Dirsek çıkıklarının konservatif tedavi sonuçları

Transkript

1 Acta Orthop. Traumatol Turc 26,-, 992 Dirsek çıkıklarının konservatif tedavi sonuçları Hali! Pınar (), Abdullah GÖğÜş (2), Azmi Hamzaoğlu (3) Kapalı olarak tedavi edilen 26 dirsek çıkığı olgusu ortalama 39.8 ay (8- ay) sonra klinik ve radyolojik olarak değerlendirildi. Yaralanma anmda ortalama yaş 2. (2-6 yaş arası) idi. 9 olguda ek olarak çeşitli kınklar da vardı. En sık görülen ek lezyon medial epikondil kır/ğı idi (6 olgu). Pür çıkıklann tümünde immobilizasyon süresi 3 hafta idi. 3 olguda kapalı redüksiyondan sonra operasyon gerekti. Sonuçlar genelde iyi olmasma rağmen 6 hastada (% 62) rezidüel yakınmalar vardı. En sık görülen yakmmalar hareket kısıtlıllğı ve güçsüzlük hissi idi. Hastalann % 0'sinde ekstansiyon, % 8'inde f/eksiyon kısıt lliığı saptanmakla beraber yakmmaya yol açacak derecede kısıtlıılk hastada (% 2) mevcuttu. Kır/ k ıı olgularda prognozun daha kötü olduğu görüldü. 8 yaş ve üzerindeki hastalarda hareket kısıtll"ğı daha ciddi idi. Radyografik incelemede olgulann % 9'unda myozitis ossifikans saptandı. Ek olarak dı ş kondil kır/ğı olan ve yli sonra tesadüfen (ayn olarak) değerlendirilen bir erişkin olguda ileri derecede artraz saptandı. Dirsek Çlkığmm benign bir yaralanma olmadığı sonucuna vanldl. Anahtar kelime/er: Dirsek çıkığı, konservatif tedavi Results of conservative/y treated e/bow dis/ocations Twenty-six elbow dislocations treated by closed reduction were evaluated clinically and radiographically af ter an average of 39.8 months (8 to months). Average age at the time of injury was 2. (range, 2 to 6 years). 9 patients had associated fractures, the most frequent being a fracture of the medial epicondyle (6 patients). The immobilization period for pure dislocations was three weeks. Associated fractures were treated surgically in three patients. Despite the generally favorable results, 62 % of the patients repor/ed some symptoms on follow-up. Th e most frequent residual complaints were limitation of motion and feeling of weakness. Flexion contracture and limitation of ffexion were documented in 0 % and 8 % of the patients, respectively. Severe limitation of motion was noted in patients (2 %). The pragnosis was worse in cases with associated fractures. Limitation of motion was more severe in patients over 8 years of age. Radiographs demonstrated myositis ossificans in 9 % of the patients. An adult who had an elbow dislocation associated with a capitellum fracture years ago was evaluated separately. He had severe osteoar/hrosis. The results of the present study indicate that elbow dislocations are not benign injuries. Key words: Elbow dislocation, conservative treatment Dirsek ç ı k ı ğ ı nın tedavisinde genelde kapa l ı redüksiyon ve kısa süreli immobilizasyon önerilmekle beraber (3, 8, 0,, 3, ), bağ l arın primer tamirinin gerektiğini öne sürenler de vardır (, ). Genel kanı yara l anmanın nispeten benign, prognozunun da genellikle iyi o l duğu şeklindedir (3, 8, 9,, ). Literatürde, dirsek çıkığının sekellerinin üzerinde yeterince duru l mad ı ğ ı nı görmekteyiz. Mehlhoff ve ark. (0) ve Josefsson ve ark. (8) prognozun genelde iyi ol d uğunu kabul etmekle birlikte sırasıyla olguların % 60 ve % 8'inde rezidüel yakınmalar olduğuna dikkat çekmişlerdir. Bu çalışmada nispeten sık görülen ve konservatif tedavi edilen dirsek çıkıklarının orta dönemdeki sonu ç l arı değerle n dirild i. Basi t olarak tedavi edilebilen böyle bir yaralanmanın neden olabileceği rezidüel yakınmalar ı n ve hareket kısıtlılığının ciddiyetini araştırmak istedik. Bundan ba şk a olgu sayımız yeterli olmamasına rağmen erişkin ve çocuklardaki prognoz, ek lezyon l arın prognoza etkileri ve myozitis ossifikans ile ilgili bazı bilgiler elde etmeye çalı şt ı k. Ayrıca, tesadüfen saptanan yı ll ık bir dirsek çıkığ ı ve dış kondil kırığı olgusu ayrı olarak sunuldu. Gereç ve yöntem i. Ü. istanbul T ıp Fakültesi Ortopedi ve Travmatoloji Anabil im D al ı 'nda yılları arasında konservatif olarak tedavi edilen ve son kontrolleri yapılabilen 26 dirsek çıkığı olgusu çal ı şmaya dahil edildi. Son kontroller sırasında bir hastanın d iğe r tarafında da yıl önce dirsek çıkığı olduğu öğrenildi ve eski kay ı t l arı bulundu. H astanın bu d i r se ği çalı şma ya dahil edilmeksizin ayrı olarak değerlendirildi. Hasta l ar ı n 9'u erkek, Tsi kadın olup yaralanma anında ortalama yaş 2. (2-6 yaş) idi. Dirsek çık ı ğı 6 olguda sağ, 0 olguda sol tarafta olmuştu. Hasta l arın çıkık tipine göre dağılımı şö yleydi: 2 posterolateral, 3 posterior, posteromedial, lateral. 2 olgu da Grade i ve ii i A açık çlklk mevcuttu. Di ğer olgular kapal ı yaralanmalardl. 9 olguda ç ı kığa ek olarak çe- () Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fak. Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dal!, Uzman Dr. (2) İstanbul Üniv. ist. Tıp Fak. Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalı, Araştırma Görevlisi (3) istanbul Üniv. ist. Tıp Fak. Orfopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalı. Doçent Dr.

2 2 H. Pınar ve ark. Kırık Medial epikandil kırığı Medial epikandil kırığı, asteokondral kırık Lateral kandil k ı rığı Olekranon kırığr üsteokondral kırık Toplam 9 guya da yine ay sonra cubitus valgus nedeniyle düzeltici osteotomi olmak üzere iki olguya komplikasyonlara yönelik operasyon gerekmişti. Birinci olgunun son grafisinde (ameliyattan 33 ay sonra) myozitis ossifikans yine vardı (Resim a ve 2 b). Tablo : Dirsek ç ı k ı ğına eşlik eden kırıklar şitli kırıklar da vardı (Tablo ). Tüm medial epikondil kırıkları 8 yaşın altındaki olgulardaydı. Sınıkçıya giden ve ve. günlerde başvuran iki olgu dışında tüm olgular yaralanmadan hemen sonra başvurmuşlardı. 2 olguda çıkık anestezisiz, geç başvuran iki ol gu dahil 6 olguda genel anestezi altında redükte edildi. Anestezi altındaki redüksiyonlar anestezisiz redüksiyonlardaki başarısızlık nedeniyle değil, hekimin tercihine göre yapılmıştı. Redüksiyondan önce ve sonra ekstremitenin nörovasküler durumu kontrol edildi. Distal nabızların palpe edilemediği bir olguda redüksiyonu takiben nabız hemen alınmıştı. Redüksiyondan sonra alçı atel yapılarak kontrol grafileri çekildi ve immobilizasyona 3 hafta devam edildi. 2 olguda eşlik eden kırık nedeniyle tespit süresi daha uzun tutuldu. Myozitis ossifikans gelişen bir olguda da tespit iki ay uzatılmıştı. Hiçbir olgu dirsek çıkığı nedeniyle opere edilmedi. 3 olguda kapalı redüksiyondan sonra ek lezyonlar nedeniyle operasyon gerekti: Bir olguda bir hafta sonra olekranon kırığı için açık repozisyon ve tansiyonband yöntemiyle internal fiksasyon, bir olguda 6. günde capitellum humeriye ait büyük bir eklem içi fragmanın ekstirpasyonu, başka bir olguda kapalı red üksiyondan hemen sonra medial epikondile açık repozisyon ve K-telleri ile internal fiksasyon yapıldı. Son kontrolde hastaların yakınmaları kaydedildi. Ayrıca önceden hazırlanmış formlardaki yakınmaların olup olmadığı da araştırıldı (Tablo 2). Fleksiyon, eks- Yakınma Hareket k ı s ı tlılığı Güçsüzlük hissi Hava durumuna bağlı Efor ile ağrı insabilite hissi Hassasiyet istirahat ağrısı rahatsızlık Tablo 2: Hastaların yaralanan dirsekle ilgiti yakınmaları tansiyon, pronasyon, supinasyon hareketleri açı ölçer ile ölçüldü. Dirsek ekstansiyonda iken varus, valgus instabilitesi arandı. Elin nörovasküler durumu değerlendirildi. Bu amaçla özellikle elin kavrama gücü ve duyu kusuru olup olmadığı sağlam tarafla kıyaslanarak kaydedildi. Radyografik değerlendirme için heriki dirseğin anteroposterior ve lateral grafileri çekildi. Sonuçlar Takip süresi 8- ay, ortalama 39.8 ay idi. Bir 0- guya yaralanmadan ay sonra myozitis ossifikans nedeniyle heterotopik kemik eksizyonu, diğer bir 0-2 O Resim a Resim a ve b: Sınıkçıya gittiğ i için gün geç başvuran ve genel anestezi altında redükte edilen olgu'nun yaralan madan ay sonraki ön-arka ve yan grameri. Myozitis ossifikans yanında medial ve lateral epikondiler kalsifikasyonlar da belirmeye başlam ı ş. Hastaya kısa bir süre sonra başka bir hastanede heterotopik kemik eksizyonu yap ı lmış 6 hastanın (% 62) en az bir yakınması vardı. Birden fazla yakınması olan hasta sayısı ise (% 2) idi. En sık görülen yakınmalar hareket kısıtlılığı ve güçsüzlük hissi idi (Tablo 2). Rezidüel yakınmaların genellikle erişkin hastalarda o l duğu görüldü. 3 hastada (% 0) -0 arasında (ortalama.8 ) ekstansiyon kısıtlılığı (fleksiyon kontraktürü) saptandı. hastada ise (% 8) -0 arasında (orta-

3 Dirsek çı k ıklarının kon. tedavi sonuçları 3 Resim 2 a ve b: Aynı olgunun ameliyattan 33 ay sonra çekilen ön-arka ve yan grafileri. Myozitis ossifikans daha ileri derecede olmak üzere nüks e t miş. Ayrıca ka l sifikasyonların daha belirgin hale geldiqi görülüyor lama 9 ) fleksiyon kısıtldığı mevcuttu. Fleksiyon ve/veya ekstansiyon kısıtldığı 6 hastada (% 62), hem fleksiyon hem de ekstansiyon kısıtldığı 2 olguda (% 6) vard ı. Dirsek çıkığına ek kırıkları olan 9 hasta, küçük bir grup oluşturmasına rağmen hareket kısıtlılığı yönünden incelendi. Bu grupta 6 hastada ekstansiyon'kısıt Iııığı, hastada fleksiyon kısıtıılığı, 8 hastada ekstan, siyon ve/veya fleksiyon kısıtıılığı, S hastada ekstansiyon ve fleksiyon kısıtlılığı olduğu görüldü. 8 yaşın altında (n: 2) ve 8 yaş ve üzerinde (n : ) olan olgularda fleksiyon ve ekstansiyon ayrı ayrı değerlendirildiğinde,heriki grupta da hareket kısıtlılığı oranı yaklaşık % SO idi. 8 yaşın üzerindeki hastalarda hareket kısıtldığı daha ileri derecede idi. Her iki açık çıkık olgusunda da ekstansiyon-fleksiyon kısıtldığı vardı. Grade illa açık çıkık olan olgu çalışma popülasyonunda hareket kısıtlılığı en fazla olan olgu idi. Bu hastada SO ekstansiyon, 0 fleksiyon kısıtıılığı vardı. Pronasyon-supinasyon hareketlerinin dirsek çıkığından fazla etkilenmedikleri görüldü. hastada 0-30 pronasyon, 2 hastada da 0 0 'lik supinasyon kısıt ldığı mevcuttu. Bunlar kırıkla komplike olgulardı. Dirsek çıkığı redükte edildikten 6 gün sonra capitelluma ait fragmanın ekstirpe edildiği olgularda ve Gr,llIA açık çıkık olan olguda dirsek ekstansiyonda iken valgus instabilitesi vardı. olguda güçsüzlük hissi ol makla beraber, kantitatif olmayan ölçümle, tüm olgularda tutulan tarafta elin kavrama gücünün normal tarafla aynı olduğu görüldü. Olgularda başka herhangi bir nörovasküler bulgu saptanmadı. Son kontrolde çekilen iki yönlü grafilerde özellikle myozitis ossifikans, kalsifikasyonlar, ve artroz bulguları üzerinde duruldu. Eklemin voler yüzünde tipik myozitis ossifikans S olguda (% 9) vardı. Olguların çoğunda (6 olgu: % 62) epikandiler bölgelerde kalsifikasyonlar ve/veya kondillerde düzensizlikler mevcuttu (Tablo 3). Bulgu Myozitis ossifikans Lateral kalsifikasyon Medial kalsifikasyon Lateral kandil düzensizl i ğ i Medial kandil düzensiz l iği Artroz Serbest cisim Tablo 3: Son kontrolde saptanan radyografik bulgular Sadece medial ve/veya lateral kalsifikasyon 0 olguda (% 38) vardı. Kondil düzensizlikleri olan bazı olgularda kondilin sağlam taraf kondiline göre belirgin olarak hipertrafik olduğu görüldü. Myozitis ossifikans gelişen S olgudan biri Gr. IllA açık Çıkık olgusu, biri de olekranon kırığı ile birlikte olan olgu idi. Geri kalan üç olgu pür dirsek çıkığı id i. Myozitis ossifikans gelişen olguların tümünde hem fleksiyon hem de ekstansiyon kısıtlıydı. Diğer radyolojik bulgularla dirsek hareketleri arasında bir i lişki yoktu. Ileri derecede artroz ge l işen tek olgu kapitelluma ait fragmanın ekstirpe edildiği olgu idi. Dirsek çıkığından yıl sonra "tesadüfen" değerlendirme olanağı bulduğumuz olgunun ayrı olarak sunulacağını daha önce belirtmiştik. Elde ettiğimiz takip süresi ortalama ve dirsek hareketleri ile ilgili rakamları etkileyeceğinden dolayı bu olgu çalışmaya ayrı olarak alındı. Erişkinde ek bir kırıkla birlikte olan dirsek çıkığının geç dönemdeki prognozu hakkında bir fikir verebileceği düşünülerek, olgu sunulmaya değer görüldü. Hastanın yaralanma anındaki yaşı 6 idi. Posterolateral dirsek çıkığına ek olarak dış kandil k ı rığ ı vardı. Genel anestezi altı nda kapalı redüksiyonu takiben 2S gün süreyle alçılı tespit uygulanmıştı. Son kontrolde istirahat ağrısı dışında Tablo 2'deki yakınmaların tümü vardı. Fizik muayenede ekstansiyon, fleksiyon, pronasyon, supinasyon kısıtl ı lıkları s ı rasıyla 20, 0, 0 ve 20 idi. instabilite ve nörovasküler sekel yoktu. Grafide medial ve lateral periartiküler kalsifikasyon ve ileri derecede artrozu vard ı. Pür posterolateral çıkık 6

4 H. Pınar ve ark. olan diğer dirseğinden ise yaralanmadan 9 ay sonna hiçbir yakınması yoktu. Buna karşılık 0 ekstansiyon, 0 fleksiyon kısıtlılığı vardı. Bu dirsekte radyolojik olarak da herhangi bir bulgu yoktu. Tartışma Dirsek Çı kı ğı bu eklemin yaralanmalarının % - 28'ini oluşturmaktadır (0). Çocuklarda 0 yaşın altında humerus suprakondiler kırıkları en sık görülen dirsek yaralanması iken, fizisin kapanmaya başladığı 3- yaşları dirsek çıkıklarının ön plana çıktığı dönemdir (). Dirsek eklemi, omuz ve el parmak eklemlerinden sonra en sık çıkığa maruz kalan eklemdir (3). Wadsworth'a göre (3) dirsek çıkığı tüm çıkıkların % 20'sini oluşturur ve en sık -2 yaşları arasında görülür. Serimizde ise 0 yaşın altında hasta yoktu ve hastaların çoğu 0-2 yaş arasında idi. Ayrıca 0- gularımızın yarısından fazlasının (/26) 8 yaşın üzerinde olması dikkat çekiciydi. Dirsek çıkığı ile birlikte kırıkların da olması mutaddır. En sık görülen kırık medial epikondilin avulsiyon kırığıdır. Ayrıca proksimal radius kırıkları, koronoid Çlkıntı k ı rıkları, daha seyrek olarak da olekranon, troklea ve dış kondil kırıkları da olabilir. Serimizde medial epikondil kırığı olguların % 23'ünde vardı. Kırıkla komplike dirsek çıkıkları % 3 gibi azımsanmayacak bir orandaydı. - Dirsek çıkığı genellikle anestezisiz redükte edilebilir. Redüksiyondan sonra nötral pozisyonda ve dirsek 90 fleksiyonda kısa süreli bir immobilizasyon önerilir. Konservatif tedaviyi önerenler (3, 8, 0,, 3,) yanında bağların primer tamirinin gerektiğini öne sürenler de vardır (, ). Klasik olarak immobilizasyon süresi üç hafta olarak kabul edilmesine rağmen bu konu tartışılmalıdır. Uzun süreli immobilizasyon yapışıklıklara, fibrozis ve kontraktürlere yol açarak hareket kısıtl ılı ğ ın a neden olmaktadır (, 2, ). Dirseğin 90 fleksiyonda uzun süreli immobilizasyonu kapsülün ön kısmının kısalmasına ve fibrozisine neden olur. Daha sonra kapsül diğer periartiküler dokulara yapışır. Medial kollateral bağın ön lifleri kısalarak ekstansiyon kısıtlılığına katkıda bulunabilir. Çıkık esnasında kolayca zedelenebilen brakialis adelesinin de nedbeleşmeye eğilimi fazladır. immobilizasyon uzun sürerse eklemin periferik kısımlarında doku proliferasyonu ile eklemiçi yapı şık Iıklar gelişir ve bu olay sertliğin artmasıyla sonuçl an ır. Protzman () tespit süresi arttıkça fleksiyon kontraktürünün arttığını gözleyerek komplike olmayan çıkıklarda - günlük bir tespit süresi önermiştir. Green ve McCoy (6) ve Mehlhoff ve ark. (0) da hafta veya daha fazla süren tespitlerin ileri derecede fleksiyon kontraktürlerine yol açtığını dikkat çekmişlerdir. Mehlhoff ve ark.'nın serisinde (0) en iyi sonuçlar iki haftadan az tespit edilen olgularda alınmıştır. Bu otörler ağrı geçer geçmez aktif fleksiyona, 2 haftadan önce de serbest fleksiyon ve ekstansiyona baş Ianmasını önermektedirler. Johansson ve ark. () da 3 olguda hemen erken harekete başlamışlardır. Glisson () kendi dirsek çıkığında hemen aktif harekete başlayarak 6 haftada tam hareketi kazandıktan sonra aynı şekilde tedavi ettiği dört hastadan da benzer sonuçlar almıştır. Joseffsson ve ark. (9) da genel anestezi altında stabilolan dirseklerde bir hafta, semifleksiyonda kolayca redisloke olan olgularda 2-3 hafta tespiti önerirler. Olgularımızdak i yüksek hareket kısı tl ı l ığı oranı yukarıda sözüedilen kıyaslamalı çalışmalardaki 3 hafta veya daha uzun süreli taspit edilen olgularla benzerlik göstermektedir. Kısa süreli tespitlerle alınan sonuçlar olgularımızdan aldığımız sonuçlardan daha iyidir. Bu nedenle son literatürde önerildiği gibi 3 hafta yerine -2 haftalık tespitin daha doğru o l duğuna inanıyoruz. Dirsek çıkığından sonra en sık görülen problem ekstansiyon kısıtlıl ı ğıdır (3, 8). Serimizde ise ekstansiyon kısıtlılığı % 0 gibi yüksek oranda olmakla birlikte fleksiyon kısıtlılığı daha s ı kdı (% 8). Hastalar genellikle hafif ekstansiyon kısıtlılıklarının farkına varmazlar (8) ve kısıtlılık 30 o 'den fazla olmadığı sürece fonksiyonel sonuç iyi olarak kabul edilir (3). Seri mizde dirseğini tam açamamaktan yakı nan hastada ekstansiyon kısıtlılığının ve üzerinde olması nedeniyle bu görüşe katılmıyoruz. 'nin altında olan ekstansiyon kısıtlılık l arı hafif olarak tanımlanmaııdır. Yine subjektif ve objektif sonuçların karşılaştırılması sonucunda 20 ve daha fazla olan fleksiyon kısıtl ıl ıklarının yakınmaya yol açtığını gördük. Bu şekilde fleksiyon kısıtlılığı daha sık görülmesine rağmen, fonksiyonel bozukluk yaratan ekstansiyon kısıtlılığının daha sık bir sekel olduğu sonucuna vardık. Dirsek çıkığının prognozunun çocuklarda erişkinlerden daha iyi olduğunu gördük. Hareket kısıtlılığı oranı heriki grupta da benzer olmakta birlikte erişkin lerde kısıtlılık daha ileri derecelerdeydi. Yine subjektif yakınmalar da erişkinlerde daha fazla idi. Literatürde ise bu konunun fazla araştır ı lmadığını gördük. Joseffsson ve ark.'nın (8) da vard ı kları sonuç benzerdi. Çıkığa eşlik eden kırıkların prognozu ne yönde etkilediğine dair detaylı bir çalışma yoktur. Genelde kı rı kı arı n prognozu kötü yönde etkilediği kabul edilmektedir (3). Kırıklı olgu sayımız yeterli olmamakla beraber bu olgularda prognozun çoğunlukla daha kötü olduğunu gördük. Konservatif ve cerrahi tedavinin kıyaslandığı tek prospektif ve randomize çalışma Joseffsson ve ark.'na aittir (9). Bu çalışma ile otörler cerrahi tedavinin bir üstünlüğü o l madığını göstermişlerdir. Myozitis ossifikansın en tipik yerleşme yerlerinden biri dirsek olup, dirsek çıkığının iyi bil inen bir komplikasyonudur. Daima brakialis adelesinin geniş hasarına bağlıdır. Epikondiler bölgelerdeki komplikasyonlardan ayırtedilmelidir. Dirsek çıkığından sonra kalsifikasyonlar mutad olup % 60 (), hatta % 6'ya (8) varan oranlarda bildirilmektedir. Serimizde de % 38 gibi yüksek sayılabilecek bir oranda idi. Bu kalsifikasyonların dirsek fonksiyonlarında kötüleşmeye neden olmadıklarını gözledik. Bu nedenle Protzman ve ark. 'nın () belirttikleri gibi radyolojik bulguların klinik önemleri olmadığı kanıs ı ndayız. Joseffsson ve ark. (8) ise bunların genellikle e~stansiyon kaybı ile birlikte olduklarını belirtmişlerdir. Öte yandan myozitis ossifikans genellikle hareket kısıtlılığına yol açmaktadır (3, 8, 3, ). Serimizde de myozitis ossi fikans gelişen tüm olgularda hem fleksiyon, hem eks-

5 Dirsek çıkıklarının kon. tedavi sonuçları tansiyon kısıtlılığı vardı. Kırıklı 9 olgunun sadece birinde myozitis ossifikans gelişmesi, diğer olgunun tümünde pür dirsek çıkığı olması eşlik eden lezyonların myozitis ossifikans riskini arttırmadığını düşündürdü. Thompson ve Garcia (2) ise pür çıkıklarında myozitis ossifikans insidensinin % 3 olmasına karşılık kırıklı olgularda % 8 olduğunu belirtmişlerdir. Myozitis ossifikans (MO) riskini arttıran faktörler şunlardır: redüksiyonun geç yapılması, redüksiyon sırasında dirseğin hiper-ekstansiyona zorlanması, zorlu aktif fizik tedavi, masaj, pasif zorlayıcı egzersizler, Çlkıktan birkaç gün sonra yapılan cerrahi girişimler. MO insidensi genelde % 2- olarak bildirilmektedir (0, ). Kini () ise serisindeki tüm olguların başvurudan önce sınıkçılara gittiklerine dikkat çekerek MO oranının % 3 olduğunu bildirmiştir. Serimizdeki % 9'uk oran genelde bildirilen rakamlardan yüksektir fakat olgudan 3'ünde yukarıda sayılan faktörlerin var olduğunu belirtmekte yarar vardır. Konservatif tedavi edilen dirsek çıkıklarının prognozunun genelde iyi olduğu kabul edilmektedir (3, 8, 9,, ). Mehlholf ve ark. (0) da bu görüşü paylaşmakla beraber hastalarının % 60'lnda çeşitli semptomlar olduğuna dikkat çekmektedirier.. Hastalarının % 'inde 30 derecenin üzerinde fleksiyon kontraktürü, % 'inde rezidüel ağrı yakınmaları olduğunu bildirmişlerdir. Aynı şekilde Joseffsson ve ark. 'nın serilerinde de (8) 2 yıl gibi uzun bir süre sonunda olguların % 8'inde rezidüel yakınmalar olduğu bildirilmiştir. Biz de prognoz konusunda dikkatli olmak gerektiği kanısınday ı z, çünkü olgularımızın % 62'sinde en az bir yakınma vardı. 30 ve üzerinde fleksiyon kontraktürü oranı % 8, ve üzerinde fleksiyon kontraktürü oranı % 2 idi. Hastaların % 9'unda efor ile ağrı oluyordu. Geç dönemdeki prognoz konusunda Joselfsson ve ark.'nın (8) ortalama 2 yıl takip süreli çalışmaları önemlidir. Otörler belirgin radyolojik bulgulara rağmen ciddi bir osteoartroz gösterememişlerdir. yıl takip süresi olan olgumuz iyimser olmamızı engellemekle beraber bu konuda kesin bir yargıya varmamız olanaks ı zdır. Bu olgumuz pür dirsek çıkığı değildir. Bu çalışmada, dirsek çıkığının tedavisi kolay ve prognozu genelde iyi olmakla birlikte hastaların yaklaşık 2/3'ünde rezidüel yakınmalara yol açtığı, ve bu nedenle benign bir yaralanma olarak kabul edilmemesi gerektiği sonucuna varıldı. Kaynaklar. Akeson, W. H.: An experimental study of joint stiftness. J. Bone Joint Surg. 3 A: , Dehne, E., Torp, R. P.: Treatment of Joint injuries by immediate mobilization. Based upon the spinal adaptatian co nce pt. elin. Orthop. : Delee, J. C., Green. D. p" Wikins, K. E.: Fractures and dislocations of the elbow. Ch. 9 in "Fractures in Adults", 2nd. edition. Ed. C. A. Rockwood and David Green. pp: J. B. Lip pincott CO Düring. M., Müller, W., Rüedi, T. P., Gauer, E. F.: Th e operative treatment of elbow dislocation in the adult. J. Bone Joint Surg. 6-A: 239 2, 99.. Enneking, W. F., Horowitz, M.: The intraarticu lar effacts of immobilization on the human knee. J. Bone Joint Surg , Green, D. P., McCoy, H.: Turnbuckle orthotic correction of elbow flexion contractures after acute injuries. J. Bone Joint Surg. 6 A: , 99.. Johansson, O.: Capsular and ligament injuries of the elbow joint. A clinical arthrographic study. Acta Ch ir. Scandinavica, Supplementum 28, pp: -, Joseffssorı, P. O., Johneli, O." Gentz. C. F.: Long-term sequelae of simple dislocation of the elbow. J. Bone Joint Surg. 66-A: , Joseffsson, P. O., Genız, C. F.. Johneli, O.. Wendeberg, B.: Surgical versus nonsurgical treatment of ligamentous injuries foı lowing dislocation of the elbow joint. J. Bone Joint Surg. 69-A: , Mehlhoff, T. L., Noble, P. G., Bennetl, J. B.. Tullos, H. S.: Simple dislocation of the elbow in the adult. J. Bone Joint Surg. 0-A: 2-29,988.. Protzman, R. R.: Disiocation of the elbow joint. J. Bone Joint Surg. 60 A: 39, Thompson, H. C., Garcia, A.: Myositis ossificans : Aftermat!ı of elbow injuries. Clin. Orthop. 0: Wadsworth, T. G.: Aduıt Irauma. Ch. 6 in "The Elbow".. ed. Ed. T. G. Wadsworth. pp: , Churchill Livingstone, Wilkins, K. E.: Fractures and dislocations of the elbow region. Ch. 6 in "Fractures in Children". Ed. C. A. Rockwood, K. E. Wilkins. R. E. King. pp: 363-6, J. B. Lippincotl Co Yazışma adresi Op. Dr. Halit Pınar Dokuz Eylül Üniv. Tıp Fak. Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalı 330 inciraltı, izmir, Türkiye