ISSN: El-Cezerî Fen ve Mühendislik Dergisi Cilt: 1, No: 2, 2014 (47-56)

Transkript

1 ISSN: El-Cezerî Fen ve Mühendislik Dergisi Cilt: 1, No: 2, 2014 (47-56) El-Cezerî Journal of Science and Engineering Vol: 1, No: 2, 2014 (47-56) ECJSE Makale / Research Paper Ses Yutucu Perlitli Kaplamaların Beton Gürültü Bariyerlerinde Kullanımı Metehan ÇALIŞ * Türk Standardları Enstitüsü, Yapı Malzemeleri Laboratuvar Müdürlüğü, Gebze Kocaeli/TÜRKİYE mcalis@tse.org.tr Geliş/Received: Düzeltme/Revised: Kabul/Accepted: Özet: Ülkemiz dünya perlit rezervinin yarısından fazlasına sahiptir. Perlit patlatılmış hali ile ısı yalıtımında geniş bir şekilde kullanılırken akustik özellikleri çok fazla bilinen ve bu yönü ile kullanılan bir kaynak değildir. Bu çalışmada ülkemizde kullanım alanı yeni olan fakat yurtdışında oldukça yaygın kullanıma sahip gürültü bariyerleri tiplerinden yansıtıcı özellikteki beton gürültü bariyerleri için perlit esaslı bir kaplama tasarlanması ile bu kaplamanın akustik performansa etkisi üzerinde durulmuştur. Bu çalışmada perlit esaslı kaplamanın akustik özellikleri ölçülmüş ve ayrıca diğer ses yutucu özellikteki malzemeler ile karşılaştırılmıştır. Perlitli kaplamanın, akustik performans olarak EN ye göre A2 sınıfı olarak sınıflandırılarak, iyi bir ses yutum malzemesi olarak yansıtıcı tip beton gürültü bariyerlerinde kullanılabileceği görülmüştür. Anahtar kelimeler: Gürültü Bariyeri, Beton, Perlit, Ses Yutum Use of Sound Absorbing Perlite Based Coverings on Concrete Noise Barriers Abstract: Over half of the perlite reserves in the world is in our country. In the expended form, even perlite has a wide use in thermal insulation, its acoustics performance is not well known and it is not used for acoustic reasons. The present study aims to design an absorptive perlite based covering for reflective concrete noise barriers which is new for our country but has a widely used in abroad. In this study perlite based covering material is also tested to see the acoustic performance and additionally compared with other sound absorbing materials. Perlite Based Covering, classified as A2 according to EN , can be used as a good sound absorbing covering material on the reflective concrete noise barriers. Keywords: Noise Barrier, Concrete, Perlite, Sound Absorption Bu makaleye atıf yapmak için Çalış M., Ses Yutucu Perlitli Kaplamaların Beton Gürültü Bariyerlerinde Kullanımı El-Cezerî Fen ve Mühendislik Dergisi 2014, 1(2); How to cite this article Çalış M.., Useof Sound Absorbing Perlite Based Coverings on Concrete Noise Barriers El-Cezerî Journal of Science and Engineering, 2014, 1(2);

2 ECJSE 2014 (2) Ses Yutucu Perlitli Kaplamaların Beton Gürültü Bariyerlerinde 1. Giriş İnsanlar için ulaşım ve yaşam alanları ne kadar iç içe ise bu iki unsurun birbiri üzerindeki etkisi de iç içedir. Özellikle yollar yerleşim için ayrıca bir cazibe merkezi oluştururlar. Bu durumda ulaşım ve bağlantı noktalarına erişim kolaylaşırken, bu yolların getirdiği olumsuz etkiler de yaşam alanlarımıza direkt etkide bulunur. Özellikle trafik kaynaklı araçlardan kaynaklanan gürültü konutlarımızı ve dolayısı ile yaşam konforumuzu etkiler hale gelir. Ulaşıma erişimi zorlaştırmadan bu olumsuz etkileşimi azaltmak için çeşitli önlemler kullanılmaktadır. Trafik yönetimi, yol daraltılması, hız düşürülmesi, zamana bağlı olarak yolların kullanımı, sessiz yol kaplamaları, gürültü bariyeri inşası, ağaçlandırma veya toprak setler kurulması gibi birçok önlem bunlar arasında sayılabilir. Gürültü bariyerleri trafik kaynaklı gürültünün yaşam alanlarımızı etkileyerek yaşam konforumuzun düşmesine engel olma yönünde geniş uygulama alanına sahip önlemlerdendir. Bilinen ilk gürültü bariyeri 1963 yılında Amerika da Washington Eyaletinde inşa edilmiştir. Bu gürültü bariyerleri aslında yol inşaatı sırasında oluşan gürültünün çevre sakinlerine olan etkisini azaltmak amacı ile kullanılmıştı ancak halkın talepleri doğrultusunda sadece trafik kaynaklı gürültü kontrolü amaçlı kullanılmaya başlanmıştır. Özellikle atmosferik şartlara dayanıklılığı, kazaya maruz kalma, taş sıçraması, kar yüküne dayanım, yangına dayanım gibi birçok fiziksel özelliği nedeni ve istenilen özellik ve boyutta üretim esnekliği ile beton gürültü bariyerleri trafik kaynaklı gürültü ile mücadelede oldukça yaygın şekilde kullanılmaktadır. Amerika da yapılan bir araştırmaya göre en fazla kullanılan 3 bariyer tipi öndökümlü beton, toprak set ve örme duvar olarak sıralanmaktadır ve bu listeyi ahşap bariyerler takip etmektedir [1]. 2. Beton Gürültü Bariyerleri Beton gürültü bariyerleri de diğer bariyer türlerinde olduğu gibi trafik kaynaklı gürültüyü diğer tarafa geçişini engellerken, gürültüyü ya yansıtarak dağıtırlar ya da belli oranda yutarak ederek azaltırlar. Bu özelliğine göre yutucu veya yansıtıcı (Şekil 1) tip gürültü bariyeri olarak adlandırılırlar. Şekil 1. Yansıtıcı özellikteki beton gürültü bariyer örneği [2]. 48

3 Çalış, M. ECJSE 2014 (2) Beton bariyerlerin ilk kullanım şekli olan yansıtıcı tipinin ses yutum katsayıları NRC (Noise Reduction Coefficient - Gürültü Azaltım Katsayısı) 0,1 den daha düşüktür. Diğer bir ifade ile özellikle trafik gürültüsünün baskın olduğu Hz düşük frekans aralığında beton bariyerler oldukça yansıtıcı özelliktedirler. Yutucu özellikteki beton bariyerler ise ilk kullanımdaki bariyerlere göre daha sonraları aktif halde kullanılmaya başlanmıştır. Gözenekli (poroz) betondan imal edilen gürültü bariyerleri, ahşap lif katılarak imal edilen değişik yüzey şekilleri verilmiş beton gürültü bariyerleri, üzerinde farklı boyutlarda delikler açılan veya üzerine yutucu malzeme kaplanan beton gürültü bariyerleri bu tip bariyerlerdir (Şekil 2). Bu tip bariyerler genellikle katmanlı yapıdadırlar ve ön katman(lar) ses yutum özelliği taşırken arka katman ise bariyere rijitliği sağlamaktadır. Şekil 2. Ahşap lifli (solda) ve granüler (sağda) malzemeden imal edilmiş, değişik formlardaki beton gürültü perdeleri [2]. Sürdürülebilirlik ve yeşil yapı malzemeleri günümüzün dikkat çeken hususlarından olması nedeni ile üzerine atık lastiklerden elde edilen ses yutucu katmanlar yerleştirilen beton bariyerler veya geri dönüşümlü betondan imal edilen gözenekli yapıdaki beton bariyerler tercih edilir hale gelmiştir. Bu çalışmada, ülkemizde önemli bir miktarda rezervi bulunan doğal bir kaynak olan perlitin patlatılması ve işlenmesi ile gözenekli yapıda bir katman oluşturulması ve bu katmanın gürültü yutma özelliklerinin incelenmesi amaçlanmıştır. 3. Gürültü Bariyerlerinde Ses Yutum Katsayısı Ses yutumu; ses enerjisinin sesin çarptığı yüzeyler üzerinde ya da sesin yayıldığı ortamda ısı enerjisine dönüşerek azaltılmasıdır. Ortamda yayılan sesin ortam tarafından yutulması ortamın sıcaklığına, nemine ve sesin frekansına bağlıdır. Yüzey tarafından yutulan ses enerjisinin yüzeye çarpan sesin enerjisine oranı, Ses Yutum Katsayısı ( ) olarak adlandırılır (Eşitlik 1). Bu katsayı, yutulan sesin enerjisinin gelen ses enerjisine oranla daha küçük olmasından dolayı 0 ve 1 arasında değer alır. Ei Er (1) Ei 49

4 ECJSE 2014 (2) Ses Yutucu Perlitli Kaplamaların Beton Gürültü Bariyerlerinde = Malzemelerin sesi yutum katsayısı E i = Sesin ilk enerjisi E r = Yansıyan sesin enerjisi Yapı elemanlarının ses yutum katsayısı ölçümünde genellikle iki tip metot kullanılmaktadır. Empedans Tüpü Ölçümü Empedans tüpü bazen bir malzemenin, ses yutum katsayısı (sound absorption coefficient), ses yansıtma katsayısı (sound reflection coefficient), ses geçiş kaybı (sound transmission loss) ve normalize empendansını ölçmek için kullanılır (Şekil 3). Ses yutum katsayısının empedans tüpleri ile ölçümünde birçok metot bulunmasına rağmen, iki adet uluslararası kabul görmüş standart method mevcuttur: TS EN ISO [6] (duran dalga oranını kullanma metodu - standing wave method) ve TS EN ISO [7] (aktarım fonksiyonu metodu - transfer-function method). Duran dalga metodunda her bir seferde bir frekansa ait ses yutum katsayısı ölçülebildiğinden aktarım fonksiyonu metodu, duran dalga metoduna göre daha hızlı ve kesin sonuçlar üretmektedir. Şekil 3. Empedans tüpü örneği. Çınlanım odası ölçümü Ses yutum katsayısı ölçümlerinde kullanılan bir diğer metot ise çınlanım odası ölçümleridir. Uluslararası standardlara göre tanımlanmış test odaları içerisine belli boyutlardaki test numuneleri yerleştirilerek çınlanım süresi farkından test odasına yerleştirilen test numunesinin ses yutum katsayısı elde edilir. Odalar hem geniş bir alana ihtiyaç duyarlar hem de inşa maliyetleri yüksektir (Şekil 4). Buna rağmen elde edilen test sonuçları daha yaygın şekilde kabul görmektedir. Çınlanım odasında kullanılan test numuneleri de oldukça büyüktür. Uluslararası geçerliliği olan ASTM C423 standardına göre 5,57m m 2 ve ISO 354 standardına göre en az 10 m 2 olmalıdır. Ölçüm oda içerisindeki çınlanım süresi farkının deney numunesi test odası içinde iken ve içinde değilken ölçülmesi esasına dayanır. Çınlanım süresi oda içindeki ses gücü seviyesinin bulunduğu düzeyden 60 db düştüğü seviyeye kadar geçen süre olarak tanımlandığından ses yutucu malzeme odaya konulduğunda bu süre kısalacaktır. 50

5 Çalış, M. ECJSE 2014 (2) Şekil 4. Çınlanım odası. Gürültü bariyerlerinin ses yutum özellikleri hesaplanırken her frekans aralığındaki değerler yerine insan kulağının en hassas olduğu frekans değerleri dikkate alınır. Bu değerler 250 Hz, 500 Hz, 1000 Hz ve 2000 Hz olarak alınarak, malzemenin bu frekanslardaki ses yutum katsayısı değerlerinin aritmetik ortalaması alınarak sonuç en yakın 0,05 db e yuvarlanır ve malzemenin ses yutum katsayısı tek sayılı bir ifade haline dönüştürülmüş olur. ASTM C 423-2a standardında bu değer Gürültü Azaltma Katsayısı (NRC Noise Reduction Coefficient) olarak adlandırılmaktadır. Buna ait ifade Eşitlik 2 de verilmektedir NRC (2) 4 Eğer NRC değeri 1,0 e yakınsa o malzemeler için ses yutucu özellikte malzemeler denilebilir. Eğer malzemenin NRC değeri 0,4 civarında ise bu durumda bu tip malzemeler için orta düzeyli ses yutucu malzeme, eğer NRC değeri 0,3 ten azsa bu durumda ses yansıtıcı (reflective) malzeme denilebilir. Avrupa standardı olan TS EN [5] standardında ise trafik gürültüsünü azaltan sistemlerin akustik performansı için aşağıdaki tek ifadeli ses yutum katsayısı formülünü (Eşitlik 3) vermektedir. 18 0,1Lİ Sİ10 i 1 10 log1 18 0,1L DL (3) İ 10 i 1 Sİ 1/3 oktav bandındaki 18 frekanstan i. frekans için malzemenin ses yutum katsayısı L İ EN de tarif edilen 1/3 oktav bantı i. içindeki trafik gürültüsünün desibel cinsinden normal haldeki A-ağırlıklı ses basınç seviyesi, DL db(a) cinsinden ses yutum özelliğinin tek sayılı değeri Çizelge 1. TS EN e göre ses yutum performans sınıfları. Sınıf DL (db) A0 Belirsiz A1 <4 A2 4-7 A A4 >11 51

6 ECJSE 2014 (2) Ses Yutucu Perlitli Kaplamaların Beton Gürültü Bariyerlerinde TS EN standardına göre, Çizelge 1 ile verilen bir gürültü bariyerinin ses yutum özelliği 4 kategoride sınıflandırılmaktadır. Kategori sınıfı A0 dan A4 e yükseldikçe bariyerin ses yutum performansı yükselmektedir. Perlitli kaplamaya benzer bir çalışma, geri dönüşümlü poroz beton 45mm, 35 mm ve 25 mm kalınlıkları için (Şekil 8) empedans tüpünde ses yutum katsayısı deneyleri Krezel ve McManus [8] tarafından gerçekleştirilmiş ve aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir (Şekil 9-10). Şekil 5: Poroz beton deney numunesine ait enkesitler [8] Şekil 6: 2 tabakalı deney numunesi ait ses yutum değerleri grafiği [8] Şekil 7: 2 tabakalı deney numunesi NRC değerleri [8] 52

7 Çalış, M. ECJSE 2014 (2) Sonuçlardan da görüleceği üzere perlitli kaplamanın NRC değeri geri dönüşüm betonundan elde edilen 2 tabakalı poroz beton deney numunesinden daha iyi ses yutum özelliği göstermektedir. Gürültü bariyerlerinde ses yutucu malzemelerin seçiminde bazı hususlara dikkat etmek gerekmektedir. Menge ve Powers [3] bu seçim yapılırken şunlara dikkat edilmesi gerektiğini belirtmektedir: A. Ses Yutum Kapasitesi: Bir gürültü bariyerinin uygulamada yeterli ses yutum performansı gösterebilmesi için NRC değerinin en az 0,6 olması gerekmektedir. B. Durabilite: Seçilen malzemenin gürültü bariyerinde kullanım ömrü boyunca güneş, rüzgar, su, tuz, araç kaynaklı emisyon gazları gibi kirleticiler ile sıcaklık değişimlerine maruz kalacağından yeterli fiziksel dayanıma sahip olması gerekmektedir. C. Akustik durabilite: Birçok poroz yapı gürültü bariyerinin ömrü boyunca maruz kaldığı çevre şartları, kirleticiler ve zorlu çevresel şartlar nedeni ile tıkanmakta ve gürültü yutucu özelliğini kısmen veya tamamen kaybetmektedir. Seçilen malzemenin akustik açıdan performansının azalmasına karşı dayanıklı olması gerekmektedir. D. Bakım: Bakım işlemleri tıkanmış olan gözeneklerin açılmasına dolayısıyla akustik performansın geri kazanılmasına yardımcı olacaktır. Ancak, bakım gerekliliği olmayan veya en az olan ürünlerin seçilmesi malzeme seçiminde esas kriter olmalıdır. E. Yangına Tepki Sınıfı: Bir gürültü bariyerinin yol kenarında güvenle kullanılabilmesi için bariyerde kullanılan malzemelerin yangına tepki sınıfları en düşük seviyede olması gerekmektedir. Her ne kadar perlitli kaplama numunesinin elde edilen NRC değeri düşük olsa da gürültü bariyerlerinin akustik sınıflandırılma standardı olan EN e göre perlitli kaplama malzemesi A2 olarak sınıflandırılmaktadır. A2 ve daha düşük sınıflar yukarıdaki Çizelge 2 den de görüldüğü üzere birçok firma tarafından yaygın olarak kullanılmaktadır. Elde edilen deneysel sonuçlara göre, perlitli kaplama malzemesinin ticari bir ürün olarak geliştirilip geniş bir kullanım alanı oluşturulabileceği görülmektedir. 4. Perlit Esaslı Kaplama Tasarımı Patlatılmış perlit, yapı itibari ile içerisindeki su buharının yüksek sıcaklıkta genleşmesinden dolayı boşluklu bir yapıdadır. Bu boşluklu yapının oluşumunun geri dönüşü mümkün değildir. Genleşmiş perlit yüksek sıcaklıklara maruz kaldığında sertleşerek camsı bir yapı almakta ancak boşluklu yapısını kaybetmemektedir. Genleşmiş perlitin bu özelliğini dikkate alarak farklı elek aralıklarında oluşturulmuş perlit gruplarından kaplama malzemesi elde edilmiştir. Şekil 8. Perlitli kaplama deney numunesi hazırlanması Farklı frekans bantlarını sönümleyebilmek amacı ile iki farklı perlit tabakası oluşturulmak istenmiştir. Bu nedenle hacimsel olarak büzülmeleri de göz önüne alarak 0,85 mm üzeri elekte kalan perlitten hacimsel olarak %57; 2,36 mm elek üzerinde kalan perlitten hacimsel olarak %43 alınarak iki tabakalı ham yapı oluşturulmuştur. 53

8 ECJSE 2014 (2) Ses Yutucu Perlitli Kaplamaların Beton Gürültü Bariyerlerinde 70 mm derinliğindeki seramik kağıt kalıbın 40 mm lik kısmı 0,85 mm lik elek üzerinde kalan patlamış perlit ile doldurulmuştur. Bu bölüm yaklaşık 100 gr ağırlığındadır. Kalan 30 mm lik kısım ise 2,36 mm lik elek üzerinde kalan patlamış perlitle doldurulmuştur (Şekil 5). Bu bölüm ise yaklaşık 50 gr ağırlığındadır. Karışımın bu haldeki gevşek yığın yoğunluğu yaklaşık 225 kg/m 3 tür. Hazırlanan ham perlit numuneler 1200 C ye set edilmiş kül fırınına yerleştirildikten sonra süre 5 dakikaya ayarlanarak perlitin camsılaşması için gerekli süre sağlanmıştır. Bu süre sonunda kalıp kül fırınından uzaklaştırılarak hava akımı olmayan 23 C deki laboratuvarda kendi halinde soğutulmaya bırakılmıştır. Soğuyan numuneler üzerinde kalınlık ölçümleri yapıldığında kalınlıkların %50 ye yakın azaldığı görülmüştür (Şekil 6). Şekil 9. İki tabakalı deney numunesi örneği. 5. Akustik Ölçüm Sonuçları Akustik ölçümler İTKIB İTA Eğitim Araştırma Danışmanlık Ltd. Şti. nin İstanbul Halkalı daki laboratuvarında 3 set numune üzerinde gerçekleştirilmiştir. Ölçüm cihazları Brüel&Kjaer markalı PULSE yazılımını kullanan Type-7758 model empedans tüpüdür. Deney numunesinin ses yutum katsayısı ölçümüne ait deney sonuçlarından elde edilen empedans tüpü 1/3 oktav bandı ses yutum katsayısı frekans grafiği aşağıda Şekil 7 de verilmektedir: Şekil 10. Deney numunesine ait ses yutum katsayısı - frekans eğrisi Bu ölçüme göre numunenin NRC değeri 0,27 olarak elde edilmiştir. EN e göre işlem yapıldığında ise DL α değeri 4,95 db çıkmakta ve deney numunesi A2 sınıfı olarak sınıflandırılmaktadır. 54

9 Çalış, M. ECJSE 2014 (2) Deney Sonuçlarının Diğer Bazı Marka Bariyerler ile Karşılaştırılması Çizelge 2 de piyasada belli markalar altında satışta bulunan bazı gürültü bariyerlerine ait özellikler ve bunların EN e göre akustik ses yutum sınıfları yer almaktadır [4]. Çizelge 2. Diğer bazı gürültü bariyer tipleri, özellikleri ve ses yutum sınıfları Akustik Ses Yutum Sınıfı Marka ve Malzeme Bilgisi Fotoğraf (EN e göre) Marka : Gunnersen Model: Nuibarrier Modüler Plywood Panel Sistemi 6m yüksekliğe kadar inşa edilebilir EzyShield 24mm 14kg/m² - STC24 EzyShield 33mm 18kg/m² - STC28 A0 Marka: Woodtex Hızlı sertleşen çimento ve ahşap yünü karışımından elde edilen panellerden oluşmaktadır. NRC değeri 0,6 dır. A2 Marka: Stresscrete Model: Eco noise barrier Geri dönüşümlü kauçuk ve betonun karıştırılması ile oluşturulan 150 mm kalınlığındaki panellerdir. Çelik profiller arasına 3-5 m yüksekliğe kadar inşa edilebilir. A2 ve A3 Marka: Litecrete Çelik destek direkleri arasında konulan 150 mm kalınlığında beton panellerdir. Panel imalatında pomza ve hava sürükleyici kullanıldığından paneller hafiftir. 7 m ye kadar inşa edilebilirler. A0 Marka: Onduline Bitüm ile emprenyelenmiş geri dönüşümlü kağıtlardan elde edilen bir taraftan oluklu yapıdaki levhalardan oluşur. Ahşap bir çerçeve ile birlikte kullanılır. Akustik performansı arttırmak üzere her iki yüzüne ayrı bir kaplama uygulanması firma tarafından önerilmektedir. A0 55

10 ECJSE 2014 (2) Ses Yutucu Perlitli Kaplamaların Beton Gürültü Bariyerlerinde 5. Sonuçlar ve Öneriler Kaplama malzemesinin bu sonuçları daha büyük bir çalışmanın ön tasarımı olarak kullanılmalıdır ve bu sonuçlar yapılacak değişikliklerle performansın daha iyiye taşınabileceği konusunda umut vermektedir. Malzemenin akustik ses yutum performansı tabakalı yapıdaki kalınlık değişiklikleri, toplam tabaka kalınlıkları, tabaka sayıları ve farklı granül dağılıma sahip patlatılmış perlitlerin kullanılması gibi ana değişkenler ile oynanarak arttırılabilir. Perlitli kaplamanın empedans tüpü ile ölçüm sonuçları, daha büyük numunelerin kullanıldığı tam çınlanım/yankı oda metodu ile elde edilecek ses yutum performansı ile kıyaslanarak sonuçların doğrulanması gerçekleştirilebilir. Özellikle piyasada hâlihazırda satılan ürünlerle rekabet edebilmenin yolu perlitin akustik özellikleri ile kullanımı için endüstriyel bir ürün haline getirilmesi gerekmektedir. Bu durumda sadece perlite ait fiziksel ve akustik özellikler değil bu kaplamanın üretim süreç ve teknolojisinin de ayrıca araştırılması gerekmektedir. Perlit akustik performansı yanı sıra estetik yönü ile mimari uygulama alanını geliştirebilecek bir malzemedir. Sadece gürültü bariyerleri değil, bina dış cephe kaplamalarında akustik yalıtım amaçlı, tünel içi kaplaması olarak hem akustik hem de yangından koruma amaçlı, yapı içinde tavan-duvar kaplaması olarak akustik ve görsel amaçlı kullanılabilir. Patlatılmış perlit bu açıdan bakıldığında önemli bir araştırma alanı olarak bizleri beklemektedir. Kaynaklar [1] ICF International. (2008). National Cooperative Highway Research Program, Guidelines for Selection and Approval of Noise Barrier Products. Lexington, Massachusetts: NCHRP, Transportation Research Board. [2] Kotzen, B., & English, C. (2009). Environmental Noise Barriers,A Guide To Their Acoustic and Visual Design (s. 1). içinde New York: Taylo r& Francis Group. [3] Menge, C. W., & Powers, N. A. (1979). Sound-Absorbing Barriers: Materials and Applications. Proceedings of Conference on Highway Traffic Noise Mitigation. Washington, D.C.,: Federal Highway Administration. [4] New Zealand Transport Agency. (2013, 12 01). Noise barrier suppliers. NZ Transport Agency: adresinden alındı [5] TSE. (2002, Nisan). TS EN Yol Trafik Gürültüsünü Azaltan Sistemler Akustik Performansın Tayini İçin Deney Metodu Bölüm 1: Ses Absorpsiyonunun Temel Özellikleri. Türk Standardları Enstitüsü. [6] TSE. (2004, Mart). TS EN ISO Akustik- Empedans borularında ses absorpsiyon katsayısı ve empedansın tayini - Bölüm 1: Duran dalga oranını kullanma metodu. Türk Standardları Enstitüsü. [7] TSE. (2003, Nisan). TS EN ISO Akustik-Empedans borularındaki ses absorpsiyon katsayısının ve empedansın tayini-bölüm 2:Aktarım fonksiyonu metodu. Türk Standardları Enstitüsü. [8] Krezel, Z.A.,& McManus, K.,(2010). Environmentally Friendly Sound Absorbing Noise Barrier Made from Concrete Waste Further Developments International Journal of Pavement Research and Technology, Vol.3 No.4. sf