KEMAL GÖZLER İN ESERLERİNDE USULSÜZ ALINTI ÖRNEKLERİ-I (İNTİHAL RİSALESİ) Fazıl M. KÖPRÜLÜ

Transkript

1 KEMAL GÖZLER İN ESERLERİNDE USULSÜZ ALINTI ÖRNEKLERİ-I (İNTİHAL RİSALESİ) Fazıl M. KÖPRÜLÜ Yazarın Kendi Yayınıdır (Parayla Satılmaz)

2 KEMAL GÖZLER İN ESERLERİNDE USULSÜZ ALINTI ÖRNEKLERİ-I (İNTİHAL RİSALESİ) İÇİNDEKİLER GİRİŞ.4 I- BU ÇALIŞMANIN SEBEBİ VE MAKSADI.6 II. KEMAL GÖZLER VE ESERLERİ..7 III. GÖZLER İN USULSÜZ ALINTIYA İLİŞKİN AÇIKLAMALARI.8 A-USULSÜZ ALINTI İLE MÜCADELE NEDEN GEREKLİDİR.9 1-Usulsüz Alıntı Eser Sahibini Üzer.9 2-Usulsüz Alıntıyla Mücadele Etmekte Kamu Yararı Vardır.10 B- ÜÇÜNCÜ BİR KİŞİNİN ELEŞTİRİ HAKKI..11 C- GÖZLER E GÖRE ALINTI YAPMANIN KOŞULLARI 12 1-Alıntı Bazı Cümle ve Fıkralarla Sınırlı Olmalıdır İçeriği Aydınlatmak Amacını Aşan Alıntı Hukuka Aykırıdır Aynen Alıntının Usulü Mealen Alıntının Usulü Sun i Mealen Alıntı.26 D. İNTİHAL FİİLİ BİR SUÇTUR..28 IV. GÖZLER İN ESERİNDEKİ USULSÜZ ALINTI ÖRNEKLERİ 30 ÖRNEK 1 32 ÖRNEK V. GÖZLER İN MUHTEMEL SAVUNMALARI VE CEVAPLAR Atıf Yapılmasına Gerek Olmayan Genel Konular Olduğu Savunması Benzerlikler Tesadüfîdir Savunması Aynılık Değil Sadece Benzerlik Var Savunması Kaynakça Verilmesi Yeterlidir Savunması Kısa ve Basit Cümleler Hukuka Aykırı İktibas Oluşturmaz Savunması Bilimsel Bir Eser Değil Savunması Tencere Dibin Kara Seninki Benden Kara Savunması.190 VI. HUKUKA AYKIRI İKTİBASLA İLGİLİ BİRKAÇ HUSUS Özgün Bir Fikrin Kaynak Gösterilmeden Alınması Ağır İntihaldir Gözler Destursuz Bağa Girmektedir Usulsüz Alıntı Yapan Kişiye Karşı Yapılması Gerekenler.195 VII. SIRADA NE VAR? 199 KAYNAKÇA.217 2

3 ÖNSÖZ Çalışmanın başlığını, Kemal Gözler in Eserlerinde Usulsüz Alıntı Örnekleri-I şeklinde koyduk. Bu çalışmada Gözler in 1999 tarihli İdare Hukuku Ders Notları isimli eserini incelemeye aldık. Başlıkta yer alan (I) rakamı, bu çalışmaların devamı olacağını ifade etmek içindir. Bu şekildeki çalışmalarımızı Gözler in tüm eserleri için yapmayı planladık. Çalışmalar tamamlandığında (II, III ) şeklinde yayınlamayı planlıyoruz. Bu çalışmanın sonuna, Sırada ne var? başlığı altında bir sonraki çalışmamızdan kısa birkaç örnek sunmaktayız. Burada çalışmanın yöntemi konusunda da birkaç hususu söylemek istiyoruz. Bu çalışma elektronik ortamda ve PDF formatında Türkiye deki tüm hukuk fakültelerindeki öğretim elamanlarına (araştırma görevlileri, öğretim üyeleri, öğretim görevlileri, okutmanlar dâhil), Yargıtay, Danıştay, Sayıştay, Uyuşmazlık Mahkemesi, Anayasa Mahkemesi, AYİM başkan ve üyeleri ile ulaşabildiğimiz tüm yargı mensuplarına gönderilecektir. İmkânlarımız elverirse bu çalışmayı kitap haline getirip yukarıda belirttiğimiz kişilere ücretsiz göndereceğiz. Böyle bir yola niçin tevessül ettiğimizi Kemal Gözler çok iyi bilmektedir. Zira böyle bir yöntemi icat eden kendisidir. Son yıllarda kaleme aldığı bu nitelikteki kitapları, hem kitap olarak, hem elektronik olarak yukarıda saydığımız kişi ve kuruluşlara göndermiştir. Biz de bu yöntemi kendisinden esinlenerek aynen uyguluyoruz. Dolayısıyla bu yönteme itiraz etmeyeceğini umuyoruz. Şunu da ifade etmek istiyoruz. Bu çalışmada ortaya koyduğumuz örneklerin doğruluğu konusunda şüpheye düşenler bakımından, kaynak eserlerin nüshalarını talep edenlere göndereceğiz. 3

4 GİRİŞ Konuya, başlıkta yer alan intihal ve usulsüz alıntı (hukuka aykırı iktibas) kavramlarını açıklayarak girmek istiyoruz. İntihal, Arapça bir kelime olup sözlükte bir eseri kısmen veya tamamen kendisine mal etme, söz ve yazı hırsızlığı, eser çalma, edebî hırsızlık, aşırma anlamına geldiği belirtilmektedir 1. İntihal in terim anlamı ise, genel bir ifadeyle başkasına ait bir ürünü, tamamen veya kısmen kendisine mal etmek şeklinde tanımlanabilir 2. Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun (FSEK) 71. maddesinde, intihal kelimesi kullanılmadan, içeriği düzenlenmektedir: Söz konusu 71. addede kanunun hükümlerine aykırı olarak kasten; başkasının eserini kendi eseri veya kendisinin eserini başkasının eseri olarak gösteren, kaynak göstermeyen veya yanlış yahut kifayetsiz veya aldatıcı kaynak gösteren kişilerin suç işlemiş olduğu ve cezalandırılacağı hükme bağlanmıştır. Görüldüğü üzere burada başkasının eserinin, kendisine mal etme fiili cezalandırılmaktadır. İktibas kelimesi de Arapça kökenli olup sözlükte, aktarma, alıntı, nakil, ödünç alma anlamlarına gelmektedir 3. Kısaca bir eserden başka bir esere alıntı yapılmasını ifade etmektedir. İktibas ın terim anlamı ise, genel bir tanımlamayla başkasının eserinden, karşılık vermeden, eser sahibinin iznine ihtiyaç olmadan, kanunda belirtilen şartlar dâhilinde alıntılar yaparak yararlanma şeklinde tanımlanabilir 4. Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun iktibas serbestîsi başlığı taşıyan 35. maddesinde, bir eserden aşağıdaki hallerde iktibas yapılması caizdir denilmekte, akabinde de alenileşmiş bir eserin bazı cümle ve fıkralarının müstakil bir ilim ve edebiyat eserine alınması denilerek 1 DOĞAN, Büyük Türkçe Sözlük, s.638; DEVELİOĞLU Ferit/KILIÇKINI Neval, Osmanlıca- Türkçe Sözlük, İstanbul 1983, 5: Benzer tanım için bkz. TÜRK Hukuk Lügati, s.163: başkasına ait bir telifi, güzel sanatlardan bir eseri, kendisine nispet etmek; bir kitabın ibarelerini, musıkî bestesinin namelerini, takdim ve tehir ile veya aslının baştanbaşa hissolunur derecede ifade tarzını tahrif ile kendi namına vermek 3 DOĞAN D. Mehmet, Doğan Büyük Türkçe Sözlük, 15.Baskı, Ankara 2001, s.618; Türk Dil Kurumu Güncel Sözlük. 4 Benzer tanımlar için bkz. ATEŞ Mustafa, Fikrî Hukukta Eser, Ankara 2007, s.300: İktibas, üçüncü kişilere, eserden herhangi bir ücret ödemeden ve eser sahibinin izin ve icazetine gerek kalmadan, hukuk düzenince öngörülen şartlarla ve objektif iyi niyet kurallarına uygun olarak yararlanma konusunda tanınmış sınırlı bir yetkidir ; TEKİNALP Ünal, Fikrî Mülkiyet Hukuku, 4.Bası, İstanbul 2005, s.188: İktibas alenileşmiş bir eserden, bazı cümlelerin, paragrafların, motif ve tınıların, hatta ezgilerin (ses dizisi) veya alenîleşmiş bir güzel sanat eserinin resimlerinin aynen, kaynak gösterilerek, başka bir esere konulmasıdır. Ayrıca bkz. SULUK Cahit/ORHAN Ali, Uygulamalı Fikri Mülkiyet Hukuku, Cilt II-Genel Esaslar Fikir ve Sanat Eserleri, İstanbul 2005, s.539; AYİTER Nûşin, Hukukta Fikir ve Sanat Ürünleri, Ankara 1981, s

5 ilim ve edebiyat eserleri bakımımdan iktibas serbestîsi hükme bağlanmaktadır. Bu kurallara aykırı şekilde yapılan alıntılara da hukuku aykırı iktibas-usulsüz alıntı denilir. İktibasın (alıntının), hukuka uygun olması (hukuka aykırı olmaması) için aşağıda belirtilen şartlar çerçevesinde gerçekleştirilmesi gerekmektedir 5 : (a) İktibas, alenileşmiş bir eserden yapılmalıdır: Alenileşme, eserin yayınlama, tez, rapor veya başka bir şekilde eserin umuma sunulması demektir 6. Bu şekilde umuma sunulmamış (alenileşmemiş) bir serden alıntı yapılması hukuka aykırı olur; eser sahibinin, eserin açıklanması hakkını 7 ve eseri umuma arz hakkını 8 ihlâl eder. (b) İktibas, haklı bir oran dâhilinde yapılmalıdır: Bir serden alıntı yapılmasına hukuken cevaz varsa da, bu cevaz sınırsız olmayıp; yapılan alıntının yeni eserin, asıl eserden bağımsızlığını ortadan kaldıracak düzeyde olmaması gerekir 9. Nitekim FSEK 35. maddede, iktibas edilen kısımların müstakil bir esere alınmasından söz edilmektedir. Yapılan alıntının oranı, yeni eseri bağımsız bir eser olmaktan çıkaracak yoğunlukta ise, haklı bir oranın aşıldığı kabul edilir 10. Yapılan alıntı zorunlu ve faydalı olmaktan daha öte bir alıntı ise, kaynak gösterişe bile alıntı (iktibas) hukuka aykırı olur 11. İki eser karşılaştırıldığında, alıntıların miktar ve içerik bakımından, yeni esere baskın geldiği görülüyorsa, iktibas oranı aşılmıştır. İktibas oranı aşılmış ise, alıntı yapılan eserin sahibinin hakları ihlal edilmiş olur 12. Yapılan iktibas, oran ve içerik bakımından haklı oranı geçiyorsa eser sahibinin işleme, çoğaltma, yayma gibi haklarının ihlâli niteliğinde olur 13. (d) İktibas, belli olacak şekilde yapılmalıdır: Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu 35/son maddesinde, iktibasın belli olacak şekilde yapılması lazımdır. İlim eserlerinde, iktibas hususunda kullanılan eserin ve eser sahibinin adından başka bu kısmın alındığı yer belirtilir hükümleri yer almaktadır. Bu bakımdan iktibasın belli olacak şekilde, yani alıntının hangi eserden ve serin neresinden alındığının açıkça belirtilmesi zorunludur. Kısaca iktibas yapılan eserin adı, eser sahibinin adı, eserin hangi sayfasından yapıldığının açıkça belirtilmesi gerekir. Bu kurallara uyulmadan iktibas yapılması, hukuka aykırı iktibas olduğunu gösterir 14. Bu açıklamalardan sonra hukuka aykırı iktibas ve intihal kavramı arasındaki farkı da belirtebiliriz. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu 35. maddede iktibas kuralları açıklanmaktadır. Bu kurallara uymadan yapılan alıntıya hukuka aykırı iktibas denilir. İktibas kurallarından 5 ATEŞ Mustafa, Fikir ve Sanat Eserleri Üzerindeki Hakların Kapsamı ve Sınırlandırılması, Ankara 2003, s.303 vd.; EREL Şafak N, Türk Fikir ve Sanat Hukuku, Ankara 1998, s AYİTER, age., s ; EREL, age., s211; ATEŞ, Kapsam ve Sınırlar, s ATEŞ, Kapsam ve Sınırlar, s KARAHAN Sami,/SULUK Cahit/SARAÇ Tahir/NAL Temel, Fikri Mülkiyet Hukukunun Esasları, 2.Baskı, Ankara 2009, s.67; TEKİNALP, age., s ATEŞ, Kapsam ve Sınırlar, s.305. KARAHAN Sami,/SULUK Cahit/SARAÇ Tahir/NAL Temel, Fikri Mülkiyet Hukukunun Esasları, 2.Baskı, Ankara 2009, s.67; TEKİNALP, age., s Yargıtay 4. Hukuk Dairesi, E.76/8886, K.77/5628, T , YKD-1978, s SULUK/ORHAN, age., s EREL, age., s.205; ATEŞ, Kapsam ve Sınırlar, s EREL, age., s ATEŞ, Kapsam ve Sınırlar, s

6 birisi ve en önemlisi ise alıntı yapılırken kaynak gösterilmesi dir. İşte alıntı yapıldığı halde hiç kaynak gösterilmemesi haline intihal (fikir hırsızlığı) denilmektedir 15. Kısaca intihal hukuka aykırı iktibas (usulsüz alıntı) hallerinden biri ve en ağırı olan hiç kaynak gösterilmeden yapılan alıntıları ifade etmektedir. Bu bakımdan çalışmanın başlığına İNTİHAL RİSALESİ şeklinde bir ifadeyi de koyduk. Zira aşağıda çıkardığımız 200 e yakın örnekte Kemal Gözler, hiç kaynak göstermeden alıntı yapmaktadır. Yani kendi tanımına tam da uyacak şekilde fikir hırsızlığı (kaynak göstermeden alıntı yapma) yapmaktadır. Öte yandan Gözler eserinin açıklama başlığını taşıyan kısmında usulsüz alıntı yaptığını, bilimsel yazım kurallarına uymadığını açıkça belirtmektedir: Bu çalışmada, bilimsel yazma kurallarına uyulmamıştır. Özellikle alıntılar, usulüne uygun olarak gösterilmemiştir 16. Gözler in usulsüz alıntı yaptığını eserinin başında açıkça ifade etmesi, bizim çalışmamızın başlığında usulsüz alıntı veya intihal kelimelerini kullanmamıza da dayanak oluşturmaktadır. Yukarıda, intihal ya da hukuka aykırı iktibas kavramlarının ne anlama geldiği konusunda kısa bilgiler verdik. Bu bilgiler ışığında Kemal Gözler in 1999 tarihli İdare Hukuku Ders Notları isimli eserinde tespit ettiğimiz intihal ya da usulsüz alıntı örnekleri eleştirilerde bulunmaya çalışacağız. Bu eleştirileri ortaya koyarken, tamamen objektif davranmaya gayret ettik. Hem usulsüz alıntıya ( ya da intihale) ilişkin açıklamaları, hem de örnekleri Gözler in eserlerinden aktardık. Şimdi sırasıyla çalışmamızın ana başlıklarına geçebiliriz. I-BU ÇALIŞMANIN SEBEBİ VE MAKSADI Kişiyi, bir fiili, eylemi ya da çalışmayı yapmaya iten etkenlere sebep; çalışma, eylem ya da fiil ile ulaşılmak istenen hedefe de maksat denilir. Kemal Gözler in eserlerindeki intihal ya da usulsüz alıntıları tespit ederek bunlar üzerinden bilimsel analizlere girişmenin sebebi ve maksadı da Kemal Gözler in davranışından ve yazdıklarından esinlenerek oluşturulmuştur. Başka bir ifadeyle bu çalışmaya bizi iten de, çalışmayla ulaşılmak istenen maksat da Kemal Gözler tarafından ortaya konan davranışlardır. Bu hususun izahını birkaç açıdan ortaya koymaya çalışalım. Türk hukuk kamuoyunun malumudur ki, Kemal Gözler, son yıllarda peş peşe usulsüz alıntılarla ilgili kitaplar yayınlamakta, bunları internet ortamında erişime sunmaktadır. Bu hukukla, ahlakla, insanlıkla pek de bağdaşmayan davranışını da usulsüz alıntı sorunuyla mücadele olarak açıklamaktadır. Bu durumu 2013 tarihli Örnekleriyle Usulsüz Alıntı Sorunu isimli kitabının önsözünde Usulsüz alıntı sorunuyla mücadelem devam ediyor 17 diyerek açıkça belirtmekten çekinmemektedir. Aynı yerde devamla usulsüz alıntının böylesine yaygın olduğu bir ülkede usulsüz mücadele etmek, en az yeni kitap yazmak kadar değerlidir GÖZLER Kemal, İdare Hukuku Ders Notları, Bursa 1999, s.xııı. 17 GÖZLER Kemal, Örnekleriyle Usulsüz Alıntı Sorunu, Bursa 2013, s.vıı. 6

7 demektedir 18. Kemal Gözler in bu önemli açıklamaları (!), bizi böyle bir çalışmaya sev ketti. Zira usulsüz alıntı ile mücadele, yeni bir kitap yazmak kadar önemlidir diyor yazarımız. Usulsüz alıntı ile amansız bir mücadeleye girişen bir yazarın, usulsüz alıntı konusunda son derece titiz davranacağı düşüncesiyle, alıntıların usulüne uygun olması için Kemal Gözler in nasıl hareket ettiğini inceleme fikri düştü aklımıza. Bu fikirle usulüne uygun alıntıların nasıl yapılacağını örneklerle ortaya koymayı planlamıştık. Bunun için de Kemal Gözler in idare hukuku alanındaki ilk eser olduğunu tahmin ettiğimiz İdare Hukuku Ders Notları isimli eserini inceleyerek başladık. Ama fikrimizin tam tersi bir durumla karşı karşıya kaldık. Kemal Gözler, başkaları hakkında ahkâm keserken, kendi söylediklerinin tam tersi usulsüz alıntılarla eserini oluşturduğunu gördük. Karşılaştığımız durum, atasözünde ifadesini bulan elin gözündeki çöp, kendi gözündeki mertek mesabesindedir. Bu durumda bize düşen görevin, Gözler in bu eserindeki mertekleri ortaya koymak olduğunu düşündük. Bunu yapmaya başlayınca, acaba diğer eserlerde durum nedir sorusu aklımıza geldi ve çalışmanın başlığına (I) koyduk. Diğer eserleri de çalışma tamamlandığında okurların ilgisine sunacağız. Bu çalışmanın maksadı da yine Gözler in davranışlarından ve kitaplarındaki yaklaşımlarından esinlenerek ortaya çıkmıştır. Gözler yukarıda bahsettiğimiz kitabının sonunda şu ifadelere yer vermektedir: Ben bu kitabı, tüm ümitsizliğime rağmen, usulsüz alıntı sorunu karşısında Türk üniversite camiasını uyarmak, bu sorunun üniversite camiasında enine boyuna tartışılmasını sağlamak için, kısacası bu camianın bir ses vermesi için yazıyorum. Ama bir yandan da bu kitabımın, görmezden gelineceğinden, bu kitabımın bir ses getirmeyeceğinden ciddi şekilde korkuyorum Gözler aynı yerde devamla şunları da ifade etmektedir: Şüphesiz, bu kitabı yazmış biri olarak, bu kitabın karanlık ve ıssız boşluğa atılmış bir taş olarak kalmasını istemem; bu kitabın bir ses getirmesini isterim 20. Böyle bir çalışma yaparak neyi hedeflediğimiz de herhalde anlaşılmıştır. Yazara buradan sesleniyoruz. Çağrınız ve emeğiniz boşa gitmemiştir. Üniversite camiasında usulsüz alıntının tartışılmasına bir katkı; attığınız taşın az da olsa bir ses getirdiğini göstermek amacıyla bu çalışmayı kaleme alıyoruz. Amacımız yukarıdaki çağrıya cevap vermek, atılan taşın ses getirdiğini ortaya koymaktır. Kesinlikle Kemal Gözler i üzmek, onu karalamak, ona hakaret etmek gibi bir niyetimiz ve amacımız bulunmamaktadır. İfade ettiğimiz gibi, usulsüz alıntı konusunun tartışılmasına âcizane bir katkı sağlamak yegâne amacımızdır. II. KEMAL GÖZLER VE ESERLERİ Kemal Gözler kimdir? Bu sorunun cevabını, fakülte resmi internet sayfasından öğrenelim 21 : 18 GÖZLER Kemal, Örnekleriyle Usulsüz Alıntı Sorunu, Bursa 2013, s.vıı. 19 GÖZLER Kemal, Örnekleriyle Usulsüz Alıntı Sorunu, Bursa 2013, s GÖZLER Kemal, Örnekleriyle Usulsüz Alıntı Sorunu, Bursa 2013, s

8 1966 yılında Yeniçiftlik'te (Biga-Çanakkale) doğan Kemal Gözler, lisans ve yüksek lisans öğrenimi Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesinde, DEA ve doktora öğrenimini Bordeaux Üniversitesi Hukuk Fakültesinde yapmıştır. Kemal Gözler, 1997' de yardımcı doçent, 2000 yılında anayasa hukuku doçenti ve 2007 yılında da anayasa hukuku profesörü olmuştur yılından 1997 yılına kadar Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesinde, 1997' den 2004 yılına kadar Uludağ Üniversitesi İktisadî ve İdarî Bilimler Fakültesinde, 2004'ten 2007 yılına kadar Koç Üniversitesi Hukuk Fakültesinde çalışan Gözler, halen Uludağ Üniversitesi Hukuk Fakültesinde görev yapmaktadır. Kemal Gözler, 1999 yılında Türk Sosyal Bilimler Derneği Genç Sosyal Bilimciler Birincilik Ödülünü, 2001 yılında da ODTÜ Prof. Dr. Mustafa N. Parlar Araştırma ve Teşvik Ödülünü, 2009 ve 2011 yılları TÜBA Üniversite Ders Kitapları Telif Eser Ödülünü almıştır. Kemal Gözler in yayınlanmış 20 den fazla kitabı ve 50 den fazla makalesi vardır. Kemal Gözler, evli ve iki çocuk babasıdır. Yukarıdaki kısa açıklamadan da anlaşılacağı gibi Kemal Gözler esas olarak Anayasa Hukuku uzmanıdır. Doktorası, doçentlik çalışmaları ve profesörlük kadrosu anayasa hukuku alanındadır. Bunu kendisi de açıkça ifade etmektedir. Asıl bilim alanı anayasa hukuku olmasına rağmen Gözler, başka bilim alanlarında da (örneğin idare hukuku) seri kitaplar yazmaya devam etmektedir. Bu durum Gözler i, kendisinin deyimi ile destursuz bağa girenler 22 sınıfına sokmuyor mu? Bu hususa aşağıda ayrıca değineceğiz. Kemal Gözler in kişisel sayfasından eserlerinin listesine ulaşmak da mümkün 23. Burada dikkatimizi çeken bir husus, Gözler in böl parçala yöntemiyle eser türettiğidir. Önce hayli hacimli bir kitap oluşturmak, arkasından bunu özetleyerek ders kitabı adı altında bir kitap oluşturmak, onu da özetleyerek giriş kitabı oluşturmak, bunu da özetleyerek kısa kitap oluşturmak şeklinde bir usul takip etmektedir. Bu usulün ne kadar etik olduğu da ayrıca tartışılmalıdır diye düşünüyoruz. Kemal Gözler in kitaplarında rastladığımız bir başka husus da, kitapların yuğun bir şekilde Fransızca eserlere atıflarla oluşturulmasıdır. Bir veya birkaç esere hayli fazla atıf yapıldığı, bu kitapların planının, ana ve alt başlıklarının Fransızca bir veya birkaç eserin başlıkları ile birebir aynı olduğu, örneklerin bile aynen aktarıldığı görülmektedir. Bu durumun, iktibas oranının aşılıp aşılmadığı açısından ayrıca irdelenmesi gerekmektedir. Bu çalışmanın sonunda, yukarıda işaret ettiğimiz konulara ilişkin örnekler sunarak, sıradaki çalışmaların bunlar üzerinde olacağını belirtmekle yetinelim. III. GÖZLER İN USULSÜZ ALINTIYA İLİŞKİN AÇIKLAMALARI Yukarıda çalışmamızın girişinde, bu çalışmada kendi sübjektif değerlendirmelerimize yer vermeyeceğimizi, tamamen objektif davranarak, usulsüz alıntıya (intihale) ilişkin açıklamaların ve bunlara ilişkin örneklerin Gözler in kitaplarından sunulacağını ifade etmiştik. İşte bu başlık altında Kemal Gözler in usulüne uygun ve usulsüz alıntı konusundaki açıklamalarına yer 22 GÖZLER Kemal, Örnekleriyle Usulsüz Alıntı Sorunu, Bursa 2013, s

9 verdikten sonra, kendi eserinde bu açıklamalarına ne kadar uygun davranış sergilediğini ( ya da sergilemediğini) örnekleriyle ortaya koymaya çalışacağız. Önce Gözler in, usulsüz alıntı hakkında ne gibi açıklamalarda bulunduğunu, onun eserinden aktaracağız. Sonrasında da bu açıklamalarına uygun örnekleri yine kendi kitabından sunacağız. Böylece okuyucu, bizim kişisel değerlendirmelerimizle yönlendirilmiş olmayacak, kendisi bir sonuca varacaktır. Şimdi sırasıyla Gözler in açıklamalarına ve örneklere geçebiliriz. A-USULSÜZ ALINTI İLE MÜCADELE NEDEN GEREKLİDİR? 24 Kemal Gözler bu soruyu sormakta ve devamla açıklamalarda bulunmaktadır. Bu açıklamalardan bazı kısımları aktaralım. 1-Usulsüz Alıntı Eser Sahibini Üzer 25. Yazar bir kitabı yazarken adeta bu dünyadan kopar. Bin bir çile çeker bir başka yazarın, bu yazarın çektiği çileyi çekmeden, bu yazarın kitabından usulsüz alıntı yapması, bu yazarı fevkalade üzer. Usulsüz alıntı acısı, yazar için avlat acısı gibidir 26. Bu ifadeleri yazan bir kişinin, başkasının eserinden yararlanırken, o yazarın evlat acısı gibi bir acı duymaması için, son derece titiz davranması, kılı kırk yarmak şeklinde ifade edilen bir hassasiyetle hareket etmesi beklenir. Kemal Gözler in bu hassasiyet içinde hareket edip etmediğine biz karar vermeyelim. Aşağıda uzun bir liste oluşturan örnekleri okuduktan sonra siz karar veriniz. Hatta Gözler şunları da ifade etmektedir: Eserin usulsüz alıntıya kurban gittiğinde, benim fikrimin bir başka yazar tarafından sahiplenildiğini gördüğümde, içim acıyor, göğsümde bir ağrı hissediyorum 27. Usulsüz alıntı karşısında bu kadar içi acıyan bir kişinin, başkasının fikrini alırken ne kadar rahat davranacağı, o yazarın içinin acımasına hiç aldırış etmediğini görmek de maalesef bizim içimizi ziyadesiyle acıtmıştır. Bir örnekle bu hususu açıklığa kavuşturalım. ÖRNEK GÖZLER Kemal, İdare Hukuku Ders Notları, Bursa 1999, s.43: Anayasamızın 127 inci maddesinin 5 inci fıkrasına göre, Merkezî idare, mahallî idareler üzerinde, mahallî hizmetlerin idarenin bütünlüğü ilkesine uygun şekilde yürütülmesi, kamu görevlerinde birliğin sağlanması, toplum yararının korunması ve mahallî ihtiyaçların gereği gibi karşılanması amacıyla, kanunda belirtilen esas ve usuller dairesinde idarî vesayet yetkisine sahipti. Dikkat edileceği üzere yukarıdaki madde de merkezi idarenin mahalli idareler, yani yer yönünden yönetim kuruluşları üzerinde idari vesayet yetkisine sahip olduğu belirtilmiştir. Hizmet yerinden yönetim kuruluşları üzerinde merkezi idare idari vesayet yetkisine sahip olup olmadığı belirtilmemiştir. Ancak, hizmet yerinden yönetim kuruluşlarına nazaran daha özerk 24 GÖZLER Kemal, Örnekleriyle Usulsüz Alıntı Sorunu, Bursa 2013, s GÖZLER Kemal, Örnekleriyle Usulsüz Alıntı Sorunu, Bursa 2013, s GÖZLER Kemal, Örnekleriyle Usulsüz Alıntı Sorunu, Bursa 2013, s GÖZLER Kemal, Örnekleriyle Usulsüz Alıntı Sorunu, Bursa 2013, s.3. 9

10 olan yerel yönetimler üzerinde merkezi idarenin sahip olduğu bu yetkinin, merkezi idareye daha bağımlı olan hizmet yerinden yönetim kuruluşları üzerinde de evleviyetle geçerli olduğu sonucuna varılabilir. Ayrıca anayasa yazılı olan idarenin bütünlüğü ilkesinden (m.123) de merkezi idarenin hizmet yerinden yönetim kuruluşları üzerinde idari vesayet yetkisine sahip olduğu sonucu çıkarılabilir. GÜNDAY Metin, İdare Hukuku, 2.Baskı, Ankara 1997, s.57: Anayasanın 127 inci maddesinin 5 inci fıkrası, merkezi idarenin yerel yönetimler üzerinde sahip olduğu idari vesayet yetkisini şöyle belirtmektedir: Merkezî idare, mahallî idareler üzerinde, mahallî hizmetlerin idarenin bütünlüğü ilkesine uygun şekilde yürütülmesi, kamu görevlerinde birliğin sağlanması, toplum yararının korunması ve mahallî ihtiyaçların gereği gibi karşılanması amacıyla, kanunda belirtilen esas ve usuller dairesinde idarî vesayet yetkisine sahiptir. Anayasa da hizmet yerinden yönetim kuruluşları üzerinde merkezi idarenin sahip olduğu vesayet yetkisi açıkça belirtilmemekle beraber, bu kuruluşlara oranla daha özerk olan yerel yönetimler için kabul edilen bu yetkinin hizmet yerinden yönetim kuruluşları için öncelikle var olduğunu kabul etmek gerekecektir. Ayrıca anayasada ifadesini bulan idarenin bütünlüğü ilkesinden de merkezi idarenin hizmet yerinden yönetim kuruluşları üzerindeki vesayet yetkisini çıkarmak mümkün olmaktadır. Sonuçlar: Yukarıdaki kutu içinde yer alan her iki metni karşılaştırdığımızda aşağıdaki sonuçların ortaya çıktığını gözlemleyebiliriz. 1) Gözler in eserinde bu kısım için ne Günday ın eserine ne de başka bir esere atıf yapılmaktadır. Bir konuda başka eserlere atıf yapılmıyorsa, bu fikrin kendine ait olduğu, ilk defa kendisi tarafından ortaya konulduğu ifade edilmiş olur. Yani Gözler, başka bir esere atıf yapmadığına göre, bu fikir bana ait demiş olmaktadır. 2) Anayasada bir hüküm olmamasına rağmen, hizmet bakımından yerinden yönetim idareleri üzerinde idari vesayet denetiminin olması gerektiğini, bu denetimin varlığını da evleviyet fikri ve anayasa yer alan idarenin bütünlüğü ilkesine dayandıran ilk yazar Metin Günday dır. Bu açıklamalar, Günday ın orijinal fikirleridir. 3) Gözler in, Günday ın eserinden haberdar olmadığı da söylenemez. Zira kaynakçada yer aldığı gibi, farklı yerlerde birçok defa da atıf yapmaktadır. Usulsüz alıntı konusunda hayli hassas olan Gözler, Metin Günday ın bu orijinal fikrine sahip çıkma, ona atıf yapmadan eserine alma konusunda hiçbir tereddüt göstermemektedir. Hukuka aykırı bu alıntıyı okuduğunda Günday ın içinin acıması Gözler için bir şey ifade etmemektedir anlaşılan. Ortada tam da Gözler in açıklamaya çalıştığı intihal bulunmaktadır. Bu intihali gerçekleştiren de maalesef Gözler dir. 2-Usulsüz Alıntıyla Mücadele Etmekte Kamu Yararı Vardır 28. Gözler, usulsüz alıntıyla mücadele etmede kamu yararı olduğunu söyleyerek şunları yazmaktadır: 28 GÖZLER Kemal, Örnekleriyle Usulsüz Alıntı Sorunu, Bursa 2013, s.3. 10

11 Usulsüz alıntıyla mücadele, sadece eser sahibi yazarın haklarını korumak için değil, bu mücadelede kamu yararı olduğu için de gereklidir. Eseri usulsüz alıntıya kurban giden yazar, yazmaktan vazgeçerse bundan kamu zarar görür. Eserleri usulsüz alıntıya kurban giden bir yazar ne diye yazmaya devam etsin?.. Aynı şekilde usulsüz alıntıların yaygın olduğu ve meşru görüldüğü bir ülkede kitap yazmanın da bir anlamı yoktur 29. Yazarın bu fikrine iştirak ederek, usulsüz alıntı sorunuyla mücadele edilmesi gerektiği fikrinden yola çıkarak bu çalışmayı yapmaya karar verdik. Böylece kamu yararının gerçekleşmesine az da olsa bir katkı sunmuş olacağız. Ancak burada bir sorunla karşılaşmaktayız. Usulsüz alıntıyla mücadelede kamu yararı vardır diyen, usulsüz alıntıya karşı mücadelenin bayraktarlığını üstlenen Kemal Gözler, kendi eserlerinde tam tersi bir uygulama gerçekleştirmektedir. Eserleri usulsüz alıntı ile dolu olan bir kişinin, usulsüz alıntı ile mücadelenin bayraktarlığına girişmesi, herkesin dikkate alması gereken bir durum olduğunu düşünmekteyiz. Anlaşılan iktibas yaparken (alıntı yaparken) uyulması gereken kurallar, Gözler için geçerli değil. Kuralları o koyduğundan (!), koyduğu kurallarla kendisini bağlı değil anlaşılan. Burada Gözler in eserinde usulsüz alıntılar olduğunu ifade ediyoruz. Ancak bu yargımıza peşin olarak katılmayınız lütfen. Aşağıda sıraladığımız iki yüze yakın örneği inceleyin ve söylediklerimizde haklılık payı olup olmadığına karar veriniz. B- ÜÇÜNCÜ BİR KİŞİNİN ELEŞTİRİ HAKKI Usulüz alıntıyı yapan ve usulsüz alıntı yapılan eserlerin yazarları dışında, üçüncü bir kişinin, bu hususu eleştirme hakkı veya yetkisi var mıdır? Bu soruyu sormamızın bir sebebi var. Aşağıda yer alan usulsüz alıntı örneklerinden de anlaşılacağı gibi, usulsüz alıntı yapan eser Kemal Gözler e; usulsüz alıntı yapılan eser ise başkasına aittir. Usulsüz alıntı yapan ve alıntı yapılan eser de başkasına ait olduğuna göre, bizim bu hususu dile getirip eleştirme hakkımız bulunmakta mıdır? Yukarıdaki sorunun cevabını Gözler gayet güzel bir şekilde vermektedir. Kendi eserinden sorunun cevabını aktaralım: Usûlsüz alıntı sorunu, sadece usûlsüz alıntıyı yapan yazar ile usûlsüz alıntıya kurban giden yazar arasında kalan özel bir sorun değildir. Bu sorun, sadece iki yazarı değil, akademik camianın bütününü ilgilendirir 30. Hakları ihlâl edilsin edilmesin, istisnasız herkese, usûlsüz alıntı durumunda, usûlsüz alıntı yapan öğretim üyesinin üniversitesine başvurup, bu öğretim üyesi hakkında disiplin soruşturması açılmasını isteme hakkını vermektedir GÖZLER Kemal, Örnekleriyle Usulsüz Alıntı Sorunu, Bursa 2013, s.3 30 GÖZLER Kemal, Örnekleriyle Usulsüz Alıntı Sorunu, Bursa 2013, s GÖZLER Kemal, Örnekleriyle Usulsüz Alıntı Sorunu, Bursa 2013, s

12 Aynı talepler YÖK Bilimsel Araştırma ve Etik Kuruluna da yapılabilir. Böyle bir talep gelirse, ne ilgili üniversite rektörlüğü, ne YÖK Etik Kurulu, başvuranın yetkisizliği nedeniyle soruşturma açılması istemini reddedemez 32. Bu noktada asıl önemli olan, usulsüz alıntıya kurban giden fikrin gerçek sahibinin kim olduğunun söylenmesi, bunun kamuya ilân edilmesidir 33. Gözler bu açıklamaları yapmakla yetinmeyip, Örnekleriyle Usulsüz Alıntı Sorunu isimli eserde kendisi ve eseri ile hiç ilgisi olmayan kişiler ve eserleri hakkında da iddialarda bulunarak fikrini uygulamaya da koymuştur. Şimdi bu açıklamalardan çıkarılan sonuçlara kısaca bakalım: -Yukarıda Gözler in açıkça belirttiği gibi, usulsüz alıntı sorunu usulsüz alıntıyı yapan yazar ile usulsüz alıntı yapılan eserin yazarı arasında kalan özel bir sorun olmayıp, tüm akademik camiayı ilgilendiren bir husustur. Buna göre usulsüz alıntı yapıldığı tespit edilen eser başkasının olsa da, her akademisyenin bunu dile getirme yetkisi bulunmaktadır. Kısaca usulsüz alıntı yapan eser Gözler e, alıntı yapılan eser de başkasına ait olsa da, bizim bunları dile getirme hakkımız, hatta bunun görevimiz, olduğunu Gözler kendisi ifade etmektedir. -Gözler e göre, usulsüz alıntı yapan ve alıntı yapılan eserin yazarları dışında kalan herkes, bu usulsüz alıntıyı tespit ettiğinde, usulsüz alıntı yapan eserin yazarını, üniversitesine ve YÖK e şikâyet etme ve hakkında disiplin soruşturması açılmasını isteme hakkına sahiptir. Bizim bu çalışmamızı okuyan herkesin, Kemal Gözler i hem YÖK e hem de üniversitesine şikâyet hakkı bulunmaktadır. Üniversitelerdeki akademisyenler, Gözler in bu yaklaşımına uygun davranarak, Gözler i hem Uludağ Üniversitesi rektörlüğüne hem de Yükseköğretim Kurulu Başkanlığına şikâyet ederek hakkında ceza ve disiplin soruşturması açılmasını istemelidirler. Usulsüz alıntı ile mücadele ancak bu şekilde yapılabilir. -Sadece şikâyet etmekle yetinmeyip, Gözler in eserindeki usulsüz alıntı örneklerini kamuya duyurmak etik bir davranış mıdır? Bu sorunun cevabını da yine Gözler vermektedir. Gözler e göre, bu noktada asıl önemli olan, usulsüz alıntıya kurban giden fikrin gerçek sahibinin kim olduğunun söylenmesi, bunun kamuya ilân edilmesidir 34. Demek ki fikrin asıl sahibinin tespit edilip bunun kamuya duyurulması önem arz etmektedir. Biz de bu düsturdan ilham alarak, aşağıda tespit ettiğimiz örneklerde asıl fikir ve hak sahibinin Gözler değil, başka yazarlar olduğunu tüm hukuk camiasına ilan etmeye çalışıyoruz. Böylece fikrin gerçek sahibinin kim olduğunu söyleme görevimizi de yerine getirmiş oluyoruz. Tamamen Gözler in açtığı yoldan ilerliyor ve onun tavsiyesine uygun davranıyoruz. Gözler bu davranışımızdan dolayı memnun olmalı ve bizi kutlamalıdır (!). C- GÖZLER E GÖRE ALINTI YAPMANIN KOŞULLARI 35 Yukarıda, bu çalışmayı yaparken ve eleştirilerde bulunurken, sübjektif değerlendirmelerden mümkün oldukça uzak duracağımızı ifade etmiştik. İşte bu ilke 32 GÖZLER Kemal, Örnekleriyle Usulsüz Alıntı Sorunu, Bursa 2013, s GÖZLER Kemal, Örnekleriyle Usulsüz Alıntı Sorunu, Bursa 2013, s GÖZLER Kemal, Örnekleriyle Usulsüz Alıntı Sorunu, Bursa 2013, s GÖZLER Kemal, Örnekleriyle Usulsüz Alıntı Sorunu, Bursa 2013, s.33 vd. 12

13 doğrultusunda, Kemal Gözler in hukuka uygun alıntının (iktibasın) nasıl yapılacağına ilişkin açıklamalarına yer verdikten sonra, kendi eserinden örnekler sunacağız. Kendi açıklamaları ile kendi eserinden verdiğimiz örnekleri okuyup bir kanaate sahip olmayı da okuyuculara bırakıyoruz. Kısaca hukuka uygun alıntının nasıl olacağına ilişkin kurallara ilişkin açıklamalar da; bu kurallara aykırı olduğunu düşündüğümüz örnekler de Gözler in kitaplarından alıntılanmıştır. Takdir okuyucuya bırakılmaktadır. Bu mukayesenin sonunda ele verir talkını, kendi yutar salkımı deyişinin tam karşılığının ortaya çıkacağını düşünmekteyiz. Şimdi sırasıyla iktibas kurallarına ve Gözler in eserinden örneklere geçelim: 1-Alıntı Bazı Cümle ve Fıkralarla Sınırlı Olmalıdır 36 Aslında bu husus kanunda açıkça belirtildiği gibi, akademik camiada da bilinen bir husustur. Başka eserlerden usulüne uygun alıntı yapılması kanunen caiz ise de, bu alıntının da bir sınırı olması gerekmektedir. FSEK 35. maddede bu husus bazı cümle ve fıkraların alınması olarak ifade edilmektedir. Biz burada Gözler in bu konuyu nasıl açıkladığını aktarıp, bu açıklamalarına kendi eserinde uygulayıp uygulamadığına ilişkin birkaç örnek vermek istiyoruz. Alıntının bazı cümle ve fıkralarla sınırlı olması konusunu Gözler şu şekilde açıklamaktadır: sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun 35 inci maddesinin ilk fıkrasının ilk bendine göre, iktibas, yani alıntı, bir eserin bazı cümle ve fıkralarının bir başka esere alınmasıyla sınırlı olmalıdır. Bazı cümle ve fıkraları aşan alıntı, kaynak gösterilerek dahi yapılamaz Bir yazardan çoğunlukla bir iki paragraf alınabilir Bir yazardan birden fazla paragraf alınmış ise, bu paragraflar birbirini izliyor olsa bile, her bir paragraf sonunda, paragrafın kaynağı ayrıca ve açıkça gösterilmelidir sadece son alıntıdan sonra kaynak gösterilirse, kaynak gösterilmemiş önceki alıntılar bakımından yine ortada FSEK, m.71/1, b.3 te hükme bağlanan kaynak göstermeksizin iktibasta bulunma durumu çıkar 39. Görüldüğü üzere Gözler, iktibasın genel kurallarını gayet açık ve net biçimde sıralamaktadır. Şimdi kendi eserinden birkaç örnek sunalım ve başkalarına verdiği talkını, kendisi için bir salkım sayıp saymadığını görelim 40. ÖRNEK 1 GÖZLER Kemal, İdare Hukuku Ders Notları, Bursa 1999, s.7: Bakanlar kurulu siyasal yönü ağır basan bir organdır. Ancak Cumhurbaşkanının ve bakanlar kurulunun idareyle alakasız veya ondan ayrılabilecek organlar olduğunu iddia etmek mümkün değildir. 36 GÖZLER Kemal, Örnekleriyle Usulsüz Alıntı Sorunu, Bursa 2013, s GÖZLER Kemal, Örnekleriyle Usulsüz Alıntı Sorunu, Bursa 2013, s GÖZLER Kemal, Örnekleriyle Usulsüz Alıntı Sorunu, Bursa 2013, s GÖZLER Kemal, Örnekleriyle Usulsüz Alıntı Sorunu, Bursa 2013, s Ele verir talkını, kendisi yutar salkımı deyişine nazire. 13

14 Bir kere, bakanlar kurulunu oluşturan bakanlardan her biri, belli bir kamu hizmeti örgütünün, yani bakanlığın başı konumundadır. İşte merkezi idare tarafından yürütülen ve milli kamu hizmetleri olarak adlandırılan bu hizmetler bakanlıklar biçiminde teşkilatlandırılmıştır. Anayasanın Bakanlar Kurulu ile idare arasında yaptığı ayrım önemini yitirmektedir. Yani Bakanlar Kurulu, aslında belli kamu hizmetlerinin ve bu hizmetleri yürütmek üzere oluşturulmuş bulunan örgütlerin en yüksek amirlerinden oluşmaktadır. GÜNDAY Metin, İdare Hukuku, 2.Baskı, Ankara 1997, s.7: Yürütme organını oluşturan Bakanlar Kurulu ve Cumhurbaşkanlığı makamının siyasal niteliği ağır basmakla beraber, bunları İdareden tamamen ayrı düşünmek de mümkün değildir. Bir defa Bakanlar Kurulunu İdareden tamamen ayrı düşünmek mümkün değildir. Şöyle ki; Bakanlar kurulunu oluşturan bakanlardan her biri, devletin idare teşkilatı içinde belli bir veya grup idari hizmeti gören münferit bakanlıkların en yüksek amiri durumundadır. Gerçekten devlet toplumsal gereksinimleri karşılayacak bazı önemli hizmetleri kendisi üstlenmiş ve bu hizmetleri merkezi idare (Ay, md.126) denilen bir teşkilat aracılığı ile yürütmeye başlamıştır. İşte merkezi (genel) idare tarafından yürütülen ve milli kamu hizmetleri olarak da adlandırılan bu hizmetler bakanlık biçiminde örgütlenmiştir. Anayasanın Bakanlar Kurulu ile idare arasında yaptığı ayrım bu noktada önemini yitirmektedir. Yani Bakanlar Kurulu, aslında belli kamu hizmetlerinin ve bu hizmetleri yürütmek üzere oluşturulmuş bulunan örgütlerin en yüksek amirlerinden oluşmaktadır. Sonuçlar: Yukarıdaki kutu içinde yer alan her iki metni karşılaştırdığımızda aşağıdaki sonuçların ortaya çıktığını gözlemleyebiliriz. 1) Gözler in eserinde bu kısım için ne Günday ın eserine ne de başka bir esere atıf yapılmaktadır. Kaynak gösterilmediğine göre, fikrin ve cümlelerin kendisine ait olduğunu beyan etmiş demektir. 2) İki metnin birbiriyle çok benzer veya aynı olduğu aşikârdır. Gözler in eserindeki bu paragrafların, Günday ın eserinden alındığı açıkça anlaşılmaktadır. Aksi halde bu kadar benzerliğin ya da aynılığın olması izah edilemez. Farklılıklar da çok az, bazı kelimelerin eşdeğerinin kullanmaktan ibarettir. Örneğin Günday ın eserindeki bir defa kelimesi, Gözler in eserinde bir kere şekline dönüşmüştür. Aslında burada bir aynen alıntı bulunmaktadır. Aynen alıntı değil deniyorsa mealen alıntı olduğu kesinlikle inkâr edilemez. 3) a) Yukarıdaki örnekte, Günday ın eserinden tam 5 paragraf alıntı yapılmaktadır. Hiç atıf yapılmadığından zaten ortada açık ve net usulsüz alıntı veya intihal olduğu görülmektedir. b) Yukarıda da işaret edildiği gibi Gözler e göre alıntı bazı cümle ve fıkralarının bir başka esere alınmasıyla sınırlı olmalıdır 41. Oysa gözler tam beş (5) paragrafı peş peşe alıntılamaktadır. Yine Gözler e göre Bazı cümle ve fıkraları aşan alıntı, kaynak gösterilerek 41 GÖZLER Kemal, Örnekleriyle Usulsüz Alıntı Sorunu, Bursa 2013, s

15 dahi yapılamaz 42. Yani Gözler bu paragrafların her birinde kaynak göstermiş olsaydı bile yine hukuka aykırı iktibas (intihal) yapmış olacaktı. c) Beş paragrafı alıntı yapıldığı halde, hiç atıf yapılmadığı için; son paragrafta atıf yapılsaydı, atıf yapılmayan önceki paragraflar bakımından; yine her paragrafta atıf yapılsaydı, alıntının bazı cümle ve fıkralarla sınırlı olması kuralı ihlal edildiği için, Gözler e göre FSEK, m.71/1, b.3 te hükme bağlanan kaynak göstermeksizin iktibasta bulunma durumu çıkar 43. ÖRNEK 2 Önce Gözler in kitabının ilgili kısmını okuyalım: GÖZLER Kemal, İdare Hukuku Ders Notları, Bursa 1999, s.11: Yargı fonksiyonu, hukuki uyuşmazlıkları ve hukuka aykırılık iddialarını çözümleyen ve karara bağlayan bir devlet fonksiyonudur. Bu anlamda yargı fonksiyonunun yerine getirilebilmesi için ortada hukuk düzeninin ihlal edildiği yolunda bir iddia, bu iddia üzerine bunun gerçek olup olmadığının tespiti ve hukuk düzeninin gerçekten çiğnendiğinin tespit edilmesinden sonra da, hukuk düzenini yeniden tesis etmek için müeyyide uygulanması gerekir. Yani yargı fonksiyonu üç aşamalı (iddia, tespit ve müeyyide) bir işlemle gerçekleşir. Ancak maddi kriter her zaman yargı fonksiyonunu idari fonksiyondan ayırt etmeye yetmez. Çünkü idare organları zaman zaman da hukuki uyuşmazlıkları ve hukuka aykırılık iddialarını çözümleyen ve karara bağlayan faaliyetlerde bulunur. Örneğin fakülte idaresinin öğrenciye verdiği disiplin cezasını ele alalım: Dolayısıyla idare de disiplin cezası verirken maddi anlamda bir yargı faaliyetinde bulunmaktadır Sadece maddi kritere bakarak idarenin de yargı faaliyetinde bulunduğunu iddia edebiliriz Ancak bu iddia yanlıştır. Çünkü anayasanın 9 uncu maddesine göre yargı yetkisi GÜNDAY Metin, İdare Hukuku, 2.Baskı, Ankara 1997, s.10-11: Yargı, hukuki uyuşmazlıkları ve hukuka aykırılık iddialarını çözümleyen ve karara bağlayan bir devlet fonksiyonudur. Bu anlamda yargı fonksiyonunun yerine getirilebilmesi için ortada hukuk düzeninin ihlal edildiği yolunda bir iddia, bu iddia üzerine bunun gerçek olup olmadığının tespiti ve hukuk düzeninin gerçekten ihlal edildiğinin tespit edilmesinden sonra da, hukuk düzenini yeniden tesis etmek için müeyyide (yaptırım) uygulanması gerekir. Yargı fonksiyonu ve bu fonksiyonu yerine getiren yargı işlemi, bu anlamda bu üç aşamadan geçerek gerçekleşir. Ancak hemen belirtelim ki, maddi ölçüt her zaman yargı fonksiyonunu idari fonksiyondan ayırt etmeye yetmez. Çünkü idare organları da hukuki uyuşmazlıkları ve hukuka aykırılık iddialarını çözümleyen ve karara bağlayan faaliyetlerde bulunur. Örneğin idarenin bir memura verdiği disiplin cezasını ele alalım: Dolayısıyla idare de disiplin cezası verirken maddi anlamda bir yargı faaliyetinde bulunmaktadır. Salt maddi ölçütü kullandığımızda, idarenin de hukuki uyuşmazlıkları ya da hukuka aykırılık iddialarını çözerken ve karara bağlarken yargı faaliyetinde bulunduğunu söyleyebiliriz Bu soruya olumlu yanıt vermek mümkün değildir. Çünkü anayasanın 9 uncu maddesine göre yargı yetkisi 42 GÖZLER Kemal, Örnekleriyle Usulsüz Alıntı Sorunu, Bursa 2013, s GÖZLER Kemal, Örnekleriyle Usulsüz Alıntı Sorunu, Bursa 2013, s

16 Sonuçlar: Yukarıdaki kutu içinde yer alan her iki metni karşılaştırdığımızda aşağıdaki sonuçların ortaya çıktığını gözlemleyebiliriz. 1) Gözler in eserinde bu kısım için ne Günday ın eserine ne de başka bir esere atıf yapılmaktadır. Kaynak gösterilmediğine göre, fikrin ve cümlelerin kendisine ait olduğunu beyan etmiş demektir. 2) İki metnin birbiriyle çok benzer veya aynı olduğu aşikârdır. Gözler in eserindeki bu paragrafların, Günday ın eserinden alındığı açıkça anlaşılmaktadır. Aksi halde bu kadar benzerliğin ya da aynılığın olması izah edilemez. Farklılıklar da çok az, bazı kelimelerin eşdeğerinin kullanılmasından ibarettir. Örneğin Günday ın eserindeki salt kelimesi, Gözler in eserinde sadece şekline dönüşmüştür. Örnekler de aynıdır. Günday ın eserindeki Örneğin idarenin bir memura verdiği disiplin cezasını ele alalım cümlesi, Gözler in eserinde Örneğin fakülte idaresinin öğrenciye verdiği disiplin cezasını ele alalım şekline bürünmüştür. Hem örnekte, hem üslupta hem de kelimelerde bu kadar benzerlik rastlantı ile açıklanamaz herhalde. Kaldık ki, aşağıda yer verdiğimiz 200 e yakın örneğin tamamında durum bu şekildedir. Aslında burada bir aynen alıntı bulunmaktadır. Aynen alıntı değil deniyorsa mealen alıntı olduğu kesinlikle inkâr edilemez. 3) a) Yukarıdaki örnekte, Günday ın eserinden tam 5 paragraf alıntı yapılmaktadır. Hiç atıf yapılmadığından zaten ortada açık ve net usulsüz alıntı veya intihal olduğu görülmektedir. b) Yukarıda da işaret edildiği gibi Gözler e göre alıntı bazı cümle ve fıkralarının bir başka esere alınmasıyla sınırlı olmalıdır 44. Oysa gözler tam beş (5) paragrafı peş peşe alıntılamaktadır. Yine Gözler e göre Bazı cümle ve fıkraları aşan alıntı, kaynak gösterilerek dahi yapılamaz 45. Yani Gözler bu paragrafların her birinde kaynak göstermiş olsaydı bile yine hukuka aykırı iktibas (intihal) yapmış olacaktı. c) Beş paragrafı alıntı yapıldığı halde, hiç atıf yapılmadığı için; son paragrafta atıf yapılsaydı, atıf yapılmayan önceki paragraflar bakımından; yine her paragrafta atıf yapılsaydı, alıntının bazı cümle ve fıkralarla sınırlı olması kuralı ihlal edildiği için, Gözler e göre FSEK, m.71/1, b.3 te hükme bağlanan kaynak göstermeksizin iktibasta bulunma durumu çıkar 46. Sonuç olarak Gözler, alıntının bazı cümle ve fıkralarla sınırlı olmalıdır başlığı altında ortaya koyduğu kuralların hiç birine uymamakta, yani FSEK 35.maddede belirtilen iktibas kurallarını ihlal etmekte (usulsüz alıntı yapmakta); yine kendisinin belirttiği gibi FSEK, m.71/1, b.3 te hükme bağlanan kaynak göstermeksizin iktibasta bulunma suçunu işlemektedir. 2- İçeriği Aydınlatmak Amacını Aşan Alıntı Hukuka Aykırıdır Yeni bir eser oluştururken, daha önceki eserlerden usulüne uygun şekilde yararlanmak hukuken caiz ise de, yapılan alıntının maksadın haklı göstereceği oran dâhilinde, münderecatı 44 GÖZLER Kemal, Örnekleriyle Usulsüz Alıntı Sorunu, Bursa 2013, s GÖZLER Kemal, Örnekleriyle Usulsüz Alıntı Sorunu, Bursa 2013, s GÖZLER Kemal, Örnekleriyle Usulsüz Alıntı Sorunu, Bursa 2013, s

17 açıklamak amacıyla yapılması gerektiği FSEK 31. maddede ifade edilmektedir. Kanunun bu hükmünün ne anlama geldiğini Kemal Gözler şöyle açıklamaktadır: İktibas (alıntı), bir kitap yazma yöntemi değildir. İktibas (alıntı) serbestisi, özgün düşünceleri olmayan yazarlara kitap yazma imkânı tanımak için tanınmış bir serbestlik de değildir. İktibasın amacı, FSEK, m.31/1, b.3 e göre münderacatı, yani içeriği aydınlatmak tır. Haliyle burada söz konusu içeriği, alıntı yapan yazarın kendisinin oluşturması gerekir. Kendi oluşturduğu içeriği aydınlatmak demek, kendi oluşturduğu görüşleri temellendirmek, desteklemek, kendi oluşturduğu görüşlere örnek vermek için alıntı yapılması demektir 47. Görüldüğü gibi Gözler, gayet açık, net bir şekilde kanun hükmünden ne anlaşılması gerektiğini ortaya koymaktadır. Bu açıklamaları yapan bir kişinin, eserlerinde bu hususa titizlikle uyması beklenir. Hatta başkaları hakkında bu kuralı ihlal ettikleri yönünde ithamlarda bulunuyorsa, iktibas kurallarına uyma konusunda daha da hassas davranması gerekir. Şimdi Gözler in eserinden bir örnek sunalım. Usulsüz alıntı ile mücadele bayrağı açan Gözler in, kendisi iktibas kurallarına ne kadar uymaktadır görelim. ÖRNEK Önce Gözler in kitabının ilgili kısmını okuyalım: GÖZLER Kemal, İdare Hukuku Ders Notları, Bursa 1999, s.11: Yargı fonksiyonu, hukuki uyuşmazlıkları ve hukuka aykırılık iddialarını çözümleyen ve karara bağlayan bir devlet fonksiyonudur. Bu anlamda yargı fonksiyonunun yerine getirilebilmesi için ortada hukuk düzeninin ihlal edildiği yolunda bir iddia, bu iddia üzerine bunun gerçek olup olmadığının tespiti ve hukuk düzeninin gerçekten çiğnendiğinin tespit edilmesinden sonra da, hukuk düzenini yeniden tesis etmek için müeyyide uygulanması gerekir. Yani yargı fonksiyonu üç aşamalı (iddia, tespit ve müeyyide) bir işlemle gerçekleşir. Ancak maddi kriter her zaman yargı fonksiyonunu idari fonksiyondan ayırt etmeye yetmez. Çünkü idare organları zaman zaman da hukuki uyuşmazlıkları ve hukuka aykırılık iddialarını çözümleyen ve karara bağlayan faaliyetlerde bulunur. Örneğin fakülte idaresinin öğrenciye verdiği disiplin cezasını ele alalım: Dolayısıyla idare de disiplin cezası verirken maddi anlamda bir yargı faaliyetinde bulunmaktadır Sadece maddi kritere bakarak idarenin de yargı faaliyetinde bulunduğunu iddia edebiliriz. Ancak bu iddia yanlıştır. Çünkü anayasanın 9 uncu maddesine göre yargı yetkisi GÜNDAY Metin, İdare Hukuku, 2.Baskı, Ankara 1997, s.10-11: Yargı, hukuki uyuşmazlıkları ve hukuka aykırılık iddialarını çözümleyen ve karara bağlayan bir devlet fonksiyonudur. Bu anlamda yargı fonksiyonunun yerine getirilebilmesi için ortada hukuk düzeninin ihlal edildiği yolunda bir iddia, bu iddia üzerine bunun gerçek olup olmadığının tespiti ve hukuk düzeninin gerçekten ihlal edildiğinin tespit edilmesinden sonra da, hukuk düzenini yeniden tesis etmek için müeyyide (yaptırım) uygulanması gerekir. Yargı fonksiyonu ve bu fonksiyonu yerine getiren yargı işlemi, bu anlamda bu üç aşamadan geçerek gerçekleşir. 47 GÖZLER Kemal, Örnekleriyle Usulsüz Alıntı Sorunu, Bursa 2013, s

18 Ancak hemen belirtelim ki, maddi ölçüt her zaman yargı fonksiyonunu idari fonksiyondan ayırt etmeye yetmez. Çünkü idare organları da hukuki uyuşmazlıkları ve hukuka aykırılık iddialarını çözümleyen ve karara bağlayan faaliyetlerde bulunur. Örneğin idarenin bir memura verdiği disiplin cezasını ele alalım: Dolayısıyla idare de disiplin cezası verirken maddi anlamda bir yargı faaliyetinde bulunmaktadır. Salt maddi ölçütü kullandığımızda, idarenin de hukuki uyuşmazlıkları ya da hukuka aykırılık iddialarını çözerken ve karara bağlarken yargı faaliyetinde bulunduğunu söyleyebiliriz. Bu soruya olumlu yanıt vermek mümkün değildir. Çünkü anayasanın 9 uncu maddesine göre yargı yetkisi Sonuçlar: Yukarıdaki kutu içinde yer alan her iki metni karşılaştırdığımızda aşağıdaki sonuçların ortaya çıktığını gözlemleyebiliriz. 1) Gözler in eserinde bu kısım için ne Günday ın eserine ne de başka bir esere atıf yapılmaktadır. Bir konuda başka eserlere atıf yapılmıyorsa, bu fikir bana aittir, ilk önce ben bunu ifade ettim, bu cümleler bana aittir denilmiş olmaktadır. 2) İki metnin birbiriyle çok benzer veya aynı olduğu aşikârdır. Gözler in eserindeki bu paragrafların, Günday ın eserinden alındığı açıkça anlaşılmaktadır. Aksi halde bu kadar benzerliğin ya da aynılığın olması izah edilemez. Farklılıklar da çok az, bazı kelimelerin eşdeğerinin kullanmaktan ibaret. Örneğin Günday ın eserindeki yargı kelimesi, Gözler in eserinde yargı fonksiyonu şekline dönüşmüş. Günday ın eserindeki salt kelimesi, Gözler in eserinde sadece şekline dönüşmüş. Örnekler de aynı. Günday ın eserindeki Örneğin idarenin bir memura verdiği disiplin cezasını ele alalım cümlesi, Gözler in eserinde Örneğin fakülte idaresinin öğrenciye verdiği disiplin cezasını ele alalım şekline bürünmüş. Hem örnekte, hem üslupta hem de kelimelerde bu kadar benzerlik rastlantı ile açıklanamaz herhalde. Kaldık ki, aşağıda yer verdiğimiz 200 e yakın örneğin tamamında durum bu şekildedir. Aslında burada bir aynen alıntı bulunmaktadır. Aynen alıntı değil deniyorsa mealen alıntı olduğu kesinlikle inkâr edilemez. 3) a) Yukarıdaki örnekte, Günday ın eserinden tam 5 paragraf alıntı yapılmaktadır. Hiç atıf yapılmadığından zaten ortada açık ve net usulsüz alıntı veya intihal olduğu görülmektedir. b) Yukarıda açıkladığı iktibasın amacının münderacatı, yani içeriği aydınlatmak la sınırlı olması kuralına da aykırı davranmaktadır. Bu örnekte yer alan paragraflarda, hangi içerik Gözler tarafından oluşturulmuş ve Günday ın eserine bu içeriği temellendirmek için başvurulmuştur? ( Not: Zaten Günday ın eserine hiç atıf yapılmamaktadır) Paragrafı okuduğumuzda, içeriğin ve fikrin Günday tarafından oluşturulduğu, fikrin açıklanması için örneğin de Günday tarafından verildiği; Gözler in ufak kelime değişiklikleri dışında hiçbir katkı sağlamadığı görülmektedir. Kısaca Gözler, yukarıda ortaya koyduğu kuralı kendisi açıkça ihlal etmektedir. Açıkça usulsüz alıntı yapmaktadır. c) Yukarıda da işaret edildiği gibi Gözler e göre alıntı bazı cümle ve fıkralarının bir başka esere alınmasıyla sınırlı olmalıdır 48. Oysa gözler tam beş (5) paragrafı peş peşe 48 GÖZLER Kemal, Örnekleriyle Usulsüz Alıntı Sorunu, Bursa 2013, s

19 alıntılamaktadır. Yine Gözler e göre Bazı cümle ve fıkraları aşan alıntı, kaynak gösterilerek dahi yapılamaz 49. Yani Gözler bu paragrafların her birinde kaynak göstermiş olsaydı bile yine hukuka aykırı iktibas (intihal) yapmış olacaktı. d) Beş paragraf alıntı yapıldığı halde, hiç atıf yapılmadığı için; son paragrafta atıf yapılsaydı, atıf yapılmayan önceki paragraflar bakımından; yine her paragrafta atıf yapılsaydı, alıntının bazı cümle ve fıkralarla sınırlı olması kuralı ihlal edildiği için; her paragrafta alıntı yapılmış olsaydı bile, alıntıların münderecatı aydınlatmak maksadını aştığı için, Gözler e göre FSEK, m.71/1, b.3 te hükme bağlanan kaynak göstermeksizin iktibasta bulunma durumu çıkar 50. Sonuç olarak Gözler, alıntının bazı cümle ve fıkralarla sınırlı olmalıdır başlığı altında ortaya koyduğu kuralların hiç birine uymamakta yani FSEK 35.maddede belirtilen iktibas kurallarını ihlal etmekte (usulsüz alıntı yapmakta); yine kendisinin belirttiği gibi FSEK, m.71/1, b.3 te hükme bağlanan kaynak göstermeksizin iktibasta bulunma suçunu işlemektedir. 3- Aynen Alıntının Usulü Başka bir eserden iktibas yapılırken, temelde iki şekilde hareket edilmektedir. Bunlardan birincisi, eserdeki cümle ya da paragrafların aynen (hiçbir değişiklik yapılmadan) alıntılanmasıdır. İkincisi ise, alıntı yapılan eserdeki fikir alınır, ancak bu fikir alıntı yapan yazarın kendi kelime ve cümleleri ile ifade edilir. Bunlardan birincisine aynen alıntı, ikincisine de mealen alıntı denilmektedir. Aslında aynen alıntı veya mealen alıntı, akademik camiada bilinen bir husustur. Özellikle akademik camiaya intisap eden kişilere, daha başlangıçta bu kurallar öğretilmektedir. Ancak biz yine de kısaca Gözler e kulak verelim, arkasından da kendisi bu kurala uymakta mıdır sorusuna cevap arayalım. Aynen alıntı, bir eserdeki cümlelerin, kelimesi kelimesine, noktası virgülüne bir başka esere alınması demektir. Yerleşik bilimsel yazma kurallarına göre, aynen alıntıların tırnak içinde verilmesi veya italikle dizilmesi veya üç satırdan uzun olması durumunda alıntılanan satırların girintili paragraf olarak verilmesi gerekir 51. Aynen alıntının tırnak içinde verilmesi çok önemli bir kuraldır. Konu hakkında bilgisi sınırlı kişiler, bunun önemsiz bir biçim kuralı olduğunu sanabilirler. Önemli olanın alıntının tırnak içine alınıp alınmaması değil, sonunda kaynağının gösterilmiş olması olduğunu düşünebilirler. Alıntının kaynağının gösterilmesi çok önemlidir; ama yeterli değildir. Ortada aynen alıntı var ise, alıntının tırnak içine alınıp, italikle veya girintili paragraf olarak da verilmesi gerekir 52. Aynen alıntıların kaynağının gösterilmesi zorunluluğu haliyle en basit, en iptidaî atıf kuralıdır GÖZLER Kemal, Örnekleriyle Usulsüz Alıntı Sorunu, Bursa 2013, s GÖZLER Kemal, Örnekleriyle Usulsüz Alıntı Sorunu, Bursa 2013, s GÖZLER Kemal, Örnekleriyle Usulsüz Alıntı Sorunu, Bursa 2013, s