Evlilik çatışmasının, çocuklar üzerindeki etkilerini çok

Transkript

1 Çeviri Editörünün Önsözü Evlilik çatışmasının, çocuklar üzerindeki etkilerini çok yönlü olarak ele alan bu kitap, okuyucuya konuyla ilgili birçok bilimsel çalışma sonucu da sunuyor. Cummings ve Davies, bir yandan çatışmaya maruz kalan çocukların gösterdiği çeşitli problem davranışlara odaklanırken diğer yandan da çocukların bu durumla nasıl başa çıktığına dair açıklamalar getiriyorlar. Çatışmanın sanıldığı gibi her zaman yıkıcı olmayabileceğine değinen yazarlar, başarılı çatışma biçimlerine yönelik öneriler de sunuyor; benzer bir şekilde çocukların çatışmalardan her zaman olumsuz etkilenmeyeceklerini, hatta bazı durumlarda yarar bile sağlayabileceklerini vurguluyorlar. Bu noktada, kitap boyunca, ebeveynler arasında yaşanan çatışmanın çocuklar tarafından nasıl algılandığı; çatışma çözümünün ve farklı çözüm biçimlerinin çocukları nasıl etkilediği; çocukların çatışmaya müdahil olmalarının sonuçları ve çocukların tepkilerinde yaş ve cinsiyete göre bir değişiklik olup olmadığı gibi birçok konunun detaylı açıklaması sunuluyor. Önemli bir katkı da, bu konuda yapılan araştırmalar için yöntem bilim açısından yapılan değerlendirmeler ve gelecek çalışmalara yön verecek önerilerdir. İlgili alanda çalışan uzmanlar ve öğrenciler kadar ebeveynlerin de ilgiyle okuyacağını umduğum bu eserin, herkes için yararlı olmasını dilerim.

2 iv Çocuklar ve Evlilik Çatışması Bu kitabın çeviri ekibi, aynı zamanda doktora tez danışmanlıklarını üstlendiğim genç meslekdaşlarımdır. Birlikte keyifli ve titiz bir çalışma yürüttük, hepsine gönülden teşekkür ederim. Kitabın tüm teknik düzenlemesinde katkısı olan öğrenci asistanım Nurcan Turan da özel bir teşekkürü hak edenlerden Son olarak, bu kitabı çevirmek istediğimizi ilettiğim andan itibaren, gerekli izinleri alarak ve bu konuda bizi destekleyerek yardımcı olan Nobel Yayıncılık Genel Yayın Yönetmeni Sayın Nevzat Argun a da çok teşekkür ederim. Gül ŞENDİL

3 ÖN SÖZ Mark Cummings ve Patrick Davies in bu harikulade kitabı, evlilik çatışması ve çocuklarla ilgili bir dizi araştırma bulgusunu bir araya getirmektedir. Yazarlar, bu çalışmalardan oluşan labirentte okuyucuya rehberlik ederler. Ortaya çıkan sonuç: yetkin, okunabilir ve pratik bir eserdir. Kitap özellikle, evlilik çatışmasının iyi niyetlerle ya da boşanma ile çözümlenemeyeceğini fark edene kadar, çocukların evlilik anlaşmazlıklarında gerçek kaybedenler olabileceği temasını vurgular. Ebeveynler kavga edecek ve öyle ya da böyle çocuklar bu anlaşmazlıklarla karşılaşacaklardır. Ancak Cummings ve Davies iyimserdirler. İyi yönetilen evlilik anlaşmazlıklarının, her zaman olumsuz olmayabilen sonuçlara yol açabildiğini öne sürerler. Gerçekte, Cummings ve Davies çatışmanın bazen olumlu sonuçları olabileceğini savunur. Cummings ve Davies in bu detaylı iyimser görüşü, bana, kendimi neden sürekli birçok insanın irkileceği bir duruma soktuğumu hatırlattı. Sert bir velayet tartışmasının ortasındaki ebeveynlerimle oturur ve boşanmadan sonra çocuklarını yetiştirme konusunda bir anlaşmaya varmalarına yardım etmeye çalışırım. Neden bunu yapıyorum? Neden gittikçe daha fazla boşanan ebeveyn, velayet anlaşmazlıkları için ara bulmaya çalışıyor? Çünkü Cummings ve Davies in çalışmalar boyunca elde edilen kanıtlarla ortaya koyduğu gibi ebeveynler arasında yanlış yönetilmiş çatışmalar, çocuklara zarar verir. Bunlar, yetişkinler arasındaki, yetişkin anlaşmazlıklarıdır. Bunların üstesinden gelmenin daha iyi bir yolu olmalıdır. v

4 vi Çocuklar ve Evlilik Çatışması Yazarlar, olumsuz sonuçlara ilişkin azımsanmayacak sayıda araştırmaya karşın, doğası gereği çatışmanın kötü olmadığını hatırlatırlar. Açıkça, boşanmanın ortasındaki ebeveynler, karı-kocaların günlük hayatlarında yaptığı gibi gerçek ve meşru birçok anlaşmazlık yaşarlar. Ailelerde çatışma kaçınılmazdır ve kavga genellikle uyumsaldır. Problemler, çatışma olmadan çözülemez yani hedef kavgadan kaçınmak değil, daha ziyade, yapıcı olarak kavga etmektir. Son on ya da yirmi yıla kadar, psikologlar, araştırmalarının birçoğunda evlilik çatışması konusuna odaklanmamışlardır. Evlilik, birey odaklı çalışan bir disiplinde, çalışma için uygun bir konu başlığı olarak görülmüyordu. İlişkilerin ihmal edilmesi, geri tepmeye başladı ve bununla birlikte psikologlar, evlilik ve aile ilişkilerini incelemek için daha fazla enerji harcadılar. Cummings ve Davies, yıkıcı çatışma örüntülerini belgelemek ve evli çiftlerin, çocukları ile kendilerini koruyacak şekilde kavga etmeyi nasıl öğrenebileceği konusunda tavsiyeler vermek için bu literatür dizisinden kanıtlar ortaya koymuştur. Bu kitabın özü, evlilik çatışması ve çocukların iyi oluşuna dair detaylı bir değerlendirmeye odaklanır. Cummings, bu araştırmalar dizisine önemli ve etkili katkı sağlayan kişidir. Basit ve güçlü bir araştırma paradigması geliştirmiştir. Cummings, çocukları, simüle edilmiş yetişkinler arası tartışmalara maruz bırakmış ve bu geri plan öfke ye nasıl tepki verdiklerini sistematik olarak incelemiştir. Bu çalışmaların bazılarında geri plan öfkesi, çocukların tanımadığı iki aktör arasındaki canlı, spontane bir kavgayı içeriyordu. Birçok araştırmada ise hem daha az maliyetli hem de daha iyi kontrol koşullarında olan bir prosedür olarak, çocuklar video kasetten iki aktörün birbiriyle kavgasını izliyorlardı. Benim en favori paradigmalarımdan biri çocukların, hatta bağlı olmayan bir telefonda, annelerinin simüle ettiği bir tartışma olarak kavgalarını izlemesidir. Cummings araştırmasında ne bulmuştur? Benim fikrime göre, onun en önemli bulgusu en basit olanıdır. Çocuklar, kendileri doğrudan içinde olmadığında ya da onları ilgilendirmediğinde bile kavgaya tepki verirler. Bu bul-

5 Ön Söz vii gu, Cummings ve Davies in bu kitapta dikkatle incelediği, çocuklar ve evlilik çatışması konusundaki geniş araştırma dizisi için oldukça önemlidir. Cummings in deneyleri, çatışmanın çocuklar arasında huzursuzluk sebebi olabileceğini net bir biçimde belgeler. Çatışmanın etkileri, sadece gerçek hayattaki evlilik çatışması ile ilişkili olan, ebeveynlik, depresyon ya da diğer faktörlere aracılık etmez. Cummings ve Davies, aynı zamanda, evlilik çatışmasının, ebeveynlik uygulamalarını ve her bir eşin kendilik değeri duygularını sarstığı için, çocukları nasıl olumsuz yönde etkilediğini gösteren araştırmaları tartışır. Çocukların evlilik çatışmasıyla başa çıkmaları konusundaki araştırmaların en önemli katkısı, geleneksel psikoloji teorilerine meydan okumasıdır. Temel psikoloji teorilerimizin büyük bir kısmı, çocukların diğer insanlar arasındaki çatışmayla neden alt üst olmaları gerektiğine dair bir açıklama sunmaz. Bu teoriler, bireysel ya da ikili süreçlere odaklanır ancak Cummings ve Davies tarafından tartışılan aile etkileşimleri üçlü süreçlerdir. Bu çalışma bizi, çocukları ilişkilerin daha büyük bir sisteminin parçası olarak görmeye ve bu ilişkilerin kalitesinin çocukların öznel iyi oluşunu etkilediğini görmeye iter. Tüm evlilik anlaşmazlıkları çocukları etkiler ancak çocuklar gözlemledikleri çatışmaya ve kızgınlığa ilginç ve farklı şekillerde tepki verirler. Bazı çocukların bu kavgaları gözlemledikten sonra akranlarına karşı daha saldırgan olmaya başlamasına rağmen, diğerleri (bir yaş kadar küçük çocuklar), çatışmaya yönelik tepkilerinde duygusal olarak alt üst olabilirler. Buna rağmen bazı çocuklar da, anlaşmazlıklara müdahale eder ya da en azından müdahale etmek istediklerini bildirirler. Bana göre, çocuklarda şahit olduğumuz şey, teorik olarak zengin ve karmaşık bir süreç olan, çocukların duygusal düzenleme girişimleridir. Çatışma doğrudan kendilerine yönelik olmadığında bile onları sıkıntıya sokar. Bu onları, çok öfkelendirir, üzer ya da korkutur. Sonuç olarak çocuklar, kavgaya müdahale ederek, duygulanımlarını düzenlemeye çalışırlar. Duygular, kişilerarası işlevlere hizmet eder, kişilerarası tepkiler de çocukların duygularını düzenlemelerine yardım eder.

6 viii Çocuklar ve Evlilik Çatışması Ebeveynler, terapistler ve sosyal bilimciler, aleni olmadığında bile çocukların çatışmaya yönelik duygusal tepkilerine dikkat etmelidir. Birçok çocuk, sessiz ve faydalı arabuluculardır. Bu çocuklar, ebeveynlerinin ilişkilerini yönetmek için çok fazla sorumluluk alırlar ve pek çok ebeveyn çocukların bu rolü oynamasına müsaade eder (ya da onları cesaretlendirir). Aracılık eden çocukların, ilişkileri, aşırı sorumluluk alarak sürdüren yetişkinlere dönüşeceklerinden kuşkulanıyorum. Onlar, kendi duygularını, diğer insanların duygularının hizmetine sunan kolaylaştırıcı lardır. Hedef, böyle uzun vadeli ya da acil olan sonuçları değiştirmek olsa da olmasa da, bu kitabın son derece önemli ve iyimser- bir mesajı vardır, o da, çocukların çatışmaya yönelik tepkilerinin, yetişkinlerin birbiriyle nasıl kavga ettiğinden azımsanmayacak derecede etkilendiğidir. Çocukların, öfkeli ya da fiziksel çatışmalar karşısında daha fazla sıkıntı yaşadığı, açıkça önemli bir sonuçtur. Bununla birlikte, çocukların çatışmaya yönelik tepkileri konusunda daha az açık olan şey, bu tepkilerin çatışmanın çözülüp çözülmediğinden fazlasıyla etkilendiğidir. Aslında, yönetilen in çözümlenenden daha iyi bir tabir olduğunu düşünüyorum çünkü müzakere edilen çatışma, devam eden bir süreçtir. Kitabın da vurguladığı gibi çatışmalar sadece çözümlenmiş ya da çözümlenmemiş değildir. Çatışma çözümünde aşamalar vardır. Yönetim terimi bu ana fikri taşır. Çatışmayı ele almak, iki seçenekli değil, sürekli bir görevdir. Gerçekte, benim fikrim, evlilik ve aile ilişkilerinde çatışmaların büyük bir kısmının, belki de daha fazlasının, çözülmemiş olarak kaldığıdır. İyi geçinmek için belki de aile üyelerinin bazen nasıl farklı fikirde olacakları konusunda anlaşmaya ihtiyaçları vardır. Çözümün bazı aşamaları önemlidir çünkü Cummings ve Davies in belgelediği gibi, tamamlanmamış olsa bile, çatışma çözüldüğü zaman, çocukları daha az sıkıntıya sokar. Muhtemelen, yetişkinler çatışmaları çözdüğünde ya da kısmen çözdüğünde çocuklar için esas mesaj, çatışmanın bitmiş olması değildir; yetişkinlerin çatışmalarını kendi başlarına yöneteceği mesajı daha da önemli olabilir. Her durumda, ebeveynler biraz çözüme ulaşmakla il-

7 Ön Söz ix gilidir. Eğer ebeveynler çatışmalarını iyi yönetirse, çocuklar, ebeveynlerinin anlaşmazlıklarla etkili başa çıkmalarını görerek, gerçekten de olumlu dersler çıkarabilirler. Çocukların iyi oluşunu korumak ve desteklemek için ebeveynlerin çatışmaları yönetebileceği yönetmesi gerektiği- fikri bu kitabın ana fikridir. Araştırmacılar için kitap, literatüre ilişkin sanatsal bir inceleme ve yöntem bilimsel detaylarla ilgili özenli bir değerlendirme sunar. Terapistler ve siyaset yapanlar için ise, bulgular, çatışmalı ailelere müdahalelerin tasarlanması ve uygulanmasına yönelik hedefler için güçlü bir destek sağlar. Ayrıca araştırma bulgularının pratik çıkarımlarından ebeveynler gibi, terapistler de çok fazla şey alabileceklerdir. Uzun zamandır, bilim adamlarının, işi profesyonel yazarlara bırakmaktansa, kendi araştırmalarını halkın anlayacağı dile çevirmesi gerektiği duygusunu yaşıyordum. Cummings ve Davies, bu kitapta, araştırmayı çok basite indirgememişler ancak profesyonel okuyucular kadar meslekten olmayanlara da erişecek şekilde, bir dizi karmaşık bulguyu sunmak için büyük bir özen göstermişlerdir. ROBERT E. EMERY Virginia Üniversitesi