UN SANAYİ SEKTÖR RAPORU

Transkript

1 UN SANAYİ SEKTÖR RAPORU TÜRKİYE UN SANAYİCİLERİ FEDERASYONU 17 EYLÜL 2010

2 ÖNSÖZ Türkiye Un Sanayicileri Federasyonu(TUSAF) yasal kuruluşunu Nisan 2004, fiili kuruluşunu ise Mart 2005 tarihinde gerçekleştirmiştir. İçinde bulunduğumuz yılda kuruluşunun 5. yılını kutladığımız un sektörünün en üst düzeyde yasal çatı temsilcisi sıfatı ile TUSAF, sektörümüzün ihtiyaçları doğrultusunda çalışmalar yürütmekte, sorunlarına çözüm aramakta ve sektörün istikrarlı bir biçimde gelişimine katkıda bulunmaktadır. TUSAF, gerek yönetim kurulunun oluşumu gerekse üye yelpazesi dikkate alındığında, sektörün tüm ilgili taraflarını Türkiye nin tüm bölgelerine yayılan sekiz adet Derneğimiz ile bünyesine alan entegre yapısıyla, yerel olduğu kadar uluslararası nitelik taşıyan sektörel bir bakış açısıyla çalışmalarını sürdürmektedir. TUSAF, Sektörümüze daha kapsamlı hizmet sunulması ihtiyacı doğrultusunda ve bu hizmetlerin geliştirilmesi perspektifinde bugünün yanında geleceği kuşatan strateji ve vizyonuyla sektörümüze ve ekonomimize büyük faydalar sağlama potansiyeli taşıyan önemli bir oluşumdur. Her ay yapmakta olduğumuz sektörel toplantılarımız sadece üyelerimiz ve ilgili firma temsilcileri için değil aynı zamanda kamu kurumlarının üst düzey yöneticileri ile temsilcilerini bünyesine katan önemli bir buluşma noktasıdır. Sektörel kurum ve kuruluşların tek bir çatı altında toplanabilmesi, sorunların çözümü ve sektörümüzün ülke ekonomisine katkılarının artırılması yolunda Un Sanayii Sektör Raporu önemli bir taahhüdün göstergesidir. Sektörümüz üyelerinin çalışmalarından daha fazla verimin alınabilmesi, farklı görüş ve düşüncelerin uyumlaştırılması, tutarlılık sağlanması, sektörün mevcut durumu ve geleceğe yönelik beklentileri konusunda kamuoyunun bilgilendirilmesi amacıyla sektör raporu hazırlanmıştır. Hazırlanan raporun, sektörel politika ve stratejilerin oluşturulması, geleceğe yönelik projeksiyonlara ve piyasa araştırmalarına ışık tutması ve bu konudaki boşluğu doldurması açısından faydalı olacağı düşüncesiyle sektörümüze, camiamıza ve ilgililere hayırlı olmasını dilerim. Erhan Özmen Yönetim Kurulu Başkanı

3

4 A SEKTÖRÜN ÖNEMİ VE GELİŞİMİ Tarihte bilinen ilk değirmenlerin İç Anadolu da olduğu bilinmektedir. Un tahılların öğütülmesi ile elde edilen değerli bir ürün olup modern insanın kullandığı ilk besindir. Vücudumuzun ihtiyaç duyduğu günlük enerjinin %60 ı tahıl ürünlerinden sağlanmaktadır. Besleme için en yaygın olarak tüketilen tahıl türü ise buğday, ekmek ve türevleridir. Türkiye iklim ve coğrafya bakımından buğday üretimine oldukça elverişli ülkelerden birisidir. Ekmek halk için dayanışmayı, çalışma hayatını ve hayatta kalmayı içinde barındıran bir simgedir. Ekmek yapmak için önce un, un içinde buğday ürünün yetişmesi ve toplanması gerekmektedir. Buğday ve un üretimi aynı zamanda iktisadi bir faaliyet alanıdır. Buğday saklama koşullarına uygun en önemli tarım ürünlerinden birisidir ve bu yüzden her mevsim kullanılabilmesi mümkün olmaktadır. Bu yeterlilik sayesinde buğday emtia piyasalarında ve borsalarda işlem görmektedir. Bugün 60 trilyon dolar olan dünya gayri safi hasılası içinde küresel gıda harcaması 10 trilyon dolar civarındadır. Dünya tarımsal GSYİH nın küresel ısınma nedeniyle 2020 yılında % 15 civarında gerilemesi beklenirken, gelecek 30 yılda dünya nüfusunun % 60 nın şehirlerde yaşayacağı tahmin edilmektedir. Net tahıl ithalatçısı ülke sayısı, net ithalatçı ülke sayısının yaklaşık 4 katıdır. Gıda sanayi hammaddesini yüksek oranda tarım sektöründen karşılamaktadır. Ülkemizde tarımsal üretimin % unu hayvansal üretim, % ini bitkisel üretim oluşturmaktadır. Türkiye de ekili ve dikili alanların önemli bir bölümü tahıl ve baklagil alanlarıdır. Türkiye de tahıl üretimi, tarım sektörünün olduğu kadar genel Türkiye ekonomisinin de temelini oluşturmaktadır. Tarım sektörünün GSMH içindeki paylarına baktığımızda 2005 yılında % 9,4 olan oranın; 2007/08 döneminde %7,6 ya gerilediğini ve 2009 yılında tekrar yükselişe geçerek % 8,2 ye yükseldiğini gözlemlenmektedir. Bu süreçte tarım sektöründe kuraklığa bağlı sıkıntılar yaşanmış, aynı ölçüde olmasa bile içinde bulunduğumuz yılda mevsim dışı alınan aşırı yağışlar rekolte düşüşlerine ve kalite kayıplarına neden olmuştur. Türkiye de, Tarım ve Gıda Sanayi içinde % 40 ya yakın bir payla tahıl ve nişasta ürünleri ilk başta gelmektedir. Bunu %15 er pay ile süt ve et ürünleri takip etmekte, şeker, meyve ve sebze ile bitkisel yağlar % 11, % 9 ve % 6 ile takip etmektedir. Tarım Sektörünün Payı, % 16,0 14,0 12,7 12,6 13,7 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 9,4 8,3 7,6 7,6 8,2 3,7 6,1 7,1 3,8 6,0 7,2 3,9 6,8 7,3 2,0 0, I 2007 II 2007 III 2007 IV 2008 I 2008 II 2008 III 2008 IV 2009 I 2009 II 2009 III 2009 IV Kaynak: TÜİK

5 İşlenmiş meyve ve sebze 9% Diğer 6% Bitkisel Yağlar 6% Tahıl ve Nişasta Ürünleri 38% Şeker ve Türevleri 11% Et ve Et Ürünleri 15% Süt Ürünleri 15% Kaynak: TÜİK Gıda&İçecek İşletmelerinin Sektörel Dağılımı ( Adet) 1,5% 0,6% 0,6% 3,9% 2,9% 0,8% 0,4% 26,6% 6,9% 7,6% 7,8% 8,4% 17,9% 14,1% İşlenmiş Unlu Ürünler Sebze ve Meyve İşleme Süt ve Süt Mamulleri Bitkisel ve Hayvansal Yağlar Diğer Gıda Maddeleri Un ve Unlu Ürünler Şekerleme-Kakao ve Çikolata Et ve Et Ürünleri Yem Sanayi Şeker Üretimi ve Arıtımı Su Ürünleri İşleme Alkollü İçecekler Sanayi Maden Suları Gazozlar Kaynak: TÜİK

6 adet işletme üzerinden yapılan gıda ve içecek işletmelerinin sektörel dağılımına baktığımızda, işlenmiş unlu ürünleri % 26.6, sebze ve meyve işleme % 17.9, süt ve süt mamulleri % 14.1, bitkisel ve hayvansal yağlar % 8.4 ve un ve unlu ürünler % 7.6 olarak yer almaktadır. Un ve unlu ürünler ile işlenmiş unlu ürünler toplamının ise % 34.2 olarak en yüksek paya sahip olduğu görülmektedir ISO En Büyük 500 Sanayi Kuruluşu içinde 5 Un ikinci 500 Sanayi Kuruluşu arasında ise 10 Un Firmasının yer alması da sektörün, gerek iç tüketimin karşılanmasında gerekse dünya ticaretinde oynadığı rolü ve büyüklüğü göstermesi açısından önemli bir gelişme olarak değerlendirilmelidir. B DÜNYA BUĞDAY ÜRETİMİ VE PİYASALARI Uluslararası Hububat Konseyi nin Haziran 2010 sonu raporuna göre sezonunda 677 milyon ton düzeyinde gerçekleştiği tahmin edilen dünya buğday üretiminin, Temmuz 2010 Haziran 2011 döneminde 26 milyon az, 651 milyon ton olarak gerçekleşeceği öngörülmüş bulunmaktadır. DÜNYADA BUĞDAY BİLGİLERİ-AĞUSTOS 2010 İTİBARİYLE(Milyon ton) 2006/ / / / /11 ÜRETİM TİCARET TÜKETİM Kaynak: Uluslar arası Hububat Konseyi Uluslararası Hububat Konseyi, sezonunda 648 milyon ton düzeyinde gerçekleştiğini tahmin ettiği dünya buğday tüketimini Temmuz 2010 Haziran 2011 döneminde 7 Milyon ton yüksek 655 milyon ton olarak gerçekleşeceğini tahmin etmektedir. Bunda, en önemli nedenin özellikle Asya ülkelerindeki yemlik kullanımın artışı gösterilmektedir. Uluslararası Hububat Konseyi nin istatistiklerine göre sezonunda 124 milyon ton düzeyinde gerçekleşeceği tahmin edilen buğday ticaretinin Temmuz 2010 Haziran 2011 döneminde 4 milyon ton düşük 120 milyon ton olarak gerçekleşeceği beklenmektedir. Uluslararası Hububat Konseyi sezonunda 197 milyon ton düzeyinde gerçekleştiğini tahmin ettiği dünya dönem sonu buğday stoklarının Temmuz 2010 Haziran 2011 döneminde 192 milyon ton olacağını tahmin etmektedir. Gelecek yıl öngörüsü ile son 5 yıldaki gerçekleşmelere baktığımızda; ticaret ve tüketimdeki artışların üretim ve stoklardaki artışlarla dengelendiğini görmekteyiz. Üretim değerlerine baktığımızda, buğday üretiminde en güçlü 5 ülke, AB(27), Çin, Hindistan, ABD ve Rusya nın bu performansta eşit rol oynadığını görmekteyiz. Aynı resim, bu ülkelerin stok miktarları açısından da karşımıza çıkmaktadır.

7 DÜNYA BUĞDAY ÜRETİMİ VE ÖNEMLİ ÜRETİCİ ÜLKELER (Milyon Ton) ÜLKELER 2001/ / / / / / / / /2010 AB (27) 113,5 132,6 110,6 146,9 122,7 125,1 119,7 151,2 138,7 ÇİN 93,8 90,2 86,5 91,9 97,5 108,5 109,3 112,5 114,0 HİNDİSTAN 69,7 71,8 65,1 72,1 68,6 69,4 75,8 78,6 80,6 ABD 53,0 43,7 63,8 58,7 57,2 49,2 55,8 68,0 60,3 RUSYA 46,9 50,5 34,1 45,4 47,7 44,9 49,4 63,8 61,7 KANADA 20,6 16,2 23,5 25,9 26,8 25,3 20,1 28,6 26,5 PAKİSTAN 19,0 18,2 19,2 19,5 21,7 21,7 23,3 21,5 24,0 TÜRKİYE 19,0 16,8 16,8 18,5 18,0 17,5 15,5 17,0 18,0 ARJANTİN 15,0 12,3 14,5 16,0 12,6 14,5 16,4 8,4 8,0 K.İSTAN 12,0 12,6 11,0 10,0 11,0 12,5 16,5 13,0 16,0 A.RALYA 24,3 10,1 26,1 22,0 25,4 10,8 13,6 20,9 21,7 DİĞER 94,3 92,6 83,7 101,1 111,7 98,1 93,8 102,2 105,7 DÜNYA 581,1 567,6 554,9 628,0 620,9 597,5 609,2 685,7 675,2 Kaynak: Uluslararası Hububat Konseyi DÜNYADA BUĞDAY STOKU(Milyon ton) 2005/ / / / /10 1.ÇİN ABD AB(27) HİNDİSTAN RUSYA TÜRKİYE Kaynak: Uluslararası Hububat Konseyi Uluslararası Hububat Konseyi, beş başlıca ihracatçı ülkenin (AB(27), ABD, Arjantin, Avustralya ve Kanada) sezonunda 53 milyon ton olarak gerçekleşeceğini tahmin ettiği dönem sonu buğday stoklarının dönemi sonunda 3 milyon ton düşük olarak 50 milyon ton olarak gerçekleşmesini beklemektedir. Bu ülkelerin stok pozisyonları 2006/07, 2007/08, 2008/09 dönemlerinde sırasıyla 40, 31 ve 48 milyon ton olarak gerçekleşmiş bulunmaktadır.

8 DÜNYADA BUĞDAY İHRACATI 5 BÜYÜK ÜLKE(Milyon ton) 2005/ / / / /10 ABD Pay % AB(27) Pay % KANADA Pay % AVUSTURALYA Pay % ARJANTİN Pay % Ülke Payı Kaynak: Uluslararası Hububat Konseyi DÜNYADA BUĞDAY İHRACATI-KARADENİZ ÜLKELERİ(Milyon ton) 2005/ / / / /10 RUSYA Pay % UKRAYNA Pay % KAZAKİSTAN Pay % Ülke Payı Kaynak: Uluslararası Hububat Konseyi Beş başlıca ihracatçısı ülkenin dünya buğday ihracatı içindeki paylarına baktığımızda, 2007/08 sezonunda 34.4 milyon ton ile zirve yapan ABD nin ihracat payı, son iki sezonda ciddi bir azalışa dönüşmüştür. AB (27) nin son iki yılda ABD nin göstermiş olduğu azalışı kapatması yönünde çabaların sadece 2008/09 sezonunda koruyabildiğini(26.3 milyon ton), 2009/10 sezonunda ise 5.1 milyon ton azalışla 20.2 milyon ton olarak gerçekleştirdiğini görmekteyiz. Arjantin in son iki yılda çok ciddi pazar kaybı yaşadığı, Avustralya nın 2008/09 sezonunda yakaladığı 14.7 milyon tonluk ihracatını, 2009/10 sezonunda istikrarlı bir şekilde devam ettirdiği gözlemlenmektedir. Bu beş ülkenin dünya ihracatından aldıkları pay 2005/06 sezonunda son beş yılın rekoru olan % 76.4 olurken, bu oran 2007/08 sezonunda % 73.6 ya inmiş ve 2009/10 sezonunda ise % 66 olarak gerçekleşmiş bulunmaktadır.

9 Bu analize, Karadeniz ülkelerinin alınması ile yukarıda ihracat pazarları azalan ülkelere ikame olarak Rusya, Ukrayna ve Kazakistan ın pazar paylarını arttırdığı gözlemlenmektedir. Rusya, 2005/ /07 dönemlerinde 10 milyon ton ihracat yaparken, bu tutar 2008/ /10 döneminde 20 milyon tona yaklaşmış bulunmaktadır. Ukrayna da ise özellikle son iki sezonda rekor ihracat performansı dikkat çekici olmuş ve bu iki ülkenin dünya buğday ihracatından aldığı paylar sırasıyla ortalama olarak Rusya da % 14.75, Ukrayna da % olmuştur. Dünya buğday ihracatına baktığımızda, beş ihracatçı ülkeden sadece AB(27) ülkelerinin ithalatının ciddi bir miktara ulaştığını gözlemliyoruz. DÜNYADA BUĞDAY İTHALATÇISI ÜLKELER(Milyon Ton) 2005/ / / / /10 1.MISIR BREZİLYA AB(27) CEZAYİR JAPONYA TÜRKİYE Kaynak: Uluslararası Hububat Konseyi İthalat açısından ilk beş ülkeye baktığımızda son beş yılda dengeli bir seyir gözlemliyoruz. Türkiye nin özellikle 2006/07 döneminden itibaren mamul madde ihracatında kullanılmak üzere buğday ihracatında 10. sıradaki ülke olarak rol oynadığı görülmektedir. Son yıllarda, Rusya dan yapılan ithalat dikkat çekmektedir. YILLARA GÖRE BUĞDAY İTHALATIMIZ Yıl Miktar (kg) Kaynak: TÜİK

10 Miktar (kg) Türkiye'nin Buğday İthalatı İthalat Kaynak: TÜİK ÜLKELERE GÖRE BUĞDAY İTHALATI ALMANYA ,7% 1 ALMANYA ,6% 1 RUSYA ,4% 1 RUSYA ,3% 1 AVUSTRALYA ,7% 2 ARJANTİN ,4% 2 RUSYA ,0% 2 ALMANYA ,4% 2 KAZAKİSTAN ,0% 2 A.B.D ,4% 3 ROMANYA ,2% 3 AVUSTRALYA ,6% 3 KAZAKİSTAN ,6% 3 ALMANYA ,2% 3 KANADA ,0% 4 KAZAKİSTAN ,1% 4 KAZAKİSTAN ,3% 4 ROMANYA ,2% 4 KANADA ,9% 4 RUSYA ,3% 5 KANADA ,6% 5 HIRVATİSTAN ,8% 5 ARJANTİN ,1% 5 A.B.D ,0% 5 KAZAKİSTAN ,0% TOPLAM ,0% TOPLAM ,4% TOPLAM ,7% TOPLAM ,3% TOPLAM ,4% KARADENİZ T ,0% KARADENİZ T ,9% KARADENİZ T ,9% KARADENİZ T ,0% KARADENİZ T ,0% KAZAKİSTAN ,1% 1 KAZAKİSTAN ,3% 1 RUSYA ,4% 1 RUSYA ,4% 1 RUSYA ,7% 2 RUSYA ,7% 2 RUSYA ,4% 2 KAZAKİSTAN ,4% 2 KAZAKİSTAN ,7% 2 ALMANYA ,5% 3 MACARİSTAN ,2% 3 MACARİSTAN ,6% 3 ALMANYA ,6% 3 MACARİSTAN ,2% 3 KAZAKİSTAN ,7% 4 A.B.D ,8% 4 A.B.D ,5% 4 MACARİSTAN ,5% 4 BULGARİSTAN ,4% 4 UKRAYNA ,7% 5 ROMANYA 879 0,6% 5 IRAK ,6% 5 FRANSA ,5% 5 ALMANYA ,3% 5 LİTVANYA ,3% TOPLAM ,5% TOPLAM ,3% TOPLAM ,5% TOPLAM ,1% TOPLAM ,8% KARADENİZ T ,8% KARADENİZ T ,7% KARADENİZ T ,2% KARADENİZ T ,8% KARADENİZ T ,3% Kaynak: TÜİK Dünya da buğday tüketimi incelendiğinde ise ilk beş ülke açısından sadece ABD nin tüketiminin 2 katı üretim yaptığını, Türkiye dahil diğer ülkelerin arz talep dengelerinin birbirine çok yakın olduğu anlaşılmaktadır.

11 NÜSUF BİLGİLERİ(Milyon) ÜLKELER NÜFUS 1. ÇİN 1, HİNDİSTAN AB(27) ABD BREZİLYA RUSYA PAKİSTAN JAPONYA ALMANYA MISIR TÜRKİYE FRANSA UKRAYNA ARJANTİN KANADA AVUSTURALYA KAZAKİSTAN DÜNYADA BUĞDAY TÜKETİMİ(Milyon Ton) 2005/ / / / /10 1.ÇİN AB(27) HİNDİSTAN RUSYA ABD TÜRKİYE Kaynak: Uluslararası Hububat Konseyi Gerek üretim, gerekse tüketim açısından ülkelerin ülkelerin sınıflandırılması yapıldığında, nüfus açısından da bu ülkelerin dünya sıralamasında ilk sıralarda yer aldığı görülmektedir. Önemli üretici ülkelerde verim ve ekim alanı karşılaştırılmasında ise AB(27) ve Çin in dünya ortalamalarının üzerinde olduğunu görmekteyiz.

12 DÜNYA VE ÖNEMLİ ÜRETİCİ ÜLKELERDE BUĞDAY VERİMİ (Ton/ha) ÜLKELER 2001/ / / / / / / / /2010 AB (27) 4,76 5,02 4,55 5,65 5,12 5,10 4,84 5,62 5,40 KANADA 1,94 1,83 2,26 2,64 2,74 2,61 2,32 2,85 2,69 ABD 2,71 2,36 2,97 2,90 2,82 2,60 2,70 3,02 2,89 RUSYA 1,97 1,97 1,54 1,88 1,88 1,89 2,02 2,36 2,12 ÇİN 3,81 3,78 3,93 4,25 4,28 4,59 4,61 4,71 4,73 AVUSRALYA 2,14 0,92 2,01 1,63 2,02 0,92 1,06 1,54 1,71 TÜRKİYE 2,03 2,10 2,02 2,15 2,09 2,09 1,80 2,20 2,48 DÜNYA 2,71 2,64 2,64 2,88 2,83 2,80 2,80 3,05 2,98 Kaynak: Uluslararası Hububat Konseyi DÜNYA BUĞDAY EKİM ALANI(Milyon Ha) ÜLKELER 2005/ / / / /10 1.AB(27) ÇİN HİNDİSTAN ABD RUSYA TÜRKİYE Kaynak: Uluslararası Hububat Konseyi C UN SANAYİSİ VE GELİŞİMİ Ülkemizin yıllık üretim ve stok miktarları tüketimimize yetecek miktarda olmakla birlikte, mevsimsel dalgalanmalar ve kaliteli buğday arzında yaşanan sıkıntılardan dolayı özel sektörün ilave taleplerinin karşılanması amacıyla unun en önemli hammaddesi olan buğdayın ithalatı yapılmaktadır. Un ihracatında son yıllarda yaşanan olumlu gelişmeler de kaliteli buğday ithalatı ihtiyacını açıklar nitelikte görülmektedir. TÜRKİYE BUĞDAY İTHALATI VE UN İHRACATI( Bin Ton) BUĞDAY İTHALATI UN İHRACATI

13 Dünya da başlıca buğday üreticisi ülkeler aynı zamanda en fazla un üretimi yapan ülkeleri oluşturmaktadır. Ancak, üretimde söz sahibi olmayan, yoğun ithalat yapan bir ülke olarak Japonya, dünyanın önemli un üreticisi ve ticaretini yapan ülkeler arasında yer almaktadır. Un sektörünün stratejik önemi, ekonomik kriz anlarında daha iyi anlaşılmaktadır küresel ekonomik krizi gıda sektörünün önemini bir kez daha ortaya koymuştur. Un sektörü, çiftçisiyle, fırıncısıyla, yarattığı istihdamı ve tüketicisiyle birlikte milyonlarca kişinin hayatını doğrudan etkilemektedir. Türkiye de 700 un fabrikası aktif olarak çalışmaktadır. Bu fabrikaların bölgelerimiz itibariyle dağılımı aşağıdaki gibidir. Türkiye fiili üretimi yaklaşık 12 milyon tondur. Kapasite kullanımında dünya ortalaması % 65 iken bu oran Türkiye için % 45 tir. BÖLGELERİMİZE GÖRE UN FABRİKALARININ DAĞILIMI İç Anadolu Bölgesi 202 Marmara Bölgesi 135 Karadeniz Bölgesi 141 Güneydoğu Anadolu Bölgesi 94 Doğu Anadolu Bölgesi 28 Ege Bölgesi 54 Akdeniz Bölgesi 46 Bu verilere göre, fabrikaların % 28 si İç Anadolu Bölgesinde, % 20 si Karadeniz Bölgesinde, % 19 u Marmara Bölgesinde, % 13 ü Güneydoğu Anadolu Bölgesinde, % 7.5 u Ege Bölgesinde, % 6.4 ü Akdeniz Bölgesinde ve % 4 ü ise Doğu Anadolu Bölgesinde yer almaktadır. İşletmelerin kuruluş yeri ve yatırım planları analiz edildiğinde, hammaddeye, pazara ve altyapıya yakınlığın önemli olduğu, ayrıca Türkiye de buğday ekim ve üretim alanlarının bu seçimde önemli rol oynadığı anlaşılmaktadır. İşletmeler buğday alımını, her ay yaptıkları gibi sadece buğday hasadının yapıldığı dönemde de yapmaktadırlar. Alınan buğdaylar yoğun olarak piyasadan tedarik edilirken konjonktüre bağlı olarakta TMO dan da alım gerçekleştirilmektedir. Satın alınan buğday için pazara yakınlık birinci kriter olarak gözükürken diğer bölgelerden alım veya ithalat ta seçenek olarak kullanılmaktadır. Bölgelerimize göre buğday üretimi ise aşağıdaki gibidir.

14 BÖLGELERE GÖRE BUĞDAY ÜRETİMİ-EKMEKLİK BUĞDAY İÇ ANADOLU %26 2.MARMARA %21 3.GÜNEYDOĞU ANADOLU %15 4.AKDENİZ %14 5.KARADENİZ %9 6.EGE %8 7.DOĞU ANADOLU %6 Kalite ve fiyat kriteri esaslı, işletmeler buğday ithalatı yapmakta, yalnızca ekmeklik, özel amaçlı ya da hem ekmeklik hem de özel amaçlı üretim yapılmaktadır. Üretim genelde ekmeklik olmakta ancak diğer un mamullerin tüketimindeki gelişmeler nedeniyle bu ürünlerin üretimine yönelik un üretimi de giderek önem arz etmektedir. 1 Başarılı tarım politikaları ile çiftçilerimizi kaliteli buğday üretmeye teşvik etmemiz gerekmektedir. Sertifikalı tohumculuğun geliştirilmesi ve Türk çiftçisinde bu şuurun oluşturulması, hammadde sorununda yaşadığımız kalite sıkıntısını ortadan kaldırmada en önemli unsurdur. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tohumculuk Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Müdürlüğü nün Bitki Çeşitlerinin Kayıt Altına Alınması yönetmeliği gereği Serin İklim Tahılları Tescil Komitesi aracılığı ile yürüttüğü üretim izni taleplerinin Federasyonumuza üye bölgesel derneklerimiz aracılığı ile sektörümüz uzmanları tarafından teknik düzeyde değerlendirilmesini teminen, numunelerin yeterli bir süre önce Federasyonumuza gönderilmesi konusunda gerek Bakanlık gerekse Alt Birlik yetkilileri ile anlaşma sağlanmış bulunmaktadır. Bu sayede, piyasada gerek kalite gerekse fiyat yönünden kabul gören ve rekabetçi bir üretimin yapılması yönünde ciddi bir adım atılmış olmaktadır. Sonuçta bu konuda sektördeki dağınıklık giderilecek ve çiftçimizin rasyonel davranması garanti altına alınacaktır. Tohumculuğun yanı sıra, iklimsel koşullar, fiyat dalgalanmaları, tarım işletmelerinin küçüklüğü, çok parçalı tarım arazileri, teknoloji kullanımının yetersizliği, sulanabilir alanların azlığı ve üretici örgütlenmesindeki eksiklikler hububat sektörünün önemli yapısal sorunları arasında sayılabilir. 1 Bu konuda ayrıntılı bilgi için Yurdakul. O. ve Aktaş, E. Türkiye de Un Sanayi Sektörünün Analizi Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2001.

15 D SEKTÖRDE DIŞ TİCARET Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) verilerine göre ( ), dünya un ticareti ilk yirmi sıralaması içinde Avrupa Birliği(AB) ilk sırada yer almaktadır. DÜNYA UN TİCARETİNDE ÜLKE PAYLARI Sıra Ülke Miktar (ton) Değer (1000 $) Birim Fiyat ($/ton) Sıra Ülke 1 Fransa Türkiye 2 Belçika Fransa 3 Türkiye Belçika 4 Almanya Kazakistan 5 İtalya İtalya 6 İspanya Almanya 7 Kazakistan Pakistan 8 Hollanda Çin 9 Kanada Kanada 10 Çin İspanya 11 Japonya Japonya 12 Avustralya Avustralya 13 ABD B.A.E. 14 Pakistan Hollanda 15 İngiltere ABD 16 Rusya İngiltere 17 B.A.E Rusya 18 Hindistan Umman 19 Umman Tunus Miktar (ton) Değer (1000 $) Birim Fiyat ($/ton) Malezya Endonezya Kaynak: FAO

16 DÜNYA UN TİCARETİNDE ÜLKE PAYLARI Sıra Ülke Miktar (ton) Değer (1000 $) Birim Fiyat ($/ton) Sıra Ülke Miktar (ton) Değer (1000 $) Birim Fiyat ($/ton) 1 Fransa Kazakistan Türkiye Türkiye Belçika Fransa Kazakistan Belçika Almanya Arjantin İtalya Almanya Çin Çin Pakistan ABD Kanada Pakistan Hollanda Kanada Avustralya Rusya Japonya İspanya İspanya İtalya ABD Avustralya İngiltere İngiltere Rusya Japonya Sri Lanka Sırbistan Arjantin Fas B.A.E Hollanda Fas Tanzanya Kaynak: FAO Fransa, Belçika, Almanya, İtalya, ispanya, İngiltere ve Hollanda ele alınan yıllar için önemli ihracatçı ülkeler arasında yer almıştır. AB nin, ilk yirmi sıralaması içerisinde yer alan ülkeleri 2004 ve 2006 yıllarda milyon ton, 2005 yılında milyon ton ihracat yaparken, 2007 yılında Kazakistan ve Arjantin in performansındaki yükseliş nedeniyle Pazar payını bir ölçüde yitirmiş ve milyon ton da kalmıştır. AB ülkeleri dışında, Orta Asya ve Uzak Doğu Asya dan, Rusya, Japonya, Avustralya, Pakistan, Hindistan, Çin, Malezya ve Endonezya ilk yirmi sıralamasına girmişlerdir. Kuzey Amerika dan ABD ve Kanada, Afrika ve Kuzey Afrika dan ise B.A.E, Umman, Tunus, Fas ve Tanzanya dikkat çeken ülkeler arasında bulunmaktadır.

17 Ülkemiz ise ele alınan yıllar içinde 2005 yılında birinci, yıllarda ikinci ve 2004 yılında da üçüncü sırada yer almıştır. Ele alınan dönem içinde sıralamalar değer üzerinden hesaplanarak, yapılmıştır. Sıralamanın, miktar olarak tekrar yapılması durumunda, 2007 yılı hariç Türkiye nin sürekli birinci sırada yer aldığı görülecektir. Bu sıralamada FAO istatistikleri ile sınırlı kaldığımız için verileri daha güncel hale getirmemiz mümkün görülmemektedir. Ancak, yıllarındaki ihracat performansı dikkate alındığında, 2008 yılında milyon ton ihracatı ve bin $ lık satış, 2009 yılında milyon ton ihracatı ve bin $ lık satış potansiyeli ile Türkiye nin ilk sıralarda yer alacağı görülecektir. TÜRKİYE NİN YILLARA GÖRE BUĞDAY UNU İHRACATI Yıl Miktar (ton) Değer ($) Birim Fiyat ($/ton) Kaynak: TÜİK

18 AB ile Kazakistan ve Türkiye performanslarını karşılaştırdığımızda ise; İlk yirmi içerisinde AB Ülkeleri (ton) Türkiye ve Kazakistan yılından itibaren, Türkiye ve Kazakistan ın AB ülkeleri arasında yer alan yedi ülkenin ihracat potansiyeline ulaştığını ve yıllarında geçtiğini ve Uzak Doğu Asya da ise Çin ve Pakistan ın ele alınan dönem zarfında istikrarını sürdüren bir pazar olarak dikkat çektiğini görmekteyiz (Haziran) yılları arasında Türkiye nin ihraç pazarlarına baktığımızda ise Orta Doğu, Uzak Doğu Asya ve Afrika ülkelerinin ilk 50 sıralamasında yer aldığını görmekteyiz yılında itibaren en önemli ihracat pazarımız Irak tır. Dünya dan ihracat şampiyonu olduğumuz 2005 yılında toplam ihracatımızın % 58 ni Irak a yapmış bulunmaktayız. Diğer ülke grupları arasında son beş yılı dikkate aldığımızda, Endonezya, Filipinler, Sudan, Libya, İsrail, Malezya, Güney Kore, Tayland, B.A.E, Madagaskar, Gürcistan, Azerbaycan, Cezayir, Filistin, Eritre, Arnavutluk, Maldivler, Cibuti ve Küba önemli yer almaktadır.

19 ÜLKELERE GÖRE BUĞDAY UNU İHRACATIMIZ (İLK 50 ÜLKE) Ülke adı Miktar (kg) Değer ($) Ülke adı Miktar (kg) Değer ($) GENEL TOPLAM GENEL TOPLAM İsrail İsrail Azerbeycan Eritre Kes.Ülke ve Böl Azerbeycan Eritre Libya Antartika Endonezya Endonezya Arnavutluk Arnavutluk Madagaskar Gürcistan Kes.Ülke ve Böl B.A.E Cezayir Lübnan Ürdün Angola Antartika Ürdün Lübnan Singapur Gürcistan K.K.Türk.Cum Suriye Etiopya Filistin Suriye Cibuti Bolivya Gana Namibya K.K.Türk.Cum Ukrayna Mısır Filistin Somali Güney Kore Yemen Malezya Küba İngiltere Singapur Makedonya Honduras Sırbistan-Karadağ Angola Moldova Brezilya Tanzanya Tayland Rusya Federasyonu Malezya Ege Serbest Bölge Malavi Benin Filipinler Almanya İngiltere Belçika- Mozambik Lüksemburg İran Türkmenistan Bulgaristan Ege Serbest Bölge Tayland Makedonya A.B.D Yunanistan RUmmanya Senegal Bosna-Hersek Kongo Hong Kong Almanya Kazakistan Norveç Türkmenistan A.B.D Malta Rusya Federasyonu İtalya RUmmanya Antigua ve Barbuda Belçika Hollanda Slovakya Panama Afganistan Bahamalar Avustralya

20 ÜLKELERE GÖRE BUĞDAY UNU İHRACATIMIZ (İLK 50 ÜLKE) Ülke adı Miktar (kg) Değer ($) Ülke adı Miktar (kg) Değer ($) GENEL TOPLAM GENEL TOPLAM Libya Irak Kes.Ülke ve Libya Böl İsrail Gürcistan Eritre İsrail Irak Bulgaristan Endonezya Eritre Azerbeycan Azerbeycan Arnavutluk Endonezya Venezuella Arnavutluk Gürcistan Sırbistan-Karadağ Ürdün Gambiya Gambiya Cezayir Yemen Ürdün Sırbistan- Suriye Karadağ Sierra Leone Sierra Leone Malavi RUmmanya Güney Afrika K.K.Türk.Cum Moldova Makedonya Madagaskar Moldova K.K.Türk.Cum Lübnan Lübnan Filistin Gana Malavi Liberya Rusya Federasyonu Haiti Gana Suriye Suudi Arabistan Filistin Sri Lanka Bulgaristan Ukrayna Angola Haiti Sri Lanka Çad Honduras Cibuti Suudi Moritanya Arabistan Malezya Güney Kore Filipinler Mısır Mersin Serbest Filipinler Bölge Güney Kore Angola İran Yemen Rusya Madagaskar Federasyonu RUmmanya İngiltere Brezilya Kongo İngiltere İsviçre Çad Kenya Makedonya Uganda Avustralya Gine Mayotte B.A.E B.A.E Bosna-Hersek Bosna-Hersek Kamerun Ege Serbest Türkmenistan Bölge