Editör: Prof. Dr. LUT TAMAM DÜRTÜSELLİK. dürtü kontrol bozuklukları

Transkript

1 Editör: Prof. Dr. LUT TAMAM DÜRTÜSELLİK dürtü kontrol bozuklukları

2 Dürtüsellik ve Dürtü Kontrol Bozuklukları

3 kaknüs yayınları:????????????:??????? isbn: ?????? I. basım, 2015 istanbul yayıncı sertifika no: kitabın adı: dürtüsellik ve dürtü kontrol bozuklukları yayına hazırlayan: prof. dr. lut tamam türkçe yayın hakları: kaknüs yayınları 2015 editör: seda darcan çiftçi editör yardımcısı:???????? teknik hazırlık: yusuf yağ kapak düzeni:????????? iç baskı: alemdar ofset kapak baskı: milsan cilt: dilek mücellit kaknüs yayınları kızkulesi yayıncılık ve tanıtım hiz. merkez: mimar sinan mah., selami ali efendi cad., no: 5, üsküdar, istanbul tel: (0 216) /75 faks: dağıtım: çatalçeşme sk., defne han, no: 27/3, cağaloğlu, istanbul tel: (0 212) faks:

4 Dürtüsellik ve Dürtü Kontrol Bozuklukları Editör Prof. Dr. Lut Tamam

5

6 İçindekiler Katkıda Bulunan Yazarlar Önsöz Dürtüsellik Bölüm 1: Dürtüsellik Tanımlanması, Değerlendirilmesi ve Diğer Psikiyatrik Bozukluklarla İlişkisi Bölüm 2: Dürtüselliğin Biyoloji k Kökenleri Bölüm 3: Dürtü Penceresinden Yeme Bozuklukları ve Obezite Bölüm 4: Klasik Psikanalitik Açıdan Dürtü ve Dürtü Kuramı Bölüm 5: Dürtüsellik ve Uyku İlişkisi Dürtü Ko ntrol Bozuklukları Bölüm 6: Dürtü Kontrol Bozukluklarında Sınıflandırma, Kavramlar ve Tarihsel Değişim Süreci Bölüm 7: Piromani (Patolojik Yangın Çıkarma) Bölüm 8: Aralıklı Patlayıcı Bozukluk Bölüm 9: Kleptomani Bölüm 10: Kompulsif Satın Alma (Alışveriş Bağı mlılığı) Bölüm 11: İnternet Bağımlılığı Bölüm 12: Kompulsif Seks Bağımlılığı. Bölüm 13: Kompulsif Egsers iz Bağımlılığı

7 6 Dürtüsellik ve Dürtü Kontrol Bozuklukları Sınıflandırma Sistemlerinde Başka Kategorilerde Yer Alan Dürtü Kontrol Bozuklukları Bölüm 14: Patolojik Kumar Oynama (Kumar Oynama Bozukluğu) Bölüm 15: Erişkin Dikkat E ksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Bölüm 16: Trikotillomani (Saç Yolma Hastalığı) Bölüm 17: Psikojenik Deri Yolma Bölüm 18: Onikofaji (Tırnak Yeme) Bölüm 19: Kendini Yaralama Davranışı Dürtü Kontrol Bozukluklarıyla İlişkili Diğer Konular Bölüm 20: Adli Psikiyatri Açısından Dürtü Kontrol Bozuklukları Bölüm 21: Organik Nedenlere bağlı Dürtü Kontrol Bozuklukları Bölüm 22: Dürtüsellik ve Dürtü Kontrol Bozukluklarını Değerlendirmede Kullanılan Bazı Form ve Ölçekler Dizin

8 Katkıda Bulunan Yazarlar Özden Arısoy / Yrd. Doç. Dr., Abant İzzet Baysal Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı M. Alpay Ateş / Doç. Dr. GATA Haydarpaşa Eğitim Hastanesi Psikiyatri Kliniği, İstanbul Adem Aydın / Doç. Dr., Necmettin Erbakan Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, Konya Pınar Çetinay Aydın / Uzm. Dr., Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi, İstanbul Okan Çalıyurt / Prof. Dr., Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, Edirne M. Murat Demet / Prof. Dr., Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, Manisa Betül Döngel Demirel / Dr., Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, Adana Volkan Gelegen / Dr., Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, Adana Mustafa Güleç / Doç. Dr., İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, İzmir Leyla Gülseren / Doç. Dr., İzmir Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi psikiyatri Kliniği, İzmir Şeref Gülseren / Doç. Dr., İzmir Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi psikiyatri Kliniği, İzmir

9 8 Dürtüsellik ve Dürtü Kontrol Bozuklukları Çiçek Hocaoğlu / Prof. Dr., Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, Rize Gonca Karakuş / Doç. Dr., Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, Adana Necla Keskin / Dr., Çukurova Üniv ersitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, Adana Evnur Yahyacı Kılıç / Dr.,Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, Edirne Numan Konuk / Prof. Dr., İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, İstanbul Atıl Mantar / Uzm. Dr., Basra Devlet Hastanesi, Samsun Gamze Özçürümez / Doç. Dr.,Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, Mersin Pınar Özdemir / Yrd. Doç. Dr., Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, Van Yavuz Selvi / Doç. Dr., Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, Konya Güzin M. Sevinçer / Yrd. Doç. Dr., İstanbul Gelişim Üniversitesi Psikoloji Bölümü, İstanbul Hüseyin Soysal / Uzm. Dr., İstanbul Lut Tamam / Prof. Dr., Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, Adana Cengiz Tuğlu / Prof. Dr., Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, Edirne Aylin Ertekin Yazıcı / Prof. Dr., Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, Mersin Kemal Yazıcı / Prof. Dr., Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, Mersin

10 Önsöz Ruhsal bozuklukların yaşamımızın her alanındaki rolü gün geçtikçe birçok kişi tarafından fark edilmekte ve bu farkındalık bozukluklara yönelik tedavi arayışını desteklemektedir. Günümüzde sınıflandırma sistemlerinde yer alan çok sayıda ruhsal bozukluk hakkında yeterli sayıda çalışma yapılmamıştır. Bu durum hastalığın nadir görülmesiyle ilişkili olduğu gibi, popüler kültürün hastalığa olan ilgisinin artması ile de ilişkilendirilebilir. Son yıl içerisinde psikiyatri ile uğraşan bilim adamlarının onlarca yeni çalışma yaptığına ve toplumu etkileyen hastalıklarla ilgili çok sayıda yeni bilginin yazına kazanılmasını sağladıklarına tanıklık yapmaktayız. Bir kişilik özelliği olarak dürtüsellik yüzyıllardır bilinen bir davranış modeli olmakla birlikte, dürtüselliğin aşırı ve kontrolsüz biçimde dışa vurumu olarak nitelendirilebilecek dürtü kontrol bozuklukları için aynı şeyi söylemek mümkün değildir. Dürtü kontrol bozuklukları 19. yüzyılın sonlarından itibaren bilim adamlarının ilgisini çekmiş, ancak olgu sayısının azlığına paralel olarak bu konuda az sayıda nesnel bilimsel araştırma yapılabilmiş ve ders kitaplarında olsun diğer tıbbi yazında olsun nadir görülen olgular olarak ele alınmış ve kısaca üstünde durulmuştur. Yirminci yüzyılın ortalarına dek dürtü ve dürtüselliğin nedenlerine ilişkin değerlendirmeler, o dönemdeki diğer birçok bozuklukta olduğu gibi psikodinamik yorumlar ile sınırlı kalmıştır. Dürtü kontrol bozuklukları hakkındaki ilk çağdaş tanımlayıcı çalışmaların 1990 h yılların sonlarında ortaya çıktığını görüyoruz. Son yıllarda ulusal ve uluslararası çalışmalarda dürtü kontrol

11 10 Dürtüsellik ve Dürtü Kontrol Bozuklukları bozukluklarının sık görülen bir tanı grubu olduğu vurgulanmış ve sonuçlar bu bulguyu doğrulamıştır. Özellikle henüz hiçbir başlık altında gruplandırılmamış olan ya da hakkında kısaca söz edilen kompulsif satın alma, internet bağımlılığı, kompulsif seks bağımlılığı gibi bozuklukların psikiyatrik sınıflamadaki yerini alması, ve çeşitli nedenlerle dürtü kontrol bozuklukları başlığı altında yer almayan dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun bu özelliklerine uygun başlıklarda yer alması halinde bu varsayımın gerçeğe dönüşeceğini düşünüyorum. Ülkemiz literatürüne bakıldığında, Prof. Dr. Mazhar Osman Uzman ve Prof. Dr. Ayhan Songar gibi öncü psikiyatristlerin kitaplarında dürtüselliğe ve bu bozukluklara önemli bir yer ayırdıkları ve üstünde durdukları görülmektedir. Bu konuda yazılmış ilk özgül Türkçe eser, Doç.Dr. Hüsnü Erkmen editörlüğünde 34. Ulusal Psikiyatri Kongresinde sunulan dürtü kontrol bozuklukları sunumlarının bir araya getirildiği 1998 yılında yayınlanmış aynı adlı bir kitapçıktır. Aynca, 2009 yılı içerisinde Türkiye Klinikleri Psikiyatri Özel Dergisinde editörlüğümde Dürtü Denetim Bozuklukları adı altında bir özel sayı yayınlanmıştır. Bu kitabın daha eski bir versiyonu Dürtü Kontrol Bozuklukları başlığı altında 2009 yılında yayınlanmış ve Türk psikiyatri yazınındaki ilk kapsamlı dürtü kontrol bozukluğu kitabı olarak okuyucularına ulaşmıştır. Son zamanlarda birçok ulusal ve yerel kongrelerde bu bozukluklarla ve tedavileri ile ilgili daha çok panel ve sunum yapılması konuya olan ilginin ülkemizde de artmakta olduğunu göstermektedir. Dürtüsellik ve Dürtü Kontrol Bozuklukları adlı bu kitabımızın hazırlık süreci yaklaşık olarak 1 yıl sürmüştür. On dört ayrı üniversite ya da eğitim kurumundan 26 değerli öğretim elemanının katkıları ile bu ayrıntılı dürtü kontrol bozuklukları kitabının güncellenmiş versiyonuna da beş yıl sonra editörlük yapma şansı elde ettiğim için mutluyum. Bu değerli öğretim elemanları zamanlarını ve emeklerini harcayarak, konu ile ilgili en güncel bilgileri ve değerlendirmeleri bölümlerinde aktarmışlardır. Bu kapsamlı kitap sayesinde dürtüsellik ve dürtü kontrol bozuklukları konularını ayrıntılı biçimde meslektaşlarımıza ve ilgilenenlere aktarabildiğimizi umuyor, öneri ve olası yanlışları tarafıma iletmelerini bekliyorum. Bu kitabın hazırlanma sürecinde, emeklerini ve vakitlerini ayıran yazar meslektaşlarıma ve bize bu fırsatı sağlayan Kaknüs Yayınları na en içten duygularımla teşekkür etmek istiyorum. Adana, Eylül 2014 Prof. Dr. Lut TAMAM Editör