İmalatı sırasında hangi madde kullanılırsa kullanılsın, bir filtre boyutu ve şekli birbirinden farklı çok sayıda kanal ve gözenekten oluşur.
|
|
- Bora Özbilen
- 8 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 SÜZME FİGEN TIRNAKSIZ üzme, akıcı bir sistemden, çözünmemiş parçaların/tanelerin ayrılması işlemidir. Bu işlem sırasında gözenekli yapıda olup, filtre (filter veya filter medium) olarak adlandırılan ve çözünmemiş parçaların tutulmasını veya ayrılmasını sağlayan bir malzeme kullanılır. Filtre, sıvı veya gaz olan akıcı ortamın geçişine izin verirken, tutulması istenen yapının geçişini engeller. Filtre yüzeyinde veya filtre içinde tutulan parçalara kabaca artık denir. Yüzeydeki artık kütlesine filtre keki, parçacıklarından ayrılmış akıcı karışıma da süzürıtü (filtrate) denir. Süzme, sadece filtre kekinin elde edilmesi amacıyla yapılıyorsa, bu işlem için kek süzme (cakefiltration) ifadesi kullanılmaktadır. Berraklaştırma terimi ise % 1'den daha az oranda katı parçacık taşıyan ve sadece berrak süzüntü eldesi İçin yapılan süzme işlemi için kullanılır. Steril filtrasyon ifadesi fiziksel veya kimyasal olarak dayanıklı olmadığı için diğer yöntemlerle sterilize edilemeyen çözelti veya gazların sterilizasyonu amacıyla kullanılan süzme işlemini belirtir. İmalatı sırasında hangi madde kullanılırsa kullanılsın, bir filtre boyutu ve şekli birbirinden farklı çok sayıda kanal ve gözenekten oluşur. Sıvıların süzülmesi, Şekil 4.1 'de şematik olarak gösterilen düzenekle yapılır. İşlem sırasında vakum veya basınç uygulanabilir.
2 VI Modern Farmasötik Teknoloji Hava basıncı v = ks (1-e) AAPg îll (4.2) Tablo 4.1 Sabit sıcaklıkta ve 200 kpa (=2 Bar) basınç altında suyun süzülme hızına, membran filtrenin yüzey alanı ile gözenek veya kılcal çapının etkisi 3 Membran Membranfiltreningözenek çapı filtrenin çapı 0.8 um 0.45 um 0.2 (im 25 mm 0.7 L/dak. 0.2 L/dak. 0.1 L/dak. 47 mm 4 L/dak. 1 L/dak. 0.5 L/dak. 142 mm 32 L/dak. 12 L/dak. 3.5 L/dak. 293 mm 63 L/dak. 40 L/dak. 17 L/dak. Şekil 4.1 Süzme işleminin şematik gösterimi yılında Poiseuille, basınç farkıyla herhangi bir sıvının kapillerden geçişini 4.1 eşitliği (Poiseuille eşitliği) ile açıklamıştır 2. V: k AP r 8 Lr (4.1) Bu eşitlikte V, sıvının akış hızını (cm/dak); r, kapillerin yarıçapını (cm); L, kapillerin uzunluğunu (cm); q sıvının viskositesini (cp) ve AP, sıvının kapillere giriş ve çıkışı arasındaki basınç farkını belirtir. Kapillerin yarıçapının sıvının akış hızı üzerinde önemli bir etkiye sahip olduğu görülmektedir. Mesela, sıvının içinden geçtiği kapillerin çapının 1/8 oranında azaltılması île aynı akış hızını elde edebilmek için uygulanması gereken basıncın yaklaşık 4000 kat arttırılması gereklidir 2. Kapiller çapının süzme hızına olan etkisi membran filtrelerde de açık olarak gösterilmiştir (Tablo 4.1). Poiseuille eşitliğine dayanılarak türetilmiş olan Kozeny- Corman eşitliği, herhangi bir süzme işleminde sıvının süzülme hızının, hangi parametrelere bağlı olduğunu belirten bir eşitliktir (4.2 eşitliği) 2. Bu eşitlikte A, filtrenin enine kesitinin alanı; AP, sıvının kapillere giriş ve çıkışı arasındaki basınç farkını; g, yer çekimi İvmesini; r, sıvının viskozitesini; L, filtredeki kapillerin uzunluğunu; S, filtrenin yüzey alanını;, filtrenin gözenekliliğini ve k değeri genellikle 3 ile 6 arasında olan sabit bir değeri belirtir. Poiseuille ve Kozeny-Carman eşitliklerinin süzme işlemi için düşünülmesi durumunda, filtre içinde sıvının içinden geçeceği kapillerlerin eğri büğrülüğü dolayısıyla herbirinin uzunluğunun diğerinden farklı olduğu unutulmamalıdır. Ayrıca filtrenin boşluk hacminin tam olarak ölçülmesi de zordur. Darcy Eşitliği olarak bilinen eşitlik, bütün bunlar dikkate alınarak türetilmiş bir eşitliktir (4.3 eşitliği) 1 : V = K A AP L Tj (4.3) Bu eşitlikte filtrenin geçirgenlik sabiti olarak ifade edilen K değeri filtrenin ve filtre yüzeyinde birikmiş olan filtre kekinin fiziksel yapısına bağlıdır. L değeri ise, filtrenin kalınlığını göstermektedir. Sonuç olarak K ve L değerleri filtrenin süzme işlemine karşı gösterdiği direnci belirler. Berraklaştırma amaçlı süzmelerde, filtrenin kendisi oldukça büyük bir direnç gösterirken, kek süzme işleminde filtrenin gösterdiği direnç anlamlı olmamaktadır 4.
3 Süzme 51 Filtre yüzeyinde tutulacak olan parçaların büyük olması süzmeyi kolaylaştırır. Bunun nedeni filtre yüzeyinde gözenekli ve gevşek bir yapının oluşarak sıvının kolayca geçmesine izin verilmesidir. Buna karşılık küçük taneciklerin tutulacağı bir sıvının süzülmesi sırasında, filtre yüzeyinde gözenekliliği az bir tabaka oluşacağından, sıvı bu yapı içinden zor geçer ve süzme zorlaşır 1. Süzmeyi hızlandırmak amacıyla eşitliklerde belirtilen AP değeri, süzülecek karışımın basınç altında filtreye gönderilmesi veya süzüntünün toplanacağı kaba vakum uygulanması ile artırılabilir. Bu durum filtre yüzeyinde tutulacak olan tanecikler arasındaki gözenekliliğin azalarak geçirgenliğin (K) ve dolayısıyla süzme hızının azalmasına neden olabilir 1. K = 5S (1 e) (4.4) Bu eşitlikte filtre kekinin geçirgenliğinin (K), filtre yüzeyinde biriken tortunun gözenekliliğine ( ) ve tortuyu oluşturan parçacıkların spesifik yüzey alanına (S) bağlı olduğu görülmektedir. Süzme hızını artırmak amacıyla, basıncın veya vakumun şiddetinin artırılması, filtre yüzeyindeki tortuyu oluşturan taneciklerin arasındaki boşluğu, yani gözenekliliği (E ) azaltacaktır (Şekil 4.2). Bu nedenle gözeneklilik değerindeki küçük bir değişim, süzme hızı üzerinde anlamlı ölçüde etkili olur. Tanecikler) arası boşluk^ Sıkışan ve şekii değiştiren tanecikler Azaltılmış ' boşluk hacmi Sılyşan ve şekiı dectıstıren ranectkıer Azaltılmış, boşluk hacmi Süzme işlemi devam ederken filtre yüzeyinde zamanla taneciklerden oluşan bir tabaka birikecektir. Bu tabakanın kalınlığının artışı süzme hızını azaltır. Tabakanın kalınlığını azaltmak için filtrenin yüzey alanının artırılması gerekir. Süzme hızını artırmak amacıyla yüzey alanı daha geniş olan tek bir filtrenin kullanımı her zaman mümkün olmayabilir. Bu durumda ya paralel olarak birbirine bağlı olan küçük süzme birimleri ya da kartuş filtreler kullanılabilir. Membran filtrelerde ise durum biraz daha farklıdır. Bu filtreler gözenekli olmaları nedeniyle büyük bir boşluk hacmine sahiptir. Filtredeki herbir gözenek bir kılcal gibi davranır. Dolayısıyla süzme hızını, süzülecek sıvı ile filtre maddesi arasındaki değme açısı ve sıvının yüzey gerilimi etkiler 4. Süzme Mekanizması Süzme sırasında parçacıklar değişik mekanizmalarla filtrelerde tutulurlar 15. Süzmenin ilk aşamalarında, filtrenin kendisi süzmeyi etkileyen en önemli etkendir. Zamanla filtre yüzeyinde ve/veya filtrenin içinde parçacıklar birikmeye başlayacağından, bunlar da süzmeye karşı bir direnç oluştururlar. Süzme işlemi değişik mekanizmalarla gerçekleşir. Süzmenin hangi amaçla yapıldığına ve süzülecek karışımın özelliğine göre uygun bir filtrenin kullanılması gerekir. Süzme mekanizmalarından birincisi, yüzeyde tutulma mekanizmasıdır. Filtrenin gözeneklerinin, tutulması istenen taneciklerden daha küçük olması durumunda, parçacıklar filtrenin yüzeyinde kalır. Bu mekanizma ile süzen filtreler kısa sürede tıkanır ve süzme hızları çok yavaşlar. Bu filtrelere yüzeysel süzme yapan filtreler denir. Bunlar özellikle, süzülecek sıvıdaki parçacıklara gereksinim var ise kullanılırlar. Bunun nedeni, karışım içindeki parçacıkların tümünün filtre yüzeyinde birikmesi ve oluşan bu filtre kekinin çok az bir kayıpla yüzeyden alınabilmesidir. Şekil 4.2 Tortuyu oluşturan taneciklerin basınç veya vakum altındaki davranışları 1 Süzülecek sıvının viskozitesinin azaltılması da sıvının filtre içinden geçiş hızını artırır. Bu nedenle herhangi bir bozulmaya neden olmaması durumunda süzülecek karışımlar ısıtılabilir. Bir diğer süzme mekanizması "impingement"'olarak adlandırılan çarpma ve çökme mekanizmasıdır. Süzme işlemi sırasında süzülecek sıvı bir engelle karşılaştığında, sıvının akış yönünde bir miktar sapma meydana gelir. Bu sırada sıvı ile birlikte hareket eden bazı parçacıklar ağırlıkları nedeniyle sıvıyla aynı hızda hareket edemez ve karşılaştıkları bu engele çarparak burada kalırlar. Bu
4 VI Modern Farmasötik Teknoloji parçacıklar ağırlıkları nedeniyle takıldıkları yüzeyden sıvı akışına rağmen ayrılamazlar. Diğer parçacıklar ise karşılaşacakları başka bir engelde tutulmak üzere yollarına devam ederler. Böylece filtre içinde önce büyük parçacıklar tutulmaya başlanır (Şekil 4.3). Süzülecek sıvınm akış yönü nedeni, parçacık ile filtrenin imal edildiği maddenin elektriksel olarak zıt yüklerde olmasıdır. Sonuçta parçacık filtreye hangi noktada değerse, o noktada tutulur (Şekil 4.3). Derinlemesine süzme yapan filtrelerin, gözenek boyutundan daha küçük parçacıkları tutabilmelerinin bir nedeni de budur. Bu mekanizma, havanın toz parçacıklarından temizlenmesi için süzülmesi sırasında kullanılan yöntemin esasını oluşturur. Boyutu filtre gözeneğinden az olan bir parçacığın filtre içinde elektrostatik bir çekim ile tutulmasında sadece zıt yükler etkili değildir. Süzülecek sıvının filtre içinden geçiş hızı, sıcaklık ve elektrolit varlığı bu tutulmayı etkilemektedir. Mesela sıcaklığın artması ile parçacığın hareketliliği (Brown hareketi) artar. Sonuçta gözenek veya kanal içinde sıvı ile beraber ilerlerleyen parçacığın, tutulmasını sağlayacak olan gözenek veya kanal duvarına çarpma olasılığı da artar. Ayrıca akış hızının azalması, parçacığın filtre ile etkileşme ve çekim kuvvetlerinin etkisi altına girmesini kolaylaştırır. A B ve C D Elektrostatik etki ile tutulma impingement ile tutulma Brown hareketi Taneciklerin hareket yönü Şekil 4.3 Çarpma ve çökme mekanizması ile elektrostatik çekim kuvvetlerinin etkili olduğu süzme mekanizmasının şematik gösterimi 1,5 Elektrostatik çekim kuvvetleri parçacıkların filtreye tutulmalarını sağlayan diğer bir etkendir. Bu mekanizma ile, boyutu filtrenin gözeneğinden daha az olan parçacıkların filtre tarafından tutulması sağlanır. Bunun Derinlemesine süzme Filtre Çeşitleri Filtreler genellikle, Yüzeysel süzme yapan filtreler, Derinlemesine süzme yapan filtreler, Membran filtreler olmak üzere üç temel gurupta incelenirler. Yüzeysel süzme yapan filtreler: Parçacıkları sadece yüzeylerinde tutan filtrelerdir. Plastik veya metal tabakaların belli gözenek çapında delinmesi ile elde edilebilirler. Ayrıca selüloz, yün veya metal ipliklerin dokunması ile hazırlanmış bazıfiltrelerde bu gruba girer (Şekil 4.4). Yüzeysel süzme Süzüntü Süzüntü Şekil 4.4 Yüzeysel ve derinlemesine süzme 6
5 Süzme 53 Derinlemesine süzme yapan filtreler: Kullanılan bazı filtreler kalın ve gözenekli bir yapıdadır. Bunlar süzme işlemi sırasında sıvının geçişine izin verirken, parçacıkları iç yapılarında tutarlar. Bu nedenle bunlar derinlemesine süzme yapan filtreler olarak adlandırılır. Cam veya metal iplikçiklerin ya da cam, metal veya seramik tozlarının, ya da bazı polimerlerln basınç altında sıkıştırılması sonucu elde edilirler (Şekil 4.4). Dokunarak hazırlanan filtreler (filter cloth, woven filter), sentetik veya doğal ipliklerden imal edilmişlerdir. Bunlar yüzeysel süzme yapan filtrelerdir. Üretildikleri ham maddeye bağlı olarak herbir filtrenin dayanabileceği sıcaklık değeri, asite veya baza karşı gösterilen direnç ve üretim maliyeti değişmektedir. Dokuma filtreler için kullanılacak en ucuz iplik pamuk ipliği, en pahalı iplik ise teflon ipliktir. Naylondan dokunarak imal edilmiş filtreler farmasötik kullanım için çok uygundur. Kekin kullanılacağı süzme işlemlerinde son derece düzgün bir yüzey oluşturan naylon filtrelerin molekülleri tutma özellikleri ihmal edilebilir düzeydedir. Hem pamuk hem de naylon dokuma filtreler otoklavda sterilize edilebilir. Teflondan dokunarak hazırlanmış filtreler ise, inert ve fiziksel olarak dayanıklı olmaları nedeniyle, çoğu sıvı için rahatlıkla kullanılabilir. Paslanmaz çelik iplerden dokunarak hazırlanmış filtreler ise dayanıklı, kolay temizlenen ve özellikle kek süzme için çok uygun filtrelerdir 4. Dokuma işlemi yapılmadan imal edilmiş filtreler (non woven filter) ise, keçe filtreler, bonded filtreler (bonded fabrics) ve filtre kağıtları olmak üzere sınıflandırılmaktadır. Keçe filtreler lifli yapıdadır ve gözenek çapları bellidir. Düşük basınçta bile büyük bir süzme hızına sahiptirler. Doğal veya sentetik özellikte olabilen bu filtreler derinlemesine süzme yaparlar 4. Bonded filtreler, dokumacılıkta kullanılan İpliklerin çözücü ve plastikleştirici maddelerle birbirine bağlanması sonucu elde edilirler. Değişik maddelerle etkileşmeleri nedeniyle, ilaç imalatında kullanımları çok sınırlıdır. Gözenek çapları belli ve düşük maliyetli filtrelerdir. Genellikle beyaz renkli olup, yüzey alanının artırılması amacıyla kırıştırılmışlardır 4. Filtre yardımcıları: Bazı durumlarda filtre tarafından tutulacak parçacıkların doğrudan filtre yüzeyinde birikerek süzme hızını azaltmasını engellemek için filtre yardımcıları (filter aids) denen maddeler kullanılır. Bunlar filtre yüzeyinde gözenekli bir filtre keki tabakası oluşturarak, derinlemesine süzme yapan filtrelerde olduğu gibi parçacıkları içlerinde tutarlar. Süzüntüdeki herhangi bir molekülü tutma veya kimyasal etkileşme gibi istenmeyen bir duruma neden olmazlar. Bu amaçla saf silika, perlit (aluminyum silikat), bentonit, değişik killer, magnezyum karbonat, talk, selüloz ve karbon tozu kullanılır. Selüloz, süzülecek karışımın silika ile bir geçimsizliği varsa tercih edilir. Karbon sadece kuvvetli alkali çözeltilerin süzülmesinde önerilmektedir. Talk ve saf Si0 2, kil veya kömürün aksine molekülleri adsorblayıcı özellikte değildir. Bu nedenle en fazla kullanılan filtre yardımcılarıdır. Killer, sulu ortamda şişmeleri nedeniyle, sadece sabit yağların süzülmesinde kullanılır. Filtre yardımcılarının inert olması ve süzülecek karışımda çözünmemesi gerekir. Ayrıca bu maddelerin toz taneciklerinin basınç veya vakum altında şekil değiştirmemesi, basılmaması, yani süzme sırasında gözeneksiz bir tabaka oluşturmaması ve girintili çıkıntılı olması gerekir. Toz tanecikleri 3 pm ile 6 pm arasında olanlar düşük akış hızı sağlarken, 20 ^m ile 40 pm arasında olanlar yüksek akış hızı sağlar 2,4. Filtre yardımcılarının süzme işleminde kullanılabilmesi için bu maddelerin önce sıvı ortamda seyreltik süspansiyonları hazırlanır ve bu karışım toz tanelerini geçirmeyecek bir filtreden süzülür. Bu işlem sırasında toz tanecikleri filtrenin üstünde kalırken, sıvı kısım kolayca süzülürerek akar. Uygulanan bu işlem, istenen kalınlıkta filtre keki oluşana kadar birkaç defa tekrarlanır. Bu tip filtre keki kullanılarak yapılan süzmede amaç sıvıların berraklaştırılmasıdır. Selülozdan imal edilmiş filtre kağıtları hem yüzeysel, hem de derinlemesine süzme yapabilir. Bunlar eczacılıkta kaba süzme yapmak amacıyla kullanılır. Süzme işlemi sırasında elde edilen süzüntünün ilk birkaç mililitresi, filtre kağıdından gelen parçaların uzaklaştırılması için tekrar süzülecek sıvı içine aktarılır veya atılır. Membran filtreler: Eczacılık alanında çok önemli bir yere sahip olan membran filtreler: İlaç üretimi sırasında filtre kullanılması gereken her aşamada, Başka bir yöntemle sterilize edilemeyen sıvıların süzme ile sterilize edilmesi işleminde, havanın veya bazı gazların sterilize edilmesinde,
6 VI Modern Farmasötik Teknoloji il) (2) Şekil 4.5 1: Sünger görünümündeki membran filtrenin elektron mikroskobunda 2500 kez büyütülmüş görüntüsü (A, filtrenin yüzeyi; B, filtre enine kesildiğinde oluşan kenar; C, filtrenin enine kesiti) 3 2; Nükleer tip membran filtrenin kez büyütülmüş görüntüsü 6 PolîtetrafloroetHen (PTFE, teflon) Şekil 4.6 Değişik polimerlerden imal edilmiş bazı filtrelerin yüzeysel görüntüleri 3 Bazı analizlerde kullanılacak olan tampon, reaktif veya örnek sıvıların süzülmesi işleminde, Mikrobiyolojik ve radyokimyasal çalışmalarda kullanılır. Geniş bir kullanım alanına sahip olmaları nedeniyle, bu filtrelerle ilgili ayrıntılı bilgi verilecektir. Membran filtreler ince ( jjm), esnek ve gözenekli yapıda olup selüloz esterleri (selüloz asetat veya nitrat), poliamit, poliester, polivinil klorür, poliviniliden diflorür, naylon, polikarbonat, polipropilenpolisülfon veya teflon (politetrafloroetilen, PTFE) gibi değişik polimerler kullanılarak imal edilmiş filtrelerdir. Enine kesitlerinin elektron mikroskobundaki görüntüleri genellikle süngere benzer ve yüzeysel görüntüleri imal edildikleri maddeye veya polimere bağlı olarakfarklılık gösterir (Şekil 4.5 ve 4.6). Membran filtreler bazı özelliklere sahiptir 2 " 4 ' 6 ' 7 ' 0. Bunlar:
7 Süzme 55 Tipine göre değişmekle beraber bir membran filtre- nin yaklaşık % 60-80'i hava ile dolu gözeneklerden oluşmaktadır. Bu filtreler son derece düzgün yüzeyli olarak görünürler, insan gözünün görme sınırı 40 pm olduğuna göre, filtrenin gözenekleri bu sınırın çok altındadır. Bufiltrelerlesüzme ya basınç altında ya da vakum uygulanarakyapılır. Süzme işlemi sırasında süzüntüyü tutma özellikleri düşüktür, bu durum özellikle küçük hacimli süzme işlemlerinde çok önemli olmaktadır. İçinde herhangi bir etkin madde bulunan bir çözel- tinin süzülmesi sırasında bu maddenin membran filtrelere adsorbsiyon olasılığı çok azdır. Çok büyük bir kısmının sterilizasyonu mümkündür. Steril süzme amacıyla kullanıldıklarında yapılarında bakteri üreme olasılığı çok azdır. Süzme işlemi sırasında süzüntüye genellikle kendilerinden herhangi bir yapı veya molekül vermezler. Ancak üretimleri sırasında kullanılan bazı maddelerin süzüntüye geçebileceği akılda tutulmalıdır. Bu katkı maddelerinin kullanım oranı, membran filtrenin türü ve üretim yöntemine göre değişir ve filtre ağırlığının en fazla % 15'i kadardır. Dolayısıyla bu durum önemli olmayabilir. Bazı özel durumlar için (doku kültürü çalışmaları veya çok küçük hacimli sıvıların süzülmesi gibi) özel membran filtrelerin (nükleer membran filtre) kullanılması gerekir. Tablo 4.2 Sterilizasyon amacıyla kullanılan membran filtrelerin (0.2 pm) bazı özellikleri 10 Filtre tipi Süzülebileıı Süzülmesinden kaçınılması karışımlar gereken sıvılar Hidrofilik özellikte olanlar Selüloz asetat Sulu çözeltiler Benzîl alkol, etanol, propilen glikol, dimetilformamit Selüloz asetat/nitrat Sulu çözeltiler Benzil alkol, etanol, propilen glikol, dimetilformamit Rejenere selüloz Sulu çözeltiler ve eczacılıkta kullanılan çözücüler Dayanıklı Akrilik ko-polimer Sulu çözeltiler alkoller, Dimetilformamit (nylonlu) Glikoller Nylon 66 (poliamit) Sulu çözeltiler ve eczacılıkta kullanılan çözücüler Dayanıklı Polikarbonat Sulu çözeltiler Benzil alkol ve dimetilformamit Polisülfon Sulu çözeltiler Benzil alkol ve dimetilformamit Poliviniliden diflorür Hidrofobik Özellikte olanlar % 35'e kadar organik çözücü içeren sulu çözeltiler Polietilen veya polipropilen Hava, su içermeyen çözücüler, Dayanıklı Politetrafloroetilen (Teflon) filtre önce metanolle ıslatılırsa sulu çözeltiler Aseton ve dimetilformamit Poliviniliden diflorür Hava, su içermeyen çözücüler, Aseton ve filtre önce metanolle ıslatılırsa dimetilformamit sulu çözeltiler
8 VI Modern Farmasötik Teknoloji Membran filtreler, özellikle büyük hacimli veya tutulması gereken parçacık miktarı fazla olan karışımların süzülmesinde kolayca tıkanabilirler. Maliyeti artıran bu durumu engellemek için, membran filtrenin önünde kullanılan ve filtreyi kolayca tıkayacak kaba parçacıkların tutulmasını sağlayan uygun özellikli önfiltrelerin kullanılması gerekir. Membran filtreler çok ince olmalarına rağmen, hem yüzeysel, hem de derinlemesine süzme yaparlar. Süzülecek kanşım içinde tutulması gereken yapıları hem yüzeylerinde, hem de gözenek veya kılcallarının içinde tutma özelliğine sahiptirler. Bütün membranfiltrelerçelik, teflon, polikarbonat veya polipropilenden imal edilmiş özel tutucular içinde kullanılırlar. Bazıları ise kartuş şeklinde hazırlanmıştır. Membran filtreler farklı gözenek çapına, farklı % gözeneklilik oranına ve farklı kimyasal geçimliliğe sahiptirler. Süzme işlemine geçmeden önce süzülecek sıvının çözücüsü ile kimyasal uyumlu olan maddeden imal edilmiş membran filtrenin seçilmesi gerekir (Tablo 4.2). Özellikle asit, baz veya organik çözücüleri taşıyan karışımların süzülmesinde bu konu çok önemli olmaktadır. Mesela kloroform içeren bir karışımın veya 1 N NaOH çözeltisinin süzülmesinde selüloz asetattan imal edilmiş bir membran filtrenin kullanılmaması gerekir. Teflondan imal edilmiş membran filtrelerin ise, kimyasal uyumu çok iyidir 4. Membran filtrelerin gözenek çapları çok küçük olmakla birlikte, boşluk oranları çok yüksek olduğu için, süzme hızları buna bağlı olarak yüksektir. Bu filtrelerin sahip olacakları en düşük gözenek çapı 0.1'pm dır. Bu, çapı 0.1' im den büyük olan her parçacığın tutulabileceği anlamına gelir 3.Tutulması gereken parçacığın boyutuna bağlı olarak uygun gözenek çapına sahip membran filtre seçilmelidir (Tablo 4.3). Membran filtre İmalatı: Membran filtrelerin İmalatı genellikle gliserin veya etilen glikol gibi hidrofilik madde içeren uygun bir çözücü karışımında filtre hammaddesinin çözünmesi daha sonra bu karışımın hareketli bir yatak üzerine belli bir kalınlık oluşturacak şekilde yayılması ve çözücünün uzaklaştırılarak geriye matris özelliğinde gözenekli ve kılcal bir yapının kalması şeklinde olmaktadır. Çözücü karışım içinde hidrofilik madde kullanılmasının nedeni, matrisin gözenekli bir yapıda olmasını sağlamaktır. Sıcaklık ve nem oranının denetlenmesi sonucu çözücünün belli bir hızda buharlaşması ile matris yapının oluşması sağlanır. Gözenekli yapı oluştuktan sonra ve son kurutma işleminden önce, filtre su ile yıkanarak içinde hapsedilmiş hidrofilik madde uzaklaştırılır. Kurutma işlemi tamamlandıktan sonra ise gözenekler sadece hava ile dolu hale gelir 5,6. Tablo 4.3 Membran filtrelerin gözenek çapına bağlı olarak tutabilecekleri parçacık türü 4 Gözenek çapı Tutulacak parçacık tipi 0.2 (0.22) pm bütün bakteriler 0.45 im bütün koliform grubu bakteriler 0.8 pm havadan gelen tüm parçacıklar 1.2 pm canlı olmayan tüm parçacıklar 5 pm insan organizmasındaki tüm hücreler Çok kullanılan bu imalat yönteminden başka nükleer tip membran filtrelerin üretildiği diğer bir yöntemde ise, polikarbonat veya poliesterden oluşmuş 5-10 pm kalınlığındaki filmler nükleer reaktör içinde yüklü parçacık akımında bırakılır 5. Daha sonra bu film asit banyosunda yıkanarak silindirik gözeneklerin oluşması sağlanır. Gözenek yoğunluğu ve boyutu, filmin reaktör içinde bekletilme süresine ve asitle yıkama işlemine göre değişmektedir. PTFE'den imal edilen membran filtreler ise, çekme ve uzatma yöntemi ile hazırlanır. Bu filtrelerin bir yüzü polietilen veya polipropilen İle desteklenmiştir. Membran filtreler ya disk şeklinde, ya da pliselenmiş/akordeon şeklinde katlanmış olarak imal edilirler 10. Üretici firmalar tarafından, bildirildiği şekilde katlanarak üretilmiş membran filtrelerin plastik veya çelikten imal edilmiş bir silindir içine yerleştirilip, kapalı bir birim haline getirilmesi ile elde edilen filtrelere Kartuş Filtre denilmektedir. Ultrafilteler: Bazı durumlarda gözenek çapı 0.1 'pm den daha az olan bir filtre gerekebilir. Bu durumda filtrenin süzmeye karşı göstereceği büyük direnci düşürmek için filtrenin kalınlığı azaltılır (0.1 pm'ye kadar). Bun-
9 Süzme 57 ların gözenek çaplan pm arasındadır. Bu tip membran filtrelere ultrafiltre denmektedir. Ultrafiltreler, süzmede etkili olmayan, ancak filtrenin fiziksel direncini artıran destek tabakası ile birlikte imal edilirler. Bu filtreler çözünmüş molekülleri ayırırlar ve gözenek çapları ile değil, tutabildikleri molekülün ağırlığı (Dalton) ile tanımlanırlar. Proteinler, peptitler ve enzimler bu filtreler yardımıyla daha derişik duruma getirilir ve ortamda bulunan elektrolit yapısındaki moleküllerden kurtarılabilirler (Şekil 4.7). Ayrıca bu filtreler kullanılarak su veya parenteral çözeltilerin pirojensiz duruma getirilmesi mümkündür. Ultrafiltrenin kullanıldığı ters-osmos yöntemi ile su, elektrolit moleküllerinden kurtarılarak saflaştırılabilir 2. Bir ultrafiltrenin enine kesiti Şekil 4.8'de gösterilmiştir. Görüldüğü gibi yüzeyde son derece ince bir bölge ve bunun altında daha kaba görünüşlü bir bölge bulunmaktadır. Bu filtreler selüloz maddelerden veya pollsülfondan imal edilmektedirler 3-7. Basınçlı Sıvı Derişik Y çözeltisi Şekil 4.7 Ultrafİltrasyon işleminin şematik gösterimi 4 Havanın veya bazı gazların süzülerek sterilizasyonu için PTFE'den imal edilmiş hidrofobik membran filtreler kullanılır. Bunlar ısıya dayanıklı ve tekrar tekrar otoklavlanabilen filtrelerdir. Gözenek çapları 0.2 pm olup, hem yüzeysel süzme, hem de elektrostatik çekim kuvvetlerinin etkisiyle, bundan daha küçük olan parçacıkları tutarak derinlemesine süzme yaparlar. Bu filtreler önce etanol gibi küçük molekül ağırlıklı bir alkol ile ıslatıldıktan sonra sulu çözeltilerin süzülmesinde de kullanılabilir. Membran filtrelerde yapılan bazı temel denetimler Sterilizasyon amacıyla kullanılan filtrelerin 0.2 pm boyutundan daha büyük parçacıkları tutup tutamadığının denetimi için, boyutu 0.3 pm olan Pseudomonas diminuta kullanılır 11. Bu denetim, sadece gözenek çapı hakkında bilgi verir, kullanılan filtrenin bütünlüğünün bozulup bozulmadığı hakkında tam bir bilgi vermez. Özellikle süzme ile sterilizasyon sırasında kullanılacak membran filtrenin çatlak veya yırtık içermemesi, yani bütünlüğünün bozulmamış olması, ürünün steril olması için "olmazsa olmaz" bir koşuldur. Bu nedenle süzme öncesi ve sonrası kullanılan filtrenin bütünlük denetiminin yapılması şarttır. Süzme öncesi yapılan bu denetimler sorunu başta saptayarak zaman, emek ve para kaybını önler. Süzme sonrasında ise en azından süzme işleminden kaynaklanan bir sorunun yaşanmadığını gösterir. Bu denetleme genellikle kabarcık noktası testi (bubbiepoint test) uygulanarak yapılmaktadır 10. Bu denetime göre, sağlam bir membran filtrenin yapısındaki gözenek ve kılcallarda tutulmuş olan sıvının dışarı atılması için, belli bir gaz basıncı gerekmektedir. Bu basınç değeri herbir filtre için üretici firma tarafından saptanıp belgelenir. Filtrenin bütünlüğünde bir bozulma olduğunda, gözenek çapında bir artış olacağından sıvının uzaklaştırılması için daha az bir basınç gerekecektir. Şekil 4.8 Bir ultrafiltrenin enine kesiti (x8800) 7 Bu denetim için önce membran filtre uygun bir sıvı ile ıslatılır. Islatma amacıyla hidrofilik filtreler için su, hidrofobik filtreler için metanol veya isopropil alkol kullanılır 6. Daha sonra filtreye basınçlı gaz gönderilerek filtrenin diğer tarafından gazın çıkıp hava kabarcıkları oluşturması sağlanır (Şekil 4.9). Böylece kabarcıkların oluştuğu en düşük basınç saptanmış olur. Bu basınca
10 VI Modern Farmasötik Teknoloji kabarcık noktası basıncı denir. Membran filtrelerin gözenek çapları büyüdükçe kabarcık noktasını gösteren basınç değerleri azalır. Mesela 1.2 pm gözenek çapına sahip bir membran filtrenin kabarcık noktasının 0.84 kg/cm 2 olduğu, 0.45 pm gözenek çapına sahip diğer bir membranfiltreiçin bu değerin 2.32 kg/cm 2 olduğu ve 0.22 pm gözenek çapına sahip membran filtre için ise 3.87 kg/cm 2 olduğu bildirilmiştir 7. Difüzyon bölgesi Kabarcık j noktası, Çözelti Gaz basıncı filtre yüzeyindeki çözelti irhava kabarcıkları Şekii 4.9 Kabarcık testinin şematik gösterimi 5 Membran filtre üreten firmalar ürettikleri herbir membran filtre çeşidi için kabarcık noktası basıncını tespit ederler. Bu amaçla Şekil 4.10'da görüldüğü gibi basman artışına bağlı olarak gönderilen gazın akış hızının nasıl değiştiği incelenir. Sağlam bir membran filtre için bu grafikte bir kırılma noktası vardır. Birinci aşamadaki basınçlarda (difüzyon bölgesi), gönderilen gazın basıncı o kadar düşüktür ki, gaz filtredeki gözenekleri doldurmuş sıvı içinde çözünerek kanallar içinde sıvıyla beraber hareket eder vefiltreyisıvı İçinde terk eder. Bu durumda filtrenin diğer tarafında herhangi bir kabarcık oluşamaz. Kırılma noktası olarak gözlenen basınçta {kabarcık noktası basına) ise, gönderilen gaz gözeneklerdeki/kanallardaki sıvıyı önüne katarak filtre dışına doğru iter ve kabarcık oluşumuna neden olur. Bu basınç değeri filtre üreticisi tarafından kullanılacak olan kabarcık noktası basıncıdır. Steril filtrasyondan önce ve sonrafiltreiçin bütünlük denetimi yapılırken, kabarcıkların oluştuğu basınç değeri ile filtre üreticisinin belirttiği basınç değeri aynı olmalıdır. Deneysel olarak gözlenen kabarcık noktası basıncının daha düşük olması membran filtrenin hasarlı olduğunu gösterir. Şekil 4.10 Kabarcık noktası basıncının, basınç/gaz akış grafiğinden saptanması 5 Kabarcık testinin esası 4.5 eşitliğine dayanmaktadır. Bu eşitlik, "d"çapındaki bir kılcalın içinde bulunan, yüzey gerilimi "y" ve kılcalla arasındaki değme açısı 0 olan bir sıvının dışarı atılması için uygulanması gereken gaz basıncını verir."k", kılcalın eğri büğrü olması nedeniyle kullanılan şekil düzeltme faktörüdür, içindeki boşluk veya gözenekleri birer kılcal olarak düşünülen membran filtreler için "P" basıncı kabarcık noktası basıncıdır. Bu basınç, yapısında çok daha küçük çaplı gözenekleri de bulunduran bir membran filtrenin en büyük çapa sahip kılcal veya boşluklarından ileri gelen basınçtır 4 " 6. P = 4K7C0SÖ (4.5) Burada konu edilen kabarcık denetimi, disk şeklinde olan membran filtrelere uygulanabilir. Kartuş tipi membran filtrelerin kontrolü için,filtreninoldukça büyük yüzey alanına sahip olması nedeniyle, su ile dolu gözenek ve kanalların içinde gazın veya havanın difüzyonunun ölçülmesi (difüzyon testi) en pratik yoldur. Üretici firmanın belirttiği basıncın uygulanması ile gaz veya hava filtrenin gözeneklerindeki sıvı içinde çözünür ve gözeneklerden geçer. Bu arada membrandan geçen havanın toplam hacmi veya uygulanan basınçtaki azalma ölçülür 10. Havanın veya gazın sıvı içinde difüzlenebilmesi için genellikle, kabarcık basıncının % 80'İ kadar bir basınç uygulanmaktadır. Filtreye gönderilen hava basıncı (p,) ile filtre çıkışındaki hava basıncı (p 2 ) arasındaki farkın ölçülmesine dayanan denetimde 4.6 eşitliği kullanılır. m D H P i Ï N = Mp r p 2 ) (4.6)
11 Süzme 59 Burada N, gazın permeasyon hızı (mol/zaman); L, membran filtredeki sıvının kalınlığı; D, sıvı içinde gazın difüzyon katsayısı; H, gazın çözünürlük değişmezi ve p, membran filtrenin boşluk hacmidir. Membran filtredeki sıvının kalınlığı (L),filtreiçindeki boşluğun tümünün sıvı ile dolması durumunda, membran filtrenin kalınlığına eşit olur. Hesap sonucunda kalınlığın artması demek, filtre içinde gözenek hacminin artmış olması demektir. Bu da membran filtrenin gözenek boyutunun artmış olduğunu gösterir. süzme alanı artırılmış ve süzme süresi kısaltılmış olur. Ayrıca sıvının iki membran filtre arasındaki dar alanda tek yönde sürekli olarak akışı, filtrelerin yüzeyinde parçacıkların birikmesini ve filtrelerin kısa zamanda tıkanmasını engeller. Bu teknikle fermentasyon ortamından antibiyotiklerin geri eldesi veya proteinlerin, herhangi bir hücre gurubunun veya virüs gibi yapıların sıvı içinde yoğunlaştırılması sağlanır 1. Endüstride Kullanılan Filtreler ve Süzme Teknikleri Filtreler arası kanal San trifüj kuvveti yardımıyla süzme: Bu süzm e tekri i - ğl ile genellikle kristal yapıdaki taneciklerin sıvıdan kurtarılması sağlanır. Kütledeki nem oranı en fazla % 2'ye kadar inebilir. Bu teknikle oluşan filtre kekinin uygun bir sıvı ile birkaç defa yıkanması mümkündür 1. Bu süzme sisteminde, çeperi delikli ve iç yüzü filtre İle kaplı olan bir kazan dönmeyi sağlayan bir motora bağlıdır. Kazana gönderilen süzülecek sıvı karışımı, motorun dönmesi sonucu oluşan santrifüj etki (merkezkaç etki) nedeni ile kazanın çeperine doğru itilir. Merkezkaç kuvveti sonucu sıvı kazan dışına çıkarken, kazanın iç yüzeyindeki filtrenin üzerine sıvıdan ayrılan tortu birikir. Bu teknikte santrifüjün oluşturduğu güç, yerçekiminin N 2.D katı kadardır. Burada N değeri, kazanın bir saniyedeki dönme sayısını, D ise kazanın yarıçapını ifade etmektedir. Sanayide bu amaçla kullanılan süzme kazanlarının yarıçapı 2 metreye kadar çıkabilmekte ve saniyede 20 devir yapabilmektedir. d) Sıvının membran filtre yüzeyini süpürmesi Fiftreye merfıbran uzunluğu boyunca gittikçe azalan süzme basıncı Şekil 4.11 Çapraz akışın sağlandığı mikrosüzmenin şematik gösterimi 3 Çapraz akışın sağlandığı süzme (cross-flow microfiltration): Bu süzme tekniğinde süzülecek sıvı filtreye dik olarak gönderilmez. Sıvı, aralarında çok dar boşluk bırakılarak birbirine paralel şekilde yerleştirilmiş filtrelerin arasına pompalanır (Şekil 4.11). Süzülecek sıvı deposu Bu dar alanda ilerlerken sıvının bir kısmı filtreden geçerek taneciklerinden kurtulur. Filtrenin gözenek boyutuna bağlı olarak süzülemeyen sıvı ise tekrar süzme sistemine gönderilmek üzere depoya geri döner (Şekil 4.12). Bir süzme birimi çok sayıda membran filtre çiftinden oluşur. Süzülecek sıvı hacmine bağlı olarak bu birimler paralel olarak birbirine bağlanabilir. Böylece Şekil 4.12 Süzme birimi 3
12 VI Modern Farmasötik Teknoloji Vakumun uygulandığı dönen filtre ile süzme: Bu süzme tekniği, özellikle süspansiyon halinde bulunan bir karışımdan, vakum uygulanarak suyun süzülüp uzaklaştırılması esasına dayanır 1. Bu işlem sırasında Şekil 4.13'de şematik olarak gösterilen süzme sistemi kullanılır. Sistem kabaca içiçe geçmiş İki silindirden oluşmaktadır. Dıştaki silindir delikli olup, yüzeyi amaca uygun gözenek çapına sahip filtre ile kaplanmıştır. Suyu süzülecek olan süspansiyon, içindeki parçacıkların çökmemesi için sürekli karıştırılır ve bu karışım dış silindir ile temas halindedir. İçteki silindir ise, vakumun uygulandığı ve dairesel olarak dizilmiş bir dizi bölmeden oluşmaktadır. Her bir bölme merkezde birleşir. Aletin çalışmaya başlamasıyla süspansiyon, dış silindirin yüzeyindeki filtreye bulaşır. Bu arada İç silindiri oluşturan bölmelere vakum uygulanır ve filtreye bulaşmış süspansiyon tabakasındaki su emilerek iç tarafa geçer. Bu işlem gerçekleşirken, gerekiyorsa filtre üzerinde oluşmuş filtre keki su ile tekrar yıkanabilir ve su tekrar vakum yardımıyla çekilir. Vakum işlemine devam edilmesi sonucu filtre keki suyundan kurtularak kurur. Kuruyan tabakanın filtre yüzeyinden ayrılabilmesi için 'ok' ile işaretli bölmeden basınçlı hava gönderilir. Filtreden kısmen ayrılmış olan kek, kazıyıcı bıçak yardımıyla toplanır. Bu sistemlerin çapı 2.5, yüksekliği ise 3.5 metreye ve süzme alanı 20 m 2 'ye kadar çıkabilir. Dolayısıyla bu filtrelerin büyük süzme kapasiteleri vardır. Otomatik ve sürekli çalıştıkları için insana ihtiyaç oldukça azdır. Silindirin dönme hızı değiştirilerek, oluşan filtre keki- nin kalınlığı ayarlanabilir. Oluşan filtre keki sıkı bir yapı gösteriyorsa, kurumanın hızlı olması için filtre yüzeyine bulaşan süspansiyonun kalınlığının 5 mm'den az olması sağlanmalıdır. Buna karşılık oluşacak filtre keki, gevşek bir yapıdaysa bu durumda kalınlık 100 mm veya daha fazla olabilir. Vakum uygulanabilen dönen filtreler çok sayıda parçadan oluşan karmaşık ve pahalı sistemlerdir. Suyun vakumla çekilmesi nedeniyle oluşan filtre keki çatlayabilir ve sonuçta kekin yıkanması ve kurutulması işlemlerinden istenen düzeyde verim alınmaz. Vakumla toplanan süzüntünün düşük basınç altında kaynamasını engellemek için, oluşan basınç farkının en fazla 1 bar olması gerekir. Bu sistemler % 15 ile % 30 arasında katı parçacık içeren karışımların süzülmesi sonucu sıvı kısımlarından kurtarılması için çok uygun sistemlerdir. Kenardan süzme tekniği (edge fiiters): Süzmenin kenarlardan gerçekleştiği bu teknikte kullanılan filtre, özel tasarlanmış tabakaların uygun şekilde yerleştirilmeleri ile elde edilir. Bu amaçla metafiitre denen sistemler kullanılır 1. Metafiitre en basit şekliyle oluklu bir çubuğa takılmış ve özel şekilde tasarlanmış metal halkalardan meydana gelmiştir. Genellikle bu halkalar yaklaşık 0.8 mm kalınlığında paslanmaz çelikten yapılmış olup, iç çapı 15 mm ve dış çapı ise 22 mm'dir. Halkaların üstten görünüşü Şekil 4.14'de gösterildiği gibidir. Herbir halka yarım daire şeklindeki birkaç çıkıntıdan oluşmaktadır. Bu halkalar oluklu çubuğa uygun şekilde vidalanır ve
13 Süzme 'pm den başlayıp, 25 pm'ye kadar gittikçe incelen kanalcıklar oluşur. Böyle bir sistemde süzme yapabilmek için süzülecek sıvıya üstten basınç veya alttan vakum uygulanması gerekir. Sıvının geçeceği y kanallar Yüzeyinde çivi başı biçiminde çıkıntılar bulunan plakalar filtrelere destek görevi görür (Şekil 4.16). Plaka ve çerçeveler sıkıştırıldıktan sonra bunların üst sağ ve sol köşelerindeki delikler üstüste geleceği için, ince birer kanal oluştururlar. "A" kanalından süzülecek karışım, "B" kanalından ise, sistemi yıkamak için su gönderilir. Ustüste gelince kanal oluşturacak delikler Çerçeve Oluklu çubuğa geçirilen halkalar B Yıkama suyıi A Süzülecek sıvı karışım Sistemi birarada tutacak çubuk Oluklu çubuk Halkanın üstten görünümü 'i îvî ^ ^ H 1 fa t*'** V Süzüntü Şekil 4.15 Plakalar arasına sıkıştırılmış filtrelerin kullanıldığı süzme sistemi 1-11 Şekil 4.14 Metafiltreyi oluşturan parçaların yerleşimi ve görünümü 1 Çıkıntılar Bu filtreler genellikle kaba parçacıkların süzülmesi amacıyla kullanılır. Yüksek basınçlarda çalışılabilmeleri, herhangi bir filtreye gereksinim duymamaları ve sistemin amaca uygun, mesela aşınmaya dayanıklı bir maddeden yapılabilmesi gibi, İyi özellikleri bulunmaktadır. Metafiltrelerin yüzey alanlarının az olması, tutabilecekleri parçacık miktarının az olmasına neden olur. Bu nedenle genellikle berraklaştırma amacıyla kullanılırlar. Ayrıca 15 bara kadar çıkan basınçlarda çalışılabilmeleri nedeniyle viskoz sıvıların süzülmesi için uygun sistemlerdir. * Plakalar araşma sıkıştırılmış filtrelerin kullanıldığı süzme tekniği (Filter press, plate and frame filters): Bu süzme tekniğinde kullanılan süzme sistemi iki plaka, İki filtre ve bir çerçeveden oluşan süzme birimlerinden oluşmaktadır 1 " (Şekil 4.15). Plakalar ve çerçeve birer çubuk aracılığıyla birarada tutulur. Şekildeki vida sıkıştırıldığında plakalar, çerçeve ve filtreler dış plakalar arasında birbirlerine sıkıca temas ederler. Şekil 4.16 Plakaların şematik gösterimi 1 Çerçevelerin içi boştur ve sisteme süzülecek sıvı gönderildiğinde sıvının boşalacağı tek bölge burasıdır. Bu durumda bir çerçeve iki filtre arasında bulunduğu için, süzülecek olan basınçlı sıvı doğrudan filtrelerle temas eder. Basıncın etkisiyle sıvı süzgeçlerden geçerken, parçacıklar filtrenin yüzeyinde tutularak, zamanla filtre kekini oluştururlar. Plakalarla temas eden ve parçacıklarından kurtarılmış süzüntü, plakaların yüzeyindeki çıkıntıların arasından aşağıya doğru akarak plakaların sağ alt köşesinde bulunan musluklardan toplanır.
14 VI Modern Farmasötik Teknoloji Süzme işlemine genellikle düşük basınçta başlanır ve sabit bir süzme hızı elde edilene kadar basınç en fazla 20 bara kaçlar artırılır. Basıncın sabit tutulması, süzme hızının zamanla azalmasına ve en sonunda süzmenin durmasına neden olabilir. Bu durumda süzme sisteminin açılıp filtre kekinin uzaklaştırılması gerekir. Bu süzme sistemi değişik boyutlarda olabilir. Kullanılan plakaların yüzey alanları 100 cm 2 ile 6 m 2 arasında olabilmektedir. Büyük sistemlerde naylon ve terilen'den imal edilmiş filtreler kullanılır. Plaka ve çerçevelerin imalatında ise, çelik, aluminyum, pirinç, sert kauçuk veya plastik kullanılabilir. Hangi madde kullanılmış olursa olsun, bunların yüzeyleri inert hale getirilmiş olmalıdır. Bu sistemler kapladıkları yere göre oldukça büyük süzme alanına sahiptirler. Çerçevelerin kalınlığına ve birbirine seri olarak bağlanabilen süzme birimi sayısına göre süzme hacmi değişir. Süzgeçler kolayca yenilenebilir. Süzme işlemi sırasında olası bir sızma hemen farkedilir ve sızıntı süzüntü ile karışmaz. Ayrıca viskoz ve ısıya dayanıklı sıvılar için ceketli ısıtıcı taşıyan tipleri de bulunmaktadır. Bu özelliklerine rağmen bu sistemlerle yapılan süzmenin maliyeti fazladır. Ayrıca etkili bir süzme yapılabilmesi için çerçevelerin tümüyle dolması gerekir. Verimli bir süzme yapılabilmesi süzülecek sıvıdaki katı parçacık oranının % 5 den fazla olmamasına bağlıdır. 6. Rüssel AD, Hugo WB, Ayliffe GAJ, "Filtration sterilization" Principles and Practice of Disinfection, Preservation and Sterilization, (Ed: AD Russel, WB Hugo, GAJ Ayliffe), Blackwell Scientific Pub. London, 1982, s Millipore Catalog and Purchasing Guide, Mtllipore Corporation Pub. No: MC083 DP-DP-75M-7/83, Jornitz MM, "Filters and Filtration" Encyclopedia of Pharmaceutical Technology, (Ed: J Swarbrick, JC Boylan), Marcel Dekker, 2 nd Ed. Vo!ume:2,2002, s Hickey AJ, Ganderton D, "Unit Processes in Pharmacy-The Operations" Encyclopedia of Pharmaceutical Technology, (Ed: J Swarbrick, JC Boylan), Marcel Dekker, 2 nd Ed. Voiume:3, 2002, s Avis KE, Akers MJ, "Sterilization" The Theory and Practice of Industrial Pharmacy, 3 rd Ed. (Ed: L Lachman, HA Lieberman, JL Kanig), Lea & Febiger Philadelphia, 1986, s Lordi NG, "Aqueous solutions containing aromatic principles: Waters, syrups and juices", American Pharmacy, 7 th Ed., (Ed: LW Dittert), Uppincott Comp. Philadelphia, 1974, s Kaynaklar 1. Travers DN, "Filtration", The Science of Dosage Form Design, (Ed: ME Aulton), Churchİli Livingstone, NewYork, 1988, s Peck GE, "Separation" Remington: The Science and Practice of Pharmacy, 19,h Ed. (Ed: AR Gennaro), Mack Pub. Comp. Pennsylvania, 2000, s Sartorius Laboratory Filtration, Blothing, Microbioiogy, Protein Concentration and Separation, Pub.No: F e Chrai C, "Clarİficatİon andfiltration"the Theory and Practice of Industrlal Pharmacy, 3,d Ed. (Ed: L Lachman, HA Lieberman, JL Kanig), Lea Febiger Philadelphia, 1986, s Groves MJ, "Filtration", Parenteral Technology Manuai, (Ed: MJ Groves), Interpharm Press Inc. USA, 1989, s:
İnstagram:kimyaci_glcn_hoca GAZLAR-1.
GAZLAR-1 Gazların Genel Özellikleri Maddenin en düzensiz hâlidir. Maddedeki molekül ve atomlar birbirinden uzaktır ve çok hızlı hareket eder. Tanecikleri arasında çekim kuvvetleri, katı ve sıvılarınkine
DetaylıSAF MADDE VE KARIŞIMLAR
Bazı maddeler tek çeşit maddeden oluşur, yapısında kendinden başka madde içermez. Böyle maddelere saf madde denir. Örneğin tuzun yapısında sadece tuz maddesi bulunur, tuzun en küçük parçası yine tuzdur.
DetaylıTANIMI Aktif karbon çok gelişmiş bir gözenek yapısına ve çok büyük iç yüzey alanına sahip karbonlaşmış bir malzemedir.
AKTİF KARBON NEDİR? TANIMI Aktif karbon çok gelişmiş bir gözenek yapısına ve çok büyük iç yüzey alanına sahip karbonlaşmış bir malzemedir. Bu nitelikler aktif karbona çok güçlü adsorpsiyon özellikleri
Detaylı1. Giriş 2. Yayınma Mekanizmaları 3. Kararlı Karasız Yayınma 4. Yayınmayı etkileyen faktörler 5. Yarı iletkenlerde yayınma 6. Diğer yayınma yolları
1. Giriş 2. Yayınma Mekanizmaları 3. Kararlı Karasız Yayınma 4. Yayınmayı etkileyen faktörler 5. Yarı iletkenlerde yayınma 6. Diğer yayınma yolları Sol üstte yüzey seftleştirme işlemi uygulanmış bir çelik
DetaylıONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ORGANİK KİMYA LABORATUVARI DENEY 8 : YÜZEY GERİLİMİNİN BELİRLENMESİ
ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ORGANİK KİMYA LABORATUVARI DENEY 8 : YÜZEY GERİLİMİNİN BELİRLENMESİ DENEYİN AMACI Gazlarda söz konusu olmayan yüzey gerilimi sıvı
DetaylıAdsorpsiyon. Kimyasal Temel İşlemler
Adsorpsiyon Kimyasal Temel İşlemler Adsorpsiyon Adsorbsiyon, malzeme(lerin) derişiminin ara yüzeyde (katı yüzeyinde) yığın derişimine göre artışı şeklinde tanımlanabilir. Adsorpsiyon yüzeyde tutunma olarak
DetaylıKARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MADEN MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MADEN İŞLETME LABORATUVARI. (2014-2015 Bahar Dönemi) BÖHME AŞINMA DENEYİ
KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MADEN MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MADEN İŞLETME LABORATUVARI (2014-2015 Bahar Dönemi) BÖHME AŞINMA DENEYİ Amaç ve Genel Bilgiler: Kayaç ve beton yüzeylerinin aşındırıcı maddelerle
DetaylıBİYOLOLOJİK MALZEMENİN TEKNİK ÖZELLİKLERİ PROF. DR. AHMET ÇOLAK
BİYOLOLOJİK MALZEMENİN TEKNİK ÖZELLİKLERİ PROF. DR. AHMET ÇOLAK SÜRTÜNME Sürtünme katsayısının bilinmesi mühendislikte makina tasarımı ile ilgili çalışmalarda büyük önem taşımaktadır. Herhangi bir otun
DetaylıSTERİLİZASYON. Sterilizasyon Yöntemleri. Sterilizasyonu Etkileyen Faktörler
STERİLİZASYON Tüm canlı mikroorganizmaların tam olarak uzaklaştırılması veya öldürülmesi işlemidir. Türk Gıda Kodeksi Çiğ Süt ve Isıl İşlem Görmüş Sütleri Tebliği ne göre sterilizasyon; oda sıcaklığında
DetaylıŞekil 1. Elektrolitik parlatma işleminin şematik gösterimi
ELEKTROLİTİK PARLATMA VE DAĞLAMA DENEYİN ADI: Elektrolitik Parlatma ve Dağlama DENEYİN AMACI: Elektrolit banyosu içinde bir metalde anodik çözünme yolu ile düzgün ve parlatılmış bir yüzey oluşturmak ve
DetaylıÖĞRENME ALANI : FİZİKSEL OLAYLAR ÜNİTE 2 : KUVVET VE HAREKET
ÖĞRENME ALANI : FİZİKSEL OLAYLAR ÜNİTE 2 : KUVVET VE HAREKET A BASINÇ VE BASINÇ BİRİMLERİ (5 SAAT) Madde ve Özellikleri 2 Kütle 3 Eylemsizlik 4 Tanecikli Yapı 5 Hacim 6 Öz Kütle (Yoğunluk) 7 Ağırlık 8
DetaylıHareket halindeki elektrik yüklerinin oluşturduğu bir sistem düşünelim. Belirli bir bölgede net bir yük akışı olduğunda, akımın mevcut olduğu
Akım ve Direnç Elektriksel olaylarla ilgili buraya kadar yaptığımız tartışmalar durgun yüklerle veya elektrostatikle sınırlı kalmıştır. Şimdi, elektrik yüklerinin hareket halinde olduğu durumları inceleyeceğiz.
DetaylıONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ORGANİK KİMYA LABORATUVARI DENEY 5: YENİDEN KRİSTALLENDİRME DENEYİ
ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ORGANİK KİMYA LABORATUVARI DENEY 5: YENİDEN KRİSTALLENDİRME DENEYİ TEORİ : Organik deneyler sonucunda genellikle elde edilen ürün,
DetaylıMetal Yüzey Hazırlama ve Temizleme Fosfatlama (Metal Surface Preparation and Cleaning)
Boya sisteminden beklenilen yüksek direnç,uzun ömür, mükemmel görünüş özelliklerini öteki yüzey temizleme yöntemlerinden daha etkin bir biçimde karşılamak üzere geliştirilen boya öncesi yüzey temizleme
Detaylı3. ÜNİTE BASINÇ ÇIKMIŞ SORULAR
3. ÜNİTE BASINÇ ÇIKMIŞ SORULAR 1-) 2002 OKS 3-) 4-) 2004 OKS 2-) 2003 OKS 5-) 2005 OKS 6-) 2006 OKS 10-) 2010 SBS 7-) 2008 OKS 11-) 2011 SBS 8-) 2009 SBS 2012 SBS 14-) 12-) 15-) 2015 TEOG 2014 TEOG 13-)
DetaylıNanolif Üretimi ve Uygulamaları
Nanolif Üretimi ve Uygulamaları Doç. Dr. Atilla Evcin Malzeme Bilimi ve Mühendisliği Bölümü Çözelti Özellikleri Elektro-eğirme sırasında kullanılacak çözeltinin özellikleri elde edilecek fiber yapısını
DetaylıBAZI KAYNAK PARAMETRELERİNİN SIÇRAMA KAYIPLARINA ETKİSİ
BAZI KAYNAK PARAMETRELERİNİN SIÇRAMA KAYIPLARINA ETKİSİ ÖZET CO 2 kaynağında tel çapının, gaz debisinin ve serbest tel boyunun sıçrama kayıpları üzerindeki etkisi incelenmiştir. MIG kaynağının 1948 de
DetaylıYAĞMUR SUYU (YAPRAK) FİLTRESİ YAĞMUR SUYU TOPLAMA
YAĞMUR SUYU (YAPRAK) FİLTRESİ YAĞMUR SUYU TOPLAMA NASIL ÇALIŞIR? YAĞMUR SUYU NASIL TOPLANIR? Başta çatılar olmak üzere, açık alanlar otoparklar, yollar ve drenaj borularından toplanabilir. NERELERDE KULLANILIR?
DetaylıDielektrik malzeme DİELEKTRİK ÖZELLİKLER. Elektriksel Kutuplaşma. Dielektrik malzemeler. Kutuplaşma Türleri 15.4.2015. Elektronik kutuplaşma
Dielektrik malzeme DİELEKTRİK ÖZELLİKLER Dielektrik malzemeler; serbest elektron yoktur, yalıtkan malzemelerdir, uygulanan elektriksel alandan etkilenebilirler. 1 2 Dielektrik malzemeler Elektriksel alan
DetaylıSEZEN DEMİR MADDE DOĞADA KARIŞIK HALDE BULUNUR
Kütlesi, hacmi ve eylemsizliği olan her şey maddedir. Buna göre kütle hacim ve eylemsizlik maddenin ortak özelliklerindendir. Çevremizde gördüğümüz, hava, su, toprak v.s gibi her şey maddedir. Maddeler
DetaylıDENEY 3. MADDENİN ÜÇ HALİ: NİTEL VE NİCEL GÖZLEMLER Sıcaklık ilişkileri
DENEY 3 MADDENİN ÜÇ HALİ: NİTEL VE NİCEL GÖZLEMLER Sıcaklık ilişkileri AMAÇ: Maddelerin üç halinin nitel ve nicel gözlemlerle incelenerek maddenin sıcaklık ile davranımını incelemek. TEORİ Hal değişimi,
DetaylıTOZ METALURJİSİ Prof.Dr. Muzaffer ZEREN
. TEKNİK SEÇİMLİ DERS I TOZ METALURJİSİ Prof.Dr. Muzaffer ZEREN SİNTERLEME Sinterleme, partiküllerarası birleşmeyi oluşturan ısıl prosestir; aynı zamanda ham konumda gözlenen özellikler artırılır. . Sinterlemenin
DetaylıSIVILAR YÜZEY GERİLİMİ. Bir sıvı içindeki molekül diğer moleküller tarafından sarılmıştır. Her yöne eşit kuvvetle çekilir.daha düşük enerjilidir.
SIVILAR YÜZEY GERİLİMİ Bir sıvı içindeki molekül diğer moleküller tarafından sarılmıştır. Her yöne eşit kuvvetle çekilir.daha düşük enerjilidir. Yüzeydeki molekül için durum farklıdır Her yönde çekilmediklerinden
DetaylıALAN ETKİLİ TRANSİSTÖR
ALAN ETKİLİ TRANİTÖR Y.oç.r.A.Faruk BAKAN FET (Alan Etkili Transistör) gerilim kontrollu ve üç uçlu bir elemandır. FET in uçları G (Kapı), (rain) ve (Kaynak) olarak tanımlanır. FET in yapısı ve sembolü
DetaylıDERS ÖĞRETĐM TEKNOLOJĐLERĐ VE MATERYAL GELĐŞTĐRME KONU ÇALIŞMA YAPRAĞI HAZIRLAMA (MADDELERĐN AYIRT EDĐCĐ ÖZELLĐKLERĐ)
DERS ÖĞRETĐM TEKNOLOJĐLERĐ VE MATERYAL GELĐŞTĐRME KONU ÇALIŞMA YAPRAĞI HAZIRLAMA (MADDELERĐN AYIRT EDĐCĐ ÖZELLĐKLERĐ) DERS SORUMLUSU : PROF. DR. Đnci MORGĐL HAZIRLAYAN Mustafa HORUŞ 20040023 ANKARA/2008
DetaylıPaylaşılan elektron ya da elektronlar, her iki çekirdek etrafında dolanacaklar, iki çekirdek arasındaki bölgede daha uzun süre bulundukları için bu
4.Kimyasal Bağlar Kimyasal Bağlar Aynı ya da farklı cins atomları bir arada tutan kuvvetlere kimyasal bağlar denir. Pek çok madde farklı element atomlarının birleşmesiyle meydana gelmiştir. İyonik bağ
DetaylıEVDE BİYOTEKNOLOJİ. Yrd. Doç. Dr. Hüseyin UYSAL ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ TARIMSAL BİYOTEKNOLOJİ BÖLÜMÜ 5. DERS
EVDE BİYOTEKNOLOJİ Yrd. Doç. Dr. Hüseyin UYSAL ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ TARIMSAL BİYOTEKNOLOJİ BÖLÜMÜ 5. DERS STERİLİZASYON; BİTKİ DOKU KÜLTÜRLERİNDE KULLANILAN STERİLİZASYON YÖNTEMLERİ VE BU STERİLİZASYON
DetaylıATOM HAREKETLERİ ve ATOMSAL YAYINIM
ATOM HAREKETLERİ ve ATOMSAL YAYINIM 1. Giriş Malzemelerde üretim ve uygulama sırasında görülen katılaşma, çökelme, yeniden kristalleşme, tane büyümesi gibi olaylar ile kaynak, lehim, sementasyon gibi işlemler
DetaylıSıvılar ve Katılar. Maddenin Halleri. Sıvıların Özellikleri. MÜHENDİSLİK KİMYASI DERS NOTLARI Yrd. Doç. Dr. Atilla EVCİN
Sıvılar ve Katılar MÜHENDİSLİK KİMYASI DERS NOTLARI Yrd. Doç. Dr. Atilla EVCİN Sıcaklık düşürülürse gaz moleküllerinin kinetik enerjileri azalır. Bu nedenle, bir gaz yeteri kadar soğutulursa moleküllerarası
DetaylıMaddeyi Oluşturan Tanecikler
Maddeyi Oluşturan Tanecikler a) Saf Madde : Kendine özgü fiziksel ve kimyasal özellikleri olan, ayırt edici özellikleri bulunan ve bu ayırt edici özellikleri sabit olan maddelere saf madde denir. Elementler
DetaylıKARIŞIM NEDİR? YANDAKİ RESİMDE GÖRÜLEN SALATA KARIŞIM MIDIR?
KARIŞIMLAR KARIŞIM NEDİR? YANDAKİ RESİMDE GÖRÜLEN SALATA KARIŞIM MIDIR? Birden çok maddenin kimyasal bağ oluşturmadan bir arada bulunmasıyla meydana gelen maddelere karışım denir. Karışımlar görünümlerine
DetaylıERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ DENEY FÖYÜ DENEY ADI AKIŞKAN YATAKLI ISI TRANSFER DENEYİ DERSİN ÖĞRETİM ÜYESİ DENEY SORUMLUSU DENEY GRUBU: DENEY TARİHİ
DetaylıKAYNAMALI ISI TRANSFERİ DENEYİ. Arş. Gör. Emre MANDEV
KAYNAMALI ISI TRANSFERİ DENEYİ Arş. Gör. Emre MANDEV 1. Giriş Pek çok uygulama alanında sıcak bir ortamdan soğuk bir ortama ısı transferi gerçekleştiğinde kaynama ve yoğuşma olayları gözlemlenir. Örneğin,
Detaylı3.1. Proje Okuma Bilgisi 3.1.1. Tek Etkili Silindirin Kumandası
HİDROLİK SİSTEM KURMAK VE ÇALIŞTIRMAK 3.1. Proje Okuma Bilgisi 3.1.1. Tek Etkili Silindirin Kumandası Basınç hattından gelen hidrolik akışkan, 3/2 yön kontrol valfine basılınca valften geçer. Silindiri
Detaylıİlk çamur arıtım ünitesidir ve diğer ünitelerin hacminin azalmasını sağlar. Bazı uygulamalarda çürütme işleminden sonra da yoğunlaştırıcı
İlk çamur arıtım ünitesidir ve diğer ünitelerin hacminin azalmasını sağlar. Bazı uygulamalarda çürütme işleminden sonra da yoğunlaştırıcı kullanılabilir. Çürütme öncesi ön yoğunlaştırıcı, çürütme sonrası
DetaylıLaboratuvar Tekniği. Adnan Menderes Üniversitesi Tarımsal Biyoteknoloji Bölümü TBY 118 Muavviz Ayvaz (Yrd. Doç. Dr.) 5. Hafta (14.03.
Laboratuvar Tekniği Adnan Menderes Üniversitesi Tarımsal Biyoteknoloji TBY 118 Muavviz Ayvaz (Yrd. Doç. Dr.) 5. Hafta (14.03.2014) 1 5. Haftanın Ders İçeriği DNA ekstraksiyonu DNA ekstraksiyonunun amacı
DetaylıElektron ışını ile şekil verme. Prof. Dr. Akgün ALSARAN
Elektron ışını ile şekil verme Prof. Dr. Akgün ALSARAN Elektron ışını Elektron ışını, bir ışın kaynağından yaklaşık aynı hızla aynı doğrultuda hareket eden elektronların akımıdır. Yüksek vakum içinde katod
DetaylıMAKRO-MEZO-MİKRO. Deney Yöntemleri. MİKRO Deneyler Zeta Potansiyel Partikül Boyutu. MEZO Deneyler Reolojik Ölçümler Reometre (dinamik) Roww Hücresi
Kolloidler Bir maddenin kendisi için çözücü olmayan bir ortamda 10-5 -10-7 cm boyutlarında dağılmasıyla oluşan çözeltiye kolloidal çözelti denir. Çimento, su, agrega ve bu sistemin dispersiyonuna etki
DetaylıProf. Dr. Osman SİVRİKAYA Zemin Mekaniği I Ders Notu
HAFTALIK DERS PLANI Hafta Konular Kaynaklar 1 Zeminle İlgili Problemler ve Zeminlerin Oluşumu [1], s. 1-13 2 Zeminlerin Fiziksel Özellikleri [1], s. 14-79; [23]; [24]; [25] 3 Zeminlerin Sınıflandırılması
DetaylıKATI YALITIM MALZEMELERİ KALSİYUM SİLİKAT
KATI YALITIM MALZEMELERİ KALSİYUM SİLİKAT Celal Bayar Üniversitesi Turgutlu Meslek Yüksekokulu İnşaat Bölümü Öğretim Görevlisi Tekin TEZCAN İnşaat Yüksek Mühendisi KALSİYUM SİLİKAT Yüksek mukavemetli,
DetaylıGaz hali genel olarak molekül ve atomların birbirinden uzak olduğu ve çok hızlı hareket ettiği bir haldir.
GAZLAR Maddeler tabiatta katı, sıvı ve gaz olmak üzere üç halde bulunurlar. Gaz hali genel olarak molekül ve atomların birbirinden uzak olduğu ve çok hızlı hareket ettiği bir haldir. Gaz molekülleri birbirine
DetaylıT.C. ONDOKUZ MAYIS ÜNĠVERSĠTESĠ MÜHENDĠSLĠK FAKÜLTESĠ MAKĠNA MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ SANTRĠFÜJ POMPA DENEY FÖYÜ HAZIRLAYANLAR. Prof. Dr.
T.C. ONDOKUZ MAYIS ÜNĠVERSĠTESĠ MÜHENDĠSLĠK FAKÜLTESĠ MAKĠNA MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ SANTRĠFÜJ POMPA DENEY FÖYÜ HAZIRLAYANLAR Prof. Dr. Aydın DURMUŞ EYLÜL 2011 SAMSUN SANTRĠFÜJ POMPA DENEYĠ 1. GĠRĠġ Pompa,
DetaylıFİZYOLOJİ LABORATUVAR BİLGİSİ VEYSEL TAHİROĞLU
FİZYOLOJİ LABORATUVAR BİLGİSİ VEYSEL TAHİROĞLU Fizyolojiye Giriş Temel Kavramlar Fizyolojiye Giriş Canlıda meydana gelen fiziksel ve kimyasal değişikliklerin tümüne birden yaşam denir. İşte canlı organizmadaki
DetaylıBernoulli Denklemi, Basınç ve Hız Yükleri Borularda Piezometre ve Enerji Yükleri Venturi Deney Sistemi
Bernoulli Denklemi, Basınç ve Hız Yükleri Borularda Piezometre ve Enerji Yükleri Venturi Deney Sistemi Akışkanlar dinamiğinde, sürtünmesiz akışkanlar için Bernoulli prensibi akımın hız arttıkça aynı anda
DetaylıKOROZYON. Teorik Bilgi
KOROZYON Korozyon, metalik malzemelerin içinde bulundukları ortamla reaksiyona girmeleri sonucu, dışardan enerji vermeye gerek olmadan, doğal olarak meydan gelen olaydır. Metallerin büyük bir kısmı su
DetaylıTOPRAK SUYU. Toprak Bilgisi Dersi. Prof. Dr. Günay Erpul
TOPRAK SUYU Toprak Bilgisi Dersi Prof. Dr. Günay Erpul erpul@ankara.edu.tr Toprak Suyu Su molekülünün yapısı Toprak Suyu Su molekülünün yapısı Polarite (kutupsallık) ve Hidrojen bağı Polarite (kutupsallık)
DetaylıAYIRMA HUNİLERİ. armudi. > Isıya ve hemen hemen tüm kimyasallara dayanıklı borosilikat 3.3 camdan ISO 4800 standardına uygun olarak üretilirler.
2016 HUNİLER 049 laboratuvarürünleri AYIRMA HUNİLERİ konik > Alternatif 2 ürün: ^ r e ^ s ^ > dereceli > Gövde baskıları beyaz renklidir. P.P kapakları ile teslim edilirler. armudi > Alternatif 2 ürün:
DetaylıİNŞAAT MALZEME BİLGİSİ
İNŞAAT MALZEME BİLGİSİ Prof. Dr. Metin OLGUN Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü HAFTA KONU 1 Giriş, yapı malzemelerinin önemi 2 Yapı malzemelerinin genel özellikleri,
Detaylı3.KABARTILI DİRENÇ KAYNAĞI. 05.05.2015 Dr.Salim ASLANLAR 1
3.KABARTILI DİRENÇ KAYNAĞI 05.05.2015 Dr.Salim ASLANLAR 1 KABARTILI DİRENÇ KAYNAĞI Kabartılı direnç kaynağı, seri imalat için ekonomik bir birleştirme yöntemidir. Uygulamadan yararlanılarak, çoğunlukla
DetaylıSAF MADDE VE KARIŞIMLAR
Bahri Yılmaz SAF MADDE VE KARIŞIMLAR Saf Madde Bazı maddeler tek çeşit maddeden oluşur, yapısında kendinden başka içermez. Bu tür maddelere saf madde denir. Örneğin, tuzun yapısında sadece tuz maddesi
DetaylıMETEOROLOJİ. IV. HAFTA: Hava basıncı
METEOROLOJİ IV. HAFTA: Hava basıncı HAVA BASINCI Tüm cisimlerin olduğu gibi havanın da bir ağırlığı vardır. Bunu ilk ortaya atan Aristo, deneyleriyle ilk ispatlayan Galileo olmuştur. Havanın sahip olduğu
DetaylıÖĞRENME ALANI: Kuvvet ve Hareket 2.ÜNİTE: Kaldırma Kuvveti ve Basınç. Kaldırma Kuvveti
ÖĞRENME ALANI: Kuvvet ve Hareket 2.ÜNİTE: Kaldırma Kuvveti ve Basınç Kaldırma Kuvveti - Dünya, üzerinde bulunan bütün cisimlere kendi merkezine doğru çekim kuvveti uygular. Bu kuvvete yer çekimi kuvveti
DetaylıEYVAH ŞEKERĐM KAYBOLDU!!!!! 9. SINIF 4. ÜNĐTE KARIŞIMLAR
EYVAH ŞEKERĐM KAYBOLDU!!!!! 9. SINIF 4. ÜNĐTE KARIŞIMLAR KĐMYA ĐLE ĐLĐŞKĐSĐ ve GÜNLÜK HAYATLA ĐLĐŞKĐSĐ ŞEKERĐN ÇAYDA YA DA BAŞKA BĐR SIVIDA KARIŞTIRILDIĞINDA KAYBOLMASI, KĐMYADA ÇÖZÜNME OLGUSUYLA AÇIKLANABĐLĐR.
DetaylıYENİ İLAÇ TAŞIYICI SİSTEMLER VE İLAÇLARIN HEDEFLENDİRİLMESİ
YENİ İLAÇ TAŞIYICI SİSTEMLER VE İLAÇLARIN HEDEFLENDİRİLMESİ İlaç Taşıyıcı Sistemler Kolloidal ilaç taşıyıcı sistemler -Veziküler sistemler -Mikro-/Nano-partiküler sistemler Hücresel ilaç taşıyıcı sistemler
DetaylıÖZET. Basit Makineler. Basit Makine Çeşitleri BASİT MAKİNELER
Basit Makineler Basit Makine Nedir? Günlük hayatımızda yaptığımız işleri kolaylaştırmak için bir takım araçlar kullanırız. Bir kuvvetin yönünü, büyüklüğünü ya da bir kuvvetin hem büyüklüğünü hem de yönünü
DetaylıSTERİLİZASYON DERSİ 4. HAFTA DERS NOTLARI YRD. DOÇ. DR. KADRİ KULUALP
STERİLİZASYON DERSİ 4. HAFTA DERS NOTLARI YRD. DOÇ. DR. KADRİ KULUALP STERİLİZASYON YÖNTEMLERİ SÜZME YÖNTEMİ FİLTRASYON İLE STERİLİZASYON Süzme mekanizmalarına göre; a) Absorbsiyonla mikroorganizmaları
DetaylıSAF MADDELER SAFİYE TUT
SAF MADDELER Tek çeşit maddeden oluşan varlıklara saf madde adı verilir. Bakır tel daha küçük parçalara ayrıldığında hep bakır özelliği gösterir. Demir bir kütle ufalanıp demir tozu haline getirildiğinde
DetaylıÖĞRETĐM TEKNĐKLERĐ VE MATERYAL GELĐŞTĐRME
ÖĞRETĐM TEKNĐKLERĐ VE MATERYAL GELĐŞTĐRME DERS SORUMLUSU: PROF. DR. ĐNCĐ MORGĐL ÖĞRENME ALANI: MADDE VE ÖZELLĐKLERĐ HAZIRLAYAN: Gökçegül DUYGUN 2008 ANKARA KONU ANLATIMI MADDE ve ÖZELLĐKLERĐ MADDE Kütlesi,
DetaylıTEMEL İNŞAATI ZEMİN İNCELEMESİ
TEMEL İNŞAATI ZEMİN İNCELEMESİ Kaynak; Temel Mühendisliğine Giriş, Prof. Dr. Bayram Ali Uzuner 1 Zemin incelemesi neden gereklidir? Zemin incelemeleri proje maliyetinin ne kadarıdır? 2 Zemin incelemesi
DetaylıONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ORGANİK KİMYA LABORATUVARI
ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ORGANİK KİMYA LABORATUVARI NÜKLEOFİLİK YERDEĞİŞTİRME REAKSİYONU -1 DENEY 4 : S N 1 REAKSİYONU : T- BÜTİL KLORÜRÜN SENTEZİ TEORİ
DetaylıÇEV416 ENDÜSTRİYEL ATIKSULARIN ARITILMASI
ÇEV416 ENDÜSTRİYEL ATIKSULARIN ARITILMASI 8.Kolloid Giderimi Yrd. Doç. Dr. Kadir GEDİK Çapları 10-6 mm 10-3 mm ( 0.001-1μm) arasındadır. Kil, kum, Fe(OH) 3, virusler (0.03-0.3μm) Bir maddenin kendisi için
DetaylıKAYNAMALI ISI TRANSFERİ DENEYİ
DENEY FÖYÜ DENEY ADI KAYNAMALI ISI TRANSFERİ DENEYİ DERSİN ÖĞRETİM ÜYESİ DR. EYÜPHAN MANAY Deneyin Amacı: Kaynamadaki üç durumun (taşınım ile kaynama, çekirdekli kaynama, film kaynaması) deneysel olarak
DetaylıSIVILAR VE ÖZELLİKLERİ
SIVILAR VE ÖZELLİKLERİ Sıcaklık düşürüldükçe kinetik enerjileri azalan gaz molekülleri sıvı hale geçer. Sıvı haldeki tanecikler birbirine temas edecek kadar yakın olduğundan aralarındaki çekim kuvvetleri
Detaylı6-Maddelerin daha az çözünür tuz ve esterleri kullanılabilir. 7-Isı, ışık ve metaller gibi katalizörlerin etkisi önlenebilir.
Hidrolize engel olmak veya hidroliz hızını yavaşlatmak için alınabilecek önlemler nelerdir? 1-pH ayarlanabilir. 2-Çözücü tipi değiştirilebilir. 3-Kompleks oluşturulabilir. 4-Yüzey aktif maddeler ilave
DetaylıSICAKLIK NEDİR? Sıcaklık termometre
SICAKLIK NEDİR? Sıcaklık maddedeki moleküllerin hareket hızları ile ilgilidir. Bu maddeler için aynı veya farklı olabilir. Yani; Sıcaklık ortalama hızda hareket eden bir molekülün hareket (kinetik) enerjisidir.
DetaylıYGS ANAHTAR SORULAR #5
YGS ANAHTAR SORULAR #5 1) 2) Yağ + Lipaz %30 Nişasta + %40 Aminoasit + Su %20 Aminoasit + %5 İyot + %5 Amilaz + Su İçinde yağ ve yağı sindiren enzim bulunan bir bağırsak parçası saf suyla dolu olan cam
DetaylıSÜT SEPARATÖRLERİ. www.haus.com.tr SANTRİFÜJ TEKNOLOJİLERİ
SÜT SEPARATÖRLERİ www.haus.com.tr SANTRİFÜJ TEKNOLOJİLERİ SANTRİFÜJ TEKNOLOJİLERİ MAKİNENİN ÇALIŞMA PRENSİBİ Separatörler yüksek merkezkaç kuvvetlerinden faydalanarak sıvılardan sıvıların (iki faz), sıvılardan
DetaylıGenel Kimya. Bölüm 7: ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜRLÜK. Yrd. Doç. Dr. Mustafa SERTÇELİK Kafkas Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümü
Genel Kimya Bölüm 7: ÇÖZELTİLER VE ÇÖZÜNÜRLÜK Yrd. Doç. Dr. Mustafa SERTÇELİK Kafkas Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümü ÇÖZELTİ VE TÜRLERİ Eğer bir madde diğer bir madde içinde molekül, atom veya iyonları
DetaylıFiziksel özellikleri her yerde aynı olan (homojen) karışımlara çözelti denir. Bir çözeltiyi oluşturan her bir maddeye çözeltinin bileşenleri denir.
GENEL KİMYA 1 LABORATUARI ÇALIŞMA NOTLARI DENEY: 8 ÇÖZELTİLER Dr. Bahadır KESKİN, 2011 @ YTÜ Fiziksel özellikleri her yerde aynı olan (homojen) karışımlara çözelti denir. Bir çözeltiyi oluşturan her bir
DetaylıERCİYES ÜNİVERSİTESİ Çevre Mühendisliği Bölümü Fiziksel ve Kimyasal Temel İşlemler Laboratuvarı Dersi Güncelleme: Eylül 2016
İYON DEĞİŞİMİ DENEYİN AMACI: Sert bir suyun katyon değiştirici reçine kullanılarak yumuşatılması ve reçinenin iyon değiştirme kapasitesinin incelenmesi TEORİK BİLGİLER İyon değiştirme benzer elektrik yüklü
DetaylıDoç. Dr. Cengiz ÇETİN, BEK153 Organik Eserlerde Önleyici Koruma Ders Notu DERS 6 4. ÇÖZÜCÜLER. Resim 1. Ciriş bitkisi.
DERS 6 4. ÇÖZÜCÜLER Resim 1. Ciriş bitkisi. 1 4. ÇÖZÜCÜLER Çözücüler normal sıcaklık ve basınçta sıvı halde bulunan organik maddelerdir. Organik olmayan fakat herkes tarafından bilinen su da bir çözücüdür.
DetaylıZeminlerin Sıkışması ve Konsolidasyon
Zeminlerin Sıkışması ve Konsolidasyon 2 Yüklenen bir zeminin sıkışmasının aşağıdaki nedenlerden dolayı meydana geleceği düşünülür: Zemin danelerinin sıkışması Zemin boşluklarındaki hava ve /veya suyun
DetaylıMAKİNE MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ Ders 3
Enerji Kaynakları MAKİNE MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ Ders 3 Enerji kaynakları Yakıtlar Doğa kuvvetleri Özel doğa kuvvetleri Yrd. Doç. Dr. Yüksel HACIOĞLU Katı Sıvı Gaz Odun Petrol Doğal Gaz Hidrolik Güneş Rüzgar
DetaylıYAŞAMIMIZDAKİ ELEKTRİK
YAŞAMIMIZDAKİ ELEKTRİK DURGUN ELEKTRİK Atomda proton ve nötrondan oluşan bir çekirdek ve çekirdeğin çevresinde yörüngelerde hareket eden elektronlar bulunur. Elektrik yüklerinin kaynağı atomun yapısında
DetaylıGravimetrik Analiz-II
Gravimetrik Analiz-II Prof Dr. Mustafa DEMİR M.DEMİR 18-GRAVİMETRİK ANALİZ-II 1 GRAVİMETRİK ANALİZLERDE İŞLEM BASAMAKLARI 1. Çözme, 2. çöktürme, 3. özümleme, 4. süzme, 5. yıkama, 6. kurutma, 7. yakma 8.
DetaylıCĠSMĠN Hacmi = Sıvının SON Hacmi - Sıvının ĠLK Hacmi. Sıvıların Kaldırma Kuvveti Nelere Bağlıdır? d = V
8.SINIF KUVVET VE HAREKET ÜNİTE ÇALIŞMA YAPRAĞI /11/2013 KALDIRMA KUVVETİ Sıvıların cisimlere uyguladığı kaldırma kuvvetini bulmak için,n nı önce havada,sonra aynı n nı düzeneği bozmadan suda ölçeriz.daha
DetaylıBÖLÜM 3. Yrd. Doç.Dr. Erbil Kavcı. Kafkas Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümü
BÖLÜM 3 Sürekli Isı iletimi Yrd. Doç.Dr. Erbil Kavcı Kafkas Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümü Düzlem Duvarlarda Sürekli Isı İletimi İç ve dış yüzey sıcaklıkları farklı bir duvar düşünelim +x yönünde
DetaylıSU VE HÜCRE İLİŞKİSİ
SU VE HÜCRE İLİŞKİSİ Oluşturacağı her 1 g organik madde için bitkinin 500 g kadar suyu kökleriyle alması ve tepe (uç) noktasına kadar taşıyarak atmosfere aktarması gerekir. Normal su düzeyinde hayvan hücrelerinin
Detaylı30/12/15 SERİGRAFİ BASKI TEKNİĞİ
SERİGRAFİ BASKI TEKNİĞİ İpek Baskı - Şablon Baskı - Elek Baskı diye de anılan serigrafi, teks?l sanayinde, grafik sanatlarda ve baskı resim çalışmalarında yaygın olarak kullanılan bir baskı tekniğidir.
DetaylıYüzey Gerilimi ve Temas Açısı Ölçümü
Yüzey Gerilimi ve Temas Açısı Ölçümü Bursa Teknik Üniversitesi DBMMF Kimya Mühendisliği Bölümü 1 1. Amaç Yapılacak olan deneyin temel amacı, farklı sıvıların yüzey gerilimlerinin ve farklı yüzeylerin temas
Detaylı8. Sınıf II. Ünite Deneme Sınavı Farklılık Ayrıntılarda Gizlidir
1. Bir öğrenci sıvının kaldırma kuvveti ile ilgili aşağıdaki deney düzeneğini kurarak K cismi bağlanmış dinamometrenin havada 100N, suda 60N gösterdiğini gözlemliyor. 3. Taşma seviyesine kadar su dolu
DetaylıELEKTROLİTİK TOZ ÜRETİM TEKNİKLERİ. Prof.Dr.Muzaffer ZEREN
Prof.Dr.Muzaffer ZEREN Bir çok metal (yaklaşık 60) elektroliz ile toz haline getirilebilir. Elektroliz kapalı devre çalışan ve çevre kirliliğine duyarlı bir yöntemdir. Kurulum maliyeti ve uygulama maliyeti
DetaylıMeyve ve Sebze suyu ve pulpunun konsantrasyonu
Meyve ve Sebze suyu ve pulpunun konsantrasyonu Meyve suları genel olarak %80-95 düzeyinde su içerirler. Çok iyi koşullarda depolansalar bile, bu süre içinde gerçekleşen kimyasal reaksiyonlar ürünün kalitesini
DetaylıFiziksel ve Kimyasal Değişmeler
Fiziksel ve Kimyasal Değişmeler MADDEDEKİ DEĞİŞMELER: 1. Fiziksel Değişme (Olay): Maddenin dış yapısını (renk, tat, koku, saydamlık, iletkenlik, çözünürlük ) ilgilendiren özelliklerine fiziksel özellikler
DetaylıMetalurji Mühendisliğine Giriş. Yrd. Doç. Dr. Rıdvan YAMANOĞLU
Metalurji Mühendisliğine Giriş Yrd. Doç. Dr. Rıdvan YAMANOĞLU Esasını makromoleküllü organik maddelerin oluşturduğu yapay veya doğal maddelerin kimyasal yoldan dönüştürülmesiyle elde edilirler. Organik
DetaylıSerüveni 4.ÜNİTE MADDENİN HALLERİ ORTAK VE AYIRDEDİCİ ÖZELLİKLER
Serüveni 4.ÜNİTE MADDENİN HALLERİ ORTAK VE AYIRDEDİCİ ÖZELLİKLER MADDENİN HALLERİ MADDE MİKTARINA BAĞLI ÖZELLİKLER:(ORTAK ÖZELLİKLER) :Madde miktarının ölçüsüdür. :Maddenin boşlukta kapladığı yerdir Eylemsizlik:Maddenin
DetaylıBÖLÜM 3 DİFÜZYON (YAYINIM)
BÖLÜM 3 DİFÜZYON (YAYINIM) 1 Mürekkebin suda yayılması veya kolonyanın havada yayılması difüzyona örnektir. En hızlı difüzyon gazlarda görülür. Katılarda atom hareketleri daha yavaş olduğu için katılarda
DetaylıPLASTİK MALZEMELERİN İŞLENME TEKNİKLERİ
PLASTİK MALZEMELERİN İŞLENME TEKNİKLERİ HADDELEME (Calendering) İLE İŞLEME TEKNİĞİ HADDELEMEYE(Calendering) GİRİŞ Bu yöntem genellikle termoplastiklere ve de özellikle ısıya karşı dayanıklılığı düşük olan
DetaylıBİYOTEKNOLOJİDE KULLANILAN YÖNTEMLER. Araş. Gör. Dr. Öğünç MERAL
BİYOTEKNOLOJİDE KULLANILAN YÖNTEMLER Araş. Gör. Dr. Öğünç MERAL BİYOTEKNOLOJİDE KULLANILAN YÖNTEMLER Canlılık olayları hücreler içerisindeki biyolojik moleküllerin yapı ve işlevlerine bağlı olarak ortaya
DetaylıSüspansiyonlar ve Sıvıların İletilmesi. 7.Hafta
Süspansiyonlar ve Sıvıların İletilmesi 7.Hafta SÜSPANSİYONLARI DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ Süspansiyonlar, kimyasal kararsızlık açısından (formülasyonda etkin madde çözünmemiş halde bulunduğundan) çözeltilere
DetaylıBİYOTEKNOLOJİDE KULLANILAN YÖNTEMLER. Araş. Gör. Dr. Öğünç MERAL
BİYOTEKNOLOJİDE KULLANILAN YÖNTEMLER Araş. Gör. Dr. Öğünç MERAL Kromatografi, katı veya sıvı bir durağan fazın yüzeyine veya içine uygulanmış bir karışımdaki moleküllerin, sıvı veya gaz halindeki bir hareketli
Detaylı4. SINIF KİMYA KONU ANLATIMI MADDE NEDİR?
4. SINIF KİMYA KONU ANLATIMI MADDE NEDİR? Kütlesi, hacmi ve eylemsizliği olan herşey maddedir. Buna göre kütle hacim ve eylemsizlik maddenin ortak özelliklerindendir. Çevremizde gördüğümüz, hava, su, toprak
DetaylıKARABÜK ÜNİVERSİTESİ Öğretim Üyesi: Doç.Dr. Tamila ANUTGAN 1
KARABÜK ÜNİVERSİTESİ Öğretim Üyesi: Doç.Dr. Tamila ANUTGAN 1 Elektriksel olaylarla ilgili buraya kadar yaptığımız, tartışmalarımız, durgun yüklerle veya elektrostatikle sınırlı kalmıştır. Şimdi, elektrik
DetaylıMetallerde Döküm ve Katılaşma
2015-2016 Güz Yarıyılı Metalurji Laboratuarı I Metallerde Döküm ve Katılaşma Döküm:Metallerin ısı etkisiyle sıvı hale getirilip uygun şekilli kalıplar içerisinde katılaştırılması işlemidir Döküm Yöntemi
DetaylıHÜCRE MEMBRANINDAN MADDELERİN TAŞINMASI. Dr. Vedat Evren
HÜCRE MEMBRANINDAN MADDELERİN TAŞINMASI Dr. Vedat Evren Vücuttaki Sıvı Kompartmanları Vücut sıvıları değişik kompartmanlarda dağılmış Vücuttaki Sıvı Kompartmanları Bu kompartmanlarda iyonlar ve diğer çözünmüş
DetaylıUniversal Tip Susturucu Yuvarlak Şekil
Universal Tip Susturucu Yuvarlak Şekil ÖZET ÜRÜN BİLGİSİ EGSAN ürünü Üniversal Tip Susturucu: olumsuz iç ve dış etkenlere ve korozif koşullara dayanıklı, tamamen alüminyum kaplı sac gövde ve borudan oluşur.
DetaylıKESİM VE MONTAJDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR
KESİM VE MONTAJDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR Gözlük Camının Müşteriye Teslim Edilmeden Önce Geçirdiği Evreler Camların, kontrollerinin yapılması ve işaretlenmesi Ped kullanımı ve bloklama Sıkıştırma
DetaylıIsı Kütle Transferi. Zorlanmış Dış Taşınım
Isı Kütle Transferi Zorlanmış Dış Taşınım 1 İç ve dış akışı ayır etmek, AMAÇLAR Sürtünme direncini, basınç direncini, ortalama direnc değerlendirmesini ve dış akışta taşınım katsayısını, hesaplayabilmek
Detaylı2/13/2018 MALZEMELERİN GRUPLANDIRILMASI
a) Kullanış yeri ve amacına göre gruplandırma: 1) Taşıyıcı malzemeler: İnşaat mühendisliğinde kullanılan taşıyıcı malzemeler, genellikle betonarme, çelik, ahşap ve zemindir. Beton, çelik ve ahşap malzemeler
DetaylıMAKİNE MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ Ders 8
İmalat Yöntemleri MAKİNE MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ Ders 8 Doç. Dr. Yüksel HACIOĞLU Talaşsız İmalat Talaşlı İmalat Fiziksel-Kimyasal Hammaddeye talaş kaldırmadan bir şekil verilir Döküm Dövme Presleme Haddeleme
Detaylı