6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Yasasının Çalışma Hayatına Getirdiği Yenilikler/ Yükümlülükler

Transkript

1 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Yasasının Çalışma Hayatına Getirdiği Yenilikler/ Yükümlülükler MsC.M.Ayhan KENTBUĞA Gelişim Üniversitesi Öğr.Grv ayhan@kentbuga.com

2 ayhan@kentbuga.com

3

4 Dünyada İş Kazaları ILO kaynaklarına göre dünyada her yıl; 2.2 milyon kişi iş kazaları ve meslek hastalıkları nedeniyle hayatını kaybetmektedir. 250 milyon kişi iş kazaları 160 milyon kişi meslek hastalıkları sonucu ortaya çıkan zararlara maruz kalmaktadır ayhan@kentbuga.com

5 Ülkemizde her yıl yaklaşık iş kazası (2009/64.316) 400 meslek hastalığı sonucu yaklaşık ölüm 1000 ölüm işgünü kaybı (2009/1.171) (2009/ ) ayhan@kentbuga.com

6 YILLAR İŞ KAZASI SAYISI ÖLÜM SAYISI ayhan@kentbuga.com

7 Kaza nedenlerinin tanımı KİŞİSEL KİŞİSEL NEDENLER NEDENLER (TEHLİKELİ HAREKET) (TEHLİKELİ HAREKET) Yönetimle ilgili faktörler İNSAN Hatalara neden olan insan faktörü Uygun olmayan, koruyucusuz makine ve ekipman gibi fiziksel faktörler KAZA Bilgi, bilgilendirme, çalışma metotları ve çevresel faktörler MAKİNA FİZİKSEL FİZİKSEL NEDENLER NEDENLER (TEHLİKELİ DURUM) (TEHLİKELİ DURUM) ORTAM ÇEVRE Kazaya neden olan faktörlerin t ayhan@kentbuga.com rlerin tümü birlikte değerlendirilmelidir. erlendirilmelidir.

8 Kaza Nedenleri İle İlgili Yanlış Görüşler şanssızlık! kaçınılmazlık! dikkatsizlik!

9 Fiziksel Nedenler ve Kişisel Nedenler: İŞ KAZALARININ NEDENLERİ KİŞİSEL NEDENLER (TEHLİKELİ HAREKET) + FİZİKSEL NEDENLER (TEHLİKELİ DURUM) YERLEŞİM İŞ MOTİVASYONU EKSİKLİĞİ x x x TEMEL MOTİVASYON Çalışma isteği ve arzusu + DİREKT MOTİVASYON Memnuniyet, zevk, üzüntü İŞ YETENEĞİ YETERSİZLİĞİ FİZYOLOJİK YETENEKLER Bünye,kuvvet,güç,sağlık X ZİHİNSEL YETENEKLER Zeka, yeteneği, bilgi,nitelik MAKİNE-TESİS MALZEME-EKİPMAN ÇALIŞMA METODU ÇEVRE ÇALIŞMA DURUMU Çalışma süresi,istirahat HİZMET DURUMU Uygunluk,tecrübe,yetenek...

10 İş kazalarında tehlikeli durum & tehlikeli hareket ilişkisi % 2.9 % 6 % 17.1 T. Durum T. Hareket T.D & T.H Önlen. % 74 İş güvenliği çalışmalarında T.D ve T. H. birlikte değerlendirilmelidir. erlendirilmelidir.

11 Benzer kaza sonuçları Ağır yaralanma - ölüm 1 Hafif yaralanma 29 Yaralanmasız 300 TOPLAM 330 Hasarsız z kazaların n da mutlaka incelenmesi gerekir.

12 KAZA ARAŞTIRMASI 1- Kronolojik olarak olay gelişim sırası, 2-4 M, (İnsan, makine-ekipman, çevre, çalışma metodu) 3- Muhtemel neden (ler), 4- Tavsiyeler, öneriler (Kim Ne zaman Ne yapacak) a) (Acil önlemler) b) (Uzun vadeli önlemler)

13 Man (İnsan) ( Hatalara neden olan insan faktörü) Machine (Makine) Media (Ortam-çevre) ( Uygun olmayan, koruyucusuz makine ve ekipman gibi fiziksel faktörler) ( Bilgi, bilgilendirme, çalışma metotları ve çevresel faktörler) Management (Yönetim) (Yönetimsel faktörler)

14 Man (İnsan ) 1- Psikolojik Nedenler: Unutkanlık, sıkıntı-üzüntü-keder, çevre etkileri, istem dışı davranış, ihmalci davranış, hatalı davranış vb. 2- Fiziksel Nedenler: Yorgunluk, uykusuzluk,alkol, hastalık vb. 3- İşyeri Nedenleri: İnsan ilişkileri, takım çalışması, iletişim vb.

15 Machine (Makine) 1- Hatalı makine ve ekipman yerleşimi, 2- Eksik veya kusurlu koruyucular, 3- Yetersiz standardizasyon, 4- Yetersiz kontrol ve bakım, 5- Yetersiz mühendislik hizmetleri vb

16 Media (Ortam-Çevre) 1- Yetersiz çalışma bilgisi, 2- Uygun olmayan çalışma metodu, 3- Uygun olmayan çalışma yeri ve ortamı vb.

17 Management (Yönetim ) 1- Yetersiz yönetim organizasyonu, 2- Tamamlanmamış kurallar ve talimatlar, 3- Yetersiz güvenlik yönetim planı, 4- Eğitim ve öğretim yetersizliği, 5- Uygun olmayan nezaret, yönetim ve rehberlik, 6- Uygun olmayan personel istihdamı, 7- Yetersiz sağlık kontrolleri vb.

18 ( 4 M ) Kişisel faktörler Güvenliksiz Yönetim Hareketi Ekipman Faktörleri Çalışma faktörleri TEHLİKELİ DURUM TEHLİKELİ HAREKET SORUN KAZA Yönetim faktörleri (Kaynak) (Temel Neden) (Direkt Neden) (Uygunsuzluk) (Zarar)

19 GÜVENLİK YÖNETİM HAREKETİ İLE POTANSİYEL KAZA ARASINDAKİ İLİŞKİ ( 4 M ) Kişisel önlemler Kişisel faktörler Güvenlik Yönetim Hareketi Ekipman önlemleri Çalışma önlemleri Ekipman faktörleri Çalışma faktörleri TEHLİKELİ DURUM TEHLİKELİ HAREKET Yönetim önlemleri Yönetim faktörleri (Güvenlik önlemleri) (Temel Nedenler) (Potansiyel Kaza) temel nedenlerin ortadan kaldırılması gerekir.

20 Faktör 1- Odaklama Tipi: KAZA

21 2- Zincir Tipi: KAZA 3- Karışık Tip: KAZA

22

23 23

24 24

25 25

26

27 27

28 28

29 29

30 30

31

32 32

33 33

34 34

35 35

36 36

37 37

38 38

39 39

40 40

41 41

42 42

43 43

44 44

45 45

46 46

47 47

48 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI GÜVENLİĞİ KANUNU YENİLİKLER İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede; a) Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar

49 b) İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar. c) Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır. ç) Çalışana görev verirken, çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu göz önüne alır

50 d) Yeterli bilgi ve talimat verilenler dışındaki çalışanların hayati ve özel tehlike bulunan yerlere girmemesi için gerekli tedbirleri alır. (2) İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması, işverenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz. (3) Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluklarını etkilemez

51 (4) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin maliyetini çalışanlara yansıtamaz. şeklinde sıralanan bir dizi kanun hükmü yer almaktadır. Bilindiği üzere kanunlar genel çerçeve çizer ve ne yapılması gerektiğini özetle belirtir, ayrıntılar o kanuna bağlı tüzükler ve yönetmeliklerde belirtilmektedir ayhan@kentbuga.com 51

52 a) Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar

53 Bir önceki madde de belirtildiği gibi Mesleki yani iş yerinde olaşabilecek tehlikelerin belirlenmesi risklerin hesaplanması çalışanlara bu konuda eğitimler verilmesi belirlenen tehlikelerin nasıl minimize edilmesi gerektiği vb uygulamalar istemektedir. kısaca bir iş yerinde iş yeri sahibinin İŞ SAĞLIĞI GÜVENLİĞİ ile ilgili bir sistem kurmasını ve yönetmesini istemektedir

54 Personele eğitimlerin aldırılması ile ilgili kanuna bağlı Tarihli Resmi Gazete yayınlanan Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre Aşağıdaki eğitimleri iş kanununa tabi bütün iş yerleri aldırmak zorundadır

55 Genel iş sağlığı ve güvenliği kuralları, İş kazaları ve meslek hastalıkların sebepleri ve işyerindeki riskler, Kaza, yaralanma ve hastalıktan korunma prensipleri ve korunma tekniklerinin uygulanması, İş ekipmanlarının güvenli kullanımı,

56 Çalışanların yasal hak ve sorumlulukları, Yasal mevzuat ile ilgili bilgiler, İşyerinde güvenli ortam ve sistemleri kurma, Kişisel koruyucu alet kullanımı,

57 Ekranlı ekipmanlarla çalışma, Uyarı işaretleri, Kimyasal, fiziksel ve biyolojik maddelerle ortaya çıkan riskler, Temizlik ve düzen,

58 yangın olayı ve yangından korunma, Termal konfor şartları, Ergonomi, Elektrik, tehlikeleri, riskleri ve önlemleri, İlk yardım, kurtarma

59 Yukarıdaki eğitimleri aynı zamanda sertifikalandırmalıdır. Eğitimler aldırmayan iş yerlerine cezai yaptırımlar getirilmiştir

60 b) İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar. iş yeri sahibinin veya vekilinin ilgili madde de görüldüğü gibi İş Sağlığı Güvenliği ile ilgili eleman alması eğitim verdirmesi risk değerlendirme yapması yetmemektedir. aynı zamanda bir OTO KONTROL sisteminin de oluşturulması gerekmektedir. İŞ SAĞLIĞI GÜVENLİĞİ ÇALIŞANIN İSTİYATİFİNE BIRAKILMAYACAK KADAR ÖENMLİ BİR HUSUSTUR

61 c) Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır. aslında eski 4857 sayılı kanunda açıkça belirtilmediği halde uygulamada istenen risk değerlendirmeler 6331 sayılı bu yeni kanunda açıkça belirtilmektedir. iş yerleri iş yerinde meydana gelebilecek bütün riskleri değerlendirmeli sınıflandırmalı risklerin azaltılmasına yönelik çalışmalar yapmalı ve riskleri bir sistem içerisinde sürekli değerlendirmelidir

62 6331 sayılı yeni kanunda belirtilen Risklerden korunma ilkeleri MADDE 5-(1) İşverenin yükümlülüklerinin yerine getirilmesinde aşağıdaki ilkeler göz önünde bulundurulur: a) Risklerden kaçınmak. b) Kaçınılması mümkün olmayan riskleri analiz etmek. c) Risklerle kaynağında mücadele etmek

63 ç) İşin kişilere uygun hale getirilmesi için işyerlerinin tasarımı ile iş ekipmanı, çalışma şekli ve üretim metotlarının seçiminde özen göstermek, özellikle tekdüze çalışma ve üretim temposunun sağlık ve güvenliğe olumsuz etkilerini önlemek, önlenemiyor ise en aza indirmek. d) Teknik gelişmelere uyum sağlamak. e) Tehlikeli olanı, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanla değiştirmek. f) Teknoloji, iş organizasyonu, çalışma şartları, sosyal ilişkiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan tutarlı ve genel bir önleme politikası geliştirmek

64 g) Toplu korunma tedbirlerine, kişisel korunma tedbirlerine göre öncelik vermek. ğ) Çalışanlara uygun talimatlar vermek. şeklinde Sistematik bir çalışma istemektedir. Risk değerlendirmelerini yapmayan İŞ YERLERİNE PARA CEZASI verilmektedir

65 İşyeri hekimleri ve işgüvenliği uzmanları Kanun kapsamında 50 ve üzeri çalışanı bulunan iş yerleri iş sağlığı uzmanı ve işyeri hekimi çalıştırmakla mükelleftir. Firmalar bu hizmeti 2 şekilde alabilmektedirler.ya kendi bünyelerinde bir uzman veya işyeri hekimi çalıştırarak ya da dışarıdan hizmet alma şeklinde.firmaların bünyesinde kaç saatlik bir hizmet almalarını hesaplamaları için öncelikle tehlike sınıfını bilmelidirler.tehlike sınıfı belirlendikten sonra; ayhan@kentbuga.com 65

66 Çok tehlikeli işlerde iş sağlığı uzmanı istihdamı 36 saat ve işçi başına 10 dakika Tehlikeli sınıfta iş sağlığı uzmanı istihdamı 24 saat ve işçi başına 5 dakika Az tehlikeli işlerde iş sağlığı uzmanı istihdamı 12 saat ve işçi başına 5 dakika olarak belirlenmiştir ayhan@kentbuga.com 66

67 Yine kanun kapsamında çalıştırması gereken işyeri hekimi sürelerini hesaplarken de; Az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerine; sağlık gözetimi için ayda en az 10 saat, buna ilave olarak işe giriş ve periyodik muayeneleri ile eğitim için işçi başına yılda en az 20 dakika, Tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerine; sağlık gözetimi için ayda en az 15 saat, buna ilave olarak işe giriş ve periyodik muayeneleri ile eğitim için işçi başına yılda en az 25 dakika, Çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerine; sağlık gözetimi için ayda en az 20 saat, buna ilave olarak işe giriş ve periyodik muayeneleri ile eğitim için işçi başına yılda en az 30 dakika. İŞYERİ HEKİMLERİNİN GÖREV, YETKİ, SORUMLULUK VE EĞİTİMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK

68 Acil durum planları, yangınla mücadele ve ilk yardım İş veren yine kanun kapsamında; a) Çalışma ortamı, kullanılan maddeler, iş ekipmanı ile çevre şartlarını dikkate alarak meydana gelebilecek acil durumları önceden değerlendirerek, çalışanları ve çalışma çevresini etkilemesi mümkün ve muhtemel acil durumları belirler ve bunların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirleri alır

69 b) Acil durumların olumsuz etkilerinden korunmak üzere gerekli ölçüm ve değerlendirmeleri yapar, acil durum planlarını hazırlar. c) Acil durumlarla mücadele için işyerinin büyüklüğüne taşıdığı özel tehlikeler, yapılan işin niteliği, çalışan sayısı ile işyerinde bulunan diğer kişileri dikkate alarak; önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda uygun donanıma sahip ve bu konularda eğitimli yeterli sayıda kişiyi görevlendirir, araç ve gereçleri sağlayarak eğitim ve tatbikatları yaptırır ve ekiplerin her zaman hazır bulunmalarını sağlar. ç) Özellikle ilk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında, işyeri dışındaki kuruluşlarla irtibatı sağlayacak gerekli düzenlemeleri yapar

70 Sağlık gözetimi İşveren çalıştırdığı personeli işe almadan önce,iş değişikliğinde,işkazası, meslek hastalığıveya sağlık nedeniyle tekrarlanan işten uzaklaşmalarından sonra işe dönüşlerinde talep etmeleri hâlinde,işin devamısüresince, çalışanın ve işin niteliği ile işyerinin tehlike sınıfına göre Bakanlıkça belirlenen düzenli aralıklarla muayene ettirmek zorundadır. Ayrıca; Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışacaklar, yapacakları işe uygun olduklarını belirten sağlık raporu olmadan işe başlatılamaz

71 Çalışanların yükümlülükleri. Kanun işçiye de bazı yükümlülükler getirmektedir. Çalışanlar, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili aldıkları eğitim ve işverenin bu konudaki talimatları doğrultusunda, kendilerinin ve hareketlerinden veya yaptıkları işten etkilenen diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düşürmemekle yükümlüdür

72 İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tehlikeli madde, taşıma ekipmanı ve diğer üretim araçlarını kurallara uygun şekilde kullanmak, bunların güvenlik donanımlarını doğru olarak kullanmak, keyfi olarak çıkarmamak ve değiştirmemek. Kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımı doğru kullanmak ve korumak

73 İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalarda sağlık ve güvenlik yönünden ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıklarında ve koruma tedbirlerinde bir eksiklik gördüklerinde, işverene veya çalışan temsilcisine derhal haber vermek. Teftişe yetkili makam tarafından işyerinde tespit edilen noksanlık ve mevzuata aykırılıkların giderilmesi konusunda, işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak

74 İşyerine, sarhoş veya uyuşturucu madde almış olarak gelmek ve işyerinde alkollü içki veya uyuşturucu madde kullanmak yasaktır. Ayrıca kanun kapsamında çalışılan işyerlerinde çalışan temsilcisi de zorunlu olarak görevlendirilmelidir

75 İşsağlığıve güvenliği kurulu Kanun kapsamında 50 ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde işveren, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunmak üzere kurul oluşturur. İşveren, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun kurul kararlarını uygular. Kanunun getirdiği bir diğer konuda yerine getirilmeyen hükümler için para cezaları öngörülmüştür.cezalar oldukça yüksek olup devamı halinde cezalar katlanarak devam etmektedir

76 Güvenlik raporu veya büyük kaza önleme politika belgesi İş veren;işyerini İşletmeye başlanmadan önce, büyük endüstriyel kaza oluşabilecek işyerleri için, işyerlerinin büyüklüğüne göre büyük kaza önleme politika belgesi veya güvenlik raporu işveren tarafından hazırlanır.güvenlik raporu hazırlama yükümlülüğü bulunan işveren, hazırladıkları güvenlik raporlarının içerik ve yeterlilikleri Bakanlıkça incelenmesini müteakip işyerlerini işletmeye açabilir

77