RTE nin, Anayasa Paketi ne Sakladığı Gizli Gündemi

Transkript

1

2 RTE nin, Anayasa Paketi ne Sakladığı Gizli Gündemi

3 RTE nin, Anayasa Paketi ne Sakladığı Gizli Gündemi Prof.Dr. Necdet Basa DEMOKRAT PARTİ Yayınları

4 RTE nin, Anayasa Paketi ne Sakladığı Gizli Gündemi Yazan Prof.Dr. Necdet Basa Hazırlayan Demokrat Parti Demokratik Kitle Örgütleri, Meslek Kuruluşları ve İnsan Hakları Uygulamaları Başkanlığı Yayınlayan Demokrat Parti Basın ve Propaganda Başkanlığı Adres Demokrat Parti Genel Merkezi Akay Caddesi No:16 Kızılay/Ankara Tel: Faks: web: Bilgisayar Uygulama Özlem Aksüt Çakır Kapak Tasarım Süleyman Perol 1. Baskı Ağustos Baskı Ağustos 2010 Baskı Binay Matbaacılık / İstanbul Tel: binay1000@yahoo.com

5 İÇİNDEKİLER 1. Bölüm / Referandumda Niçin Hayır Diyoruz 9 Türkiye, Güçler Ayrılığı ndan Güçler Birliği ne Kaydırılıyor Anayasa metni, bu haliyle halkoyuna sunulamaz 10 Anayasa Paketi, AKP dayatmasıdır 12 Anayasa Mahkemesi, göstermelik düzeltme yaptı 16 AYM, gerekçesi hazır olmayan bir karar açıkladı 18 Bu anayasa, siyasilerin yarınları için hazırlandı 22 Siyasetin girdiği mahkemeden, adalet kaçar 25 Siyasi iktidar, HSYK ya hâkim olmak istiyor Bölüm / AKP Anayasa Paketi nin Değerlendirilmesi 31 AKP, Dün ile Bugünü Kavga Ettirmek İstiyor AKP nin tek amacı, AYM ve HSYK yı ele geçirmek 32 Kutsal savunma hakkı zedeleniyor 36 Toplu Sözleşme için de tuzaklar kurdular 41 İşçinin hak aramasına sınırlama getiriliyor 42 Partisi kapatılan milletvekili görevi sürdürecek 44 Ordu mensuplarına da gözdağı veriliyor 46 Hukuk devleti, savunmasız hale getiriliyor 48 Yüce Divan kararlarına temyiz, yine unutuldu 50 Yargıya, Adalet Bakanı hükmedecek Bölüm / Yeter! Söz Milletindir Denilecek Gün Eylül 2010 Referandumu Türkiye İçin Dönüm Noktası Hak aramak, tehlikeye girecek Eylül de Nelere Hayır? Eylül Referandumunda Evet Derseniz Bölüm / DP nin Anayasa Taslak Metni 79 Yüce Divan Yetkisinin Yargıtay a Verilmesini Öngörüyoruz

6 1. Bölüm Referandumda Niçin Hayır Diyoruz Türkiye, Güçler Ayrılığı ndan Güçler Birliği ne Kaydırılıyor Türkiye Cumhuriyeti, Anayasa nın 2. maddesinde ifadesini bulan ve hukukun üstünlüğü temelli bir çatı altında örgütlenmiş olan demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir. Hukuk devletinin olmazsa olmazı, yürütmenin eylem ve işlemlerinin yargı denetimine tabi olmasıdır. Yargının olmazsa olmaz ı da, mahkemelerin tam anlamı ile bağımsızlığı ve tarafsızlığı dır. Bağımsız yargının olmadığı bir yerde, hukuk devletinden ya da hukukun üstünlüğünden söz etmek mümkün değildir. Hukukun üstünlüğü derken kastedilen, sadece yasaların üstünlüğü değil, hukukçular ya da yargıçlar devleti hiç değildir. Kastedilen, hukuka saygı ve bağlılık tır. Üstünlük, demokratik hukuk devleti çerçevesinde, anayasa ve yasalardadır. Bugün Türkiye de, hukuk devletinin tüm kurum ve kuralları ile geçerli olduğunu, uygulamaların tümüyle yasalara uygun olduğunu söylemek, maalesef çok zordur. Herkes hukukun üstünlüğüne saygılı olmalıdır derken, ülkemizde adeta bir üstünlerin hukuku nun oluşturulmak istendiğine ilişkin haklı kuşkular ve endişeler vardır. Siyasi bir bunalımın tüm işaretlerini taşıyan bu istenmeyen duruma, demokrasiyi tehdit boyutlarına ulaşmış olan kurumlar arasında mevcut yıkıcı kavganın da dahil edilmesi halinde, kısaca devlet krizi ne dönüşme eğilimi gösteren demokrasi veya rejim krizi teşhisi koymak, giderek kaçınılmaz hale gelmektedir. Türkiye, çok engebeli geçiş dönemleri yaşamıştır. Genel bir

7 10 demokrasi sorunumuzun olduğu da doğrudur; ama, geleceğe yönelik tehdit, hiç bu kadar vahim boyutlara ulaşmamıştır. Hem devlet içindeki çeşitli kurumlar, hem de kurumlar içindeki gruplar karşı karşıya. Kıran kırana, yok edici bir mücadele sürmektedir. Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ni cebir ve şiddet ile yıkmaya teşebbüs etmek, cebren ıskat (devirme) ve anayasal düzene karşı eyleme girişmek gibi vahim suçlamalar, adeta sıradanlaşmıştır. Temel değerler konusunda ciddi olarak ayrıştırılıyoruz. Kim olduğumuz sorusuna ortak cevap vermede zorlanır olduk. Kurucu felsefe ile çatışıp, temel değerlerini ayaklar altında çiğneyen, dinin istismarı veya siyasallaştırılmasının da etkisi ile ortak paydalar üzerinde uzlaşamayan toplumların geleceklerinin karanlık olacağını bir türlü görmek istemiyoruz, göremiyoruz. Bu tür toplumların her türlü provokasyona açık hale gelerek, dahili ve harici bedhahların saldırılarına maruz kalacaklarını hesaplayamıyoruz. Anayasa metni, bu haliyle halkoyuna sunulamaz Son yıllarda artan biçimde, 87 yıllık cumhuriyetimize meydan okuma var, cumhuriyetle hesaplaşma arzu ve teşebbüsü var. Ve en vahimi ve üzücü olanı, kalplerde nefret birikiyor. Türkiye Cumhuriyeti, belki ilk defa bekaa sorunu ile karşı karşıyadır. Varılan nokta şudur: * Parti disiplini adı altında lider sultası na teslim olduğu için denetleme görevini yerine getiremeyen bir meclis ve işlemeyen parlamenter demokrasimiz * Alenen çiğnenen yasaları ile kanayan, yaralı bir demokrasi * Her an dinlenme paranoyası, korku ve güvensizliğin hâkim olduğu tepkisiz bir toplum * Ve bir tarafta yargı reformu yaptığını iddia eden AKP

8 11 iktidarı, diğer tarafta ise, zaman aşımı nedeniyle her yıl işlemden kaldırılan 400 bin dosya * Vatandaşı ile davalı olmak hususunda dünya şampiyonu bir Devlet * Siyaset dışı müdahalelerin de etkisiyle giderek derinleşen siyasal ve toplumsal kutuplaşma ve kurumlar arası çatışma * Yönetemeyen demokrasi ve adalet üretemeyen yargı * Yasama ve yürütmenin tek elde toplandığı, yargıya da hâkim olma çabalarının ön plana çıktığı, başta medya olmak üzere hiçbir muhalif-baskı grubuna tahammül gösterilmeyen bir tek adam hakimiyeti Yasamaya hakim olup, reform çığlıkları arasında, zaten yürütmenin kıskacındaki yargıyı da denetimi altına almak istediği aşikar olan bir yürütme... Yargı, ordu ve üniversiteler ile yandaş olmayan medya ve sendikalar başta olmak üzere, sivil toplum örgütleri, iş dünyasının önemli temsilcileri ve tüm muhaliflere adeta savaş açmış bir AKP iktidarı Kısacası, modernleşme-demokratikleşme avazeleri arasında sinsice altyapısı oluşturulan bir sivil vesayet tehlikesi ile karşı, karşıyayız. İşte böyle bir ortamda, AKP tarafından hazırlanarak TBMM ne sunulan tarih ve 5982 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası nın Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, tarih ve sayılı Resmi Gazete de halkoyuna sunulmak üzere yayımlanmıştır. Kararları kesin hüküm niteliğini taşıyan bir idari kurul olan Yüksek Seçim Kurulu da, tarih ve 2010/317 sayılı kararı ile halkoylamasının Pazar günü yapılmasını kararlaştırmıştır. Oysa, bize göre, Anayasa Mahkemesi nin, kendini kanun koyucu yerine koyarak verdiği kısmi iptal kararı ile halkoylamasına sunulacak metinde değişiklik yapması, yetki aşımı dır ve adeta yeni bir Anayasa Değişiklik Kanunu denilebilecek yeni metin, hiçbir şekilde milli iradeyi yansıtıyor addedilemez ve bu nedenle de halkoylamasına sunulamaz niteliktedir.

9 12 Anayasa Paketi, AKP dayatmasıdır İncelenmesinden de açıkça görülebileceği gibi, birbiri ile ilişkisi olmayan konuları içeren, yani gelişmiş demokratik ülke anayasalarında çok önem verilen iç tutarlılık tan yoksun olan bu anayasal düzenlemede, daha ileri bir demokrasiye katkısı sınırlı, ancak çoğunluğun destekleyeceği varsayılan çocuk hakları, kadınlara pozitif ayrımcılık, özel hayatın gizliliği gibi birkaç madde dışında, AKP nin, hukuk devleti ilkelerini hiçe sayma pahasına yargıyı ele geçirmek ve iktidarın kaybedilmesi halinde muhtemel yargılanma tehlikesine karşı önlem almak isteği ön plana çıkmaktadır. Bu nedenle de, tartışmalar, yargı bağımsızlığı, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu (HSYK) ile Anayasa Mahkemesi nin (AYM) yeniden yapılandırılması odaklı olarak sürdürülmektedir. Anayasaların, toplumsal mutabakat metinleri olmak özelliği dikkate alınmayıp, uzlaşma ve katılım aranmadan, son şekli bizzat Başbakanın olur una bağlı biçimde hazırlanan bir AKP dayatması ndan ibaret olan bu kanunun ağırlıklı hedefinin, yargı bağımsızlığının ortadan kaldırılması ve yüksek yargı organlarının ele geçirilmesi olarak belirginleşmesi, hukuk devleti ilke ve uygulamaları açısından fevkalade vahimdir. Hal böyle iken, TBMM üyesi toplam 111 milletvekilinin (CHP ve diğer üyeler), yukarıda sözü edilen tarih ve 5982 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası nın Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun un bazı maddelerinin iptali ve yürütmenin durdurulması talebiyle tarihinde Anayasa Mahkemesi ne yaptıkları başvuru sonuçlanmıştır. Anayasa Mahkemesi nin, tarihinde gerekçesiz olarak açıklanan 2010/49 esas no.lu kararında, AYM ile HSYK nun yeniden yapılandırılmasına ilişkin, tartışma konusu maddelerden, esası değiştirmeyen birkaç kelime çıkarılarak adına kısmi iptal denmiş ve diğer talepler reddedilmiştir. (Gerekçeli karar, 1 Ağustos 2010 tarihli Resmi Gazete nin sayılı mükerrer nüshasında yayımlanmıştır). Gerçekten, AYM, Anayasa Değişikliği ni esastan görüşmesine rağmen, beklentilerin aksine, özellikle AKP nin çok önem verdiği, yüksek mahkemeyi hakimiyetleri altına almak ve HSYK nun yapısını değiştirerek yüksek yargıyı ele geçirmek amacına yöne-

10 13 lik olarak hazırlanan iki maddenin özüne dokunmaksızın kısmi iptal ile yetinmiş ve referandum yolunu açmıştır. AYM nin, hukuk devletinin temelini çatırdatacak tehlikelere yol açabilecek bu kararı, AKP yandaşlarınca demokrasi ve özgürlükler adına 12 Eylül Darbe Anayasası ndan kurtuluşun önemli bir merhalesi olarak takdim edilerek, yargı reformu ve yargının demokratikleştirilmesi olarak nitelendirilmektedir. Hukuk devletinin önüne koskoca bir kaya kondu Öncelikle belirtelim ki, yargının demokratikleşmesinin temel ölçütü, yasama ve yürütme karşısındaki pozisyonu ile etkili denetleme imkan ve araçlarına sahip oluşudur. Oysa, yapılan yeni düzenlemede, AYM, oluşumu itibariyle iktidara bağımlı hale getirilmek istenmektedir. HSYK nun bağımsızlığından söz etmek ise, mümkün değildir. Yargının demokratikleşmesinden söz edenler, öncelikle Adalet Bakanı ile müsteşarını HSYK ndan çıkarmalıdırlar. Yeni düzenlemede durum tam tersinedir. Adalet Bakanı ile müsteşarının HSYK ndan çıkarılmaları bir yana, etkileri daha da artırılmaktadır. Bu karar, bizzat Başbakan tarafından amaç ve hedefe uygun bulunurken, Başbakan Yardımcısı Cemil Çiçek, kararı fevkalade olumlu olarak nitelendirmiştir. AKP li Adalet Bakanı ve yandaş medya başta olmak üzere, bir çok AKP yetkilisi, AYM ye yönelik yetki aşımı gibi göstermelik bazı eleştirilere rağmen, genelde memnuniyetlerini saklamamışlardır. İçişleri Bakanı ise, bu karardan ve kabulü halinde referandumdan sonra oluşacak bir başka Türkiye den söz etmek suretiyle bir bakıma saklı tutmaya çalıştıkları gerçek niyetleri ni ortaya koymuştur. Yüksek yargı temsilcileri ise, endişelerini ve hayal kırıklıklarını açıkça ifade etmişlerdir. Yargıtay Başkanı, iptal beklediğini söylerken, YARSAV Başkanı, hukuk devletinin önüne koskoca bir kaya konulmuştur. Anayasa Değişikliği Paketi, demokratik hukuk devletinin özünü yok etmeye yol açacaktır demiştir. AB yetkilileri ise, sık karşılaştığımız çifte standartlarını burada da tekrarlamışlar ve evet oyu çağrısı yapmalarından başka, ufak değişikliklerle de olsa, paketin AYM nden geçmesini olumlu bulduklarını belirterek, referandum sonucunun da Kasım ayı ilerleme raporuna yansıyacağını ifadeyle AKP ye destek vermek

11 14 istemişlerdir. Sadece, Türkiye-Avrupa Parlamentosu Karma Komisyonu Eşbaşkanı Helene Flautre, Adalet Bakanı ve Müsteşarının HSYK na üye olmalarının kuvvetler ayrılığı ilkesini zedeleyeceğini söylemiştir. Anayasa Mahkemesi ne yapmıştır? Anayasa Mahkemesi AKP Paketi ni iki bakımdan ele alarak incelemiştir: 1- Bu değişiklik şekil şartlarına uygun olarak yapılmış mıdır? Bu noktada AYM, değişiklikte şekil şartlarına aykırılık olmadığına karar vermiştir. 2- Bu pakette, Anayasa nın değiştirilemez, değiştirilmesi teklif dahi edilemez maddelerinde, değişiklik sonucunu doğuracak hususlar var mıdır? Bu noktada da, AYM, yargıya siyasi müdahalenin yolunu açan değişikliğin özüne dokunmayarak, AYM ve HSYK na seçilecek üyelerin seçim şekline ilişkin değişikliklerle seçim yöntemini iptal ile yetinmiştir. Bir başka ifadeyle AYM, siyasetçinin yargıya müdahalesini, kuvvetler ayrılığı ile hukuk devleti ilkesi ne aykırı bulmamış, sadece bunun yönteminin değiştirilmesini istemekle yetinmiştir. AYM, ayrıca, tartışma ve eleştiri konusu olan esastan denetim, referandumdan önce iptal davası ve yürütmeyi durdurma gibi hususları da, bu son kararı ile açıklığa kavuşturmuştur. Şöyle ki: * AYM, Anayasa nın, AYM, Anayasa değişikliklerini sadece şekil yönünden inceler ve denetler hükmünü içeren, şekil şartını da, teklif ve oylama çoğunluğu ile ivedilikle görüşme yasağı şeklinde sınırlı tutan 148. Maddesi nin amir hükmüne rağmen, yorum yetkisini kullanarak, daha önce türban davası nda da olduğu gibi, 4. Madde de öngörülen, ilk üç maddenin değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif dahi edilemez hükmünü bir şekil şartı sayarak, şekilden içeriğe girmiş ve esastan denetleme yapmıştır. * AYM, referandumdan önce iptal davası açılamayacağı şeklindeki tartışmayı da, CHP nin iptal başvurusunu kabul etmek suretiyle ve daha önce Cumhurbaşkanı nın halkoyuyla seçilmesine

12 15 ilişkin Anayasa değişikliği ile ilgili 5 Temmuz 2007 gün ve 2007/68 sayılı kararında da olduğu gibi, kanunlaşma sürecinin referandumdan önce, Resmi Gazete de yayımla birlikte tamamlandığı varsayımından hareketle referandumdan önce yapılan başvuru kabul edilir ve incelenir demek suretiyle sona erdirmiştir. Bir başka ifadeyle AYM, Anayasa değişikliklerinin sadece şekil bakımından incelenmesini öngören 148. Maddenin, Anayasa nın değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif dahi edilemez nitelikteki ilk dört maddesi dışındaki maddeler için geçerli olduğunu değerlendirmekte ve uygulamalarını da bizzat kendi yerleşik içtihatlarına uygun olarak sürdürmektedir. * AYM, yasal dayanağı olmamasına rağmen, yorum yetkisini kullanarak, telafisi imkansız sonuçlar doğması ihtimal ve tehlikesine karşı, 1970 li yıllardan itibaren yürütmenin durdurulması kararı verebilmektedir. Aslında AYM, yürütmenin durdurulması talebini oybirliği ile reddedip, sadece Kanun un, 16. Maddesinin 4. Fıkrası ile 22. Maddesinin 3. Fıkrasında yer alan birkaç cümle ile amaç bütünlüğü açısından belirleyici olmayan diğer bazı ibarelerin kısmi olarak iptal edilmesine ilişkin kararı sonucu, AYM ve HSYK nun yapısını değiştiren diğer maddelere geçit vermiştir. AKP li üyeler, göstere göstere evet oyu verdi tarihinde Başkan Haşim Kılıç tarafından gerekçesiz olarak açıklanan 2010/49 esas no.lu AYM Kararı nın açılımı kısaca şöyledir: * TBMM nin 111 üyesinin imzalarıyla ve açık oy kullanıldığı iddiasıyla ileri sürülen Anayasa Paketi nin şekil yönünden iptali istemi, oybirliği ile reddedilmiştir. Oysa bazı AKP li üyeler, oylarını aleni bir şekilde, adeta göstererek kullanmışlar, hatta, evet oyu verdiklerinin kanıtı olarak artan iki fişi AKP gurup yöneticilerine teslim etmişlerdir. Yani, 72 milyonun gördüğünü, AYM her nasılsa görememiştir. Ayrıca, AKP Anayasa Paketi ni şekil açısından denetleyen AYM, anılan 5982 sayılı kanunu, stok imza yoluyla teklif görünümü verilmiş bir kanun tasarısı olarak önerildiği gerekçesiyle Anayasa nın 175. Maddesine göre iptal etmesi gerekmekteydi.

13 16 Kaldı ki, oylama sürecinde, Anayasa nın 175. Maddesine açıkça aykırılık teşkil edecek şekilde AKP nin üç kez grup toplantısı yapması ve bu esnada Başbakan ın ya tarih yazarsınız, yada tarih olursunuz sözleriyle Paketi sahiplenmesi de, AYM tarafından değerlendirilmeye değer bulunmamıştır. Benzer şekilde, Anayasa nın 175. Maddesine göre, anayasanın değiştirilmesi hakkındaki teklifler, Genel Kurul da iki defa görüşülür. Oysa, birinci görüşmesi, TBMM İçtüzüğü nün 81. Maddesine uygun olarak yapılmış olan bu Paket in ikinci görüşmesi, sadece maddeler üzerinde verilmiş değişiklik önergeleri ile sınırlandırılmış ve siyasi parti gruplarına maddeler üzerinde söz verilmemiştir. Böylece, sözü edilen 175. Maddenin 1. Fıkrası anlamında bir ikinci görüşme yapılmamıştır. Paket in tümünü ilgilendiren bu anayasal ihlali de her nedense görememiş ve iptal kararı vermesi gerekirken, tam tersini yapmıştır. * Yüksek Mahkeme, yaptığı esastan inceleme ve denetim sonucu, hukuk devleti ilkesine aykırılık iddiasını oy çokluğuyla kabul ederek, Anayasa Paketi nde yer alan ve Anayasa mızın 4. Maddesinde öngörülen teklif edilemezlik yasağı kapsamında olduğu iddia edilen 8., 14., 16., 22. ve 26. Maddelerin incelenmesine karar vermiştir. Burada önemli olan husus, AYM nin, Anayasa değişikliklerine ilişkin başvurularda, itirazın, değiştirilemez nitelikteki maddeler açısından da incelenebileceğine karar vermiş olmasıdır. Burada dikkatlere sunulması gerekli husus şudur: Anayasa Mahkemesi, göstermelik düzeltme yaptı AYM nin 17 üyesinden en az 10 unun siyasi iktidar yandaşlarından oluşmasının güvence altına alınmasına uygun düzenlemeler içeren Anayasa Paketi nin ilgili hükümleri ile AYM nin üye sayısını 11 den 17 ye, HSYK nun üye sayısını ise, 7 den 22 ye çıkaran maddeleri hukuk devleti ilkelerine uygun bulunurken, bu üyelerin aday gösterilmelerinde uygulanan oylama usulü, aynı hukuk devleti ilkesine aykırı bulunmuştur. AYM nin bu kararı, bir hukuk garabetidir ve mutlaka sorgulanmalıdır. * Benzer şekilde, Adalet Bakanı ve müsteşarının HSYK na başkan ve tabii üye olmalarını hukuk devleti ilkesine uygun bulan

14 17 AYM nin, neden sadece oylama usulleri nin aynı ilkeye uygun olmadığını da, geçerli ve kabul edilebilir gerekçelerle açıklaması, önem arzetmektedir. AYM nin yaptığı ve esas hedef dikkate alındığında önemsiz sayılabilecek küçük, göstermelik düzeltmeler; * AYM ne üye gönderecek olan Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi, Sayıştay, YÖK ve Baro Başkanlarının, yapacakları seçimlerde uygulanması öngörülen her üyenin tek adaya oy vermesi usulünün iptali; * Yargıtay, Danıştay, Adalet Akademisi ile Adli ve İdari Yargı hakim ve savcılarının HSYK na üye seçimlerinde sadece bir adaya oy verebilme uygulamasının iptali; ile (Kısaca, AYM ve HSYK na üye adayı olarak Cumhurbaşkanı na sunulacak isimlerin belirlenmesinde izlenecek seçim yöntemi iptal edilmiştir) * Cumhurbaşkanı nın, HSYK na doğrudan atayacağı üyelerin, iktisat ve siyasal bilim dalları ile üst kademe yöneticileri nden olacağına ilişkin ibarenin iptal edilmesiyle sınırlı kalmıştır. Böylece, Cumhurbaşkanı, seçimini, sadece hukuk dallarından öğretim üyeleri ile avukatlar arasından yapabilecektir. (Kısacası, AYM ve HSYK na üye adayı seçiminde uygulanacak esaslara ilişkin iki madde ile Cumhurbaşkanı nın HSYK na doğrudan seçeceği dört üyenin, hukuk dışı alanlardan da seçilebilmesini öngören madde iptal edilmiştir) Burada dikkatlere sunulması gereken ilk husus şudur: AYM nin kararında siyaset var AYM nin kararına göre, AYM ne seçilecek üyelerin büyük bir çoğunluğunun tek bir siyasal gücün takdirine bırakılmış olması, yargıyı siyasallaştırmaz, kuvvetler ayrılığı ve hukuk devleti gibi demokrasinin olmazsa olmaz ilkelerine aykırılık teşkil etmez; Fakat, AYM ne üye seçilecek kişilerden bazılarının hukukçu olmamaları, hukuk devleti ilkesi nin ihlali sayılır. Bu kararda, siyaset vardır. Yöntem ve usul eksikliği vardır. Tutarsızlık vardır. Çelişki vardır... Sadece hukuk çok azdır. Bu hukuk gara-

15 18 beti, dünyada bir başka örneği bulunmayan ve hukukçu olmayan AYM Başkanı mız tarafından önce saygıdeğer şahısları bakımından yeniden değerlendirilmeye muhtaçtır. Diğer husus ise, CHP li ve diğer üyelerle birlikte toplam 111 TBMM üyesi tarafından yapılan itiraz ve iptal başvurusunun gerekçesi, hukuk devleti ilkesinin ihlali veya zaafa uğratılması iken, AYM nin, içinde cumhuriyetin temel niteliklerine aykırılıklar saptadığı bir düzenlemeyi tümüyle iptal etmesi gerekirken, bunu yapmayıp, sınırlı iptallerle yetinmiş olmasıdır. Bir başka ifadeyle AYM, siyasi bir karar vererek, göstermelik olarak ve hiçbir şekilde esasa yönelik olmayan, yani amacı gölgelendirmeyen birkaç ibarenin iptali dışında, tartışılan Anayasa Değişiklik Paketi ni Anayasa ya ve hukuk devleti ilkesine uygun bulmuştur. Böylece, AYM, siyasal iktidarın yargıyı ele geçirmesi yada yargının siyasal iktidarın denetimine girmesinden kaynaklanan tehlike ve kaygının giderilmesi bir yana, aldığı tartışmalı, siyasi karar sonucu, Anayasa Paketi nin Anayasa ya uygun olduğunu tespit etmek suretiyle de, AKP ye çok önemli bir mevzi kazandırmanın yanında, referandumda kullanacağı kesin olan çok değerli bir de koz-argüman vermiştir. Üzerinde önemle durulması gerekli bir diğer husus da şudur: AYM, gerekçesi hazır olmayan bir karar açıkladı Türkiye de ne yazık ki, yargıya güven ve saygının derin yara aldığı, Son AYM sürecinde bir kez daha görülmüştür. Dava sürecinin gizli yürütülmesi gerekirken, her şey alenileştirilmiştir. Bu nedenle de, AYM, üzerindeki yoğun baskılara boyun eğerek, gerekçesi hazır olmadan kararını açıklamak zorunda kalmıştır. Raportörün raporu bile, kimliği ile birlikte daha hazırlık safhasında iken medyada yerini almış ve böylece haklı-haksız, yerli-yersiz bir çok spekülasyona kapı aralanmıştır. Oysa, bir çok AB ülkesinde olduğu gibi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi nde raportörün kimliği de, raporu da gizli tutulur. Esasen ülkemizde de, tüm yüksek yargı organlarında, gündem önceden hazırlanarak üyelere dağıtılır ve görüş oluşturulmasına yetecek süre tanınır. Değerlendirdiğimiz karar sürecinde

16 19 yaşandığı şekliyle özellikle Anayasa gibi hayati önemi haiz konularda emrivaki toplantılar yapılamaz, kararlar da aceleye getirilemez, getirilmemelidir de. Telefonların dinlenmesi nedeniyle toplantıların özel kurye ile üyelere bildirilmesi ise, hukuk adına utanç vesilesidir ve ne yazık ki, son AYM sürecinde yaşanan budur. AYM nin sözü edilen kararı, bir başka yönü ile de, önümüzdeki günlerde tartışma konusu olabilecektir. Şöyle ki: AYM, kısmen iptal kararında, bazı sözcükleri ve cümleleri metinden çıkararak, adeta yeni bir Anayasa Değişiklik Kanunu hazırlamıştır. AYM nin, kendini kanun koyucu yerine koyarak, referanduma sunulacak metinde değişiklik yapması, yetki aşımı dır, milli irade nin çiğnenmesidir ve kuvvetler ayrılığı ilkesine aykırıdır. Öte yandan, AYM nin kararını açıklayan Başkan Haşim Kılıç, iptal edilen ibarelerin, Anayasa nın değiştirilemez maddelerinden olan demokratik hukuk devleti ilkesi ne aykırılık nedeni ve gerekçesiyle iptal edildiğini söylemiştir. Bir başka ifadeyle AYM, incelediği Anayasa Değişiklik Paketi nin bazı bölümlerinde, Anayasa mızın değiştirilemezleri kapsamında olan cumhuriyetin temel niteliklerine aykırı düzenlemeler tespit etmiştir. Böyle bir metnin tümüyle iptali gerekirken, Yüksek Mahkeme, kısmi iptal ile yetinmiştir. Ancak, unutulmamalıdır ki, Anayasa mızın değiştirilemez maddelerini değiştirmeye teşebbüs eden siyasi partilerin kapatılmaları esastır. AYM nin tespiti de bu yönde olduğu için, konu Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı tarafından zorunlu olarak değerlendirilmek durumundadır. Ancak, unutulmamalıdır ki, yeni bir kapatma davası, AKP ye tekrar çok sevdiği mağdurları sergilemek ve mazlumu oynamak imkanı verecek olması nedeniyle istenmeyen bir durum dur. Yukarıda da belirtildiği gibi, ilgililerin, Türkiye nin ihtiyaçlarını gözeten bir mantıkla ve AB normlarını da dikkate alarak hazırladıklarını iddia ettikleri, ancak doğrusu, dayatılan bir AKP düzenlemesi olan söz konusu 5982 sayılı kanun bağlamında en çok tartışılan AYM ve HSYK nun yeni yapılanması şöyle planlanmıştır: Ancak, önce kısaca, mevcut yasal düzenlemeler ve uygulamalar çerçevesinde Türkiye de yargı bağımsız mıdır? sorusuna cevap bulmak, anlamlı olacaktır.

17 20 Türkiye de yargı bağımsız mıdır? Devlet olmanın niteliklerinden olan üç ayrı kuvvetin birbirini sınırlaması ve denetlemesi ile özgürlükler güvence altına alınmakta, demokrasi için uygun ortam sağlanmış olmaktadır. Günümüz demokrasilerinde, özellikle hukukun üstün olduğu parlamenter demokratik sistemlerin ayırıcı özelliği, yasama ve yürütmenin yargı denetimine tabi olmasıdır. Bu nedenledir ki, yargısal faaliyet sonucu ortaya çıkması umulan adalet, devletin temeli olarak nitelendirilmektedir. Hukukun üstünlüğüne bağlı demokratik hukuk devletlerinde, yargı bağımsızlığı ön koşuldur. Bu kabul gereğince de yargıçlar, devletin diğer görevlilerinden daha bağımsız, daha güvenceli bir statüde bulunmaktadırlar Anayasası nın 138, 139 ve 140 ıncı maddeleri, yargı bağımsızlığı konusundaki temel iç hukuk normlarını oluşturmaktadır. 138 inci maddeye göre, hâkimler, görevlerinde bağımsızdırlar; Anayasaya, kanuna ve hukuka uygun olarak, vicdanı kanaatlerine göre hüküm verirler. Hiçbir organ, makam, merci veya kişi, yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve hâkimlere emir ve talimat veremez; genelge gönderemez; tavsiye ve telkinde bulunamaz. Görülmekte olan bir dava hakkında, Yasama Meclisinde, yargı yetkisinin kullanılması ile ilgili soru sorulamaz, görüşme yapılamaz veya herhangi bir beyanda bulunulamaz. Ayrıca, 139 uncu madde gereğince, meslekten çıkarmayı gerektirecek mahkümiyet yada sağlık gibi istisnalar hariç, hâkimler ve savcılar azlolunamaz, kendileri istemedikçe Anayasa da gösterilen yaştan önce emekliye sevkedilemez. Bir mahkemenin veya kadronun kaldırılması sebebiyle de olsa, aylık, ödenek ve diğer özlük haklarından yoksun kılınamaz. Yargı mekanizmasının en etkin bölümlerinden birini teşkil eden ve Anayasanın 159 uncu maddesi uyarınca Yargıtay ve Danıştay üyelerinin seçimi, hâkim ve savcıların atama, nakil, terfi ve disiplin gibi özlük işlemlerinin yerine getirilmesiyle görevlendirilmiş olan Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu, Adalet Bakanının başkanlığında, Yargıtay ve Danıştay Genel Kurullarınca gösterilecek adaylar arasından Cumhurbaşkanı nca seçilecek üyeler ile Adalet Bakanlığı Müsteşarı ndan oluşmaktadır.

18 21 Buna göre; Kurul un Başkanı, Adalet Bakanı dır. Adalet Bakanlığı Müsteşarı Kurul un tabii üyesidir. Kurul un üç asıl ve üç yedek üyesi Yargıtay Genel Kurulunun, iki asıl ve iki yedek üyesi Danıştay Genel Kurulu nun kendi üyeleri arasından, her üyelik için gösterecekleri üçer aday içinden Cumhurbaşkanı nca, dört yıl için seçilir. Süresi biten üyeler yeniden seçilebilirler. Kurul, seçimle gelen asıl üyeleri arasından bir başkanvekili seçer. Böylesi bir oluşumun, yargı bağımsızlığı ile bağdaştırılamayacağı aşikardır. Hâkim ve Savcıların bağımsızlığının, kişilerin hak ve özgürlüklerinin en önemli teminatı olduğu hiçbir zaman unutulmamalıdır. Kaldı ki, yargı bağımsızlığını gerçekleştirememiş toplumların, hukuk dışı yönetimlere, yani zorbalığa boyun eğmeleri de kaçınılmazdır. Siyasi iktidarın kontrolündeki Adalet Bakanlığı nın, hâkim ve savcıların mesleğe girişlerine ilişkin olarak, mülakat uygulaması nın etkin yardımlarıyla sınırsız sayılabilecek bir yetkiye sahip olmasının da yargı bağımsızlığını derinden zedeleyeceği açıktır. Liderler, şimdi de yüksek yargı üyelerini seçecek HSYK nun bağımsızlığı açısından büyük sakıncalar taşıyan önemli bir husus da, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde hizmetin aksamaması için, Adalet Bakanı nın hakim ve savcıları geçici yetki ile görevlendirebilmesidir. Bu yetki, yürütme organı temsilcisi olan Adalet Bakanı tarafından, ne yazık ki, yargı bağımsızlığını zedeler şekilde kullanılabilmektedir. Bu kısa açıklamalar ışığında, kendi başkanını bizzat seçemeyen, gündemini oluşturamayan, yedeğinin olmaması nedeniyle tabii üye olan müsteşarın katılmaması halinde toplanamayan, verdiği kararları izleme olanağından yoksun, kararları gizli ve yargı denetimine kapalı, kendine ait bir bütçesi ve sekreteryası bulunmayan ve en önemlisi, denetimlerinin de Adalet Bakanı na bağlı müfettişlerce yapıldığı HSYK nun, gerçek anlamda bağımsızlığından söz edilemeyeceği, kabul edilecektir. Hal böyle iken ve günümüzde yürütmenin yargıya da hakim olma çabası ve kavgası bir vakıa iken, HSYK ve Anayasa Mahkeme-

19 22 si nin üyelerinden bir kısmını Sayın Cumhurbaşkanı ve TBMM seçsin deniyor. Yani bugünkü şekliyle tüm bu üyeleri Başbakan tayin etsin isteniyor. Başbakan ın ve diğer parti genel başkanlarının tek seçici olarak milletvekillerini seçtiği bir ortamda ve siyasal yapıda, tek seçicinin bir de yüksek yargı üyelerinin seçiminde söz sahibi olmasının adı yargı reformu olamaz. Bunun adı, tüm davaların hem hâkimi, hem savcısı, hem de avukatı olma arzusu dur. Yani yargıyı kendi vesayeti altına alma girişimi dir. Sivil vesayete doğru bir adım daha atmak tır. Zira hâkim ve savcıyı hükümete bağımlı memur yapmak istemenin başka bir adı yoktur. Bir başka ifadeyle, Bizzat Başbakan tarafından seçilen milletvekilleri, yani atanmış milletvekili çoğunluğu, HSYK na veya Anayasa Mahkemesi ne hâkim, savcı seçecek, yani atayacak, bu üyeler de, kanunların Anayasa ya uygunluğunu denetleyecek, gerektiğinde de yüce divan sıfatıyla kendisini atayanı veya atayanları yargılayacak, verdiği idari kararları denetleyecek, bunun da adına yargı reformu denecek! Denemez tabii! Bu anayasa, siyasilerin yarınları için hazırlandı Demokrat Parti ye göre, Anayasa Mahkemesi ve HSYK nın üyelerinin bir bölümünün dahi olsa, ne yazık ki, tarafsız olamayan Sayın Cumhurbaşkanı ve TBMM tarafından belirlenmesi, yargı bağımsızlığını ve tarafsızlığını zedeleyeceği gibi, yukarıda ifade edilen nedenlerle ve bugünkü şartlar altında, otokrasinin ilanı anlamına gelecektir. Demokratik bir hukuk devletinde, böyle hukuk dışı bir uygulamaya yer yoktur. Zira, sözü edilen üyelerden bir bölümünün belirlenmesi hakkının yasama ve yürütmeye bırakılması, ancak demokrasinin tüm kurum ve kuralları ile uygulandığı, hukukun gerçek anlamda üstün olduğu ülkelerde, milletvekillerinin gerçek anlamda milletin temsilcisi olarak seçilmeleri durumunda söz konusu olabilir. Maalesef bu gün itibarı ile Türkiye de değil... Siyasi etki ve saiklerle böylesine önemli kararların yönlendirilebilme ihtimalinin mevcudiyeti bile, son derece vahimdir. Bu itibarla, Adalet Bakanı ve Müsteşarı nın HSYK da yer almalarının, yargı bağımsızlığı ile bağdaştırılmasının mümkün olamayacağı dikkate alındığında, HSYK nın yeniden

20 23 yapılandırılmasının kaçınılmaz olduğu ortaya çıkmaktadır. Ancak, bu gün yapılmak istenen ile 12 Eylül Rejimi nin getirdiği düzenleme arasındaki tek fark şudur: Mevcut şekliyle HSYK, yarı bağımlı olarak nitelenebilecek bir statüye sahip iken, öngörülen yeni düzenleme ile tamamen mevcut iktidara bağımlı bir kurum haline getirilecektir. Sonuç olarak, Türkiye nin, toplumsal mutabakat belgesi özelliklerini haiz yeni bir Anayasa nın yanında, acilen bir yargı reformu na ihtiyacı olduğu, tartışmasızdır. Ancak, bu reformun, hukuk devleti ve kuvvetler ayrılığı ilkeleri çerçevesinde ele alınması esas olmalıdır. Yaşanan süreçte gözlenen, sözde yargı reformunun amacı ise, ne yazık ki, yürütmenin, yargıyı denetimi altına almasının gerçekleştirilmesi olarak belirginleşmiştir. Bu vahim gelişmeden en büyük zararı görecek olan, maalesef Türk demokrasisidir. Yeni yasal düzenlemeler, bu kaygıyı daha da pekiştirmektedir. Şöyle ki: Cumhuriyetimizin kurulduğu günlerden bu yana, hukuk alanında yapılan tüm iyileştirme ve yenilemelere rağmen, bu yapılanlardan çok daha hızlı gelişen ve kalkınan ülkemizde, toplumsal değişimlere de paralel olarak, hukuk reformu tartışmaları sürekli gündemde olmuştur. Muhtemel bir hukuk reformu hayata geçirilirken referans alınacak, taviz verilmeyecek nokta, tabii ki Anayasa mızda da yer alan hukuk devleti ilkesi olacaktır. Ancak, modern anlamda ilk anayasamız olan, 1876 Kanun-u Esasi nin üzerinden yaklaşık 140 yıl geçmesine rağmen, Türkiye de halen acil bir hukuk reformu ihtiyacından söz edilmesi ve yeni bir anayasa arayışı içinde olunması, üzücüdür. Artık, 1982 Anayasası dahil, tümü, olağanüstü dönemlerin ve siyaset dışı müdahalelerin ürünü olarak ortaya çıkmış olan anayasalar devri sona erdirilmelidir. Bu itibarla demokrasi standardımızın yükseltilmesini teminen ve hiçbir dış müdahale olmaksızın, sivil irade tarafından, bütün paydaşların katılımları ile çoğulcu, özgürlükçü ve tüm kişi, kurum ve kuruluşların beklenti ve temsillerine zemin hazırlayacak, demokratik bir anayasa yapma zamanı gelmiştir. Oysa, AKP nin hazırladığı Anayasa Paketi nde, toplumun gerçek