S.D.Ü. SABANCI ÖĞRENCİ YURDUNDA CR-39 DETEKTÖRLERİ KULLANARAK RADON ÖLÇÜMLERİ RADON MEASUREMENTS AT S.D.U. SABANCI DORMITORY BY USING CR-39 DETECTORS

Transkript

1 X. Ulusal Nükleer Bilimler ve Teknolojileri Kongresi, 6-9 Ekim 2009, H.Peşk T R ircioğlu S.D.Ü. SABANCI ÖĞRENCİ YURDUNDA CR-39 DETEKTÖRLERİ KULLANARAK RADON ÖLÇÜMLERİ Gökhan Bayraktar 1 *, Vahap Karakılıç 1, Ali Karadem 1, Mehmet Ertan Kürkçüoğlu 1 ' 2 'Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Fizik Bölümü, İsparta, Türkiye 2 Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, ZMYO, Teknik Programlar Bölümü, Zonguldak, Türkiye Doğal radyasyonun ölçülmesi dünya ölçeğinde 50 yılı aşkın süredir yürütülegelmektedir. Bu çalışmada, Süleyman Demirel Üniversitesi Sabancı Öğrenci Yurdu'nda nükleer iz detektörleri kullanılarak elde edilen radon düzeylerine ait ölçüm sonuçları sergilenmektedir. Elektrostatik koruması bulunmayan eski tip difüzyon kaplarındaki CR- 39 detektörleri, Sabancı Yurdu'ndaki 8 ölçüm noktasına 17 Şubat ile 16 Mart 2009 tarihleri arasında konumlandırılarak ölçüm yapılmış ve ortalama radon konsantrasyonu, ilginç bir şekilde İsparta il merkezinde yapılan benzer çalışmalardan 4-5 kat daha düşük bir seviyede, 39,3 Bq/m 3 olarak saptanmıştır. Ölçüm sonuçları, öğrenci yurduna çok yakın olan Bilgi Merkezi'ndeki elektrostatik korumalı yeni tip dedektörlerle yapılan ölçüm sonuçlarıyla karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Ayrıca, yurttaki radon konsantrasyonunun yüksekliğe bağlı değişimi belirlenmiş, yurtta kalan öğrencilerin maruz kaldıkları yıllık etkin doz eşdeğerleri hesaplanmıştır. Anahtar Kelimeler: Radon, CR-39, Etkin Doz RADON MEASUREMENTS AT S.D.U. SABANCI DORMITORY BY USING CR-39 DETECTORS Natural radioactivity measurements have been made throughout the world for more than 50 years. In this study, the results of radon level measurements for Sabancı Dormitory at Süleyman Demirel University were presented by using CR-39, nuclear etched track detectors. CR-39 detectors, which in the old type diffusion chambers without electrostatic protection, were placed into 8 measurement points in the dormitory between the and Unlike the other radiation measurement studies conducted in İsparta city, a surprising average radon concentration value of 39,3 Bq/m 3 was obtained; this was 4-5 times lower than the previous study results. The results were investigated by comparing our measurements with the results of the previous measurements at the S.D.U. Information Center, which is located near the Sabancı Dormitory. Radon measurements were carried out at the Information Center by using new type CR-39 detectors having diffusion chambers with electrostatic protection. Furthermore, the variation of the radon concentration levels were investigated in terms of the height, and the annual equivalent dose values were calculated for the students, who live in the dormitory. Key Words: Radon, CR-39, Effective Dose * gkhnbayraktar@gmail.com 245

2 1. GİRİŞ Yeryüzündeki kayalarda doğal olarak bulunan farklı seviyelerdeki uranyum ve radyumun bozunması sonucu, kaya katmanları arasında radon ve radon ürünlerinin sürekli olarak üretildiği bilinmektedir [1], Radon gazı ve bozunma ürünlerinin katmanlar arasındaki boşluk ve çatlaklardan hava veya su vasıtasıyla taşınarak binaların içerisine sızması mümkündür [2]. Bir soygaz olan radonun binalara girişi; bina civarındaki uranyumca zengin kayaların varlığıyla, bina zemininin oturduğu topraktaki radon içerikli toprak gazının sızmasıyla, bina yapımında kullanılan inşaat malzemelerinde bulunan radyoaktif elementlerle, kullanma suyu, bina dışındaki hava ve doğalgaz ile radonun bina içine taşınma mekanizmalarıyla ilişkilendirilebilir. Havadan yedi buçuk kat daha ağır olan radon gazı [3], iyi havalandırılmayan kapalı mekanlarda zamanla birikebilmekte, binalarda birikmediği dururumda ise atmosfere yayılmaktadır. Canlıların doğal radyasyon nedeniyle aldığı yıllık ortalama etkin dozun yaklaşık yarısı radon ve radon ürünlerinin solunmasından kaynaklanmaktadır [4]. Kapalı mekanlarda bu oran daha da yükselebilmektedir. Radon gazı solunum sistemiyle ya da hücrelerle doğrudan etkileştiğinde kansere yol açabileceğinden, yüksek seviyedeki radon ve radon ürünlerine uzun süreli maruz kalınması akciğer kanseri riskini arttırmaktadır. Akciğer kanserine neden olan en tehlikeli maddeler listesinde radon, Amerika Birleşik Devletleri'nde sigaradan sonra akciğer kanserinin ikinci en sık nedeni olarak yerini almıştır. EPA (Environmental Protection Agency: Çevre Koruma Örgütü) Amerika'da akciğer kanserinden bir yılda ölen kişiden yaklaşık inin ölümünün radondan kaynaklandığını bildirmektedir [5]. İyi havalandırılmayan kapalı mekanlarda birikerek yüksek seviyelere ulaşabilen radon gazı ile sigaranın etkileşimi ise sinerjiktir. [6]. Binanın yapımında kullanılan malzemelerin içerdiği radyum miktarı, binanın dizaynı ve havalandırma sistemi, zeminin geçirgenliği ve binanın yüksekliği gibi etkenler, meskenlerde radon ve radonun bozunma ürünlerinin solunmasından dolayı maruz kalınan dozların miktarında önemli farklılıklara neden olabilmektedir [7]. Ayrıca kansere yakalanma riski açısından genellikle eski binaların zemin katları daha büyük risk içermektedir. Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de kapalı mekanlarda radon gazı düzeylerinin belirlenmesine yönelik çalışmalar yürütülmektedir. Türkiye genelindeki 27 il veya ilçeden rasgele seçilmiş 1414 evin (yaz ve kış dönemindeki üçer aylık periyotlarda CR-39 detektörlerinin yer aldığı pasif ölçüm tekniğinin kullanılarak) taranmasıyla gerçekleştirilen ölçümlerde radon yoğunluğu düzeylerinin 10 ile 380 Bq/m 3 aralığında değiştiği bulunmuştur. Türkiye'deki illerin üçte birinin tarandığı bu çalışmada, ülke ortalamasının Bq/m 3 olduğu saptanmıştır [8]. Bu çalışma kapsamında incelenen mekanların %98 inde radon gazı düzeyinin 200 Bq/m 3 ten daha düşük olduğu da vurgulanmaktadır. İsparta ili özeli için rapor edilen radyolojik ölçümler [9-14] ve TAEK'in hazırlamakta olduğu radon haritası ele alındığında, İsparta'nın atmosferik radon seviyesi bakımından Türkiye genelinde en riskli illerden biri olduğu görülmektedir. Pasif ölçüm tekniğinin kullanıldığı, İsparta il merkezi ile Eğirdir ve Yalvaç ilçelerindeki evlerin atmosferik radon konsantrasyonunu ölçmeye yönelik bir çalışmada, il merkezi için seçilen 25 evdeki radon yoğunlukları 4 mevsim boyunca CR-39 detektörleri kullanılarak ölçülmüştür. Havalandırma ve bina yaşının evlerdeki radon düzeyi üzerindeki etkisinin incelendiği bu çalışmanın sonucunda, İsparta il merkezinde bulunan meskenlerdeki radon yoğunluğunun aritmetik ortalaması 164 Bq/m 3 olarak saptanmıştır. [10]. İsparta il merkezindeki 7 yerleşim birimi ve Süleyman Demirel Üniversitesi'nde aktif ölçüm tekniği kullanılarak 246

3 AlphaGuard cihazı ile yapılan başka bir çalışma sonucunda ise, bu 8 mahaldeki atmosferik radon konsantrasyonu ortalaması 198 Bq/m 3 olarak belirlenmiş, Sabancı Kız Öğrenci Yurdu'nun bulunduğu üniversitedeki radon düzeyi ise 372 Bq/m 3 olarak saptanmıştır [11]. Pasif ölçüm tekniğinin kullanıldığı diğer bir çalışma, Sabancı Yurdu'na çok yakın bir konumda bulunan S.D.Ü. Bilgi Merkezi'ne yerleştirilen nükleer iz dedektörleriyle 3 Aralık 2008 ile 8 Şubat 2009 tiarihleri arasında gerçekleştirilmiş ve kütüphanedeki ortalama radon yoğunluğu 188 Bq/m 3 olarak bulunmuştur. [12]. Bu değerler, İsparta'nın Türkiye genelinde ortalama radon konsantrasyonu bakımından yüksek yoğunlukta radona sahip birkaç ilden birisi olduğunu doğrulamaktadır. Bu nedenle İsparta ili için radon konsantrasyonunun ve radon davranışının yakından takip edilmesi gerekmektedir. Ayrıca, yukarıda belirtilen atmosferik radon ölçümleri haricinde, İsparta ili için gerçekleştirilmiş radyolojik incelemeler arasında Davraz ve Gölcük'te yapılan doğal gamma radyasyonu ölçümleri [13] ve Yalvaç'ta yapılan doğal fon radyasyonu düzeylerinin [14] araştırılmasına yönelik çalışmalar da sayılabilir. Süleyman Demirel Üniversitesi Sabancı Kız Öğrenci Yurdu'nda yapılan radon yoğunluğu ölçümlerinin sergilendiği bu çalışmanın devamında, elektrostatik korumasız difüzyon kaplarına yerleştirilmiş CR-39 detektörlerinden kısaca bahsedilmekte ve kullanılan analiz yöntemi tanıtılmaktadır. Daha sonraki bölümde ise elde edilen bulgularla birlikte, yurt çalışanları ile yurtta kalan öğrencilerin maruz kaldıkları yıllık etkin doz eşdeğerleri verilmektedir. 2. MATERYAL VE METOT Radon, uranyumun bozunumu sonucu oluşan, radyumdan gelen, elektrik iletkenliği olmayan, ısıl iletkenliği ise çok düşük olan, -61,8 C ta sıvılaşan ve -71 C ta donan radyoaktif bir gazdır [3]. Radon gazının varlığı, renksiz, kokusuz ve tatsız olmasından dolayı ancak özel olarak üretilmiş cihazlar kullanılarak çeşitli yöntemlerle saptanabilir. Bu yöntemler, ölçümlerin doğal şartlar altında ve yerinde yapıldığı pasif ölçüm tekniği ve radon konsantrasyonu ölçülecek numunenin yerinden alınarak dedeksiyon yapan cihaza götürülmesi prensibine dayanan aktif ölçüm tekniği olmak üzere başlıca iki kategoride sınıflandırılabilir. [15]. Yapılacak çalışmalarda kullanılacak teknik, radyasyon ölçümünün amacına uygun olacak biçimde belirlenmelidir. CR-39 nükleer iz detektörlerinin bina içi atmosferik radon ölçümlerinde kullanılması, uzun süreli ortalama bir radyasyon konsantrasyonu elde edilmesi açısından tercih edilen ve eş zamanlı birden çok noktada ölçüm yapmayı mümkün kılan oldukça ekonomik bir pasif ölçüm yöntemidir [12]. Bu çalışmada, radon yoğunluğunu ölçmek için radon ürünlerini filtre ederek yalnız radon gazını geçiren, elektrostatik koruması bulunmayan (eski tip) difüzyon kaplan içerisine yerleştirilmiş pasif nükleer iz detektörleri (CR-39 detektörleri) kullanılmıştır (Şekil 1). Selüloz asetat, polikarbonat veya alil diglikol karbonat gibi plastik maddelerden yapılmış ve film tabakalanndan oluşmuş plakalar olan bu nükleer iz detektörleri difüzyon kabının kapağı içinde bulunmaktadır (Şekil 1). Dokunma ve sürtünme gibi nedenlerden dolayı statik olarak yüklenebilme riski bulunan bu tip detektörlerde, ölçüm yapılacak ortamın havasmdaki zerrecikler kap yüzeylerinde birikerek kabın gözeneklerini tıkayabilir. Bu durum kaptaki difüzyonun verimli bir şekilde gerçekleşmesini engelleyebilir. 247

4 Sabancı Yurdu'ndaki radon düzeylerinin ölçülebilmesi için Şubat-Mart 2009 aylan arasında bu birimdeki 8 farklı noktaya (Çizelge 1) bırakılan CR-39 detektörleri toplandıktan sonra alüminyum folyolar içerisine hava almayacak şekilde konularak analiz işlemi için SANAEM (Sarayköy Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi) Sağlık Fiziği Laboratuan'na gönderildi. Şekil 1. Elektrostatik korumasız difüzyon kabı ve kabın kapağı içerisinde bulunan CR-39 detektörü. Analiz işlemi sırasında detektör plakalannm kayıt ettikleri alfa izlerinin sayılabilmesi için kimyasal iz kazıma işlemi uygulanmaktadır. Bu amaçla Radobaht haznesinde %75 saf su ve %25 NaOH olacak şekilde hazırlanan çözelti içerisinde 90 C sabit sıcaklıkta ve 4 saat boyunca banyo yaptınlan CR-39 plakalanndaki izler (Şekil 2) belirgin hale gelmektedir [12], Daha sonra plakalar üzerindeki izler optik bir sistem olan Radosys ünitesinde okunarak iz sayısı saptanmaktadır. Radon yoğunluğu, alfa iz sayısı ölçümlerinden faydalanılarak; Radon Konsantrasyonu (RAC) - dxkfx ) formülü ile hesaplanır. Eşitlik 1 'deki yoğunluk (d), optik sistem tarafından taranan plaka yüzeyi üzerindeki iz sayısından saptanmakta, s, detektörlerin incelenen birimde radon ölçümü yaptıklan süreyi saat cinsinden göstermektedir. Yukandaki eşitlikte kullanılan kf, kalibrasyon faktörü üretici firma tarafından belirlenmektedir ve değeri 45,74 (kbq/m 3 )/(iz/saat) tir [12].., * * M-b, * Jtk i n - i:. :,î V'. '* " «V. * ' *.s*- "" {* ' *.o. 'V ** «rf. '»V ' ' yo" r :" " *,v K-tr -a. -t*,! " ı w Şekil 2. Kimyasal iz kazıma işlemi uygulandıktan sonra CR-39 plakalan üzerinde belirgin. ' hale getirilmiş alfa parçacıklannm izleri. 248

5 Ölçümlerin yapıldığı Sabancı Kız Öğrenci Yurdu, Süleyman Demirel Üniversitesi merkez yerleşkesinde olup YURT-KUR Genel Müdürlüğü'ne bağlıdır. 250 öğrenci kapasiteli olan yurt 4 katlıdır ve öğrenciler 4 kişilik odalarda barınmaktadır. Birimde vardiyalı olarak 20 kişi çalışmaktır. Binanın birinci, ikinci ve üçüncü katlarının mimari yapısı aynıdır, son katta ise yemek salonu ve mutfak bulunmaktadır. Bina mimari yapısı bakımından oldukça iyi bir hava döngüsüne sahiptir. Bina içi radon seviyesi havalandırmaya bağlı olarak önemli değişimler gösterdiğinden [16], iyi havalandırılan yurt binasındaki radon düzeylerinin il ortalamasından daha düşük seviyede çıkması beklenen bir sonuçtur. 3. BULGULAR Sabancı Kız Öğrenci Yurdu'ndaki 8 ölçüm noktasında 2.7 gün süreyle radon gazına maruz bırakılan nükleer iz detektörlerinin SANAEM'de yapılan analizi sonucunda detektörlerin radon yoğunluğu için 7,8 Bq/m 3 ile 86,1 Bq/m 3 arasında değerler kayıt ettiği ve ortalama konsantrasyonun 39,3 Bq/m 3 olduğu saptanmıştır (Çizelge 1 ve Şekil 3). Çizelge 1. Sabancı Yurdu'na yerleştirilen eski tip CR-39 detektörlerinin yerleri ve bu birimlerde ölçülen radon seviyeleri. Sıra No Konumlandırıldığı Yer Süre (Gün) RAC (Bq/m 3 ) 1 Giriş Katı Lobi 27 7,8 2 Giriş Katı Öğrenci İşleri Koridoru 27 86, Kat A Koridoru 27 58, Kat A Koridoru 27 43, Kat B Koridoru 27 38, Kat A Koridoru 27 18, Kat B Koridoru 27 42, Kat Bulaşıkhane 27 18,4 ORTALAMA 39,3 Sabancı Yurdu'ndaki ölçümler sınır değerleri açısından incelendiğinde, giriş kapısının bulunduğu zemin katındaki lobinin konsantrasyonu 7,8 Bq/m 3 ile en düşük düzeyde çıkarken, aynı kattaki ikinci istasyon olan öğrenci işleri koridorunda 86,1 Bq/m 3 değerinde en büyük okuma kayıt edilmiştir. Aynı kattaki iki ölçüm noktası arasında gözlenen bu farkın başlıca nedeni giriş kapısının sürekli açılmasından kaynaklanan iyi havalandırmanın etkisi olabilir. Elde edilen diğer ölçümlerin kat yüksekliği arttıkça azalma eğiliminde oldukları gözlenmektedir (Çizelge 1 ve Şekil 3). Sabancı Yurdu binası için radon konsantrasyonunun yükseklikle değişimini belirlemek amacıyla çizilen Şekil 4'deki grafikten de görülebileceği gibi katlardaki radon düzeyi ortalaması kat yüksekliğine bağlı olarak düşmektedir. SANAEM tarafından bildirilen %20 lik hata payları dikkate alınarak çizilen bu grafikten Sabancı Yurdu'ndaki radon düzeyinin (RD), kat yüksekliği (K) ile RD = 64,7-8,5K (2) bağıntısı ile doğrusal olarak değiştiği söylenebilir. Bu eşitlikteki kat seviyesi çarpanı K, giriş katı seviyesi için 1 değerinden başlayarak her kat için birer birer artmakta ve bulaşıkhanenin bulunduğu 4. kat için 5 değeri ile son bulmaktadır. 249

6 Ölçüm Noktası Şekil 3. Sabancı Kız Yurdu'ndaki birimlerin radon konsantrasyonları (grafikteki ölçüm noktalarının sıralaması Çizelge 1 ile uyumlu olacak biçimde gösterilmektedir). GİRİŞ 1.KAT 2.KAT 3.KAT 4.KAT Şekil 4. Sabancı Kız Öğrenci Yurdu için radon yoğunluğunun kat yüksekliğine bağı değişimi. 250

7 Maruz kalınan alfa radyasyonunun belirlenebilmesi için yurttaki 39,3 Bq/m 3 lük ortalama radon konsantrasyonu değerinden hareketle öğrenci ve çalışanların aldıkları yıllık etkin doz eşdeğerleri, (YEDE) YEDE = RAC x F x EEC x BMF x 8760 (saat/yıl) (3) formülü ile hesaplanmıştır. Bu bağıntıdaki RAC, Bq/m 3 cinsinden birimdeki ortalama radon konsantrasyonu olup F ise radon ile bozunma ürünleri arasındaki denge faktörünü göstermektedir ve 0,4 değerinde alınmıştır [17]. Eşitlik 3'deki EEC faktörü 9,0x10" 9 (Sv/saat) (Bq/m 3 ) değerindedir [18]. Bina içi meşguliyet faktörü (BMF) yurt öğrencileri için 0,8 alınmış ve buna göre öğrencilerin alacakları yıllık etkin doz eşdeğeri 0,99 msv/yıl olarak hesaplanmıştır. Çalışanların ise günde 8 saat mesaide bulundukları göz önüne alındığında, maruz kalacakları doz miktarının 0,41mSv/yıl değerinde olduğu saptanmıştır. 4. TARTIŞMA VE YORUM TAEK'in Türkiye genelinde hazırlamakta olduğu radon haritası ve il merkezinde yapılan önceki çalışmalar İsparta'nın radon seviyesi bakımından oldukça riskli bir il olduğunu göstermektedir. Süleyman Demirel Üniversitesi merkez kampüsünde bulunan Sabancı Kız Öğrenci Yurdu'ndaki radon düzeyinin belirlenmesi amacıyla yürütülen bu çalışmada, yurttaki ortalama radon yoğunluğu 39,3 Bq/m 3 olarak saptanmıştır. ICRP'nin (International Commission on Radiological Protection) meskenler için öngördüğü Bq/m 3 lük radon limit düzeyleri göz önüne alındığında [19], yurttaki radon gazı seviyesinin insan sağlığı bakımından herhangi bir risk oluşturmadığı açıkça görülmektedir. Î1 merkezinde yapılmış önceki çalışmaların bulgularından 4-5 kat daha düşük olan bu sonuç oldukça şaşırtıcıdır. Yurt ölçümlerinden birkaç ay önce yapılmış ve yurda 300 m. uzaklıkta bulunan S.D.Ü. Bilgi Merkezi'nde tespit edilen 188 Bq/m 3 lük ortalama radon konsantrasyonu [12] ile karşılaştırıldığında, aynı yerde ve neredeyse aynı dönemde gerçekleştirilen iki ölçüm arasında gözlemlenen bu farlılık özellikle ilgi çekicidir. Yurt ölçümlerinin sonuçlarıyla önceki çalışmaların bulguları arasındaki bu uyumsuzluğun nedenleri; havalandırma koşullarının farklılığından, ölçüm sürelerinin farklılığından, ölçümlerde kullanılan detektörlerin konulduğu kapların elektrostatik korumaya sahip olup olmamasından, analiz ve okuma işlemlerinde oluşabilecek muhtemel hatalardan kaynaklanmış olabilir. Türkiye ortalamasından biraz daha yüksek bir radon düzeyinin tespit edildiği Sabancı Yurdu'nda, çalışanlarının ve öğrencilerin maruz kaldıkları yıllık etkin eşdeğer doz miktarları ise sırasıyla 0,41 msv/yıl 0,99 msv/yıl olarak saptanmıştır. ICRP-65 raporu ile alınabilecek yıllık etkin doz 3-10 msv arasında sınırlandırıldığından [19], Sabancı Kız Öğrenci Yurdu çalışanları ve yurt öğrencileri için hesaplanan yıllık etkin doz değerlerinin bu sınırlar altında kaldığı söylenebilir. Ayrıca bu çalışmada, yükseklik ile radon yoğunluğu arasındaki ilişki de incelenmiş, Sabancı Yurdu için beklentilerle uyumlu bir biçimde, kat yüksekliği arttıkça radon seviyesinin azalma eğiliminde olduğu gözlenmiştir. Yıllık radon ölçümlerinin yapılacağı benzer çalışmaların il geneline yayılması, İsparta'daki radon davranışının sağlıklı bir biçimde belirlenebilmesi ve il radon haritasının çıkarılabilmesi açısından faydalı bir bilgi birikimi oluşturacaktır. 251

8 5. TEŞEKKÜR Yazarlar, detektör analizleri için TAEK SANAEM Sağlık Fiziği Birimi elemanlarına teşekkür eder. 6. KAYNAKLAR [1] Yaprak, G., Candan, O., Gür, F., Batmaz, İ., Camgöz, B., Aktif Gediz Grabeninde Yeralan Alaşehir/Manisa Yöresinde Tektonik Aktiviteye Dayalı Radon Anomalilerinin İncelenmesi, VIII. Ulusal Nükleer Bilimler ve Teknolojileri Kongresi, Ekim 2003, Kayseri, (Erişim tarihi: ) [2] Kürkçüoğlu, M.E., Haner, B., Yılmaz, A., Toroğlu t., Karaelmas Yerleşkesi Merkez Kütüphanesi Radon ölçümleri, S.D.Ü. Fen Dergisi (e-dergi), (Basımda) [3] Güler, Ç., Çobanoğlu, Z., Radon Kirliliği, Çevre Sağlığı Temel Kaynak Dizisi No: 44, Ankara, s. 18, [4] United Nations Scientific Committee on the effects of Atomic Radiation UNSCEAR 2000 Report to the General Assembly with Annexes, New York, Vol. I: Sources, United Nations Publication, Sales No. E.00.IX.4. New York (2000). [5] A Citizen's Guide to Radon, EPA Document 402-K92-001, 1992 ( [6] Akpınar Yiğitbaş, B., Primer Akciğer Karsinomu Nedeniyle Öpere Edilecek Hastalarda Otofloresan Bronkoskopi ile Prekanseröz Lezyonların ve Senkron Tümörlerin Sıklığının Araştırılması, Uzmanlık Tezi, İstanbul, s. 11,2006. [7] Çelebi, N Konutlarda Radon Konsantrasyon Değerlerinin Yapı Biyolojisi Açısından İncelenmesi, VIII. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi, 2007, ss. 327^02. [8] Koksal, E.M., Çelebi, N Ataksor, B Uluğ, A., Taşdelen, M., Kopuz, G., Akar, B Karabulut, M.T., A Survey of 222 Rn Concentrations in Dwellings of Turkey, Journal of Radioanalytical and Nuclear Chemistry, 259, 2, ss , [9] Özkorucuklu, S., Akyıldırım, H., Çapalı, V., İsparta İli'nde Radon yoğunluk ölçümleri, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 10, 3, ss , [10] Uluğ, A., Karabulut, M.T., Çelebi, N. Radon measurement with CR-39 Track Detectors at Specific Locations in Turkey, Nuclear Technology and Radiation Protection, 19,1, ss. 46-^49, [11] Akyıldırım, H.. İsparta İlinde Radon Yoğunluğunun Ölçülmesi ve Haritalandırılması, Yüksek Lisans Tezi, S.D.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, İsparta, [12] Karakılıç, V., Bayraktar, G., Kürkçüoğlu, M.E., Karadem, A., Haner, B Yılmaz, A., S.D.Ü. Bilgi Merkezi'nde Radon ölçümleri, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, (Basımda) [13] Akkurt, İ., Sevin, Z., Mavi, B., Kaplan, A., İsparta Bölgesinde Doğal Gamma Radyasyonu Ölçümü, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, Özel Sayı, ss , 2004 [14] Büyükuslu, H., İsparta'nın Yalvaç İlçesi ve Çevresinin Doğal Fon (Background) Radyasyon Düzeylerinin Araştırılması, Yüksek Lisans Tezi, S.D.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, İsparta, [15] Durrani, S.A., Ilic, R Radon Measurements by Etched Track Detectors, Applications in Radiation, Earth Sciences and Enviroment, Editors Saeed a. Durrani and Radomir Ilic, World Scientific,Singapore, ss [16] TAEK [17] Değerlier, M., Çelebi, N., Indoor Radon Concentrations In Adana, Turkey, Radiation Protection Dosimetry, 131, 2, s. 263, 2008 [18] UNSCEAR Report, United Nations Scientific Committee on the Effects of Atomic Radioation Sources, Effects and Risks of Ionizing Radiations. (New York: United Nations Publications) [19] ICRP,. Annual Report of the International Commission on Radiological Protection. ICRP Publication, No.65, Oxford:Pergamon,