar, 6331 sayılı Kanunun 19 uncu maddesine uygun olarak, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili aldıkları eğitim ve işverenin bu konudaki talimatları doğrultusunda kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımları doğru kullanmakla, korumakla, uygun yerlerde ve uygun şekilde muhafaza etmekle yükümlüdür BAŞ KORUYUCULARI 26

27 1-Endüstride (madenler, inşaat sahaları ve diğer endüstriyel alanlar 2-Saçlı derinin korunması (kepler, boneler, siperlikli veya siperliksiz saç fileleri 3-Koruyucu başlık (kumaştan veya geçirimsiz kumaştan yapılmış boneler, kepler, gemici başlıkları ve benzeri KULAK KORUYUCULARI Kulak tıkaçları ve benzeri cihazlar, Tam akustik baretler GÖZ VE YÜZ KORUYUCULARI X-ışını gözlüğü, lazer ışını gözlüğü, ultra-viyole, kızılötesi, görünür radyasyon gözlükleri SOLUNUM SİSTEMİ KORUYUCULARI: Dalgıç donanımı, Gaz, toz ve radyoaktif toz filtreli maskeler EL VE KOL KORUYUCULARI: Sıcak ve soğuktan, Elektrikten AYAK VE BACAK KORUYUCULARI : 1. BAŞ KORUYUCULARI 1.1. Koruyucu baretler İnşaat işleri, özellikle iskeleler ve yüksekte çalışma platformlarının üstünde, altında veya yakınında yapılan işler, kalıp yapımı ve sökümü, montaj ve kurma işleri, iskelede çalışma ve yıkım işleri Çelik köprüler, çelik yapılar, direkler, kuleler, hidrolik çelik yapılar, yüksek fırınlar, çelik işleri ve haddehaneler, büyük konteynırlar, büyük boru hatları, ısı ve enerji santrallerinde yapılan çalışmalar Tüneller, maden ocağı girişleri, kuyular ve hendeklerde yapılan çalışmalar Toprak ve kaya işleri Yeraltında ve taşocaklarında yapılan işler, hafriyat işleri, kömür işletmelerinde yapılan dekapaj işleri Cıvatalama işleri Patlatma işleri Asansörler, kaldırma araçları, vinç ve konveyörler civarında yapılan işler Yüksek fırınlar, ergitme ocakları, çelik işleri, haddehaneler, metal işleri, demir işleme, presle sıcak demir işleme, döküm işleri Endüstriyel fırınlar, konteynırlar, makinalar, silolar, bunkerler ve boru hatlarında yapılan işler Gemi yapım işleri Demiryolu manevra işleri Mezbahalarda yapılan işler 2. AYAK KORUYUCULARI 2.1. Delinmez tabanlı emniyet ayakkabıları Karkas ve temel işleri, yol çalışmaları İskelelerde yapılan çalışmalar Karkas yapıların yıkım işleri Kalıp yapma ve sökme işlerini de kapsayan beton ve prefabrike parçalarla yapılan çalışmalar Şantiye alanı ve depolardaki işler Çatı işleri 2.2. Delinmez taban gerektirmeyen emniyet ayakkabıları Çelik köprüler, çelik bina inşaatı, sütunlar, kuleler, hidrolik çelik yapılar, yüksek fırınlar, çelik işleri ve haddehaneler, büyük konteynırlar, büyük boru hatları, vinçler, ısı ve enerji santrallerinde yapılan işler Fırın yapımı, ısıtma ve havalandırma tesisatının kurulması ve metal montaj işleri 27

28 Tadilat ve bakım işleri Yüksek fırınlar, ergitme ocakları, çelik işleri, haddehaneler, metal işleri, demir işleme, presle demire şekil verme, sıcak presleme işleri ve metal çekme fabrikalarında yapılan işler Taş ocaklarında ve açık ocaklarda yapılan işler, kömür işletmelerinde yapılan dekapaj işleri Taş yontma ve taş işleme işleri Düz cam ve cam eşya üretimi ve işlenmesi Seramik endüstrisinde kalıp işleri Seramik endüstrisinde fırınların kaplanması Seramik eşya ve inşaat malzemesi kalıp işleri Taşıma ve depolama işleri Konserve yiyeceklerin paketlemesi ve dondurulmuş etle yapılan işler Gemi yapım işleri Demiryolu manevra işleri 2.3. Kaymayı önleyici ve delinmeye dayanıklı ayakkabılar Çatı işleri Kaygan zeminde çalışma gerektiren ve delinme riski içeren işler 2.4. Yalıtkan tabanlı koruyucu ayakkabılar Çok sıcak veya soğuk malzemelerle yapılan çalışmalar 2.5. Kolayca çıkarılabilen emniyet ayakkabıları Ergimiş maddelerin ayakkabıdan içeri girme riski bulunan işler 3. YÜZ VE GÖZ KORUYUCULARI 3.1. Koruyucu gözlükler, yüz siperlikleri veya elle tutulan yüz koruyucuları Kaynak yapma, öğütme ve ayırma işleri 4. SOLUNUM SİSTEMİ KORUYUCULARI 4.1. Respiratörler/ Solunum cihazları Yetersiz oksijen veya zararlı bir gazın bulunabileceği konteynırlar, kapalı alanlar veya gaz yakan endüstriyel fırınlarda yapılan çalışmalar Yüksek fırınlara yükleme yapılan alanlardaki çalışmalar Yüksek fırınların gaz boruları ve gaz konvertörleri civarındaki çalışmalar Ağır metal dumanlarının bulunabileceği yüksek fırın kapakları civarındaki çalışmalar Toz bulunması muhtemel, fırın içi döşeme işlerinde ve kepçelerle yapılan çalışmalar Toz oluşumunu önlemenin yetersiz olduğu sprey boyama işleri Kuyularda, kanalizasyon ve kanalizasyonla bağlantılı diğer yer altı sahalarında yapılan çalışmalar Sağlık ve güvenlik riski meydana getirebilecek düzeyde toz oluşan işler Soğutucu gaz kaçağı tehlikesinin olduğu soğutma tesislerinde yapılan çalışmalar Biyolojik ajanların olduğu işler 5. İŞİTME DUYUSUNUN KORUNMASI 5.1. Kulak koruyucuları Metal şekillendirme presleriyle çalışma Pnömatik matkaplarla çalışma Havalimanlarının yer işletmelerinde çalışanların yaptığı işler Kazık çakma işleri Ağaç ve tekstil işleri 6. EL, KOL VE VÜCUT KORUNMASI 6.1. Koruyucu giysi Asit ve baz çözeltileriyle, dezenfektan ve aşındırıcı temizlik ürünleriyle yapılan işler Sıcak malzemeler ile veya onların civarında yapılan ve ısı etkisinin hissedildiği yerlerdeki çalışmalar 28

29 9. EMNİYET KEMERİ 9.1. İskelelerde çalışma 9.2. Prefabrik parçaların montajı 9.3. Direk ya da sütunlarda çalışma 9.4. Çatı İşleri 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu nun14üncü maddesinde Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığıişin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartlarıyüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülükhalleridir Meslek hastalıkları Tıbbi Korunma Önlemleri: a)işe Giriş Tıbbi Kontrolleri: İşe yeni alınan kişilerin, yapacağı işe fiziksel ve ruhsal olarak uygun olup olmadığının tespit edilmesi amacıyla yapılan tıbbi muayene b) Periyodik Tıbbi Kontroller: Bir işte çalışan kişilerin belirli aralıklarla (üç ay, altı ay, bir yıl gibi) tıbbi muayeneden geçirilerek, yaptıkları işten etkilenip etkilenmediklerinin tespit edilmesi amacıyla yapılan kontroller(portör muayesi) İşyerinde Çalışma Çevresine Ait Korunma Önlemleri 1-Kullanılan Zararlı Maddenin Değiştirilmesi: 2-Kapalı Çalışma Yöntemi: 3-Ayırma: Çalışma sırasında zararlı madde oluşumu görülen ya da sağlığa zararlı gürültü, ışın gibi fiziksel faktörlerin ortaya çıktığı iş çeşitlerinin ayrılması esasına dayanır 4-Nemli (ıslak) Çalışma Yöntemi: Özellikle tozlu işyerlerinde uygulanır 5-Sürekli Temizlik ve Bakım: İşyeri havasının zararsız halde bulundurulmasını sağlamak amacıyla tehlikeli olabilecek yere dökülen maddelerin hemen kaldırılması, işyeri temizliği meslek hastalıklarından korunma ile ilgili önlemlerden biridir 6-Yerel (lokal) havalandırma: Özellikle yoğun toz ve gaz meydana gelen işlerde kullanılan bir havalandırma yöntemidir. Örneğin; zımpara taşlarında Genel Havalandırma: Genel havalandırmanın amacı, çalışanlara gereken taze havayı temin etmektir İşçiye Ait Korunma Önlemleri Solunum sisteminin korunması (Solunum cihazları veya maskeler) Vücudun korunması(ellerin korunması, gözlerin korunması, başın korunması, ayakların korunması, kulakların korunması Ünite 8: 1-Yasaklayıcı işaretler : Daire biçiminde Beyaz zemin üzerine siyah piktogram, kırmızı çerçeve ve diyagonal çizgi (kırmızı kısımlar işaret alanının en az % 35 ini kapsayacaktır Uyarı işaretleri : 2- Üçgen şeklinde - Sarı zemin üzerine siyah piktogram, siyah çerçeve (sarı kısımlar işaret alanının en az % 50 sini kapsayacaktır 3-Emredici işaretler: daire biçiminde Mavi zemin üzerine beyaz piktogram (mavi kısımlar işaret alanının en az %50 sini kapsayacaktır) 4-Acil çıkış ve ilkyardım işaretleri: Dikdörtgen veya kare biçiminde Yeşil zemin üzerine beyaz piktogram (yeşil kısımlar işaret alanının en az %50 sini kapsayacaktır) 29

30 5-Yangınla mücadele işaretleri: Dikdörtgen veya kare biçiminde, - Kırmızı zemin üzerine beyaz piktogram (kırmızı kısımlar işaret alanının en az % 50 sini kapsayacaktır Engeller ve tehlikeli yerlerde kullanılan işaretler : Sarı siyah ya da kırmızı beyaz şeritler yaklaşık olarak 45 derece 30

31 31

32 İnsan, makine ve çevre ilişkisi ile üretime yönelik işlerin yürütüldüğü alana Çalışma Ortamı denir. Yapılan işin ve çalışma ortamının çalışanlar üzerindeki etkisinin sonuçlarını, ortam ölçümleri ile belgeleyerek, çalışanlar üzerindeki olumsuz etkilerinin ortadan kaldırılması için iş güvenliği ve işçi sağlığı kapsamındaki yürütülen tüm çalışmalara Çalışma Ortamı Gözetimi denir. SESLİ SİNYALLER İÇİN ASGARİ KURALLAR 1. Temel Nitelikler 1.1. Sesli sinyaller; (a) ortam gürültüsünden hayli yüksek, ancak aşırı derecede yüksek ve zarar verici olmayacak şekilde duyulabilir bir ses düzeyinde olacak ve (b) teknik özellikleri itibariyle kolaylıkla tanınabilir, diğer sesli sinyaller ile ortamdaki seslerden açıkça ayırt edilebilir olacaktır Eğer bir aygıt sabit ve değişken frekansta sesli sinyal yayıyorsa; aygıtın yaydığı değişken frekanslı sinyal, sabit frekanslı sinyale göre daha tehlikeli bir durumu veya daha acil olarak yapılması istenen/emredilen müdahale ya da eylemi ifade eder. 2.Kodlama Tahliye işaretleri sürekli olacaktır. SÖZLÜ İLETİŞİM İÇİN ASGARİ KURALLAR 1.Temel Nitelikler 1.1. Bir veya birden fazla kişiler arasında yapılan sözlü iletişimde; belirli bir formda veya kodlanmış haldeki kısa metinler, cümleler, kelime veya kelime grupları kullanılacaktır Sözlü mesajlar mümkün olduğunca kısa, yalın ve açık olmalıdır. Konuşanın konuşma becerisi ve dinleyenin duyma yeteneği güvenilir bir sözlü iletişime uygun olacaktır. 32

33 1.3. Sözlü iletişim doğrudan insan sesi veya uygun bir vasıtayla yayınlanan insan sesi ya da yapay insan sesi ile olacaktır. 2.Özel kullanım kuralları 2.1. Sözlü iletişimde yer alan kişiler, sağlık ve güvenlik açısından istenilen davranışı yapabilmeleri için sözlü mesajı doğru telaffuz edebilecek ve anlayabilecek seviyede kullanılan dili bileceklerdir Sözlü iletişim, el kol hareketleri yerine ya da onlarla birlikte kullanıldığında aşağıda verilen komutlar kullanılacaktır. başlat: bir işlem veya hareketi başlatmak için dur: bir hareketi durdurmak veya sona erdirmek için tamam: bir işlemi sona erdirmek için yukarı: bir yükü yukarı kaldırmak için aşağı: bir yükü aşağı indirmek için ileri geri sağ sol: (Bu komutlar uygun el hareketleri ile eşgüdümlü olacak şekilde kullanılacaktır.) kes: acil olarak durdurmak için çabuk: güvenlik nedeniyle bir hareketi hızlandırmak için EL İŞARETLERİ İÇİN ASGARİ GEREKLER 1.Özellikler El işaretleri kesin, yalın, yapılması ve anlaşılması kolay olacak ve benzer işaretlerden belirgin bir şekilde farklı olacaktır. Aynı anda iki kol birden kullanılıyorsa, bunlar simetrik olarak hareket ettirilecek ve bir harekette sadece bir işaret verilecektir. Yukarıdaki şartlara uymak, aynı anlamı vermek ve anlaşılabilir olmak kaydıyla 3 üncü bölümde gösterilen işaretlerden biraz farklı veya daha detaylı işaretler kullanılabilir 2.Özel kullanım kuralları 2.1. İşaretçi: El kol hareketleri ile İşaretleri veren kişi, Operatör: İşaretçinin talimatları ile hareket eden kişi İşaretçi, operatöre manevra talimatlarını vermek için el kol hareketleri kullanacaktır İşaretçi, kendisi tehlikeye düşmeyecek şekilde, bulunduğu yerden bütün manevraları görsel olarak izleyebilmelidir İşaretçinin esas görevi; manevraları yönlendirmek ve manevra alanındaki çalışanların güvenliğini sağlamaktır Yukarıda, 2.2 deki şart yerine getirilemiyorsa ek olarak bir veya daha fazla işaretçi konuşlandırılacaktır Operatör, almış olduğu emirleri güvenlik içerisinde yerine getiremeyeceği durumlarda yürütmekte olduğu manevrayı durdurarak yeni talimat isteyecektir Yardımcı unsurlar: - Operatör, işaretçiyi kolaylıkla fark edebilmelidir. - İşaretçi, ceket, baret, kolluk veya kol bandı gibi ayırt edici eşyalardan bir veya daha fazlasını giyecek ya da uygun bir işaret aracı taşıyacaktır. - Ayırt edici eşyalar; parlak renkli, tercihen hepsi aynı renkte ve sadece işaretçilere özel olacaktır. Bir İş yerinde iş güvenliği ve işçi sağlığı çalışması, çalışma ortamı gözetimi ile ortaya konan iş kazaları ve meslek hastalıkları risklerini ortadan kaldırmak amaçlı yürütülen çalışmanın ilk adımıdır. Çalışma ortamı gözetimi yapılırken incelemeler aşağıdakileri konuları kapsar. a)çalışanın sağlığını etkileyebilecek ergonomik faktörlerin tanımlanması ve değerlendirilmesi. 33

34 b)çalışanların sağlığı için riskler yaratabilecek fiziksel, kimyasal, biyolojik maruziyetler gibi faktörler ve iş hijyeni koşullarının değerlendirilmesi. c) Çalışanların olumsuz psikolojik faktörlere maruziyeti ve iş organizasyonu ile ilgili hususların değerlendirilmesi. d) İş kazaları riskinin ve önemli tehlikelerin değerlendirilmesi. e)toplu ve kişisel koruyucu donanımın değerlendirilmesi. f) Maruziyeti azaltmak, önlemek ve yok etmek için planlanan kontrol sistemlerinin değerlendirilmesi g) Genel hijyen ve sağlık olanaklarının değerlendirilmesi FİZİKSEL ORTAM ÖLÇÜMLER: 1. Fiziksel çevrenin uygun olup olmadığının tespitini, 2. Çalışan insanın sağlık ve güvenliğine ilişkin makine ve donanımların takibini, 3. Fiziksel ve ruhsal olarak işe uygun çalışan seçimi ve çalıştırılmasının sağlanmasını, 4. Çalışma ortamının işe ve çalışanlara uygunluğunun teminini, 5.Tasarlanacak bir makinenin veya çalışma ortamının hazırlanmasında sağlıklı karar alınmasını, içermektedir Fiziksel olarak a) Gürültü ölçümü b) Gaz ölçümü c) Toz ölçümü d) Titreşim ölçümü e) Aydınlatma ölçümü f) Çalışma Ortamı İklimi ölçümü g) Hava akım hızı ölçümü Kimyasal gözetim genel anlamda risk taşıyan üç grupta incelenen maddeleri içermektedir. 1.Tozlar ve toz grupları 2.Gazlar ve Buharlar 3.Çözücü Kimyasal Ortam ölçümleri; Kimyasal Maddelerle çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkındaki Yönetmelik gereği çalışanların tüm tehlikelerden korunması amaçlı yapılması gereken ölçümlerdir. 1. İş yerinde kullanılan Kimyasal Maddelerin listesinin hazırlanması 2. Risk değerlendirmesi sonucu ikame yöntemlerinin uygulanması 3. Prosedür ve talimatların hazırlanması 4. Gerekli eğitimlerin verilmesi 5. Uygulamaların takibi 6. Dokümantasyon Sağlık muayeneleri rutin bir sıklıkta yapılan ve aynı muayene türü ( akciğer taraması, kan ölçümleri, solunum testleri v.s ) olabileceği gibi işinin gereği çalışana özel yapılabilecek muayeneleri de kapsamaktadır Çalışanın sağlık muayeneleri: 1. İşe giriş sağlık muayeneleri 2. Periyodik sağlık muayeneleri 3. İşe dönüş sağlık muayeneleri 4. Genel sağlık muayeneleri 5. İş bitiminde veya hizmet bitiminden sonraki sağlık muayeneleri 34

35 PSİKOLOJİK ORTAM sorun sebepleri a-) İş yükünün çalışanların kapasitesinin üstünde olması b-) Çalışanların bilgi ve becerilerinin yaptığı işe yetersiz olması c-) Çalışanların uygunsuz yerde çalıştırılmaları d-) Görev ve rol tanımı yapılmadan çalıştırılmaları e-) Çalışma koşullarının yetersiz olması ( ısı, ışık, kirlilik v.s ) f-) Çalışma ortamının iş sağlığı ve güvenliği konusunda emniyetsiz olması g-) Çalışanlara iş gereği ergonomik olmayan kişisel koruyucuların temini h-) İdari yönden uygun olmayan davranış ve beklentiler ı-) Yapılan işin monotonluğu Çalışma ortamı gözetim ölçümlerinin kayıt haline alınması ve istatistik tutulması İş güvenliği ve işçi sağlığı elemanının en önemli görevlerinden biridir. Ağır ve Tehlikeli İşlerde Çalıştırılacaklar İçin Sağlık Raporu - Periyodik Sağlık Muayenesi: Ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılacak işçilerin işe girişlerinde, işin niteliğine ve şartlarına göre bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının fiziki muayene ve gerektiğinde laboratuar bulgularına dayanılarak hazırlanan hekim raporu ile belirlenmesi zorunludur. Ağır ve Tehlikeli İşlerde çalıştırılmalarında bir sakınca olmadığının 16 yaşını doldurmuş fakat 18 yaşını bitirmemiş genç işçiler için en az 6 ayda bir, diğerleri için de en az yılda bir defa hekim raporu ile tespiti zorunludur - Kurşunla çalışan işçilerin, her üç ayda bir, sağlık muayenesine tabi tutulması, - Asbest gibi maruziyet sınırları risk kapsamında sayılan maddelerle çalışanların sağlık kayıtlarının da 40 yıl süre ile saklanması gereklidir Gıda işlerinde çalışanların, Üç Aylık periyotlarda Portör muayenelerinin yaptırılması gerekmektedir Sağlık birimi görevleri İşverenler, elli ve daha fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde bir sağlık birimi kurmak zorundadırlar. Sağlık biriminde; en az bir işyeri hekimi ile birlikte en az bir işyeri hemşiresi veya sağlık memuru görevlendirilmesi zorunludur. Sağlık birimi, işyerinde yürütülen sağlık hizmetleri ile ilgili olarak yapılacak denetimlerde incelenmek üzere her yıl örneğe uygun yıllık değerlendirme raporu hazırlar ve bir nüshasını İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğüne gönderir. Çalışanların sağlık bilgileri, yaptığı işler ve çalıştığı ortamdaki maruziyet bilgileri ile bu maruziyetlerin değerlendirme sonuçları kişisel sağlık dosyalarında ve 10 yıl süresince saklanmalıdır. çalışanların kişisel sağlık dosyalarını işten ayrılma tarihinden itibaren aksine başka zorunluluk yoksa 10 yıl boyunca saklamak zorundadır. işyerinde meydana gelen bütün kazalar ve meslek hastalıkları kaydedilir İlk Yardımcı Belgesi: Tüm kurum ve kuruluşlarda istihdam edilen her yirmi personel için bir, ağır ve tehlikeli işler kapsamında bulunan işyerlerinde ise, her on personel için bir ilkyardım eğitimi sertifikası almış ilkyardımcı bulundurulması zorunludur. İlkyardımcı sertifikası ve ilkyardımcı kimlik belgesinin geçerlilik süresi üç yıldır. 35

36 İşçi sağlığı ve iş güvenliği Kurulunun ayda en az bir kez olmak üzere yaptığı toplantılarda alınan kararlar bu deftere işlenecektir Yapı iş defteri :Bu defterin birinci sayfası usulüne uygun olarak doldurulduktan sonra Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüğü tarafından bütün sayfaları mühürlenerek onaylanır Yangın Belgelerinin : sistemin ömrü boyunca saklanması ve periyodik test ve bakım servis sözleşmesi ile birlikte yetkililerin incelemesine hazır tutulması bina sahibi, yöneticisi veya sorumlu bina yetkilisinin sorumluluğunda olacaktır Seyyar yangın söndürme cihazları, en az 6 ayda bir defa kontrol edilecek ve kontrol tarihleri, cihazlar üzerine yazılacaktır. İşyerlerinde 6 ayda bir alarm ve tahliye denemeleri yapılacaktır ASANSÖR:Kaldırma makineleri ve araçları, yetkili teknik bir eleman tarafından üç ayda bir bütünüyle kontrol edilecek ve bir kontrol belgesi düzenlenerek işyerindeki özel dosyasında saklanacaktır Kazanlar (Her türlü kazan, sıcak su kazanı, buhar kazanı v.s.), yılda bir kez periyodik kontol edilir. Havalandırma tesisatının kontrolü üç ayda bir kere kontrol edilmesi gerekir Elektrik tesisatı- Topraklama- Paratoner yılda 1 kez kontrol edilir Ünite 11 (iş hijyeni) İş Hijyeni İşyerinde hastalığa neden olan, sağlık ve iyilik halini bozan, işçiler ve toplumdaki bireyler arasında önemli ölçüde huzursuzluk ve verimsizlik yaratan çevresel etmenleri (ortam koşullarını), stresleri gözlemleyen (tanıyan), değerlendiren ve kontrol altına alan bir teknik ve sosyal bilim ve sanattır İş hijyeni çalışmalarının basamakları 1. Tahmin etmek (öngörmek) 2. Tanımak 3. Değerlendirmek 4. Kontrol altına almak Kimyasal Tehlikeler: Bunlar, zehirli veya tahriş edici maddeler olup doğrudan doğruya vücuda girerler. Gazlar, buharlar, sıvılar, katılar, tozlar veya bunların karışımları Biyolojik Tehlikeler Bunlar, bakteriler, virüsler, mantarlar, küfler ve protista (bir hücreliler) gibi mikrobiyolojik olanlar ve böcekler, parazitler (asalaklar), bitkiler; ve hayvanlar gibi makrobiyolojik tehlikeler Fiziksel Tehlikelerin (Çevresel Koşulların ) Meydana Getirdiği Tehlikeler Bunlar aşırı gürültü, titreşim (sarsıntı), ışın saçan enerji, olağan dışı sıcaklık değişimlerine (termal konfor koşullarına) maruz kalma durumlarıdır Ergonomik Tehlikeler - Fiziksel Stresörler (tekrarlanan hareketler, ağır kaldırma, uygunsuz veya statik (değişmeyen) duruş, yorgunluk, aşırı güç uygulama, doğrudan/direkt basınç veya aşırı güç uygulama gibi). - Psikolojik stresörler (monotonluk, aşır iş yükü gibi). 36

37 Sanayide en çok zehirlenme SOLUNUM YOLU ile olur. klor, karbon monoksit, hidrojen sülfür, amonyak, azot dioksit, fosgen, brom, ozon gibi gazlar Normal sıcaklıkta ve atmosfer basıncında buharlaşabilen, gaz, sıvı veya katı maddelerin havada bulunan buharlarıdır Benzol, alkol, tolüen gibi. 0,1 ila 5 mikron arasındaki tozlar son derece tehlikelidir. Tahriş Edici Tozlar: Sodyum hidroksit, potasyum hidroksit, kireç tozları vb. gibi Zehirli Tozlar: Bunlar, akciğerlerden, deriden veya sindirim yollarından kan dolaşımına girerek zehirlenmelere neden olurlar. Örneğin Kurşun, arsenik, civa, kadmiyum, fosfor Fibrosis Yapan Tozlar: Bunlar, akciğerlerin hücrelerinde, fibros meydana getiren serbest silika ve asbest tozlarıdır. Kömür madenciliği ve döküm sanayisi gibi sektörler için bu risk özellikle çok önemlidir anilin, kurşun tetra etil veya hidrojen siyanür asidinin deriye kısa süre teması çok büyük tehlikeler meydana getirebilir Gamma Işınlarının Kontrol Önlemleri : 1. Bu gibi maddeleri çok az miktarlarda depolayın, taşıyın ve kullanın. 2. İşçileri, bu ışınlardan olabildiğince uzakta tutun. 3. Koruyucu kurşun malzeme kullanın. 4. Maruz kalma süresini en azda tutun 300 mc. Den daha yüksek frakanslar insan duyarlılığına çok zararlı olabilir. rahat bir çalışma sıcaklığı kışın 18 0C C ve % 40 bağıl nem olarak verilebilir.yazın ise bunun biraz üstü olabilir. Sağlık Riski Oluşturan Tehlikelerin Değerlendirilmesi 1. Maddenin yapısı veya zararlı etkileri 2. Maruziyet (etkisinde kalma) ağırlığı 3. Maruziyet süresi 4. Personelin duyarlılığı - hassasiyeti hakkında düşünceler 5. Havanın kirliliğinin ölçülmesi 6. Sağlık riski oluşturan tehlikelerin kontrolü 1. Havayı Kirleten Kaynakları Gidermek 2. Kirli Havanın Dağılmasını Önlemek 3. İşçileri Korumak Tehlike Kaynaklarını Giderme 1- Tesisat ve techizat değişikliği 2- Zehirli Olmayan veya Daha Az Zehirli Olan Maddelerin Kullanılması Üretim Yöntemini Değiştirme 1. Sis, buhar ve gazların meydana geldiği kimyasal reaksiyonlarda sıcaklık, basınç ve reaksiyon hızının kontrolü. 2. Kaynak ve lehim işleri yerine saç kesme ve perçinleme işlerinin yapılması. 3. El ile yapılan işlerin, yükleme makineları, araç gereçleri ile yapılması 4-iş yeridüzeni 37

38 Kirli Havanın Dağılmasını Önleme 1. Tehlikeli üretim yapılan işyerini - işi diğerlerinden ayırmak (tecrit etmek). 2. Tehlikeli üretim yapılan makine ve tesisatı tamamen kapalı duruma getirmek. 3. Islak (yaş) yöntem uygulamak. 4. Yerel (lokal, mevzii) olarak kirli havanın emilerek çalışma ortamından uzaklaştırılması. 5. İşçi eğitimi Ünite 12:bina Düşük tehlikeli yerler: Düşük yangın yüküne ve yanabilirliğe sahip malzemelerin bulunduğu, en az 30 dakika yangına dayanıklı ve tek bir kompartıman alanı 126 m2 den büyük olmayan yerlerdir Duvarlarda iç kaplamalar ile içte uygulanacak ısı ve ses yalıtımları; en az normal alevlenici, yüksek binalarda ve kapasitesi 100 kişiden fazla olan sinema, tiyatro, konferans ve düğün salonu gibi yerlerde ise en az zor alevlenici malzemeden yapılır. Kaçış güvenliği esasları 1-yangın veya diğer acil durumlarda yapıdan kaçış sırasında kullanıcıları, ısı, duman veya panikten doğan tehlikelerden koruyacak şekilde yapılması, donatılması, bakım görmesi ve işlevini sürdürmesi gerekir. 2- Her yapının içinde, yapının kullanıma girmesiyle her kesimden serbest ve engelsiz erişilebilen şekilde kaçış yollarının düzenlenmesi ve bakım altında tutulması gerekir. 3-Herhangi bir yapının içinden serbest kaçışları engelleyecek şekilde çıkışlara veya kapılara kilit, sürgü ve benzeri bileşenler takılamaz. 4-Zihinsel engelli, tutuklu veya ıslah edilenlerin barındığı, yetkili personeli sürekli görev başında olan ve yangın veya diğer acil durumlarda kullanıcıları nakledecek yeterli imkânları bulunan yerlerde kilit olur 5-çıkışa götüren yolun, sağlıklı her kullanıcının herhangi bir noktadan kaçacağı doğrultuyu kolayca anlayabileceği biçimde görünür olması gerekir Kaçış yolları, bir yapının herhangi bir noktasından yer seviyesindeki caddeye kadar olan devamlı ve engellenmemiş yolun tamamıdır. Asansörler kaçış yolu olarak kabul edilmez kullanıcı sayısı 50 kişiyi geçen katlarda kaçış yollarının kapasite ve sayı bakımından en az yarısının korunmuş olması gerekir final sorusu dur: Toplam kullanıcı sayısı 50 ila 500 kişi arasında ise kattaki bir kaçış yolunun genişliği 100 cm den, 501 ila 2000 kişi arasında ise kattaki bir kaçış yolunun genişliği 150 cm den 2001 ve daha fazla ise kattaki bir kaçış yolunun genişliği 200 cm den az olmayacak şekilde çıkış sayısı bulunur koridor ve hol olarak kullanılıyor ise 110 cm den az genişlikte olamaz kaçış merdiveni 80 cm den daha dar genişlikte olamaz Yüksek binalarda kaçış yollarının ve merdivenlerin genişliği 120 cm den az olamaz Kaçış yolu koridoru yüksekliği 210 cm den az olamaz Yangın hollerin, yangına en az 120 dakika dayanıklı duvar ve en az 90 dakika dayanıklı duman sızdırmaz kapı ile diğer bölümlerden ayrılması gerekir. taban alanı, 3 m² den az, 6 m2 den fazla ve kaçış yönündeki boyutu ise 1.8 m den az olamaz 38

39 Acil durum asansörü ile yapı yüksekliği m den fazla olan binalarda kaçış merdiveni önüne yangın güvenlik holü yapılması zorunludur Kaçış merdivenlerinin duvar, tavan ve tabanında hiçbir yanıcı malzeme kullanılamaz ve bu merdivenler, yangına en az 120 dakika dayanıklı duvar ve en az 90 dakika dayanıklı duman sızdırmaz kapı ile diğer bölümlerden ayrılır. Kaçış merdivenlerinin kullanıma uygun şekilde boş bulundurulmasından, bina veya işyeri sahibi ve yöneticileri sorumludur 25 kişinin aşıldığı yüksek tehlikeli mekânlar ile 50 kişinin aşıldığı her mekânda en az 2 çıkış bulunması şarttır. Kişi sayısı 500 kişiyi geçer ise en az 3 çıkış ve 1000 kişiyi geçer ise en az 4 çıkış bulunmak zorundadır. Kaçış merdivenlerinin kapasite ve sayı bakımından en az yarısının doğrudan bina dışına açılması gerekir. Dairesel merdiven: en az 100 cm genişlikte, 9.50 m'den daha yüksek olamaz, 175 mm'den çok olamaz. Baş kurtarma yüksekliği 2.50 m'den az olamaz, Dairesel merdivenler 9.50 m'den daha yüksek olamaz. Kaçış yolu kapıları en az temiz genişliği 80 cm den ve yüksekliği 200 cm den az olamaz 50 kişiyi aşan mekânlardaki çıkış kapılarının kaçış yönüne doğru açılması şarttır 4 kattan daha az kata hizmet veriyor ise en az 60 dakika, bodrum katlara ve 4 kattan daha fazla kata hizmet veriyor ise en az 90 dakika yangına karşı dayanıklı olması şarttır Tek kanatlı bir çıkış kapısının temiz genişliği 80 cm den az ve 120 cm den çok olamaz. İki kanatlı kapıda temiz genişlik, her iki kanat 90 derece açık durumda iken, kanat yüzeyleri arasındaki ölçüdür Kapıların en çok 110 N kuvvetle açılabilecek şekilde tasarlanması gerekir Yapı yüksekliği m nin altındaki konutlarda korunumsuz normal merdiven kaçış yolu olarak kabul edilir ve ikinci çıkış aranmaz. Yapı yüksekliği m den fazla ve m den az olan konutlarda, en az 2 merdiven düzenlenmesi, merdivenlerden en az birisinin korunumlu olması ve her daireden 2 merdivene de ulaşılması gerekir. Yapı yüksekliği m den fazla ve m den az olan konutlarda, birbirlerine alternatif, her ikisi de korunumlu ve en az birinde yangın güvenlik holü düzenlenmiş veya basınçlandırma uygulanmış 2 kaçış merdiveni yapılması mecburidir Yapı yüksekliği m den yüksek olan konutlarda, birbirlerine alternatif ve yangın güvenlik holü olan ve basınçlandırılan en az 2 kaçış merdiveni yapılması şarttır Sağlık yapıları **15 kişiyi aşan herhangi bir hasta yatak odası veya süit oda için birbirinden uzakta konuşlandırılmış 2 kapı bulunması gerekir. **Hastanelerin ve bakımevlerinin 300 m2 den büyük olan yatılan katlarının her biri, en az yarısı büyüklüğünde iki veya daha fazla yangın kompartımanına ayrılır veya korunumlu yatay tahliye alanları teşkil edilir. 39

40 **Yatay tahliye alanlarının hesaplanmasında kullanıcı yükü 2.8 m²/kişi olarak dikkate alınır. **Hastanelerde koridor genişlikleri 2 m den az olamaz *-*-*-*Fabrika, imalathane, mağaza, dükkân, depo, büro binaları ve ayakta tedavi merkezlerinde en az 2 bağımsız kaçış merdiveni veya başka çıkışların sağlanması gerekir. Ancak, Yapı yüksekliğinin m den az olması, Bir kattaki kullanıcı sayısının 50 kişiden az olması halinde tek kapı yeter *Kazan dairesi, binanın diğer kısımlarından, yangına en az 120 dakika dayanıklı bölmelerle ayrılmış olarak merkezi bir yerde ve bütün hâlinde bulunur *Isıl kapasiteleri 50 kw-350 kw arasında olan kazan dairelerinde en az bir kapı, döşeme alanı 100 m2 nin üzerindeki veya ısıl kapasitesi 350 kw ın üzerindeki kazan dairelerinde en az 2 çıkış kapısı olur *Sıvı yakıtlı kazan dairesinde en az 0.25 m3 hacminde uygun yerde betondan pis su çukuru yapılır **Kazan dairesinde en az 1 adet 6 kg lık çok maksatlı kuru kimyevi tozlu yangın söndürme cihazı ve büyük kazan dairelerinde en az 1 adet yangın dolabı bulundurulur. **Doğalgaz tesisatlı kazan dairesi tavanının mümkün olduğu kadar düz olması ve gaz sızıntısı hâlinde gazın birikeceği ceplerin bulunmaması gerekir. **LPG kullanılan kazan daireleri bodrum katta yapılamaz. Bodrumlarda LPG tüpleri bulundurulamaz. **LPG kullanan ısı merkezlerinde, gaz algılayıcının ortamdaki gaz kaçağını algılayıp uyarması ile devreye giren ve bina girişinde, otomatik emniyet vanası ve ani kapama vanası gibi gaz akışını kesen emniyet vanası bulunması gerekir. **Yetkili bir kurum tarafından verilen kazan dairesi işletmeciliği kursunu bitirdiğine dair sertifikası bulunmayan şahıslar, kazan dairesini işletmek üzere çalıştırılamaz Yakıt deposu: **tank kapasitesinin en az üçte birini alacak şekilde havuzlama yapılması şarttır.120 dk ateş dayanmalıdır **merdiven altına, merdiven boşluğuna, mutfağa, banyoya ve yatak odasına konulamaz 1000 litreye kadar bodrumda ve varil içinde, **3000 litreye kadar bodrumda ve sızıntısız sac kaplarda, **40000 litreye kadar bina içinde bodrum katta, yangına 120 dakika dayanıklı kâgir odada sızıntısız tanklarda veya bina dışında sızıntısız yeraltı ve yerüstü tanklarında daha fazlasında ayrı yerde saklanır **100 m2 den büyük olan sığınaklarda, uygun duman tahliye sistemi kurulması ve belirtilen esaslara uygun ve en az 2 çıkışın sağlanması zorunludur Çatı giriş kapısı devamlı kapalı ve kilitli tutulur. Çatıya bina sahibi, yöneticisi veya bina yetkilisinin izni ile çıkılabilir *Asansör kuyusu ve makine dairesi, yangına en az 60 dakika dayanıklı ve yanıcı olmayan malzemeden yapılır. Aynı kuyu içinde 3 den fazla asansör kabini düzenlenemez. 4 asansör kabini düzenlendiği takdirde, ikişerli gruplar hâlinde araları yangına 60 dakika dayanıklı bir malzeme ile ayrılır *Asansör kuyusunda en az 0.1 m2 olmak üzere kuyu alanının katı kadar bir havalandırma ve dumandan arındırma bacası bulundurulur veya kuyular basınçlandırılır **Asansör kabini dışında asansör holünde, kolayca okunabilecek büyüklükte YANGIN SIRASINDA KULLANILMAZ levhasının olması zorunludur *-*Yapı yüksekliği m'den daha fazla olan yapılarda, en az 1 asansörün acil hâllerde kullanılmak üzere acil durum asansörü olarak düzenlenmesi şarttır. 40

41 *-*Acil durum asansörleri önünde, aynı zamanda kaçış merdivenine de geçiş sağlayacak şekilde, her katta 6 m2, denaz, 10 m2,den çok ve herhangi bir boyutu 2 m den az olmayacak yangın güvenlik holü oluşturulur. *-*Acil durum asansörünün kabin alanının en az 1.8 m², hızının zemin kattan en üst kata 1 dakikada erişecek hızda olması ve enerji kesilmesi hâlinde, otomatik olarak devreye girecek özellikte ve 60 dakika çalışır durumda kalmasını sağlayacak bir acil durum jeneratörüne bağlı bulunması gerekir. **Aşağıda belirtilen binalarda, acil durum aydınlatması yapılması şarttır: Hastaneler ve huzur evlerinde ve eğitim amaçlı binalarda, Kullanıcı yükü 200'den fazla olan bütün binalarda, Zemin seviyesinin altında 50 veya daha fazla kullanıcısı olan binalarda Penceresiz binalarda, Otel, motel ve yatakhanelerde, Yüksek tehlikeli yerlerde, Yüksek binalarda Acil durum aydınlatmasının normal aydınlatmanın kesilmesi hâlinde en az 60 dakika süreyle sağlanması şarttır acil durum aydınlatma seviyesi en az 1 lux olacak şekilde yapılır. Acil durum yönlendirmesinin normal aydınlatmanın kesilmesi hâlinde en az 60 dakika süreyle sağlanması gerekir. Kullanıcı yükünün 200 den fazla olması hâlinde, acil durum yönlendirmesinin çalışma süresinin en az 120 dakika olması şarttır Yönlendirme işaretleri; yeşil zemin üzerine beyaz olarak, ilgili yönetmelik ve standartlara uygun sembolleri ve normal zamanlarda kullanılacak çıkışlar için ÇIKIŞ, acil durumlarda kullanılacak çıkışlar için ise, ACİL ÇIKIŞ yazısını ihtiva eder Yönlendirme işaretleri, yerden 200 cm ilâ 240 cm yüksekliğe yerleştirilir Yangın uyarı butonları, yerden en az 110 cm ve en fazla 130 cm yüksekliğe yerleştirilir Aşağıdaki binalarda yangın uyarı butonlarının kullanılması mecburidir *Konutlar hariç, kat alanı 400 m2 den fazla olan iki kat ile dört kat arasındaki bütün binalarda, *Konutlar hariç, kat sayısı dörtten fazla olan bütün binalarda, *Konutlar dâhil bütün yüksek binalarda. *Yapı yüksekliği veya toplam kapalı alanı yönetmelikte değerleri aşan binalara otomatik yangın algılama cihazları tesis edilmesi mecburidir Yangın uyarı butonunun mecburi olduğu yerlerde uyarı sistemi de mecburidir Tahliye uyarıları, aşağıda belirtilen istisnalar dışında, hem sesli ve hem de ışıklı olarak yapılır: Sesli uyarı cihazları binanın her yerinde, yerden 150 cm yükseklikte ölçülecek ve ses seviyesi ortalama ortam ses seviyesinin en az 15 dba üzerinde olacak şekilde yerleştirilir. Uyuma maksatlı bölümler ile banyo ve duşlarda, ses seviyesinin en az 75 dba olması gerekir. Sesli uyarı cihazlarının 3 m uzaklıkta en az 75 dba ve en çok 120 dba ses seviyesi elde edilecek özellikte olması şarttır. anons sistemleri kurulması mecburidir: Binadaki yatak sayısı 200 den fazla olan otel, motel ve yatakhanelerde, Yapı inşaat alanı 5000 m2 den büyük olan veya toplam kullanıcı sayısı 1000 kişiyi aşan topluma açık binalarda, alışveriş merkezlerinde, süpermarketlerde, endüstri tesislerinde ve benzeri binalarda 41

42 **Toplam alanı 2000 m2 yi aşan kazan dairelerinde, kapalı otopark alanlarında ve bodrum katlardaki depolarda mekanik duman tahliye sistemi yapılması mecburidir **egzoz çıkış noktasından en az 5 m uzaktan alınması ve mahallin egzoz çıkışının da doğrudan dışarıya ve herhangi bir hava giriş noktasından en az 5 m uzağa atılması gerekir -Konutlar hariç olmak üzere, bütün binalarda, merdiven kovasının yüksekliği m den fazla ise, kaçış merdivenlerinin basınçlandırılması gerekir. Yapı yüksekliği m den yüksek olan konutların kaçış merdivenlerinin basınçlandırılması şarttır --bütün kapılar kapalı iken basınçlandırılan merdiven yuvası ile bina kullanım alanları arasındaki basınç farkının en az 50 Pa olması şarttır. Açık kapı durumu için basınç farkı en az 15 Pa olması gerekir Ortalama hız büyüklüğünün her bir kapının tam açık hâli için en az 1 m/s olması gerekir. En az 2 iç kapının ve 1 dışarıya tahliye kapısının açık olacağı düşünülerek, diğer kapalı kapılardaki sızıntı alanları da ilave edilerek dizayn yapılır ve bina kat sayısına göre açık iç kapı sayısı artırılır. Yüksekliği 25 m den fazla olan kapalı merdivenlerin basınçlandırılmasında, birden fazla noktadan üfleme yapılır Sulu Söndürme Sistemleri **Sulu söndürme sistemleri tasarımında ilgili bina tehlike sınıfları dikkate alınır. Su deposu hacmi, düşük tehlike için 30 dakika, orta tehlike için 60 dakika ve yüksek tehlike için 90 dakika esas alınarak bulunur **hidrant sistemi bulunması hâlinde, su ihtiyacı, en az 1900 l/dak debiyi 90 dakika süre ile karşılayacak kapasitede olmalıdır. ** Yangın pompaları; sulu söndürme sistemlerine basınçlı su sağlayan, anma debi ve anma basınç değeri ile ifade edilen pompalardır kapalı vana (sıfır debi) basma yüksekliği anma basma yüksekliği değerinin en fazla % 140 ı kadar olması ve % 150 debideki basma yüksekliği anma basma yüksekliğinin % 65 inden daha küçük olmaması gerekir Birden fazla pompa olması hâlinde, toplam kapasitenin en az % 50 si yedeklenmek şartıyla, yeterli sayıda yedek pompa kullanılır Pompa odası veya pompa istasyonunda elektrik motor tahrikli pompalar için +4 C ve dizel motor tahrikli pompalar için +10 C üzerinde sıcaklığın sürekli sağlanabilmesi için uygun gereçler sağlanır Sabit boru tesisatı ve yangın dolapları İtfaiye su alma hattı: Yüksek binalar ile kat alanı 1000 m2 den fazla olan alışveriş merkezlerinde, otoparklarda ve benzeri yerlerde ıslak veya kuru sabit boru sistemi üzerinde olmak zorundadır Bir boyutu 60 m yi geçen katlarda yangın dolabı ve itfaiye su alma ağzı yapılması gerekir. Herhangi bir noktadan su alma ağzına olan mesafe 60 m den fazla olamaz Yüksek binalar ile toplam kapalı kullanım alanı 1000 m2 den büyük imalathane, atölye, depo, konaklama, sağlık, toplanma amaçlı ve eğitim binalarında, alanlarınıntoplamı 600 m2 den büyük olan kapalı otoparklarda ve ısıl kapasitesi 350 kw ın üzerindeki kazan dairelerinde yangın dolabı yapılması mecburîdir Hidrant sistemi 42

43 *Hidrant sistemi dizayn debisinin en az 1900 l/dak olması şarttır. Debi, binanın tehlike sınıfına göre artırılır. Hidrant çıkışında 700 kpa basınç olması gerekir *Hidrantlar arası uzaklık çok riskli bölgelerde 50 m, riskli bölgelerde 100 m, orta riskli bölgelerde 125 m ve az riskli bölgelerde 150 m alınır korunan binalardan ortalama 5 ilâ 15 m kadar uzağa yerleştirilir *binaların taban alanları toplamının 5000 m2 den büyük olması halinde dış hidrant sistemi yapılması mecburîdir Yağmurlama sistemi amacı; yangına erken tepki verilmesinin sağlanması ve yangının kontrol altına alınması ve söndürülmesi için belirli bir süre içerisinde tasarım alanı üzerine belirlenen miktarda suyun boşaltılmasıdır otomatik yağmurlama sistemi kurulması mecburi olan yerler: -Yapı yüksekliği m den fazla olan konut haricindeki bütün binalarda, -Yapı yüksekliği m yi geçen konutlarda, -Alanlarının toplamı 600 m2 den büyük olan kapalı otoparklarda ve 10 dan fazla aracın asansörle alındığı kapalı otoparklarda, -Birden fazla katlı bir bina içerisindeki yatılan oda sayısı 100 ü veya yatak sayısı 200 ü geçen otellerde, yurtlarda, pansiyonlarda, misafirhanelerde ve yapı yüksekliği m den fazla olan bütün yataklı tesislerde, Toplam alanı 2000 m2 nin üzerinde olan katlı mağazalarda, alışveriş, ticaret ve eğlence yerlerinde, -Toplam alanı 1000 m2 den fazla olan, kolay alevlenici ve parlayıcı madde üretilen veya bulundurulan yapılarda. ****Düşük Tehlike ve Orta Tehlike-1 kullanım alanlarında, bir adet standart yağmurlama başlığı en çok 21 m2 alanı koruyacak şekilde yerleştirilebilir İtfaiye su verme bağlantısı Yüksek binalarda veya bina oturma alanı 1000 m2 den büyük binalarda veya cephe genişliği 75 m yi aşan binalarda, itfaiyenin sisteme dışarıdan su basabilmesi için, sulu yangın söndürme sistemlerine en az 100 mm nominal çapında itfaiye su verme bağlantısı yapılması şarttır. İtfaiye araçlarının bağlantı ağzına ulaşma mesafesi 18 m den fazla olamaz. Taşınabilir söndürme cihazları (final soru kesin çıkar) A sınıfı yangınlar, yanıcı katı maddeler yangınıdır. Odun, kömür, kağıt, ot, dokümanlar, plastikler gibi madde yangınları bu sınıfa girer. B sınıfı yangınlar, yanıcı sıvı maddeler yangınıdır. Benzin, benzol, makine yağları, laklar, yağlı boyalar, katran, asfalt gibi madde yangınları bu sınıfa girer. C sınıfı yangınlar, yanıcı gaz maddeler yangınıdır. Metan, propan, bütan, sıvılaştırılmış petrol gazı (SPG), asetilen, havagazı, hidrojen gibi gaz yangınları bu sınıfa girer. D sınıfı yangınlar, lityum, sodyum, potasyum, alüminyum, magnezyum gibi yanabilen hafif ve aktif metallerle, radyoaktif maddeler yangınıdır. A sınıfı yangın çıkması muhtemel yerlerde, öncelikle çok maksatlı kuru kimyevi tozlu veya sulu, B sınıfı yangın çıkması muhtemel yerlerde, öncelikle kuru kimyevi tozlu, karbondioksitli veya köpüklü, C sınıfı yangın çıkması muhtemel yerlerde, öncelikle kuru kimyevi tozlu veya karbondioksitli, ç) D sınıfı yangın çıkması muhtemel yerlerde, öncelikle kuru metal tozlu 43

44 *Düşük tehlike sınıfında her 500 m2, orta tehlike ve yüksek tehlike sınıfında her 250 m² yapı inşaat alanı için 1 adet olmak üzere, uygun tipte 6 kg lık kuru kimyevî tozlu veya eşdeğeri gazlı yangın söndürme cihazları bulundurulması gerekir *Söndürme cihazlarına ulaşma mesafesi en fazla 25 m olur **kg dan daha ağır ve 12 kg dan hafif olan cihazların zeminden olan yüksekliği yaklaşık 90 cm yi aşmayacak şekilde montaj yapılır Ünite 13: tanımlardan 2 soru çıkar Kabul edilebilir risk seviyesi: Yasal yükümlülüklere ve işyerinin önleme politikasına uygun, kayıp veya yaralanma oluşturmayacak risk seviyesini, Önleme: İşyerinde yürütülen işlerin bütün safhalarında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin tümünü, Ramak kala olay: İşyerinde meydana gelen; çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olduğu halde zarara uğratmayan olayı, Risk: Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtimalini, Risk değerlendirmesi: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmaları, Tehlike: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya işyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyelini ifade etmektedir Risk değerlendirmesi ekibi a) İşveren veya işveren vekili. b) İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetini yürüten iş güvenliği uzmanları ile işyeri hekimleri. c) İşyerindeki çalışan temsilcileri. ç) İşyerindeki destek elemanları. d) İşyerindeki bütün birimleri temsil edecek şekilde belirlenen ve işyerinde yürütülen çalışmalar, mevcut veya muhtemel tehlike kaynakları ile riskler konusunda bilgi sahibi çalışanlar */**-*- Risk değerlendirmesi; tüm işyerleri için tasarım veya kuruluş aşamasından başlamak üzere tehlikeleri tanımlama, riskleri belirleme ve analiz etme, risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması, dokümantasyon, yapılan çalışmaların güncellenmesi ve gerektiğinde yenileme aşamaları izlenerek gerçekleştirilir. Risklerin kontrolünde şu adımlar uygulanır. a) Planlama: Analiz edilerek etkilerinin büyüklüğüne ve önemine göre sıralı hale getirilen risklerin kontrolü amacıyla bir planlama yapılır. b) Risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması: Riskin tamamen bertaraf edilmesi, bu mümkün değil ise riskin kabul edilebilir seviyeye indirilmesi için aşağıdaki adımlar uygulanır. 1) Tehlike veya tehlike kaynaklarının ortadan kaldırılması. 2) Tehlikelinin, tehlikeli olmayanla veya daha az tehlikeli olanla değiştirilmesi. 3) Riskler ile kaynağında mücadele edilmesi. 44

45 c) Risk kontrol tedbirlerinin uygulanması: Kararlaştırılan tedbirlerin iş ve işlem basamakları, işlemi yapacak kişi ya da işyeri bölümü, sorumlu kişi ya da işyeri bölümü, başlama ve bitiş tarihi ile benzeri bilgileri içeren planlar hazırlanır. Bu planlar işverence uygulamaya konulur. ç) Uygulamaların izlenmesi: Hazırlanan planların uygulama adımları düzenli olarak izlenir, denetlenir ve aksayan yönler tespit edilerek gerekli düzeltici ve önleyici işlemler tamamlanır Yapılmış olan risk değerlendirmesi; tehlike sınıfına göre çok tehlikeli, tehlikeli ve az tehlikeli işyerlerinde sırasıyla en geç iki, dört ve altı yılda bir yenilenir Bir işyerinde bir veya daha fazla alt işveren bulunması halinde: a) Her alt işveren yürüttükleri işlerle ilgili olarak, bu Yönetmelik hükümleri uyarınca gerekli risk değerlendirmesi çalışmalarını yapar veya yaptırır. b) Alt işverenlerin risk değerlendirmesi çalışmaları konusunda asıl işverenin sorumluluk alanları ile ilgili ihtiyaç duydukları bilgi ve belgeler asıl işverence sağlanır. c) Asıl işveren, alt işverenlerce yürütülen risk değerlendirmesi çalışmalarını denetler ve bu konudaki çalışmaları koordine eder. (2) Alt işverenler hazırladıkları risk değerlendirmesinin bir nüshasını asıl işverene verir. Asıl işveren; bu risk değerlendirmesi çalışmalarını kendi çalışmasıyla bütünleştirerek, risk kontrol tedbirlerinin uygulanıp uygulanmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar İki temel risk analizi yöntemi mevcuttur. Bunlar, kantitatif (quantitative) ve kalitatif (qualitative) yöntemlerdir. Kantitatif risk analizi, riski hesaplarken sayısal yöntemlere başvurur. Diğer temel risk analizi yöntemi ise kalitatif risk analizidir. Kalitatif risk analizi riski hesaplarken ve ifade ederken numerik değerler yerine yüksek, çok yüksek gibi tanımlayıcı değerler kullanır.bir diğer yöntem ise ikisinin kombinasyonu olarak kullanılan karma yöntemlerdir. Analiz duruma göre 3 temel yöntem vardır. 1. Kantitatif (Nicel-Sayısal-Rakamsal-Nümerik) 2. Kalitatif (Nitel-Tanımlayıcı-Sıralı-Ordinal) 3. Karma (Yarı Kantitatif 45

46 46

47 47

48 Acil durum ekiplerinin personeli; bina sahibi, yöneticisi veya amirinin sorumluluğunda yangından korunma, yangının söndürülmesi, can ve mal kurtarma, ilk yardım faaliyetleri, itfaiye ile işbirliği ve organizasyon sağlanması konularında, mahalli itfaiye ve sivil savunma teşkilatlarından yararlanılarak eğitilir ve yapılan tatbikatlar ile bilgi ve becerileri artırılır Binada senede en az 1 kez söndürme ve tahliye tatbikatı yapılır. 5x5 RD metodunda zararın meydana gelme olasılığı kurgulanırken aşağıdaki hususlar dikkate alınmalıdır: Uygulanmakta olan kontrol tedbirlerinin yeterliliği İş faaliyetleri bilgileri Tehlikeye maruz kalan personel sayısı Tehlikeye maruziyetin süresi ve sıklığı Elektrik ve su gibi hizmetlerin sağlanamaması İşyeri ve iş ekipmanlarının güvenlik teçhizatlarının çalışmaması KKD ların sağladığı koruma ve kullanılma oranları Çalışmayı yapabilecek bilgi, fiziksel kapasite veya ustalığa sahip olmayan, maruz kaldığı tehlike ve riskleri hafife alan, güvenli çalışma metotlarının pratikliğini ve yararını aldırmayan kişilerin güvensiz davranışları 48

49 49