YANMANIN TANIMI. YANMA : Yanıcı maddenin oksijen ile ısı altında belirli oranlarda birleşmesi sonucu meydana gelen kimyasal bir reaksiyondur

Transkript

1

2 YANMANIN TANIMI YANMA : Yanıcı maddenin oksijen ile ısı altında belirli oranlarda birleşmesi sonucu meydana gelen kimyasal bir reaksiyondur

3 YANGIN İSE Yangın ise kontrolümüz dışındaki yanma olayıdır. Gerekli olan şartların meydana gelmesinden oluşan şekle YANGIN ÜÇGENİ adı verilir. YETERLİ OKSİJEN YETERLİ ISI YANICI MADDE

4 YANGIN KİMYASI YANMA OLAYININ BİLEŞENLERİ TUTUŞTURUCU OKSİJEN YANGIN YANICI MADDE 4

5 YANGIN OLMAZ 5

6 YANGIN UÇGENİNİN AÇILIMI

7 YANICI MADDE 1-Katı Maddeler: Belirli bir hacim ve şekle sahip Moleküller arasında büyük çekim kuvveti olan Tutuşma sıcaklıkları farklı Kaza ile tutuşması ve yanması diğer (sıvı-gaz) maddelere göre daha zor 7

8 2-Sıvı Maddeler Belirli bir hacmi vardır ama Bulundukları kabın şeklini alırlar Tutuşma, buharlarının tutuşması ile olur Moleküller arası bağları katılara göre daha zayıftır. 8

9 3-Gaz Maddeler Belirli bir hacimleri ve şekilleri yoktur. Atmosferde serbestçe yayılırlar Moleküller arası bağlar çok zayıftır. Oksijenle karışmaları çok kolay Diğer maddelere göre çok kolay tutuşurlar Teorik olarak basınç altında sıvılaştırılabilirler 9

10 YAKICI MADDE OKSİJEN Havada %21 oranında bulunur Oksijen oranı yükseldikçe cisimlerin yanıcılığı artar. Oksijen oranının azalması yanıcılığı da azaltır. 10

11 ısı Cisimlerin sıcaklığının artmasına neden olan fiziksel bir etkidir. Direkt temas (Conduction), Hava yolu ile (Convention) Işıma yolu ile (Radiation) yayılır. 11

12 YANMA ÇEŞİTLERİ YAVAŞ YANMA : Nasıl gerçekleşir? (1) YANICI MADDENİN YANICI BUHAR VEYA GAZ OLUŞTURMADIĞI DURUMLARDA, (2) ORTAMDA BULUNAN ISININ YETERSİZ KALMASI HALLERİNDE, (3) ORTAMDA YETERLİ OKSİJEN OLMADIĞI DURUMLARDA MEYDANA GELİR. DEMİR, BAKIR GİBİ METALLERİN OKSİJENLE NEMLİ ORTAMDA BİRLEŞMESİ OLAYI YAVAŞ YANMA ya ÖRNEK VERİLEBİLİR. 12

13 YAVAŞ YANMA SONUCU ORTAYA ÇIKAN CO ÇOK ZEHİRLİ BİR GAZDIR. 13

14 KENDİ KENDİNE YANMA : Yavaş yanmanın zaman içerisinde hızlı yanma olayına dönüşmesidir. Özellikle bitkisel kökenli yağlı maddeler, hava içerisindeki oksijenle normal hava ısısında birleşerek çürümeye (oksitlenme) başlarlar. Bu oksitlenme ilerledikçe zaman içerisinde ortamda ısı yükselir. İşte ortamdaki ısı alevlenmeye yetecek dereceye ulaştığı zaman kendi kendine yanma olayı gerçekleşir. 14

15 HIZLI YANMA : Yanmanın bütün belirtileriyle başladığı olaydır. Burada yanmanın belirtileri olan alev, ısı, ışık ve korlaşma mevcuttur. 15

16 YANMA GAZLARI Duman, gaz, buhar, katı partiküllerden oluşan karışım Yanma gazları (CO 2 -CO) Yanan madde cinsine göre çıkan gazlar değişir 16

17 YANGIN SINIFLARI 17

18 YANGIN SINIFLARI A SINIFI YANGINLAR Katı madde yangınları Normal Katı Yanıcı Maddeler: Ağaç, tahta, mobilya, kağıt, tekstil maddeler, plastikler Organik kökenli (Katı) madde yangınları. Bu malzemeler genellikle karbon bileşikleri olan organik yapıda malzemelerdir ve yanmaları sonucunda korlaşma ve kül meydana gelir

19 A SINIFI YANGINLAR: YANGINDAN DOĞAN ISI: SU VE BENZERİ MADDELERİN SOĞUTUCU VE ISLATICI ETKİSİNDEN YARARLANILARAK SÖNDÜRÜLÜR. SODA-ASİT TİPİ SÖNDÜRME CİHAZLARI DA BU YANGINLARI SÖNDÜRÜR. 19

20 B SINIFI YANGINLAR Sıvı madde yangınları Yanabilir sıvı maddeler Benzin, mazot, Fuel oil, Boya, Vernik, Alkol, Tiner,solventler vs.

21 B SINIFI YANGINLAR: BU TİP YANGINLAR: HAVA (oksijen) İLE TEMASI KESİLEREK, BOĞMAK SURETİYLE SÖNDÜRÜLÜR. HAVA (OKSİJEN) İLE TEMASI KESEN MADDELER KÖPÜK, BUHAR VE SİSTİR. SU ZERRECİKLERİ YA DA BUHARI YANAN MADDE İLE HAVA ARASINDA TAMPON BİR ALAN OLUŞTURULARAK YANGIN BASTIRILIR. 21

22 C SINIFI YANGINLAR Yanabilir Gazlar Alevli yanan gaz halindeki Yanıcı maddeler; Doğalgaz, Metan, Propan, Asetilen, LPG vs. Gaz Yangınları

23 C SINIFI YANGINLAR: BU TİP YANGINLARI SÖNDÜRMEK İÇİN : KKT (kuru kimyevi toz), KARBON DİOKSİT, SU SİSİ ve KÖPÜK KULLANILABİLİR. 23

24 D SINIFI YANGINLAR Metal yangınları Hafif Ve Aktif Metaller (Oldukça tehlikeli katı maddelerdir) BU TİP YANGINLAR MAGNEZYUM, ALÜMİNYUM, TİTANYUM GİBİ METALLERİN YANGINLARIDIR. Al, Na, Mg,K, Demir çapakları vs.

25 D SINIFI YANGINLAR: BU TİP YANGINLARDA ETKİN SÖNDÜRÜCÜ MADDE OLARAK TUZ VE KUM, SODYUM KLORÜR, SODYUM BİKARBONAT, MAGNEZYUM OKSİT YA DA BUNLARIN KARIŞIMI KULLANILIR. 25

26 E SINIFI YANGINLAR: ELEKTRİK TEÇHİZAT, TESİSAT VE EKİPMANLARI İLE ELEKTRONİK CİHAZLARDAN ÇIKAN YANGINLARDIR. BU TİP YANGINLARDA SÖNDÜRÜCÜ MADDE OLARAK (SIVI, GAZ, TOZ) İLETKEN OLMAYAN YANGIN SÖNDÜRME CİHAZLARI KULLANILMALIDIR. 26

27 AYRICA; SANAYİDE JET YANGINLARI, HAVUZ YANGINLARI ve BLEVE OLARAK ADLANDIRILAN YANGINLAR DA VARDIR. 27

28 JET YANGINI: İnce Uzun Alevle Yanar ve Gaz Borusu Kaçaklarının Tutuşmasında Görülür. HAVUZ YANGINI: Ham Petrolün Tanktan Sızması ve Tutuşmasında görülür. 28

29 BLEVE Ateş Topu olarak da adlandırılır. Yangın ve Patlamanın Karışımıdır. Çok Kısa Zamanda Çok Yoğun Isı Açığa Çıkar. Bir Tank İçinde Sıvılaştırılmış Gazın Atmosferik Kaynama Noktasının Üstünde Muhafazasında Bu Tank Yarılır Veya Açılırsa Tank İçindeki madde Gaz ve Sıvı Karışımı Halinde Akmaya Başlar, Hava İçinde Çok Hızlı Genişler ve Bulut Oluşturur. Bu Buhar Bulutu Bir Ateş Kaynağına Denk Gelirse Ateş Topu Oluşturur. Birkaç Saniye İçerisinde Çok Yüksek Isı Açığa Çıkar. Böyle Bir Yangında Birkaç Yüz Metre Ötelerde Bile Derin Yanıklara ve Ölümlere Maruz Kalınabilir. 29

30 BLEVE Tankın gaz kaçağı uygun bir yerden olur ve tutuşursa tank bir roket gibi uçarak hedefi belirsiz bir noktaya gider bazen havada patlayarak yanan sıvı gaz yağmasına neden olur 30

31 BLEVE Bleve olayını önleyecek tek unsur tanktaki basıncın yeterli hızla boşalmasıdır. 31

32 BLEVE Bleve sonucu tam bir faciadır. 32

33 YANGININ EVRELERİ Başlangıç Evresi Yayılma Evresi (Kararlı halde yanma evresi) Korlaşma Evresi (İçten yanma evresi)

34 YANGININ EVRELERİ Başlangıç Evresi Yangının ilk evresidir İlk tutuşan maddelerle sınırlıdır Az miktarda gazlar açığa çıkar Biraz ısı oluşur

35 Yayılma Evresi Kararlı halde yanma evresidir Bol miktarda oksijen vardır Alev ve ısı yayılması görülür Bol miktarda yanıcı ve zehirli gaz açığa çıkar Sıcaklık daha çok yukarılarda olduğundan yere yakın yerler daha az tehlikelidir

36 Korlaşma Evresi İçten yanma evresidir Alevlerde azalma görülür Daha çok duman ve gaz çıkışı görülür Oksijen gittikçe azalarak yangın sönmeye başlar BACK DRAFT (Geri tepme) gibi tehlikeli durumlar ortaya çıkar

37 Backdraft (Geri tepme) Kapıları açarken dikkatli ol! Yangının korlaşma evresinde (içten yanma evresi), yangının devam etmesi için yeterli oksijen olmadığından tam yanma olmaz. Ancak, kararlı halde yanma evresinde oluşan ısı devam etmektedir ve içeri oksijen girdiği anda yanacak olan yanmamış karbon parçacıkları ve diğer parlayıcı yanma ürünleri de vardır. Havanın uygun olmayan şekilde, örneğin kapı açılarak ya da cam kırılarak girmesi tehlikeli hallere yol açar.

38 FLASH OVER (Alev Topu) FLASH OVER (alev topu) Ortamda yanmayan gazlar vardır Tutuşma sıcaklığına ulaştıklarında aniden tutuşurlar

39 Yangının Yayılması 1. KONDÜKSİYON (Katı cisimler vasıtası ile ısının nakli) 2. KONVEKSİYON ( Isının hava sirkülasyonu yolu ile nakli) 3. RADYASYON ( Işın nakli)

40 KONDÜKSİYON (Katı Cisimler Vasıtası İle Isının Nakli) Isı bir cisimden diğerine veya iki cismin birbirine temasıyla veya aralarında bulunabilecek bir iletkenle taşınabilir. Isı odadan odaya, kattan kata (yüzeyden yüzeye) aradaki taşıyıcılar vasıtası ile temas yolu ile iletilerek yayılır.

41 KONVEKSİYON (Isının hava sirkülasyonu ile nakli) Konveksiyon, hava veya sıvı hareketinin neden olduğu bir ısı nakli türüdür. Bir binada meydana gelen yangında, bina içindeki hava ısındıkça genleşir ve yükselir. Bu nedenle konveksiyon yolu ile yangının yayılması genelde yukarı yönde olur, ama hava akımları ısıyı her yöne taşıyabilir.

42 RADYASYON ( Işın Nakli) Enerjinin elektromanyetik dalgalar yolu ile transferine radyasyon adı verilir. Radyasyon boşluktan geçtiği zaman diğer her hangi bir cins enerjiye dönüşmez ve yolundan saptırılamaz. Havanın zayıf bir iletken olmasına rağmen, ısının her yerde hareket edebileceği bilinen bir gerçektir.

43 YANGIN YERİNDEKİ TEHLİKELER Yangının yayılma tehlikesi Çökme tehlikesi Elektrik tehlikesi Gazların yayılması tehlikesi Patlama tehlikesi Kimyasal madde tehlikeleri

44 Yangının yayılma tehlikesi

45 Çökme tehlikesi

46 Elektrik tehlikesi

47 Gazların yayılması tehlikesi

48 Patlama tehlikesi

49 Kimyasal madde tehlikeleri

50

51

52

53

54

55

56

57 SÖNDÜRME NEDİR?

58 Bu üç unsurun en az birinin ortamda etkisiz hale getirilmesine söndürme denir. Söndürme maddelerinin kullanılması, yanıcı maddenin türüne göre değişkenlik arz etmektedir. Yangınlarda başarılı olmanın en temel şartı uygun söndürme maddesi seçimine bağlıdır. Söndürme maddesinin seçilmesi yangın yükü, yanıcı maddenin cinsine, müdahale yöntemlerine göre değişir.

59 SÖNDÜRME MADDELERİ VE KULLANIM ÖZELLİKLERİ

60 YANGINA MÜDAHALE ARAÇLARI KÖPÜK CO2 KURU KİM. TOZ SU 60

61 Söndürme maddeleri; Su. Köpükler. Kuru Kimyevi Tozlar. (KKT) Karbondioksit (CO2) Kum, toprak, çakıl.

62 Su

63 SU AVANTAJLARI Su, yangın söndürme maddelerinin en ucuzudur. Su, zehirleyici etkisi olmayan, bir maddedir. Su düşük viskozitesinden dolayı çok akıcıdır, büyük uzaklıklara kolaylıkla taşınabilir, düşük basınçlarda toz haline (küçük tanecikler) gelebilir. Su, kentlerde, sanayi bölgelerinde yeterli miktarda bulunur. Suyun çözücü etkisi bir çok yanıcı maddeyi çözerek konsantrasyonunu azaltır ve yanmayı önler. DEZAVANTAJLARI 0 C derecenin altında donan suyun, kış aylarında akarsulardan ve göllerden temin edilmesi zorlaşır. Buz haline dönüşen suyun hacmi % 10 oranında artar, bundan dolayı içinde bulunduğu boruları, hortumları patlatabilir. Selüloz, kağıt, tekstil ürünleri vs. çok miktarda su emebilir. Su ile söndürme sırasında artan ağırlıkları nedeniyle üzerinde bulundukları rafların, hatta döşemelerin çökmesine neden olabilir. Potasyum, kalsiyum, magnezyum, sodyumla suyun temasındaki kimyasal tepkimeler yüksek sıcaklıklarda hidrojen oluşmasına, dolayısıyla patlamalara neden olur. Alevlenmiş gazların söndürülmesinde su fazla etkili değildir. Yüksek gerilim bulunan yerlerde kısa mesafelerden, yoğun su ile müdahale edilmesi çok tehlikelidir.

64 SUYUN AVANTAJLARI

65 Köpükler

66 KÖPÜK Köpük; köpük konsantresi + su + hava karışımından mekanik olarak elde edilir Yağ veya sudan daha düşük yoğunlukta, düşey ve yatay yüzeylere yapışabilir Yanan sıvının üzerinde bir örtü meydana getirerek havanın içeri girmesini, gazların dışarı çıkmasını önler, Köpük; köpürme sayısı, hava ve basınçlı suyun karışım oranına (genleşme oranına) göre 3 sınıfa ayrılır. Düşük Genleşmeli Köpük (AĞIR KÖPÜK) Orta Genleşmeli Köpük (ORTA KÖPÜK) Yüksek Genleşmeli Köpük (HAFİF KÖPÜK)

67

68 Kuru Kimyevi Tozlu Söndürücüler Genellikle çok amaçlı kullanım için (ABC sınıfı) yapılmışlardır. İçlerinde söndürücü kimyasal madde ve itici gaz (N2) bulunur Temel söndürme maddesi AMONYUM FOSFAT tır.

69 Kuru Kimyevi Tozlar. (KKT)

70 Karbon dioksit (CO2) söndürücüler Özellikle sıvı ve gaz yangınlarına (B ve C sınıfı) karşı etkili bir söndürücüdür Gaz çabuk dağıldığından kısa mesafede (1-2.5 metre) etkilidir Boğucu özelliğinden dolayı kapalı ortamlarda daha etkindir. Elektrik iletkenliği çok düşüktür, elektrikli cihaz yangınlarının söndürülmesinde kullanılabilir.

71 Yangını Söndürmenin 4 Yöntemi

72 A SINIFI YANGIN (KATI MADDE YANGINI) SU FOAM ( köpük)

73 B SINIFI YANGIN (SIVI MADDE YANGINI) FOAM (KÖPÜK) PULVARİZE SU KURU KİMYASAL TOZ CO 2

74 C SINIFI YANGIN (GAZ MADDE YANGINI) CO 2 KURU KİMYASAL TOZ YÜKSEK SÜRATLİ PULVARİZE SU

75 D SINIFI YANGIN (METAL YANGINI) KURU TOZ KURU KUM VE TOPRAK

76 E SINIFI YANGIN (ELEKTRİK YANGINI) Elektrik bir yangın çeşidi değildir. Yangını başlatan bir unsurdur. Fakat müdahale esnasında tehlikeler oluşturduğundan söndürücü seçiminde dikkatli olunmalıdır. CO2 KURU KİMYASAL TOZ kullanılmalıdır. Eğer elektrik akımı kesilirse meydana gelen yangın sınıfına göre bir söndürücü ile söndürülebilir.

77 TAŞINABİLİR SÖNDÜRÜCÜLERİN KULLANIM ÖZELLİKLERİ

78

79

80

81

82

83 YANGINLA MÜCADELE 1- YANGIN ÇIKMASININ ÖNLENMESİ 2- YANGININ KISA SÜREDE TESPİTİ 3- YANGININ YAYILMASININ ÖNLENMESİ 4- YANGININ SÖNDÜRÜLMESİ 5- YANGIN SIRASINDA TAHLİYE 83

84 YANGINLA MÜCADELE 1- YANGIN ÇIKMASININ ÖNLENMESİ YANGINLA MÜCADELENİN EN ETKİN VE GÜVENİLİR YOLU YANGINI BAŞLATMAMAKTIR. A-Tutuşturucu Kaynağının Kontrolü: Çıplak alev, yanan sigara, soba, buhar boruları, elektrik ark ve kıvılcımları, güneş ışığı, sürtünmeden doğan kıvılcım, parlama-patlama olayları, ekzotermik reaksiyonlar B- Yanıcı Madde Kontrolü: Yanıcı madde kullanılıyorsa, birimde günlük ihtiyaca yetecek kadar bulundurma... C- Oksijen Kontrolü: Parlayıcı, patlayıcı sıvıların asal gazla pompalanması, yanıcı maddelerin nitratlar, peroksitler, kloratlar, perkloratların yanında bulundurulmaması 84

85 YANGINLA MÜCADELE 2- YANGININ KISA SÜREDE TESPİT EDİLMESİ: ALARM SİSTEMLERİ ve GÖZETLEME PERSONELİ: Yangın çıkması durumunda en önemli nokta, yangının çok kısa zamanda tespit edilmesidir. Risk unsuru olan işletmelerde yangın çıktığını haber veren alarm sistemleri olmalıdır. 85

86 ALARM SİSTEMLERİ ORTAM SICAKLIĞININ HANGİ ORANDA YÜKSELDİĞİNİ SAPTAR BELLİ BİR NOKTAYA VARAN SICAKLIK DERECESİNDE ALARM SESİNİ DEVREYE SOKAR BAZI DURUMLARDA HER İKİSİ BİRLEŞTİRİLMİŞTİR 86

87 YANGINLA MÜCADELE AYRICA BAZI DURUMLARDA; KÜSPE, PAMUK, KÖMÜR DEPOLARINDA YA DA ELEKTRİK AYGITLARININ BULUNDUĞU ODALARDA YAVAŞ YAVAŞ VE İÇİN İÇİN YANAN TÜRDE YANGIN BEKLENEBİLİR. BU TÜR YANGINLARDA; DUMAN BELİRTİLERİNİN IŞIK HÜZMESİNDEN GEÇTİĞİNDE ALARMI HAREKETE GEÇİRECEK FOTO-ELEKTRİK HÜCRE AYGITLARININ KULLANILMALIDIR. 87

88 YANGINLA MÜCADELE 3- YANGININ YAYILMASININ ÖNLENMESİ: Yangın tespit edildikten sonra ilk amaç, yangını mümkün olduğu kadar dar bir bölgeye hapsetmektir. -Isının ne şekilde yayıldığının bilinmesi gerekir. Isı ; iletim ( kondüksiyon ), intikal ( konveksiyon ) ve ışıma (radyasyon ) yolu ile yayılır. --Yangın yayılmasında en büyük rolü KONVEKSİYON oynar. -Yayılmayı önlemek üzere yangın duvarları, yanmaz malzemeden kapılar, uygun pencere camları

89 YANGINLA MÜCADELE 4- YANGININ SÖNDÜRÜLMESİ: Yangının söndürülmesi için yangının türünü bilmek önemlidir. Yangın Türü, yanmakta olan maddeye göre çeşididir. A TÜRÜ Yangınlarda: Küçük oranda su içeren söndürücülerin (sulu çözeltili) ya da su miktarlarının sulama ve soğutma etkileri birinci derecede önemlidir. B TÜRÜ Yangınlarda: Bu yangınların söndürülmesinde ana ilke örtme ya da boğmadır. Bu tür yangınlarda CO 2 li ve köpüklü yangın söndürme aygıtları etkili olur. Su, ince sprey ve sis seklinde kullanılabilir. Bu şekilde daha etkilidir. C TÜRÜ Yangınlarda: Bu yangınlarda CO 2, kuru kimyasal madde, püskürtme halinde su (springler) kullanılır. Gaz yangınlarında en iyi yöntem gaz akımının durdurulmasıdır. Bu anında yapılamıyorsa, komşu bölge veya yüzeyleri sadece su ile spreylenmeli ve soğuk kalmaları sağlanmalıdır. Böylece gaz dışarı atılana ya da gaz akımını kontrol edip valf kapatılana kadar tutuşmalar önlenmiş olur. 89

90 YANGINLA MÜCADELE 4- YANGININ SÖNDÜRÜLMESİ: D TÜRÜ Yangınlarda: Söndürülmeleri çok zor olup, genel söndürme yöntemleri ile sonuç alınamaz. Örneğin, yanmakta olan metal üzerine su püskürtülmesi metal parçacıklarının çok uzak mesafelere yayılmasına sebep olacak bir patlama meydana gelmesini sağlar. Metal yangınlarında, daha çok sodyum klorür, sodyum bikarbonat, magnezyum oksit ya da bu maddelerin karışımı etkili olur. Su hiçbir şekilde kullanılmamalıdır. Kum sıcak metal ile reaksiyona girer ve daha çok ısı meydana gelmesine sebep olduğundan zayıf bir söndürücü olduğu belirlenmiştir. 90

91 4- YANGININ SÖNDÜRÜLMESİ: E TÜRÜ Yangınlarda: Söndürücü olarak boğucu soğutucular kullanıldığında sıcaklık birden düşer, havadaki oksijen miktarı da azaldığından yangın söndürülmüş olur. Gerilim altındaki elektrik tesis ve cihazlarında çıkan yangınlarda CO 2 li, bikorbonat tozlu veya benzeri etkili diğer tip söndürücüler gerilim değerlerine göre mesafeler göz önünde bulundurularak kullanılır. 15 kv. a kadar gerilimli tesislerde 1 metre 15/35 kv. a 2 35 kv. dan yukarı 3 C 91

92 YANGIN SÖNDÜRME İLKELERİ A-YANAN CİSMİ SOĞUTMAK A sınıfı Yangınlarda Su B Sınıfı Yangınlarda Su Sisi Kullanılır. 92

93 YANGIN SÖNDÜRME İLKELERİ B-YANAN CİSMİN OKSİJENİNİ KESMEK KURU SÖNDÜRME : Yanan cismin üzerine halı, toprak vb. atarak söndürmektir. KÖPÜKLE SÖNDÜRME : Yanan cismin üzerine toz ya da sıvı köpük sıkılarak yapılan söndürmedir. SU İLE SÖNDÜRME : Yanan cismin üzerine su sıkılarak oksijen kesilir. ALEVİ BOĞAN GAZ İLE SÖNDÜRME : NH 3 - Cl 2 -N 2 - CO 2 gibi yanıcı ve yakıcı olmayan gazlar kullanılarak yanan cismin O 2 ile teması kesilir. KİMYASAL SIVILARLA SÖNDÜRME : Karbon tetraklorür, kloroform, metil bromür kullanılarak çıkan boğucu gazla ateş söndürülür. 93

94 YANGIN SÖNDÜRME İLKELERİ C-YANICI MADDEYİ YOK ETMEK: Kağıt, tahta, kırpıntı, talaş, kimyasal maddeler gibi yanıcı maddelerin giderilmesi ya da kontrol altına alınması gereklidir. Yanıcı maddelerin yangından uzaklaştırılması çoğu kez zor ya da imkansızdır. Ancak bazı hallerde parlayıcı maddeleri yangın alanından uzaklaştırabilmek, hiç değilse ilişiği kesebilmektedir. ÖRNEK: BİR YANGIN SAHASINI BESLEYEN VEYA TAM YANGININ İÇİNDE BULUNAN AKARYAKIT İLETİM BORU VANALARININ KAPATILMASI, YANMAYA DEVAM EDEN ALT KISMINDAN AKARYAKITIN EMNİYETLİ BİR YERE İLETİLEREK YANGINLA İLİŞKİSİNİN KESİLEBİLMESİ

95 YANGINDAN KORUNMA EKİPLERİNİN GÖREV VE SORUMLULUKLARI Yangından Korunma Amirliği Söndürme Ekibi Kurtarma Ekibi Koruma Ekibi İlkyardım Ekibi

96 YANGINDAN KORUNMA AMİRİ Görevli bulunduğu yerin - Yangından korunması, kurtarılması, kontrolü, - Yangının söndürülmesi ile ilgili tedbirlerin alınması ve aldırılması, - Yangından korunma ekiplerinin sevk ve organizasyonu - ile ilgilenen kişidir.

97 A- SÖNDÜRME EKİBİ Başlıca Görevleri; - Yangını söndürmek ve yayılmasına mani olmak - Mevcut yangın söndürme araç ve gereçlerinin periyodik kontrollerini yapmak - Yangın esnasında ve sonrasında yangından korunma amirinin vereceği emirleri yerine getirmek - Yangın tedbirleri ile ilgili eğitim ve tatbikatlara katılmalıdır.

98 B- KURTARMA EKİBİ - Yangına maruz kalan can ve malı kurtarmalı - Personel ve malzemenin tahliyesini yapmalı - Yangın kaçış yollarını denetleyerek sürekli kullanılabilir durumda olmasını sağlamalı - Yangın tedbirleri konusunda yapılan eğitim ve tatbikatlara katılmalıdır.

99 C- KORUMA EKİBİ - Panik ve kargaşalığı önlemeli - Yangından kurtarılan malzemeyi teslim almalı ve korumalı - Yangından korunma amirinin vereceği görevleri yerine getirmeli - Yangın tedbirleri konusunda yapılan eğitim ve tatbikatlara katılmalıdır.

100 D- İLKYARDIM EKİBİ - Yaralanan, dumandan ve zehirli gazlardan etkilenen kişilere ilkyardımı yapmalı - Gerektiğinde diğer ekiplere yardım etmeli - Yangından korunma amirinin vereceği görevleri yerine getirmeli - Yangın tedbirleri ile ilkyardım konusunda yapılan eğitimlere katılmalıdır.

101 İŞLETMEDE ALINACAK ÖNLEMLER - Çalışma ortamının yoğunluğuna - Riskine - Kullanılan malzemenin tehlikelilik özelliklerine göre değişebilir. ÖNLEMLER - 1-MEVCUT RİSKLERİN ORTADAN KALDIRILMASI VEYA AZALTILMASI - 2- YANGINDAN KORUNMA EKİPLERİNİN OLUŞTURULMASI - 3- YANGINDAN KORUNMA EKİPLERİNİN GÖREV VE SORUMLULUKLARININ ÖĞRETİLMESİ.

102 1-MEVCUT RİSKLERİN ORTADAN KALDIRILMASI VEYA AZALTILMASI Yangına dayanıklı malzemeler kullanmak Gerekli yangın tedbirlerinin alınması (topraklama, paratoner, yeterli su kaynağı vs.) Yakıt borularının izolasyonu Yeterli havalandırma Personelin hizmet içi eğitimi Personelin acil durum eğitimi vs...

103 2- YANGINDAN KORUNMA EKİPLERİNİN OLUŞTURULMASI Topluma açık her işyerinde; - Alınmış olan önlemlerin belirli aralıklarla kontrolünü yapacak, - Yangın olayına karşı bu ekipmanları her an hazır bulunduracak, - Yangın çıkması durumunda olaya ilk müdahaleyi yapacak bir yangın ekibinin oluşturulması gerekir.

104 KAÇIŞIN SAĞLANMASI (HIZLI TAHLİYE)

105 YÖNLENDİRMELER (ACİL ÇIKIŞ YAZILARI) Birden fazla çıkışı olan bütün yapılarda, kullanıcıların çıkışlara kolaylıkla ulaşabilmesi için acil durum yönlendirilmesi yapılmalıdır. Normal aydınlatmanın kesilmesi durumunda otomatik olarak devreye girecek yeterli aydınlatma sağlayacak şekilde düzenlenir. Üzerinde dokunma ile de algılanabilir bir şekilde ÇIKIŞ yazan bir işaret konmalıdır.

106 KAÇIŞ YOLLARI Gerçek bir kaçış yolu, bir yapının herhangi bir noktasından yer seviyesindeki caddeye kadar olan devamlı ve engellenmemiş kaçış yolunun tamamıdır. Kaçış yolları kapsamına: 1. Oda ve diğer bağımsız mekanlardan çıkışlar 2. Her kattaki koridor ve benzeri geçitler 3. Kat çıkışları, zemin kata ulaşan merdivenler 4. Zemin katta merdiven ağızlarından, aynı katta yapının son çıkışına götüren yollar

107 KAÇIŞ YOLLARININ AYDINLATILMASI Kaçış yolunda sürekli aydınlatma yapılmalıdır. Süreklilik, güvenli şarjlı kaynaklardan sağlanır. Acil durum aydınlatılması normal aydınlatmanın kesilmesi halinde en az 1 saat süreyle sağlanacaktır. Acil durum çalışma süreci kullanıcı yüküne göre de değişir.

108 ACİL ÇIKIŞ KAPILARI Herhangi bir açık alana veya yangın tahliye merdivenlerine açılan kapılardır. Ahşap olmamalıdır. Acil çıkış kapıları kilitli olmamalıdır. Kilitli bulundurulması gerekiyorsa anahtar daima kapının üstünde olmalıdır.

109 YANGIN KAPILARI

110 YANGIN TAHLİYE MERDİVENLERİ Yangın merdiveni ile genel koridor, aynı katta olur. Yangın merdivenleri, genel çıkıştan mutlaka ayrı olarak yangından korunmuş bir kaçış yolu ile dışarıya ulaşımı sağlanır. Tahliyenin kolay olması için kapının açılış yönüne doğru olmalıdır. Yangın merdivenleri sadece tehlike kaçışı amacıyla kullanılmalıdır. Servis veya başka amaçla kullanılmamalıdır.

111 SON OLARAK Güvenli noktalarda toplanma yerleri önceden belirlenmelidir. Bu yerler tüm personel tarafından bilinmeli veya bilinmeleri sağlanmalıdır. Boşaltım olduğunda genel bir yoklama yapılmalı ve kayıp veya mahsur kalmış kişiler belirlenmelidir.

112 YANGIN SEBEPLERİ Yangından korunma önlemlerinin alınmaması, Bilgisizlik, İhmal ve dikkatsizlik, Kazalar, Sıçrama, Sabotaj, Tabiat olayları.

113 1- Yangından Korunma Önlemlerinin Alınmaması Yangına sebebiyet veren nedenlerin başında, kullanılan madde ve malzemelerin özelliklerine göre yanmalarını önleyici tedbirlerin alınmaması gelir. Örneğin; 1. İnşaat bakımından önleyici tedbirler 2. Tesisat bakımından önleyici tedbirler. 3. Yangın İhbar tesisleri bakımından. 4. Yangın söndürme tesisleri bakımından. 5. Makine ve malzemelerin kullanımı bakımından önleyici tedbirler.

114 Kullanılan madde ve malzemelerin yangına sebebiyet verebilecek özelliklerini bilmemek, bunlara karşı ne gibi önleyici tedbirlerin alınacağını öğrenmemiş olmak yangına yol açabilir. 2- Bilgisizlik :

115 3- İhmal ve Dikkatsizlik : Elimizde kullandığımız madde ve malzemelerin özelliklerini bildiğimiz halde tembellik eder ihmalkarlık yaparız. Birde buna dikkatsizliğimizi ekler ve maddi yükünden kaçınırsak yangına sebebiyet verebiliriz. 1. Sağlıksız malzemeden imal elektrikli teçhizatlar 2. Kontrol dışı bırakılmış açık alevler. 3. Yağa bulanmış ve gelişigüzel çöpe atılan kumaş parçalarının kendi kendine tutuşması 4. Unutulan sıcak yüzeyli materyaller.ütünün fişinin prizde takılı kalması 5. Anti statik olmayan giyim eşyalarından oluşan arklaşmalar.

116 4- Kazalar : Genel Olarak Kaza Belli bir zarar ve arızaya sebep olan beklenmeyen olaylara kaza denir. KAZA FAKTÖRLERİ VE ORANLARI; İnsan Faktörü %88 Kullanılan araç ve makineler %10 Doğal Afetler %2 İnsan Faktörü %88; Kazaya meyilli kişiler: 1. Her işi mükemmel yaptığını düşünen kişi, 2. Bilmediği bir işte biliyormuş gibi davranan kişi, 3. Tecrübesiz kişiler, 4. Ciddiyetsiz kişiler, 5. Çalışma ve güvenlik kurallarına uymayan kişiler. Kullanılan araç ve makineler %10 ; 1. Malzemelerin arızalarından dolayı meydana gelen kazalar, 2. Malzemelerin eksik kullanımından dolayı meydana gelen kazalar, 3. Emniyet tedbirlerinin yetersiz oluşundan dolayı meydana gelen kazalar, 4. Ekipmanın yanlış kullanılmasından dolayı meydana gelen kazalar, Doğal Afetler %2; 1. Depremler, 2. Seller, 3. Hortumlar, 4. Yangınlar vb. gibi yıkıcı etkisi olan tabii ve suni afetler.

117 5- Sıçrama : Direkt olarak yangının sebebi olmamakla beraber sıçrayan kıvılcımların yanıcı madde ile temas etmesi sonucu meydana gelen yangınlardır. ÖRNEĞİN; kaynak veya kesim esnasında fırlayan çapakların yanıcı yüzeylerle temasa geçmesi

118 6- Sabotaj : Bilerek ve isteyerek belirli amaçlar için çıkarılan yangınlardır. İşyeri ve tesislerin kundaklanması. Tarla ve ev yeri açmak için yakılan ormanlar vs.

119 7- Tabiat olayları : Yıldırım düşmesi, güneş ışınları ve deprem etkisi sonucu meydana gelen yangınlar.

120 YANGIN ÖNLEYİCİ TEDBİRLER

121 1.YANGIN EĞİTİMİNİN TEORİK VE PRATİK OLARAK VERİLMESİ 2.YANGININ FARK EDİLMESİ İLE İLGİLİ ÖNLEMLER Yangın Alarm Butonları Anons Sistemi Otomatik Algılama ve Alarm Sistemleri (Dedektörler) 3.YANGININ SÖNDÜRÜLMESİ İLE İLGİLİ ÖNLEMLER Yangın Söndürme Cihazları Yangın Hortum Dolapları Su deposu veya yangın kuyuları Pompa veya Hidrofor sistemi Hidrantlar Otomatik Söndürme Sistemleri Sulu Söndürme Sistemleri Gazlı Söndürme Sistemleri Köpüklü Söndürme Sistemleri KKT lu Söndürme Sistemleri 4.KAÇIŞIN SAĞLANMASI İLE İLGİLİ ÖNLEMLER Yönlendirmeler (Acil Çıkış Yazıları) Kaçış Koridorları Kaçış Yollarının Aydınlatılması Acil Çıkış Kapıları Yangın Tahliye Merdivenleri

122 YANGININ FARK EDİLMESİ İLE İLGİLİ ÖNLEMLER Yangın Alarm Butonları Anons Sistemi Otomatik Algılama ve Alarm Sistemleri (Dedektörler)

123 Yangın Alarm Butonları Buton camı (normal konum) Alarm butonları kişilerin kendi iradeleriyle alarm mesajı vermelerine imkan tanıyan bir düzenektir. Anahtar ile butonun fonksiyon testi

124 Anons Sistemi Anons sistemi ile yangının hangi katta olduğu ve hangi çıkışların daha güvenilir olduğu duyurusu yapılır. Bu yönlendirme ile bina daha çabuk boşaltılabilir ve olası can kayıpları engellenmiş olur.

125 Otomatik Algılama ve Alarm Sistemleri (Dedektörler) İlk yanma ürünü duman olacaksa duman dedektörü, ısı olacaksa ısı dedektörü ya da alev olacaksa alev dedektörü gibi çeşitlilik göstermektedir.

126 KONTROL SİSTEMİ Alarm sisteminin tüm akışını ve işleyişini kontrol eden, dedektörlerin algıladıkları ısı, duman vs. unsurları değerlendirip çeşitli uyarı cihazlarını ve komünikasyon cihazlarını aktif hale getiren cihazdır. Bilgi Girişi (İNPUT) - Dedektörler - Alarm butonları - Sprinkler sistemi Bilgi Çıkışı (OUTPUT) - Yangın Damperleri - Ventilasyon kapakları - Havalandırma Tesisatı - Yangın kapıları - Sirenler, ziller

127 UYARI CİHAZLARI Sesli veya görsel uyarı veren cihazlardır. Ziller Ziller, sirenler Flaşörler (görsel uyarı) Sirenler Flaşörler

128 YANGININ SÖNDÜRÜLMESİ İLE İLGİLİ ÖNLEMLER Yangın Söndürme Cihazları Yangın Hortum Dolapları Su deposu veya yangın kuyuları Pompa veya Hidrofor sistemi Hidrantlar Otomatik Söndürme Sistemleri Sulu Söndürme Sistemleri Gazlı Söndürme Sistemleri Köpüklü Söndürme Sistemleri KKT lu Söndürme Sistemleri

129 Yangın Hortum Dolapları Söndürme maddesi olarak su kullanıldığı için her an kullanıma hazırdır Bakımı ve temizliği kolaydır Görülebilecek yerlere monte edilmesi ve önlerinin daima açık tutulması gerekir Malzemeleri daima üstünde, rekor ve lans bağlantıları yapılmış olmalıdır Kolay fark edilebilmesi için kırmızı renge boyanıp üzerine YANGIN yazısının yazılması gerekir

130 İki hidrant arasındaki uzaklık en fazla 90 m. olmalıdır Binadan olan uzaklıkları ise en fazla 15 m. olmalıdır Yer üstünde ve yer altında tesis edilebilirler Hidrantlara su, yangın kuyuları, su depoları, havuz, gölet, şehir şebekesi gibi su kaynaklarından sağlanır Hidrantlar

131 Otomatik Söndürme Sistemleri Yangın başlangıç aşamasında fark edilir. İnsan müdahalesine gerek yoktur. Yangın sönene kadar çalışırlar. Can ve mal kaybı en aza indirgenir Otomatik Söndürme Sistemleri 1.Sulu söndürme sistemleri 2.Gazlı söndürme sistemleri 3.Köpüklü söndürme sistemleri 4.Kuru kimyevi tozlu söndürme sistemleri

132 PARLAMA Parlayıcı maddelerin yanma sınırları içinde hava ile karışım oluşturmaları ve bu karışımın tutuşma noktası üzerinde bir tutuşturucu etkenle teması sonucu yanması olayı. Parlayıcı madde: Normal şartlar altında buharlaşabilen veya gaz halinde bulunan ve tutuşma noktası düşük olan madde. 132

133 Parlayıcı Maddelere Örnekler: Sıvılar Katılar Gazlar Aseton Fosfor pentaklorür Asetilen Benzen Zirkonyum Metan Hegzan Magnezyum Propan Toluen Betanaftilansin Etan Ksilen Karpit Metil alkol Benzin 133

134 PATLAMA Uygun karışımda tutuşan parlayıcı maddenin çok hızlı ve kontrol edilemeyen enerji açığa çıkarmasıdır. Patlama şiddeti olayın gerçekleştiği mekanın kapalılık durumuna bağlıdır. Patlama şiddeti ayrıca, parlayıcı maddenin cinsi, miktarı, uygun karışım özellikleri ile de doğru orantılıdır. 134

135 PATLAMA NASIL OLUŞUR? Aynı anda ve aynı yerde ; Yeterli miktarda ve uygun dağılımda yanıcı malzeme (gaz, buhar, toz) bulunuyorsa, Yanma için yeterli oksijen veya hava varsa, Etkili bir kıvılcım kaynağı varsa, PARLAMA-PATLAMA OLUŞUR 135

136 PATLAMANIN SINIFLANDIRILMASI Patlama olayını patlayan maddenin cinsine göre 5 ana grupta inceleyebiliriz. Gaz Patlamaları Katı madde patlamaları Basınç patlamaları PATLAMA Kimyasal madde patlamaları Toz Patlamaları Metalik Toz Organik Toz 136

137 Katı-Toz-Sıvı Patlamaları Katı Madde Patlayıcıları; Durağan (stabil, kararlı) olmaları, genellikle özel amaçlı üretilmeleri, doğal olarak yaygın halde bulunmamaları sebebi ile genellikle kontrollü olarak patlatılırlar. Çok nadir olarak ve büyük ihmaller sonucu kazara patlarlar. Toz Patlamaları nın oluşması için ise özel şartların gerçekleşmesi gerekmektedir. En çok toz patlamalarına gıda sektöründe rastlanmaktadır. Sıvı Maddeler; bu sınıflandırmaya dahil edilmezler çünkü Sıvı maddeler ancak gazlaşmaları halinde buharları parlayabilir. Sıvı içerisinde oksijen bulunmadığından sıvı halde parlama olmaz bu itibarla parlayıcı sıvılar gaz patlamaları ile birlikte 137 değerlendirilmiştir.

138 Basınç Patlamalarına sebep olan basınçlı kaplar ve sistemler küçük büyük sanayinin her çeşidinde değişik boyutlarda bulunan sistemlerdir. İçlerinde zaman zaman parlayıcı, patlayıcı gaz ve buharlarda bulundurulan bu sistemler, sadece hava veya su ya da su buharı da ihtiva etseler patlama riski taşırlar. Basınç altındaki sistemlerde, basınç sebebiyle patlama riski içlerinde sıvı veya gaz bulunması ile ilgilidir. Kimyasal Madde-Basınç Patlamaları Kimyasal Madde Patlamaları ise genellikle kimyasal reaksiyonlar ile başlarlar. Gerek kullanılan hammaddelerin, gerekse yarı mamul ve mamul maddelerin depolanması, taşınması ve kullanım safhasında istenmeyen bir şekilde farklı kimyasallarla karıştırılması ya da farklı ortamlarda bulunması, oluşabilecek reaksiyonlar sonucu bazen kötü olaylara sebep olmaktadır.

139 Parlama Patlama Tehlikesi Kaynakları Yanıcı, parlayıcı, patlayıcı maddeler ; İşletmede yanıcı gazlar, sıvılar veya tozlar üretiliyorsa, depolanıyorsa veya işleniyorsa ve bu arada gaz, buhar, toz gibi parlayıcı karışımlar oluşuyorsa ortamda parlama, patlama tehlikesi vardır. Patlayıcı karışım; Eğer yanıcı gaz, buhar ve tozlar bir kıvılcım sonucu tutuştuğunda kendiliğinden alev oluşumu sağlayacak miktarda bulunuyorsa bu bir patlayıcı karışımdır. 139

140 ETKİLİ ATEŞLEME KAYNAKLARI ; Sıcak yüzeyler, açık alev, ateş, kor, Mekanik ya da elektrik kaynaklı kıvılcımlar, Elektrostatik boşalmalar. ETKİLİ ATEŞLEME KAYNAKLARIDIR. 140

141 PARLAMA VE PATLAMAYI ÖNLEMEK İÇİN 1-Sızıntıyı Önle: -Uygun tesisat kurulması ile, -Devamlı kontrol ve basınç testi ile -Boru donanımının kontrolü ile, 2-Hava ve/veya Oksijen ile uygun karışımı önle; -Mümkünse açık havada çalış, -Uygun doğal ve yapay havalandırma kullan, -Gerekirse dedektör kontrollü otomatik havalandırma kur, 141

142 PARLAMA VE PATLAMAYI ÖNLEMEK İÇİN 3-Açık alev - Sigara, çakmak girişini yasakla, -Isınma sistemini açık alevle yapma, -Isıl çalışmalar izne bağlı olsun, -Kıvılcım çıkaran malzeme kullanma, 4-Elektrik: -Uygun tesisat, -Expruf armatür, -Topraklama, Statik Elektrik; -Tüm metal kısımları toprakla, -Mümkünse zemin antistatik olsun, -Tesise girişte nötralizatör koy. 5-Personelin eğitimi: MUTLAKA