zeytinist

Transkript

1 1

2 T.C. BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ EDREMİT MESLEK YÜKSEKOKULU Zeytincilik ve Zeytin İşleme Teknolojisi Programı Öğr. Gör. Mücahit KIVRAK kivrak@gmail.com 2

3 3

4 4

5 5 Ülkemizde bulunan zeytinyağı fabrikaları bölgelere göre değişiklik göstermektedir.

6 6 Uluslararası / Ulusal Zeytinyağı Kurum ve Örgütleri

7 7 IOC International Olive Council Uluslararası Zeytin Konseyi

8 8 Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği 1975 yılında kurulmuş ülkemiz Bitkisel Yağ sektörüne ve sanayicisine hizmete devam etmektedir.

9 9 Dernek, sektör sorunlarının çözümü için her kesimle anında iletişim ve girişim sağlamakta, sektörü ve yağ sanayicisini ilgilendiren her türlü tedbir ve düzenlemelerde aktif görev üstlenerek her platformdaki saygın yerini sürdürmektedir.

10 10 UZZK Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi

11 11 Zeytindostu Derneği

12 12 ZEYTED Zeytin Teknikerleri Derneği

13 13 YABİTED Yağ Bilimi ve Teknolojileri Derneği

14 14 Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçı Birliği

15 15 Doğu Akdeniz Zeytin Birliği

16 16 TARİŞ

17 17 MARMARABİRLİK

18 18 Bornova Zeytincilik Araştırma İstasyonu

19 19 Edremit Zeytincilik Üretme İstasyonu

20 20 Zeytin ve Zeytinyağı Tanıtım Komitesi

21 21 BAÜ Edremit Zeytincilik Enstitüsü

22 22 MÜMSAD Mutfak Ürünleri ve Margarin Sanayicileri Derneği

23 23 Balıkesir Zeytin ve Zeytinyağı tanıtım komitesi

24 24 Yağlı Tohumlu Bitkilerin Önemi Dünya da ve Ülkemizde Yağlı Tohumlu Bitkiler stratejik ürün olarak kabul edilmektedir. Yağlı tohumlardan yağ dışında elde edilen yağlı tohum küspeleri hayvan beslemede en önemli protein kaynağıdır.

25 Toplam 25 Dünya Yağlı Tohum Üretimi (Milyon ton) SOYA TOHUMU PAMUK TOHUMU AYÇİÇEK TOHUMU KOLZA TOHUMU DİĞER TOHUMLAR Kaynak: USDA Mart 2012 Raporu

26 26 Diğer 24% Yağlı Tohum Üreten Ülkeler AB 27 7% A.B.D. 20% Hindistan 8% Arjantin 12% Brezilya 16% Çin 13% 2011 Ülkeler Bazında Dünya Yağlı Tohum Üretimi Miktar (Milyon Ton) A.B.D. 91,2 Brezilya 72,4 Çin 57,8 Arjantin 51,5 Hindistan 35,5 AB ,5 Diğer 107,8 Toplam 445,7 Türkiye nin payı % 0,05 (2,6 Milyon Ton) Kaynak: USDA Mart 2012 Raporu

27 27 A.B.D. Soya Fasulyesi 90% A.B-27 Kolza Tohumu 70% Diğer Pamuk Tohumu 2% Ayçiçeği Tohumu 6% Kolza Tohumu 1% 1% Ayçiçeği Tohumu 24% Pamuk Tohumu 2% Soya Fasulyesi 4% Arjantin Brezilya Soya Fasulyesi 93% Soya Fasulyesi 95% Diğer 1% Ayçiçeği Tohumu 5% Pamuk Tohumu 1% Diğer 1% Pamuk Tohumu 4%

28 28 Ülkelerin Yağlı Tohum Kırma Kapasiteleri (Milyon Ton) 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 A.B.D. Brezilya Arjantin Çin Rusya Ukrayna AB 27 Kırma 51,4 36,8 40,0 80,0 8,7 8,2 42,5 Kaynak: Oil World 2011

29 29 Ülkelerin Yağlı Tohum ve Türevleri İhracatı (Milyon 50,0 Ton) 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 Yağlı Tohum Ham Yağ Küspe A.B.D. Brezilya Arjantin Ukrayna Çin Yağlı Tohum Ülkelerin Yağlı Tohum ve Türevleri İhracatı (Milyon T) Üretim Kırma Yağlı Tohum Ham Yağ Küspe A.B.D. 91,2 51,4 43,2 3,9 11,6 Brezilya 72,4 36,8 29,3 8,7 13,7 Arjantin 51,5 40,0 14,2 5,8 27,8 Ukrayna 7,0 8,2 2,3 2,8 2,7 Çin 57,8 80,0 0,2 0,0 1,8 Kaynak: Oil World 2011

30 30 Dünya Yağlı Tohum Ekim Alanı (Milyon Hektar) 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 91,6 97,6 102,9 104,1 29,2 31,2 31,3 32,2 23,5 24,7 24,0 24,3 11,5 12,1 12,8 13, Soya Kolza Ayçiçeği Palm Kaynak: Oil World, 2011

31 31 Türkiye Yağlı Tohumlar Ekim Alanı (Bin hektar) Ayçiçeği Ekilen Alan Kolza Ekilen Alan Kaynak: TUİK, 2011

32 32 Ülkelerin Ayçiçeği, Soya ve Kolza Ekim Alanları (Milyon Hektar) 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 ABD BREZİLYA ARJANTİN HİNDİSTAN ÇİN UKRAYNA MALEZYA TÜRKİYE ABD 23,7 26,4 31,0 30,3 32,3 ÇİN 13,8 15,8 18,0 17,9 16,8 BREZİLYA 9,8 11,0 14,0 22,3 24,3 HİNDİSTAN 10,0 13,5 13,0 17,6 17,3 ARJANTİN 7,1 9,2 12,3 17,4 20,0 MALEZYA 2,0 2,6 3,3 4,0 4,8 UKRAYNA 1,8 2,1 3,1 4,4 7,3 TÜRKİYE 0,8 0,6 0,6 0,6 0,6 Kaynak: USDA FAS, PSD Survey

33 33 Ukrayna Ayçiçeği Tohumu Kırma Kapasitesi (Bin Ton) Kaynak: UkrAgro Consult

34 34 Dünya Yağ Üretim Oranları 1990 Yılı 90,5 Milyon Ton 2010 Yılı 175,6 Milyon Ton Palm Yağı; 14,0% Soya Yağı; 19,8% Kolza Yağı; 10,9% Ayçiçeği Yağı; 10,1% Palm Yağı; 27,6% Soya Yağı; 23,8% Kolza Yağı; 13,0% Diğer Bitkisel ve Hayvansal Yağlar; 39,5% Palm Çekirdeği & Hindistan Cevizi Yağı; 5,7% Diğer Bitkisel ve Hayvansal Yağlar; 23,7% Palm Çekirdeği & Hindistan Cevizi Yağı; 5,1% Ayçiçeği Yağı; 6,8% Kaynak: Oil World 2011

35 35 Dünya Ham Yağ Üretimi (Milyon ton) * AYÇİÇEK YAĞI PAMUK YAĞI SOYA YAĞI KOLZA YAĞI DİĞER YAĞLAR 5 TOPLAM PALM YAĞI Kaynak: USDA, Ağustos 2011

36 36 Bitkisel Yağ Sanayimiz 6,4 Milyon ton faal, 1 Milyon ton gayri faal, toplam 7,4 Milyon ton tohum işleme (kırma) kapasitesi - 88 Adet Faal, 22 Adet gayri faal, toplam 110 tesis 3,9 Milyon ton faal, 0.7 Milyon ton gayri faal rafineri kapasitesi - 81 Adet Faal, 19 Adet gayri faal, toplam 100 tesis (Yeni yatırımlar hariç)

37 Toplam 37 Türkiye Yağlı Tohum Üretimi (Bin ton) AYÇİÇEK TOHUMU PAMUK TOHUMU SOYA FASULYESİ KANOLA Kaynak: TUİK, BYSD 2011

38 38 Türkiye Bitkisel Ham Yağ Üretimi (Bin ton) Kaynak: BYSD

39 39 Türkiye Yemeklik Likit Yağ Tüketimi 2011 Yılı Tüketim Oranı KOLZA YAĞI 7% MISIR YAĞI 5% PAMUK YAĞI 5% TÜRKİYE YEMEKLİK LİKİT YAĞ İÇ TÜKETİMİ (BİN TON) AYÇİÇEK YAĞI 83% AYÇİÇEK YAĞI SOYA YAĞI PAMUK YAĞI MISIR YAĞI KOLZA YAĞI Kaynak: BYSD GENEL TOPLAM

40 40 Türkiye Likit Yağ & Margarin Tüketimi (Bin ton) LİKİT YAĞ MARGARİN TOPLAM Kaynak: BYSD, MUMSAD

41 41 Türkiye Bitkisel Yağ Arz-Talep Tablosu 2011 ARZ- KULLANIM Ayçiçeği Soya Fasulyesi Mısırözü Yağı Pamuk Palm Yağı Kolza Yağı TOPLAM YAĞLI TOHUM ARZ Yurt İçi Yağlı Tohum Üretimi İthal Tohum Y.TOHUM KULLANIM FULLFAT, YEM,TOH UMLUK İŞLENEN YAĞLI TOHUM KIRMA Yurt İçi Tohum Ham Yağ YAĞ ARZ İthal Tohum Ham Yağ İthal Ham Yağ TOPLAM HAM YAĞ ARZI DİĞER Yem, Boya, Sabun İHRACAT Sıvı yağ KULLANIM Margari n İÇ TÜKETİM Margari n Sıvı Yağ TOPLAM YAĞ KULLANIM Kaynak: BYSD

42 42 NET İTHALATÇI BİR ÜLKE

43 43 Yağlı Tohum & Türevleri İthalatı (Bin Ton) Yağlı Tohum Ham Yağ Küspe TOPLAM YILLAR İTİBARİYLE YAĞLI TOHUM VE TÜREVLERİ İTHALATI (BİN TON) Yağlı Tohum Ham Yağ Küspe TOPLAM Kaynak: TUİK

44 44 Yağlı Tohum & Türevleri İthalatı (Milyon Dolar) YAĞLI TOHUM İTHALATI HAMYAĞ İTHALATI KÜSPE İTHALATI TOPLAM YILLAR İTİBARİYLE YAĞLI TOHUM VE TÜREVLERİ İTHALATI (MİLYON DOLAR) YAĞLI TOHUM İTHALATI HAMYAĞ İTHALATI KÜSPE İTHALATI Kaynak: TUİK TOPLAM

45 Yılı Ayçiçeği Tohumu İthalatı Bulgaristan 28% Moldova 22% Ukrayna 29% Diğer 1% Romanya Rusya 15% Federasyonu 5% Ayçiçeği Tohumu İthalatı Miktar (Ton) Değer (Dolar) Ukrayna Bulgaristan Moldova Romanya Rusya Diğer Kaynak: TUİK, 2011 TOPLAM

46 Yılı Ayçiçeği Hamyağı İthalatı Ukrayna 72% Diğer 1% Arjantin 10% Rusya Federasyonu 17% Ayçiçeği Ham Yağı İthalatı Miktar (Ton) Değer (Dolar) Kaynak: TUİK, 2011 Ukrayna Rusya Arjantin Diğer TOPLAM

47 Yılı Ayçiçeği Küspesi İthalatı Ukrayna 62% Rusya Federasyonu 30% Bulgaristan 1% Moldova 1% Romanya 6% Ayçiçeği Küspesi İthalatı Miktar (Ton) Değer (Dolar) Ukrayna Rusya Romanya Moldova Kaynak: TUİK, 2011 Bulgaristan TOPLAM

48 Türkiye Toplam Likit Yağ & Margarin İhracatı (Bin Ton) Miktar (Ton) Değer (Dolar) Miktar (Ton) LİKİT MARGARİN TOPLAM Değer (Dolar) Miktar (Ton) Değer (Dolar) Miktar (Ton) Değer (Dolar) Miktar (Ton) Değer (Dolar) Likit Yağ Margarin TOPLAM Kaynak: TUİK, 2011

49 2011 Yılı Rafine Ayçiçeği Yağı İhracatı 49 Irak 86% Rafine Ayçiçeği Yağı İhracatı Diğer 6% Lübnan 2% İsrail 2% Suriye 4% Miktar Ton) Değer (Dolar) Irak Suriye İsrail Lübnan Diğer Kaynak: TUİK, 2011 TOPLAM

50 50 Sektör Sorunları ve Çözüm Önerileri Ülkemizde yağlı tohumlu bitkilerin üretimi mutlaka artırılmalı ve dışa bağımlılık azaltılmalıdır. Yağlı tohumlu bitkilerin üretiminin desteklenmesine artırılarak devam edilmelidir. Destekleme primleri gelir rekabetini yağlı tohumlar lehine olacak şekilde verim ve parite göz önüne alınarak belirlenmelidir.

51 Yılları Arası Desteklemeler (Krş/kg) Pamuk Ayçiçeği Soya Kanola Aspir D.Mısır Pamuk 7 8, Ayçiçeği 7,5 8, ,5 17, , Soya , ,7 27, Kanola , , Aspir , D.Mısır 2, , Kaynak: TYDO

52 52 GAP üretim deseninde yağlı tohumlu bitkiler mutlaka 1. sırada yer almalıdır. Nadas alanlarında ve alternatif ürün projesinde yağlı tohumlu bitkiler üretimi devreye girmelidir.

53 53 Sulama yatırımlarına hız verilmeli, yeni sulanabilir ekim alanlarında yağlı tohumlu bitki ekimine ağırlık verilmelidir. Yağlı tohumlarda alım politikalarında lisanslı depoculuk sistemi devreye sokulmalı ve ürün değerini bulması için borsalar etkin hale getirilmelidir.

54 54 Dünya Biyodizel Üretimi (Milyon m 3 ) Ülke Miktar Yüzde Pay A.B. 9,18 54,0% A.B.D. 1,65 9,7% Arjantin 1,57 9,3% Brezilya 1,55 9,1% Malezya 0,76 4,5% Avusturalya 0,62 3,7% Diğer 1,64 9,7% TOPLAM 17,01 100,0% Kaynak: OECD & FAO Sekretaryası Ortalamaları

55 Ülkelerin Biyodizel ve Biyoetanol Politikaları 55 A.B.D. petrole olan bağımlılığını azaltma, enerji arz güvenliğini sağlama ve mısır stoklarını değerlendirmeyi hedeflemiştir. Brezilya petrolden kaynaklanan bütçe yükün azaltılması, enerji arz güvenliğinin sağlanması ve şeker kamışı stoklarını değerlendirmeyi amaçlamıştır. A.B. çevresel etkenlerin yanı sıra, kırsal kalkınmayı hedef olarak almıştır. Ana üretim hammaddesi kolzadır. Malezya petrole olan bağımlılığını azaltma ve elinde yüksek palm yağı stoklarını değerlendirme amacıyla biyodizel üretimine destek vermektedir. Çin yağlı tohumlu bitkilerde net ithalatçı konumunda olduğundan ve tarımsal hammadde temininde arz açığı bulunduğundan biyodizel sektörünü desteklememektedir.

56 56 Ülkemiz şartları gereği Biyodizelin zorunlu kullanımı için henüz erkendir. Önce üretelim, sonra kullanalım. Zorunlu biyodizel kullanımı uygulamasının yağlı tohum üretimleri kendine yeterliliğe ulaştıktan sonra düşünülmesi daha uygun olacaktır.

57 57 Bitkisel Atık Yağ BYSD evsel atık yağların toplanması için patenti Derneğine ait olan bitkisel atık yağ makinesi (BAYTOM) geliştirilmiştir Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliğinin yürürlüğe girmesi ile Dernek olarak Kızartmalık Evsel Atık Yağ toplatılacak ve geri kazanıma yani Biyodizel veya biyoenerjiye verilecektir.

58 58

59 59

60 60 BAYTOM Bitkisel Atık Yağ Toplama Makinesi Dökülen atık yağı ayrıştırarak diğer sıvılardan ayrı depolar. Dökülen atık yağ miktarına göre promosyon verir (Para, bilet vb.) Dolduğunda GPRS üzerinden toplayıcıya uyarı verir.

61 61 BAYTOM Bitkisel Atık Yağ Toplama Makinesi (BAYTOM) a İngiltere, Fransa ve Almaya gibi ülkelerden de talep gelmiş ve bu ülkelere birer adet demonstratif amaçlı makine gönderilmiştir. Bu bağlamda yurtdışı patent müracaatı da yapılmıştır.

62 62 Sektörün hedefi: İnsanlarımızın sağlıklı beslenmesi için daha fazla ve kaliteli bitkisel yağ tüketmesi, Yağlı tohum ihtiyacının ülke içinden karşılanması, Güven ve istikrar ortamında serbest rekabet şartlarında sektörün büyümesi ve ülkemiz ihtiyaçlarının karşılayacak hale gelmesidir.

63 63 Yağlı tohumlu bitkiler içerdikleri yağ, protein, karbonhidrat, mineraller ve vitaminler bakımından insan ve hayvan beslenmesinde önemli rol oynarlar. Yağlı tohumlu bitkiler yem ve gıda üretimiyle uğraşan sanayi sektörü için de hammadde kaynağını oluştururlar. Dünyada, tohumlarında yağ içeren çok sayıda bitki olmasına rağmen yağ sanayinde önemini koruyan yağlı tohumlu bitkilerin başında; soya fasulyesi, ayçiçeği, pamuk (çiğit), kolza (kanola), yerfıstığı, susam, aspir, haşhaş, mısır, palm ve Hindistan cevizi (kopra yağı) gelmektedir. Bunlar arasında çiğit, haşhaş ve mısır gerçekte yağ üretimi amacıyla üretilen bitkiler olmayıp, yan ürün olarak elde edilen yağlarının sanayinin değişik sektörlerinde katma değer yaratan bitkilerdir.

64 64 Ülkemizde özellikle bir lif bitkisi olmasına rağmen tohumlarında içerdiği rafinasyon sonunda yaklaşık % 15 ham yağ oranıyla yemeklik yağ sanayimizde bitkisel yağ olarak pamuk tohumu çok büyük bir potansiyel oluşturmaktadır. Ülkemizde halen yağ bitkisi olarak öne çıkan ayçiçeği, soya, kolza ve aspir gibi bitkilerin mevcut üretim değerlerine bakıldığında; son yıllarda kolza ve aspir gibi ayçiçeğinin yanında alternatif olabilecek yağ bitkilerinde bir sıçrama gözlenmekle beraber her yıl nüfuz artışına bağlı olarak yükselen bitkisel yağ açığımızı kapatacak düzeylerde olmadığı, bitkisel yağ üretim kapasitemizin çok altında kaldığı görülmektedir.

65 65 Ülkemizde 2011 yılına ilişkin değerlere bakıldığında toplam ton yağlı tohum ithalatı karşılığı dolar döviz ödenmiştir. Bu değere yağ, margarin ve küspede dahil edildiğinde ton ithalat karşılığı olarak toplam dolar döviz ödemesi gerçekleştirilmiştir. Buna karşılık 2010 yılında yağlı tohum, bitkisel yağ, margarin ve küspe olarak ton ihracat karşılığı dolar, 2011 yılında da aynı ürünler için toplam ton ihracat karşılığı dolar döviz girdisi sağlanmıştır (Bitkisel Yağ Sanayicileri Değerleri, 2012).

66 66 YAĞ KULLANIMI %19.3 %7.0 % 73.7 Gıda İç Tüketimi Gıda İhracatı Yem, Boya,Sabun %6.7 %18.7 % 74.6 Yerli Gıda Gıda İhracatı 2010 Yem, Boya, Sabun

67 İÇ TÜKETİM SIVI YAĞ DAĞILIMI 67 %14 %3.5 %2.4 %2.4 Ayçiçek Mısır Pamuk Kanola %77.7 Soya %10.8 %2.9 %3.5 %9.6 Ayçiçek Mısır %73.2 Pamuk Kanola Soya

68 68 YAĞLI TOHUM PROJEKSİYONU (2015) 2010 yılında 70.5 milyon olan nüfusumuzun 2012 yılında % 1.58 yıllık nüfus artış hızına göre 74.7 milyona ulaştığı dikkate alındığında; aynı nüfus artışına göre toplam nüfusumuzun 2015 yılında 78.3 milyona ulaşacağı tahmin edilmektedir. Kişi başına likit yağ tüketimimizin ise aynı dönemlerde 20 kg dan, 24 kg a ulaşması beklenmektedir. Bu durumda toplam yağ tüketimimiz 2015 yılında tona çıkacaktır.

69 69 KİŞİ BAŞINA TÜKETİMLER Kişi başına düşen bitkisel yağ tüketimi 20 kg (AB 35 kg) Kişi başına düşen tavuk eti tüketimi 13 kg (AB 23 kg) Kişi başına düşen kırmızı et tüketimi 12 kg (AB 25 kg) Kişi başına düşen süt tüketimi 21.1 lt (AB 81 lt)

70 70 Türkiye nin kendi ham yağ ve yağlı tohum ihtiyacını karşılayabilmesi için ha alana daha ihtiyacı bulunmaktadır.

71 71 TARLA ÜRÜNLERİ DESTEKLEME DEĞERLERİ (2012)

72 2009/2010 üretim sezonu 72 Yağlı Tohum Arz Y. Tohum Kullanım İşlenen Yağlı Tohum Yağ Arz Kullanım Arz- Kullanım Yurt İçi Yağlı Tohum Üretimi İthal Tohum Fullfat, Yem, Tohumlu k Kırma Yurt İçi Tohum Ham Yağ İthal Tohum Ham Yağ İthal Ham Yağ Toplam Ham Yağ Arzı Diğer İhracat İç Tüketim Yem, Boya, Sabun Sıvı Yağ Margari n Margarin Sıvı Yağ Toplam Yağ Kullanım Ayçiçeği Soya Mısır Özü Yağı Pamuk Palm Yağı Kolza Yağı TOPLA M

73 73

74 74

75 DERS NOTLARI SÜREKLİ YENİLENMEKTEDİR. LÜTFEN DAHA ÖNCE İNDİRDİĞİNİZ DERS NOTU VAR İSE ONUN İLE SAYFADAKİ DERS NOTUNUN TARİHLERİNİ KARŞILAŞTIRINIZ VE YENİ TARİHLİ OLAN DERS NOTUNU TERCİH EDİNİZ. NOTLARDA HATALI ve EKSİK BİR YER GÖRDÜĞÜNÜZDE LÜTFEN BİLDİRİNİZ. 75

76 T.C. BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ EDREMİT MESLEK YÜKSEKOKULU Zeytincilik ve Zeytin İşleme Teknolojisi Programı Öğr. Gör. Mücahit KIVRAK kivrak@gmail.com 76