Marmara Park Şantiye Yangını Raporu İnşaat Sektörü, Ölümlü Kaza

Transkript

1 2012 Marmara Park Şantiye Yangını Raporu İnşaat Sektörü, Ölümlü Kaza 11 Mart 2012 tarihinde saat sıralarında Marmara Park AVM Şantiyesi nde çalışan işçilerin bir bölümünün kaldığı kamp alanında çıkan yangın sonucunda üç çadır yanmış ve on bir işçi hayatını kaybetmiştir. TMMOB İSTANBUL İL KOORDİNASYON KURULU Marmara Park Şantiyesi Yangın İnceleme Heyeti (Makina MO İstanbul Şubesi, İnşaat MO İstanbul Şubesi, Elektrik MO İstanbul Şubesi, Mimarlar Odası İstanbul Şubesi Trakya Büyükkent Bölge Temsilciliği)

2 MARMARA PARK ŞANTİYESİ YANGINI İNCELEME RAPORU GİRİŞ Esenyurt ta 11 Mart 2012 tarihinde 11 insanımızı şantiye kamp alanında çıkan yangın sonucunda kaybetmiş bulunuyoruz. Acımız büyüktür. Bu facianın sorumlularının ortaya çıkarılması, benzer facialar yaşanmaması ve işçilerin sağlıklı ve güvenli şartlarda barınmasının sağlanabilmesi için bizler aşağıdaki raporu kamuoyuyla paylaşmayı görev biliyoruz. Olay Özeti: 11 Mart 2012 tarihinde saat sıralarında eski Tatilya eğlence merkezinin bulunduğu yerde yapılmakta olan m² inşaat alanlı Marmara Park AVM Şantiyesi nde çalışan işçilerin bir bölümünün kaldığı kamp alanında yangın çıkmış, yangında 3 çadır yanmış ve 11 işçi hayatını kaybetmiştir. Hayatını kaybeden işçilerin isimleri aşağıdaki gibidir. Ege Bayram Pehlivan (48), Çetin Coşkun (42), Seyfettin Topal (38), Abdurrahman Demir (42), Sevdin Özen (28), İsa Topal (22), Ahmet Yağal (30), Barış Kıyak (30), Hakim Alican (46), Fatih Acun (24), ve Ahmet Keskin (47). 2 Firma ve Sektör Profili: Yatırım hacmi 220 milyon euro olan Marmara Park AVM nin ortakları ise Ece Türkiye, Deutche Bank ın yatırım şirketi DWS, Finansbank, İş GYO ve Kayı İnşaat firmalarıdır. Ece Türkiye, 16 ülkede faaliyet yürüten ve 2000 yılında Türkiye de faaliyete başlayan dünya çapında 137 Türkiye de ise 10 AVM yöneten bir şirkettir. Kayı inşaat ise 1991 yılında kurulan, 2006 yılından itibaren enerji sektörüne giren ve 25 farklı bölgede yatırım yapan büyük ölçekli bir firmadır. AVM nin inşaatı 1 Mart 2011 de başlamış yaklaşık dört bin işçi çalıştırılarak yürütülmüştür. İnşaat sektörü, tüm kenti bir şantiye alanına dönüştüren bir sektördür. Dağınık çalışma alanı ve esnek çalışma biçimleri ile denetimin güçlükle gerçekleştiği bir yapı arz etmektedir. İşçilerin önemli bir kısmı taşeron firmaların günlük ya da belirli süreyle çalıştırdığı bireylerden oluşmaktadır. Göçmen işçilerin de sıkça rastlandığı bir alandır. İşçilerin çalışma yerleri ile barındıkları yerler aynı derecede korunaksız ve çoğu zaman içiçe geçmiştir. Yangının yaşandığı kamp alanında da işçinin aynı anda ranza sistemiyle barınması, sözkonusu sistemin tipik bir örneğidir. İşçilerin ücretleri ise genellikle günlük çalışmalarının bedeli olarak yevmiye şeklinde ödenmektedir. Sigortaları ise sektörün esnek emek sürecinden beslenen bir yapının doğal sonucu

3 olarak oldukça belirsizdir. Sözkonusu olayda da örneği görülen işçilerin kaza sonrasında sigortalanması yine oldukça tipik bir durumdur. İnceleme Heyeti Oluşumu ve Çalışması: 12 Mart 2012 tarihinde Makina Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi, Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi, İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi ve Mimarlar Odası Trakya Büyükkent Bölge Temsilciliği temsilcileriyle bir inceleme grubu oluşturulmuştur. Heyetin inceleme yapabilmesi için 12 Mart günü savcılığa dilekçe verilmiştir. Sözlü olarak savcılıktan inceleme yapılabileceği cevabı alınması üzerine olay yerine hareket edilmiştir. Heyet olay yerine giderek oradaki polis yetkilileriyle görüşmüş ve inceleme talebi ile savcılıktan verilen sözlü cevabı bildirmiştir. Emniyet yetkilileri önce, polis olay yeri incelemesi tamamlanınca heyetin inceleme yapabileceğini bildirmiş, bir süre sonra ise olay yeri incelemesinin gün içinde bitmeyeceği ifade edilmiştir. Heyet üyelerimiz ancak Mart günlerinde yangın yerinde inceleme yapmıştır. Ayrıca kamp alanında kalan işçilerle ve çevredeki görgü tanıklarıyla da görüşülmüştür. Rapor bu bulgular ışığında hazırlanmıştır. Raporumuz 11 işçinin ölümüne yol açan yangına ilişkin olarak somut durumu objektif şekilde belirlemenin yanında, işçilerin barınmasına ilişkin genel sorunlara da dikkat çekerek, önümüzdeki dönemde işçilerin daha sağlıklı ve güvenli şartlarda barınmasına katkı sunmayı hedeflemektedir. Bu nedenle kamp alanının genel yapısı ve yangının ulaşmadığı konteynerlerin özellikleri de değerlendirmeye alınmıştır. 3 Tespitler (Tanıklıklar): 12 Mart günü inceleme heyetimiz, olayı yaşayan ve tanık olanlarla yapılan görüşmeler sonucunda aşağıdaki tespitlere ulaşmıştır. Olay yerinde, ölen işçilerden Çetin Coşkun un yakınlarıyla görüşülmüştür. Çetin Coşkun'un o gün işe başladığını, belgelerini verdiğini, henüz sigortasının yapılmadığını belirtmişlerdir. Sonraki günlerde Çetin Coşkun un sigorta girişinin, yangında yaşamını yitirmesinden 2 saat kadar sonra yapıldığı açığa çıkmıştır. Görüşülenlerden birisi de müteahhit şirket Kayı İnşaat'ta çalışırken vinçle yaşanan bir kaza sonrasında sakatlanan bir işçidir. Söz konusu işçi, hastanede şirket muhasebecisinin kendisine "olayın iş kazası olmadığını söylemesi, kendilerinin masraflarını karşılayacakları" yönünde telkinde bulunduğunu ancak sonradan kendisine sahip çıkılmadığını ifade etmiştir. Şirket müdürüne durumu şikayet ettiğini, ancak artık şantiye kapılarından içeri alınmadığını söylemektedir.

4 Başka işçiler de şantiyede kazalar yaşandığını (yüksekten düşmeler gibi), ancak üstlerinin örtüldüğünü belirtmişlerdir. Çevredekilerden ve işçiler arasından, ölümlerin elektrik çarpmasından kaynaklı olduğunu ifade edenler olmuştur. Bu iddiaya göre ölenlerin bazıları ranzaya tutunarak kaskatı kesilmiştir. İddiaya göre, yangın sırasında sıyrılan kablolardan elektrik çadırın omurgasını oluşturan metal yüzeye ve oradan zeminin de ıslaklığı nedeniyle çalışanlara ulaşmıştır. Çadırın omurgasının ve ranzaların metal olması, elektrik kablolarının buralara temas ettiği iddiaları, yağışlar nedeniyle yerlerin ıslak olması gibi nedenlerle böyle bir ihtimal vardır. Ancak, adli tıp incelemesine ilişkin somut bilgiye ihtiyaç vardır. Diğer bazı işçiler ise yangının çadır kapısı tarafında başlaması, işçilerin dışarı çıkamamaları nedeniyle ranzaların altına sığındığını ve yangın nedeniyle öldüğünü belirtmektedirler. Bu işçilere göre işçilerin çadırdan çıkamamasının nedeni yangının çok hızlı gelişmesidir. Yangın sırasında yan taraftaki konteynerde olan bir işçi ise (DESAT işçisi, elektrikçi) olayı şöyle anlatmaktadır: "Çadırlarda yerde yatak yoktu, ranzada yatılıyordu. Yangının başladığı çadırda kalanların sayısı kişi kadardı, ancak pazar günü olması nedeniyle çoğu dışardaydı. İşçilerin yorganları, şilteleri vardı. Ayrıca çadır içersinde plastik esaslı malzemeler vardı. Rüzgar nedeniyle yangın çok hızlı yayıldı. İlk çadırda yangın çıktıktan sonra, bir kişi kendini dışarı atarken kapının açılmasıyla birlikte alevler yandaki çadıra sıçradı. Biz bulunduğumuz konteynerden dışarı kaçtık. Ancak geçitler dar olduğundan kapılar insanların çıkmasına engel oldu. Tek bir çıkış yolu vardı, orada sıkışıklık yaşandı." 4 Olay Yeri İncelemesi: Kamp alanında 4 çadır (3 tanesi yanmış) ile konteynerler mevcuttur. Yanan çadırlardan birisi yemekhane olarak kullanılmaktadır. Ayrıca tuvalet ve banyo konteynerleri ile işçilerin iş elbiselerinin konulduğu, bir tarafı açık ahşap yapılar vardır. Ölümlerin olduğu çadırda kalan işçiler KALDEM isimli taşeron şirketin işçileridir. Diğer taşeronların işçileri konteynerlerde kalmaktadır. Yangında 4 çadırdan 2 si tamamen ve yemekhane çadırının ise tamamına yakını yanmıştır. 1 çadıra ise yangın ulaşmamıştır. Çadırların ve çevrenin durumu şöyledir: 1. Çadır: Yangının başladığı ve ölümlerin yaşandığı çadırdır. İçerde 20 ranza mevcuttur. 40 kişi kapasiteli olarak kullanılmaktadır. Çadırın bir tarafında kapı olduğu, diğer tarafında ise kapı olmadığı görülmektedir. Kapının bulunmadığı arka taraf toprak zemine dönüktür.

5 2. Çadır: Bu çadırda ranza tespit edilebilmiştir. Yine tek tarafında kapı vardır. Elektrik besleme kablosu kapının yanından gelmekte ve çadır iskelet demirleri boyunca aydınlatma, ısıtma ve diğer kullanım için çadıra dağıtılmaktadır. 3. Çadır: Yemekhane çadırı olarak kullanılmaktadır. Çadırın tamamına yakını yanmıştır. Çadır brandasının kalan kısmından anlaşıldığı üzere çadır malzemesinin yanıcı malzeme olduğu görülmüştür. Çadır 3 katmandan oluşmaktadır. Ortadaki katman yalıtım katmanıdır. 4. Çadır: Yanmamıştır. İçinde 17 adet ranza mevcuttur. Bu haliyle 34 kişi kapasitelidir. Yer betondur. Ranza aralarında işçilerin oturacağı yer örtüleri serilmiştir. İşçilerin kullandıkları yataklar, kolay yanabilen basit sünger yataklardır. Çadırın ön ve arka cepheleri ahşaptır. Kamp alanında çadırlar ve konteynerlerin çıkış kapısı olmayan bölümlerinin hafriyat veya şevli toprak yığınının hemen sırtına kurulduğu gözlemlenmiştir. Çadırların uzunluğu 14 m, genişliği 7 m, yüksekliği 3,5 m dir, yaklaşık hacimleri 270 m 3 tür. Koğuş olarak kullanılan konteynerler ise 7*3*3= 63 m 3 hacmindedir. Kamp alanına giriş ve çıkışın uygun olmadığı ve kamp alanı düzenlenmesinin gelişi güzel yapıldığı (kampta bulunan insan trafiğine uygun yol ve geçişlerin düzenlenmediği) görülmüştür. Çadırlar, konteynerler, ahşap yapılar arasındaki mesafelerin dar ve insan trafiğini karşılayacak konumda olmadığı görülmüştür. Acil çıkış ve güvenlik ikaz tabelalarının olmadığı görülmüştür. Kamp alanına gelen elektrik hattının Marmara Park İnşaat Şantiyesi Tali Panosunda metal elektrik direkleri üzerinden taşınarak 3x70 mm 2 kesitli alpek kablo ile alındığı ve direkler arasında alpek kablonun gergi teli vasıtasıyla taşındığı, gergi telinin nötr hat olarak tesis edildiği ve topraklama hattı tesis edilmediği görülmüştür. Marmara Park İnşaat Şantiyesi Tali Panosundan çıkan 3x70+35mm 2 NYY kablonun, pano önündeki direkten başlayarak alpek kabloya ek yapılmak suretiyle, Nötr kablo irtibatlı değildir ve 3 adet taşıyıcı direk teşkilinden sonra 4. son direkten havai hat olarak gelen alpek kablo, 3x70+35 mm 2 NYY kabloya ek yapılarak ve direkten yer altına inilerek kamp alanındaki Ana Panoya bağlanmıştır. Kamp alanındaki panoya bağlanan 3x70+35mm 2 NYY kablonun toprak altından getirildiği, ancak bu panodan kamp alanındaki tali tablolara dağıtımın toprak üstünden yapıldığı ve herhangi bir topraklama tesisi yapılmadığı görülmüştür. Marmara Park İnşaat Şantiyesinden hat başı olarak alınan elektriğin başka bir parselde ve kamp alanına gelen elektriğin başka bir parselde yani ayrı-ayrı parselde olduğu görülmüştür. 5

6 Gerek hat başı olarak elektriğin ilk bağlantı noktası olan panonun ve kamp alanında bulunan panoların etanj tip (açık alanda kullanılabilen) panolar olmadığı ve bazılarının elektrik iç tesisat sistemlerinde kullanılan panolar olduğu gözlenmiştir. Marmara Park Şantiyesi Tali Panosundan hat başı olarak alınan elektriğin resmi işlem görmüş mühürlü sayaç olmadığı görülmüştür. Aynı konu kamp yeri ana tablosunda da araştırılmış orada da resmi işlem görmüş mühürlü sayaç olmadığı tespit edilmiştir. Kamp alanında bulunan taşeron firmaların kullandığı elektrik mühürlü olmayan gayri resmi olarak süzme sayaçlar üzerinden verilmiştir. Panolardan elektrik ihtiyacı olan tüketim noktalarına (çadırlar-konteynerler-wcbanyo-depo v.b) giden dağıtım kabloların hafif işletme koşullarında kullanılan NYM ve F tipi kablolar olduğu ve toprak üstünde olduğu tespit edilmiştir. Ana ve tüm tali panolarda dokunma gerilimine karşı önlem olarak kaçak akım rölelerinin olmadığı, kamp yerindeki ana panoda ana şalterin bulunmadığı ve bütün panolarda topraklama tesisi yapılmadığı görülmüştür. Sadece 1 adet dağıtım panosunda topraklama olarak 2x2,5mm 2 F tipi kablonun topraklama olarak tesis edilmeye çalışıldığı görülmüş, fakat panoya bağlantısının olup olmadığı tespit edilememiştir. Bu panodan çıkan topraklama kablosunun tüketim noktalarında bulunan sigorta panolarında olmaması nedeniyle bu kablo konusunda kuşkuya düşülmüştür. Sağlam olan ve tamamı yanmayan çadırda yapılan inceleme neticesinde yanan çadırlarda da aynı elektrifikasyon uygulaması olduğu varsayılarak yapılan incelemede çadırlarda aydınlatmalar, ısıtıcılar, prizler v.b elektrik ihtiyacı dağıtımı, çadır kapısı üstünde ve ahşap yüzeye monte edilmiş olarak bulunan pvc sigorta kutusundan NYM ve F tipi kabloların tel ve pvc kablo bağı ile çadırın en üst ve yanlardaki taşıyıcı metal aksamına bağlanarak gayri nizami yapıldığı gözlenmiştir. Paralel kablo hat geçişlerinin birbiri üzerine burularak bağlanmak ve izole bant ile sarılmak ve açıkta kalmak suretiyle gayri nizami yapıldığı görülmüştür. Çadır içinde kalan kişilerin temel ihtiyaçları için gereken elektriğin seyyar çoklu prizlerden verildiği ve bu kabloların güvensiz bir şekilde yerlerde olduğu tespit edilmiştir. Çadırlara verilen elektrik hatlarının 3faz+1nötr den oluştuğu ve topraklama hattının olmadığı, ayrıca çadır taşıyıcı metal aksamın topraklanmadığı görülmüştür. Konteynerler: Konteynerler 2 katlı olarak yerleştirilmiştir. Koğuşların yanı sıra tuvalet konteyneri de bulunmaktadır. Konteynerlerde genelde 5, bazılarında 6 ranza olduğu görülmüştür. Konteyner koğuşları kişilik olarak kullanılmaktadır. Karşılıklı olarak yerleştirilen konteynerler arasındaki mesafe oldukça dardır. Bir konteynerin kapısı açıldığında çıkış yönünü hemen hemen tümüyle kapatmaktadır. Koridor genişliği cm arasında ölçülmüştür. Üst katta kalanların kullanabileceği tek merdiven vardır. Bu merdivenin genişliği 60 cm dir ve oldukça 6

7 dik (takriben derece) bir merdivendir. 60 ile 70 kişinin kaldığı üst katın tahliyesi ancak bu merdivenden yapılabilmektedir. Ayrıca konteyner grubundan arka tarafa doğru da bir adet tahta seyyar merdiven sözkonusudur. Ancak, bu merdivenin herhangi bir tahliye için kullanılması mümkün ve doğru değildir. Bazı konteynerlerin kapıları kilitli olduğundan içine girilememiştir. İçine girilebilen konteynerlerde (yangın dedektörü, yangın söndürücüler vb.) ve koridorlarda herhangi bir yangın önlemine rastlanmamıştır. İlgili Mevzuat: sayılı İş Kanunu nun 2. Maddesinde işyeri tanımı, işveren ile alt işveren arasındaki ilişkiyi düzenleyen fıkra; İş Sağlığı ve Güvenliği ni düzenleyen arası maddeleri kapsayan 5. Bölüm ile bu maddelere atıfta bulunan ceza maddeleri; Çalışma Hayatının Denetimi ve Teftişini içeren 7. Bölüm - İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü nün Maddeler arasını kapsayan İşçilere Ait Yatıp Kalkma Yerlerinde ve Diğer Müştemilatında Bulunması Gereken Sağlık Şartları ve Güvenlik Tedbirleri başlıklı bölüm; İşyerlerinde Yangına Karşı Alınacak Güvenlik Tedbirleri başlıklı bölüm. - Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliğinin yangına karşı önlemleri içeren 4. maddesi - Yapı Denetimi Hakkında Kanun Olayla İlgili Mevzuatın Açıklanması: 7 İş Kanunu 2. Madde işyerini, yapılan iş ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan yerlerle birlikte ve bu kapsamda dinlenme yerleri de dahil olmak üzere bir bütün olarak kabul etmektedir. Yine İş Kanunu 2. Madde, asıl işveren alt işveren ilişkisinde, asıl işvereni Kanundan doğan yükümlülüklerde alt işveren ile birlikte sorumlu tutmaktadır. Bu açıdan, taşeron şirkete ait kamp yerine ilişkin olarak asıl işverenin, kamp yerinin sağlıklı ve güvenli olmasına ilişkin yükümlülüğü olduğu görülmektedir. Ayrıca kamp alanının elektriğinin şantiye sahasından verilmiş olması da, şantiyeyle organik bağı gösteren ek bir olgudur. İş Kanunu nun 77. Maddesi işverenleri, işyerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak ile yükümlü tutmuştur. Ayrıca işverenler alınan önlemlere uyulup uyulmadığını denetlemek, işçileri riskler, tedbirler, iş sağlığı ve güvenliği konusunda eğitmek zorundadır. İş Kanunu 91. Maddeye göre çalışma hayatı ile ilgili mevzuatın uygulanmasını izleme görevi devlete aittir. Devlet adına bu görevi Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı nın iş teftiş birimleri yürütmek durumundadır. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü nün 46, 47, 48. Maddelerinde işçi koğuşlarının özellikleri belirtilmektedir. Buna göre bekar işçiler için müşterek koğuşları bulunan binalar halinde konutlar olmalıdır. Bu konutlar kolayca temizlenebilmelidir, yataklar

8 yerlere değil karyola ve somyalara yerleştirilmeli ve aralarındaki mesafe 80 cm den az olmamalıdır. Koğuşlarda tavan yüksekliği 280 cm den aşağı olmayacak ve kişi başına en az 12 metreküp hava hacmi düşecektir. Koğuşların soğuk mevsimlerde sağlığa uygun şekilde ısıtılması gerekmektedir. İşveren veya vekilleri, konutlar ve müştemilatının uygun durumda olup olmadığını denetleyeceklerdir. (abç) İSİG Tüzüğü 55. Maddeye göre yol, demiryolu, köprü inşaatı gibi açık havada ve meskün yerlerden uzakta yapılan işlerde çalışanlar için basit barakalar veya çadırlar sağlanır. Bu yerler korunaklı olacak, yerler düzeltilecek ve drenaj tedbirleri alınacaktır. İSİG Tüzüğü nde meskün yerlerden uzaktaki çalışmalarda çadır tanımlanmıştır. Ancak, yangının yaşandığı Marmara Park şantiyesi şehir içinde olduğundan dolayı işçiler 46, 47, 48. Maddelerde söz edilen konut ve koğuşlarda kalmalıdır. İSİG Tüzüğü nde işyerlerindeki merdiven ve geçit boyutları da tanımlanmıştır (Madde 23). Buna göre merdivenlerin genişliği 110 cm den aşağı olmayacak, merdivenlerin yatayla açısı 45 dereceden fazla olmayacaktır. Oysa, konteynerlerin tahliyesini sağlayan merdiven 60 cm genişliğinde ve yaklaşık derecelik bir açıya sahiptir. Bu gözlemler, görüşülen işçilerin tahliye sırasında sıkışıklık oldu şeklindeki ifadelerinin nedenini göstermektedir. Koridor genişlikleri de yetersizdir. Çadır ve konteynerlerin sağlık şartları açısından da uygun şekilde yerleştirilmediği görülmektedir. İSİG Tüzüğü nün yukarda aktarılan maddelerine göre, işçi başına düşen hava hacmi ve yatak yerleşim mesafelerine göre olay yerindeki çadırlarda en fazla işçinin kalması gerekirken, işçinin yerleştirildiği görülmektedir. Konteynerlerde ise en fazla 5 işçinin kalması gerekirken işçi bir konteynere yerleştirilmiştir yılında çıkarılan Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği de işçi barakalarındaki yangın önlemlerine ilişkin başlıklar taşımaktadır. İlgili madde şöyledir: 4. Yangın algılama ve yangınla mücadele 4.1. Yapı alanının özelliklerine, işçi barakalarının boyutlarına ve kullanım şekline, alandaki ekipmana, alanda bulunan maddelerin fiziksel ve kimyasal özelliklerine, bulunabilecek maksimum kişi sayısına bağlı olarak uygun nitelikte ve yeterli sayıda yangınla mücadele araç ve gereci ve gerekli yerlerde yangın dedektörleri ve alarm sistemleri bulundurulacaktır Yangınla mücadele araç ve gereçleri, yangın dedektörleri ve alarm sistemlerinin düzenli olarak kontrol ve bakımı sağlanacaktır. Periyodik olarak uygun deneme ve testleri yapılacaktır Otomatik olmayan yangın söndürme ekipmanı kolayca erişilebilir yerlerde bulunacak ve kullanımı basit olacaktır. Ekipmanlar ilgili yönetmeliğe uygun şekilde işaretlenmiş olacaktır. İşaretler uygun yerlere konulacak ve kalıcı olacaktır. Olay yerinde yapılan incelemede söz konusu yangın dedektörleri, alarm sistemleri ve yeterli yangın söndürme ekipmanının olmadığı görülmüştür.

9 Yapı Denetimi Hakkında Kanun a göre (No: 4708/md. 2-f) yapı denetim kuruluşlarının görevleri arasında İş yerinde, iş güvenliği ve işçi sağlığı konusunda gerekli tedbirlerin alınması için yapı müteahhidini yazılı olarak uyarmak, uyarıya uyulmadığı takdirde durumu ilgili bölge çalışma müdürlüğüne bildirmek bulunmaktadır. İş Kanunu işyerini işçi dinlenme yerleri de dahil olarak ele almakta, işçi sağlığı ve iş güvenliği mevzuatı da işçilerin kaldıkları yerlere ilişkin düzenlemeler içermektedir. Bu nedenle, işçi kampı da işçi sağlığı ve iş güvenliği başlığı içinde yer almaktadır. Yapı Denetim şirketi bu nedenle kamp alanına ilişkin olarak ta sorumluluk taşımaktadır. DEĞERLENDİRME Sektörün öncü ve ödüllü firmaları olarak lanse edilen müteahhit firma (Kayı İnşaat) ve taşeron firmalar, işçilerin barınmaları için iş güvenliği önlemlerini hiçe sayan koşullarla çadır ve konteynerleri kullanmıştır. Baraka/konteyner yerine çadır kullanılması yanlıştır. Ancak, tek başına konteyner/baraka düzeneği de yeterli değildir. Çünkü yerleşim, kullanım, planlama ve önlemlerdeki sorunlar nedeniyle buralarda da büyük facialar yaşanabilmektedir. Çadır malzemeleri ve çadırların yerleşimi uygun değildir. Elektrik tesisatında sorun var. Kabloların kapasitelerinin uygunluğu ve izolasyonlarının yeterliliği sorunludur. Ayrıca panoda kaçak akım rölesi bulunmalıdır. Gerek çadırlarda, gerekse konteyner tipi koğuşlarda yangından korunma ve güvenlik önlemleri bulunmamaktadır. Yangın algılama ve söndürme sistemlerinde eksiklik vardır. Bir işçi tanıklığı, yangın tüpünün boş olduğunu ifade etmiştir. Hızlı müdahale için çevrede su, yangın söndürücüler ile eğitimli ve hazırlıklı personel bulunması gereklidir. Acil durum çıkışları ve yolları çalışan sayısı ve trafiğine göre yetersizidir. Kamp alanında teşkil edilen ve kullanılan elektriğin resmi olduğu yani ilgili kurumlardan resmi sözleşme yapılarak alındığı konusunda kuşkuya düşülmüştür. Elektriğin alındığı hat başı parseli ile kamp yeri parseli arasında farklılık bulunması nedeniyle kullanılan elektriğin hangi resmi koşullarla alındığı ve kullanıldığı kuşkuludur. Açık alanda teşkil edilen Elektrik Dağıtım Panolar yönetmeliklere ve standartlara uygun değildir. Ve kaçak akım röleleri bulunmamaktadır. Topraklama Tesisatı bulunmamaktadır. Kablo cinsleri, kullanılan elektrik güçlerine göre seçilen kablo kesitleri ve bağlantı biçimleri ve bunlara bağlı malzeme seçimleri sorunludur. Kamp alanına gelen ve Kamp alanında kurulan elektrik tesisatı ve ekipmanları yönetmeliklere (Elektrik İç Tesisat Yönetmeliği, Topraklama Yönetmeliği, Standartlara v.b) uygun teşkil edilmemiştir. 9 Sonuç olarak, 11 işçinin yaşamını kaybetmesine neden olan olayda heyetimizin gözlem ve bulgularına göre; İşverenlerin ticari kaygıları, işçi sağlığı ve iş güvenliğinde önlem alınmasına yönelik koşulların sağlanmasının önüne geçmiştir. İşveren firma, müteahhit firma, taşeron

10 firmalar, yapı denetim firması, enerji dağıtım şirketi ve ilgili birimleri sorumluluklarını yerine getirmediklerinden dolayı kusurludur. Gerekli denetimleri yapmadıklarından dolayı da Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve ilgili birimleri, Büyük Şehir Belediyesi ve ilgili birimleri kusurludur. Sözkonusu şirketlerin iş güvenliği uzmanları ve işyeri hekimlerinin yapmaları gereken risk analizlerini, denetimleri ve uyarıları yapıp yapmadığı konusunda somut bilgi bulunamamıştır. Meslek örgütlerimiz mesleki açıdan çalışmaların uygun şekilde yapılıp yapılmadığını incelemeli ve mahkeme sürecini bu açıdan da takip etmelidir. ÖNERİLER Şantiye ve işçilerin barınmasına yönelik planlanan alanların yönetmelik, tüzük ve yasalar çerçevesinde projelendirilmesi sağlanmalı, ilgili kurumlar tarafından proje onaylanmalı ve faaliyete geçmeden önce projeye bağlılığı denetlenerek ruhsat verilmek suretiyle şantiyelerin ve işçilerin kalacağı kamp alanlarının kullanılmasına müsaade edilmelidir. Yapı denetim görevinin yasada müteahhit firma tarafından anlaşılan özel şirketlere bırakılmış olması bir handikaptır. Yapı denetiminin inşaat şirketlerinden bağımsız olarak ve kamusal olarak yapılması için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır. İş güvenliği uzmanlarının ve işyeri hekimlerinin işverene ekonomik ve özlük hakları açısından bağlı olması da bu uzmanların görevlerini yeterli şekilde yerine getirmesi önünde engeldir. Mesleki bağımsızlığı sağlayacak düzenlemeler yapılmalıdır. Devlet birimlerinin (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Belediye, İtfaiye) denetimleri ve yaptırımları artırılmalıdır. İşçilerin çalışma ve barınma koşulları üzerinde söz ve karar sahibi olmaları sağlanmalıdır. 10 Marmara Park Şantiyesi Yangın İnceleme Heyeti (Makina MO İstanbul Şubesi, İnşaat MO İstanbul Şubesi, Elektrik MO İstanbul Şubesi, Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi Trakya Büyükkent Bölge Temsilciliği)

11 İlgili Fotoğraflar: Çadırları besleyen elektrik tablosu Çadırlara giden elektrik kabloları 11 Yanmış yemekhane çadırından görüntü Yanmamış çadırdan görüntü Konteynerdeki yatak yerleşimi Konteynerlerin ulaşım merdiveni