EKİM-KASIM-ARALIK 2012 OCTOBER-NOVEMBER-DECEMBER 2012 SAYI 7 ISSUE 7

Transkript

1 EKİM-KASIM-ARALIK 2012 OCTOBER-NOVEMBER-DECEMBER 2012 SAYI 7 ISSUE 7 LAODIKEIA GUGGENHEIM ÇATALHÖYÜK REMBRANDT MARDİN TÜRVAK AMASRA SELÇUKLU TOPKAPI HAREM NEFERTİTİ LAODICEA GUGGENHEIM ÇATALHÖYÜK REMBRANDT MARDİN TÜRVAK AMASRA SELJUKS TOPKAPI HAREM NEFERTİTİ

2 MUSEUMS YOU CAN VISIT WITH MUSEUM PASS İSTANBUL: Chora Museum Hagia Sophia Museum İstanbul Archaeological Museums İstanbul Mosaic Museum Topkapı Palace Museum and Harem Apartments Museum of Turkish and Islamic Arts ADVANTAGE POINTS: BKG Museum Shops and Cafes City Windows Bosphorus Sightseeing Tours Faruk Yal n Animal Kingdom and Botanical Garden GES Shops İstanbul Aquarium İstanbul Archaeological Museums Shop İstanbul Sightseeing Tours By Plan Tours Jurassic Land Maiden's Tower Rahmi M. Koç Museum Sadberk Hanım Museum Sakıp Sabancı Museum Sapphire Observation Deck Torium Snowpark Touring Club Publications and İstanbul Handicrafts Center Turkuazoo Aquarium Türvak Cinema -Theater Museum Key to the Hıstory museum pass İstanbul The gates of history are wide open with the Museum Pass İstanbul. With this card, you will be able to visit the historical and cultural treasures of İstanbul, the capital city of three empires, whose history dates back over more than 9 thousand years, free of charge and without having to queue. The advantages offered to holders of the Museum Pass İstanbul aren t just limited to this; attractive discounts await at the city s elite private museums, together with arts and entertainments venues, museum shops and GES Shops. Museums can be closed without prior notice for restoration. - www. museum.gov.tr

3

4 içindekiler EKİM-KASIM-ARALIK 2012 OCTOBER-NOVEMBER-DECEMBER 2012 SAYI 7 ISSUE 7 LAODIKEIA GUGGENHEIM ÇATALHÖYÜK REMBRANDT MARDİN TÜRVAK AMASRA SELÇUKLU TOPKAPI HAREM NEFERTİTİ LAODICEA GUGGENHEIM ÇATALHÖYÜK REMBRANDT MARDİN TÜRVAK AMASRA SELJUKS TOPKAPI HAREM NEFERTİTİ 5 16 Başyazı LAODIKEIA 6 Topkapı Sarayı nın saklı incisi HAREM DAİRESİ 32 Bir şiirdir Mardin 40 Bir tablonun sırları Güzellik kutlanıyor! Türkler i batıya taşıyan SELÇUKLULAR 24 İçi de dışı da sanat! GUGGENHEIM BILBAO 60 Küçük Müze lerin en güzeli Yeşilçam ın hafızası Müzeler zamana ayak uyduruyor 46 Çağının ötesinde bir DÜNYA MİRASI 72 Haber turu 74 Takvim 76 TÜRSAB-MTM müze rehberi 78 TÜRSAB-MTM müze harita

5 TABLE OF CONTENTS Ekim-Kasım-Aralık 2012 Sayı 7 October-November-December 2012 Issue 7 6 The hidden pearl of the Topkapı Palace THE HAREM Editorial LAODIKEIA Mardin is a poem THE GUGGENHEIM MUSEUM BILBAO Art inside-out Secrets of a painting Beauty is celebrated! SELJUKS Moved the Turks towards the west A WORLD HERITAGE SITE Beyond its age The most beautiful of all small museums Yeşilçam s Memory Museums keep up with the times 70 News in overview 72 Calendar 74 TÜRSAB-MTM museums guide 76 TÜRSAB-MTM map of museums 78 3

6 TÜRSAB-MTM İŞ ORTAKLIĞI TARAFINDAN ÜÇ AYDA BİR YAYINLANIR PUBLISHED QUARTERLY BY THE TÜRSAB-MTM JOINT VENTURE TÜRSAB-MTM İş Ortaklığı adına SAHİBİ / TÜRSAB YÖNETİM KURULU BAŞKANI OWNER on behalf of the TÜRSAB-MTM joint venture / PRESIDENT OF THE TÜRSAB EXECUTIVE BOARD Başaran ULUSOY SORUMLU YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ / RESPONSIBLE MANAGING EDITOR Feyyaz YALÇIN YAYIN KURULU / EDITORIAL BOARD Başaran ULUSOY, Arzu ÇENGİL, Hakan HİMMETOĞLU, Köyüm ÖZYÜKSEL, Kibele EREN, Ayşim ALPMAN, Aylin ŞEN, Hümeyra ÖZALP KONYAR TÜRSAB adına YAYIN KOORDİNATÖRÜ / EDITORIAL COORDINATOR on behalf of TÜRSAB Arzu ÇENGİL YAYIN YÖNETMENİ / EDITOR-IN-CHIEF Ayşim ALPMAN GÖRSEL YÖNETMEN VE YAYIN DANIŞMANI / ART DIRECTOR AND EDITORIAL CONSULTANT Hümeyra ÖZALP KONYAR GÖRSEL VE EDİTORYAL YÖNETİM / VISUAL AND EDITORIAL MANAGEMENT Özgür AÇIKBAŞ HABER MÜDÜRÜ / NEWS EDITOR Elif TÜRKÖLMEZ GRAFİK UYGULAMA / GRAPHICAL IMPLEMENTATION Semih BÜYÜKKURT ÇEVİRİ / TRANSLATION Ahmet ALPMAN, Erkin ÖZALP YÖNETİM MANAGEMENT TÜRSAB-MTM İŞ ORTAKLIĞI Villa Sk. No:7 Esentepe Şişli İstanbul / Türkiye Tel / Phone: (212) Faks / Fax: (212) yardim@muze.gov.tr YAYIN EDITORYAL BRONZ YAYIN Pürtelaş Mah. Güneşli Sk. No: 15 D: Cihangir İstanbul / Türkiye Tel / Phone: (212) Faks / Fax: (212) bronzyayin@gmail.com BASKI PRINTING MÜKA MATBAACILIK Reklamcılık Yayıncılık San. ve Tic. Ltd. Şti İkitelli Organize Sanayi Bölgesi Eskoop Sanayi Sitesi C-7 No: İkitelli-İstanbul Tel / Phone: (212) Faks / Fax: (212) info@muka.com.tr MÜZE Dergisi Basın Konseyi üyesi olup, Basın Meslek İlkeleri ne uymaya söz vermiştir. The Museum Journal is a member of the Turkish Press Council and has resolved to abide by the Press Code of Ethics. MÜZE Dergisi nde yayınlanan yazı ve fotoğraflardan kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz. None of the articles and photographs published in the The Museum Journal maybe quoted without mentioning of resource. 4

7 Türkiye, 2012 yılını turizmde beklenen, öngörülen küçülme ile geride bıraktı. İstanbul ise, ülke genelindeki küçülmenin aksine çıtasını yükseltti. Bunda müzelerimizin payı var mıdır? Varsa ne ölçüdedir? En azından yanıtını şimdilik net olarak veremeyiz. Ancak net olarak bildiğimiz birşey var: Müzecilik 2012 de en parlak yıllarından birini yaşadı. Fiziki şartlarından personeline yenilendi, güçlenip çağdaş ölçütlere ulaştı. Bir o kadar önemli gelişme de, yurt dışından Türkiye ye yeniden kazandırılan tarihi eserlerimiz oldu. Her eserle müzelerimiz zenginleşti. Onunla kalmadı, dünya çapındaki haberlerle ilgi çekti, merak uyandırdı. Elinizdeki dergi, 2012 yılının son sayısı yılında da müzeciliğin engin hazinesinden örnekleri paylaşmaya devam edeceğiz. Ve inanıyorum ki, Türkiye nin müzecilikte yeni hamleleri ve başarı öykülerine şahit olacağız. Başaran Ulusoy Turkey left behind the year 2012 with a reasonable decline in the field of tourism as it had been predicted. Istanbul, however, raised the bar contrary to the conditions prevailing across the country. Did our museums have a share in this successful situation? If so, to which extent did they influence the figures? This question is hard to answer, at least at this stage. However, there is something we are certain about: museums in Turkey have experienced in 2012 one of their most auspicious years. They have been refurbished in terms of their physical conditions and recruited well-trained new personnel, reaching higher standards. Another significant event in 2012 was the return from abroad of various historical artefacts belonging to our cultural heritage. Each recovered item contributed to the wealth of our museums. This development attracted worldwide attention and was reported in the international media. This is the last issue of our Museums Journal for this year. We will continue in 2013 to share with our readers the marvels of the world of museums. I believe that we will witness next year also new initiatives and success stories concerning Turkey s museums. 5

8 TOPKAPI SARAYI NIN SAKLI İNCİSİ harem dairesi bir eğitim merkezi idi. bir hizmet mabedi idi. ama nihayetinde padişah ın evi idi... The hidden pearl of the Topkapı Palace THE HAREM It was an education centre and a service temple. But in the end it was the residential quarters of the Sultan... MÜZELER museums Yazı -Text Elif Türkölmez 6

9

10 nsan hep bilinmeyene ilgi duyuyor, gizli olanı merak ediyor. Bu yanıbaşımızda olanlar için de, tarihin gizemli derinliklerinde olmuş olanlar için de geçerli. Hep daha fazlasını bilmek, açılmamış sandıkları açmak, kilitli kapıların ardındakileri görmek istiyoruz. Ancak, tarihin tozlu sayfaları ne kadar bulanıksa, o sayfalarda yazanlar hakkında üretilen spekülasyonlar da o denli fazla oluyor. Bunun en iyi örneklerinden biri de Topkapı Sarayı nın Harem Dairesi. Namı diğer Darüssaade. Burası, Padişah ın özel alanı olduğu için içeride olanlar sır gibi saklanır, yaşananlar dışarıya anlatılmazmış. Böyle olunca da, hem o dönem, hem şimdi hakkında en çok rivayet üretilen yer olmuş. Biz şimdi, rivayetlere değil, harem hakkındaki gerçeklere bakalım Harem sözcüğü, Arapçada, gizlilik, kapanmak anlamlarına gelen harim sözcüğünden türetilmiş. Topkapı Sarayı nda bulunan ve sultanların aileleri ile birlikte yaşadığı Harem Dairesi, 16. yüzyıldan 19. yüzyıl başlarına kadar çeşitli dönemlerin mimari üslup özelliklerini yansıtması sebebiyle mimarlık tarihi açısından son derece önemli bir kompleks olmuş. Günümüze ulaşabilen İslam saraylarındaki benzerleri arasında bu açıdan öne çıkan Harem Dairesi, Topkapı Saray ındaki ikinci avlunun içinde ve arka bahçelerinin üzerine kurulmuş, yüzyıllar içinde genişlemiş. Daire, saraydaki selamlıktan ve yönetim işlevlerinin gerçekleştiği diğer avlulardan yüksek duvarlarla ayrılarak özenle gizlenmiş. Burada, üç yüzden fazla oda, dokuz hamam, iki camii, bir hastane, koğuşlar ve çamaşırlık bulunuyor. Günümüze ulaşan son biçimini, uzun bir zamana yayılan tadilatlar ve ilaveler sonucu alan Harem Dairesi nin genel yapısını, birbiri ardına sıralanan avlular şeklinde özetleyebiliriz. Bu avlular ile ayrılan kapı girişleri sonrasında koğuş- People are always interested in the unknown, curious about what is hidden. This is valid as much for things in our proximity, as for mysteries hidden in the depths of history. We always want to know more, to see what is behind closed doors. And, the more blurry the dusty pages of history are, the greater are the speculations about them. One of the best examples of this is the Topkapı Palace Harem, also known as Darüssaade. This place being the Sultan s private space; it was not allowed to reveal what was happening inside. However, the more things were kept secret; all the more stories were invented about it. Hence, it became the subject on which the greatest variety of rumours was being produced, in the past as in the present. But now, let us set aside fantasies and look at the facts of the harem... The word harem is derived from the Arabic word harim meaning confidential. The Ottoman rulers lived with their families in the Topkapı Palace Harem, from the 16 th century until the beginning of the 19 th century. Since its structures reflect the various periods in terms of architectural styles, the complex gained great importance with regard to the history of Ottoman architecture. The Harem, standing out from this angle among its existing counterparts in other Islamic palaces, was built at the second courtyard and rear gardens of the Topkapı Palace and expanded over the centuries. It was carefully hidden and separated from the selamlık (the quarters reserved for men) and the administrative sections of the palace, through very high walls. The complex includes more than three hundred rooms, nine baths, two mosques, a hospital, dormitories, and laundry rooms. The overall structure of the present configuration, resulting from successive renovations and expansions carried out over a time 8

11 lar, odalar, köşk ve hizmet binaları yer alır. Saray kadınlarının bulunduğu asıl Harem bölümünü, girişteki Harem Ağaları bölümünden ayıran kapıya Hümayun Kapısı; Cümle Kapısı ya da Saltanat Kapısı denir. Saltanat Kapısı, Harem in üç ana bölümünün bağlandığı nöbet yerine açılır. Nöbet yerinin yan duvarları, Harem deki ünlü servili çini panoyla kaplıdır. Kubbeli ve kemerli açık bir sahanlık olan nöbet yerinin solundaki kapı Cariye Koridoru ile Cariyeler ve Kadınefendiler Taşlığına, ortadaki kapı Valide Taşlığı na, sağdaki kapı ise Altın Yol ile Padişah Dairesi ne bağlanır. Cariyeler ve Kadınefendiler Taşlığı ise Harem in en küçük avlusudur. 16. yüzyıl ortalarında, Harem Ağaları taşlığı ile birlikte yapılmıştır. Revaklar arkasında; hamam, çamaşır yıkama çeşmesi, çamaşırhane, mutfak ve cariyelerin kullandıkları hizmet mekânları ile Kadınefendi daireleri vardır. Haremde; padişahın annesi, eşleri, çocukları, cariyeler ve hadım ağalar yaşardı. İçeride canlı bir hayat vardı. Kırım, Rusya ve Çerkezistan dan getirilen cariyeler, sarayda eğitim alır ve saraya hizmet ederdi. Cariyeler dokuz yıllık hizmetten sonra Itıkname denilen özgürlük belgeleri ile güzel bir çeyiz alarak saraydan ayrılabilirlerdi. Haremin eğitim merkezi olması en önemli özelliklerinden biri belki de. Müziğe yeteneği olan kadınlar Türk müziği aletlerini çalmayı öğrenip, özel günlerde icra ediyor hatta içlerinden Leyla Saz ve Dilhayat Kalfa gibi, günümüzde Türk müziğinin önemli bestecileri sayılan isimler çıkıyor. Yabancıların buraya girmesi yasak ama bu yasağı delen tek bir kişi var: İngiliz elçi Thomas Daloom. II. Beyazıd döneminde Kraliçe Elizabeth in hediye ettiği bir orgu teslim etmek ve kurmak üzere Harem e girebilen bu elçinin haremin içini gören tek misafir olduğu söyleniyor. Osmanlı nın süsleme sanatındaki en parlak dönemini aksettiren bu oda, Sultan III. Ahmed e aitti. Yemiş Odası ya da Yemek Odası gibi isimlerle de anılan mekandaki bazı resimlerin, iyi bir hat ustası olan III. Ahmed tarafından yapılmış olabileceği de düşünülüyor (solda). Valide ve Gözdeler Taşlığı çevresindeki yapılar revaklı cepheleriyle ilgi çekiyor (sağ sayfa). This chamber, reflecting the golden age of the Ottoman art of decoration, belonged to Sultan Ahmed III. It is thought that, some of the pictures in this room, which is also called the Fruit Room or the Dining Room, could have been made by Ahmed III, who himself was a good calligrapher (left). The buildings around the Courts of Queen Mother and Favorites, attract interest with their porched facades (right page). 9

12 Haremin başında kim vardı? Kızlar Ağası adı verilen hadım edilmiş bir erkek. Kızlar Ağası sadece padişahtan ve sadrazamdan emir alırdı. Genellikle Mısır da yetiştirilmiş bir Arap olurdu. Harem in iç bölümlerinden ise Haznedar Usta sorumluydu. Cariyelerin isimleri nasıl verilirdi? Cariyeler, karakterleri veya fiziki görünüşleri göz önünde bulundurularak isimlendirilirlerdi. Kimi zaman padişah tarafından da verilebilen bu isimlerin herkes tarafından bellenmesi ve unutulmaması için ilk zamanlarda bir kâğıda yazılı olarak iğne ile göğüslerine iliştirilirdi. Verilen isimler genellikle Farsça idi. Çeşm-i Ferâh, Hoşnevâ, Handerû, Ruhisâr, Neş e-yâb ve Nergiz-edâ gibi. Haremi hangi padişah niçin kaldırdı? Sultan Vahdettin, çağın artık değişmesiyle beraber Harem Dairesi ni kapatma kararı aldı ve uyguladı. Haremde yaşayanlara hayatlarını devam ettirebilmeleri için imkanlar sağlandı. Harem dairesinde dokuz büyük hamam var. Hepsi, kalitesine bugün bile ulaşılamayan müthiş bir su tesisatına sahip. Ayrıca her odada sıcak ve soğuk su muslukları bulunuyor. Harem Dairesi pek çok kapı dan oluşuyor. Gardırop kapısı gibi görünen kapılar çoğu kez avlulara, başka odalara açılıyor. Bu, güvenlikle ilgili bir mimari detay. Ağalar Camisi ne bakan duvardaki pencereler ise hikayesi olan bir ayrıntı. Kadınlar bu pencerelerden imamı izleyip namaz kılarmış. Haremle ilgili bir başka ilginç ayrıntı da şu. Burası çok büyük ve kalabalık bir yer olmasına rağmen, sanki bir tek kişi yaşamıyormuşçasına sessiz. Haremde bağırarak konuşmak ayıplanan bir durum. Ne yapılırsa Hünkar Sofası (solda), Harem in en uzun geçidi olan bu taş döşeli, tonozlu geçit Altn Yol olarak da anılıyordu (altta). Harem in avlularından biri (sağda) ve duvarları süsleyen servili çini pano (en sağda). Imperial Hall (left), this vaulted passage paved with stones, the longest passage in the Harem, was also called the Golden Road (below), one of the courtyards in the Harem (right) and the tile panel with cypress motifs decorating the walls (rightmost). Who was the head of the harem? A castrated male called the Master of Girls who was receiving his orders directly from the sultan and the grand vizier. It would often be an Arab person who grew up in Egypt. A female person called Mistress Treasurer was responsible for the internal discipline of the harem. How were the names of concubines given? The first thing to do when a concubine arrived at the palace was to give her a new name in harmony with her beauty, character or physical appearance. The name given, sometimes personally by the Sultan, was written on a piece of paper pinned on her garment s chest in order to be seen and remembered by everybody. Persian names of a poetical nature with beautiful meanings were usually given; such as, Çeşm-i Ferâh, Hoşnevâ, Handerû, Ruhisâr, Neş e-yâb and Nergiz-edâ. Which sultan abolished the harem and for which reason? Sultan Vahdettin decided to abolish the Harem deemed no longer compatible with the lifestyles of the modern epoch. He provided material support to those living at the harem at that time, to enable them to continue their lives outside. 10

13 span of several centuries, can be summarized as a succession of courtyards lined up one after another. Dormitories, rooms, villas and service buildings are situated behind the entrance doors placed around these courtyards. The gate separating the main part of the harem, i.e. the actual living quarters of women, from the section of eunuchs situated right at the entrance, is called the Imperial Gate, the Main Entrance or the Sultanate Door. The Imperial Gate opens up on the watch posts area binding the three main sections of the harem. The side walls of the guard station are covered with the famous cypress tile panels typical of the Topkapı Harem. It consists of a domed platform surrounded by an arcade, with on its left side, the door to the Concubines Hallway and Concubines and Kadı (Muslim judges) Masters Patio, on its middle, the door to the Sultan Mother Patio and, on its right side, the door leading to the Sultan s Quarters through the Golden Path. The Patio of the Concubines and Matrons is the smallest courtyard of the Harem, built in the mid-16 th century along with the courtyard of the eunuchs. The baths, the laundry fountain, laundry rooms, kitchen and service spaces used by concubines and the apartments of the matrons are located behind the rear porches. The sultan s mother, wives, children, concubines and eunuchs lived in the harem. Inside, there was a quite animated way of life. Ladies from mainly Crimea, Russia and Circassia were brought here at young age, received a complete education at the palace and, after nine years of service, they were allowed to leave the harem with a certificate of freedom Harem Dairesi neden kuruldu? Bu kadar büyük bir Harem Dairesi Osmanlı Dönemi nde ilk kez Topkapı Sarayı nda yapıldı. Harem in Fatih Sultan Mehmet tarafından kurulmasının başlıca nedeni güvenlikti. Fatih Sultan Mehmet e kadar Osmanlı padişahlarının evlenecekleri kişilerde Müslüman olma özelliği aradıkları söylenemez. Bu kişiler sarayda yaşamaya başladıktan sonra Müslüman olur, gelenekleri sonradan öğrenebilirdi. Fatih, bunun güvenli olmadığını düşünmüş, sultanların saray içinde uzun sürecek bir eğitim alan kişilerden seçilmesinin daha doğru olacağına karar vermiştir. called Itıkname and a nice dowry. Education occupied a primary place at the Harem. Musically gifted ladies were taught to play Turkish music instruments. Some of them like for instance Leyla Saz and Dilhayat Kalfa became even well-known composers of Turkish music. Foreigners were not allowed in here. One exception was British envoy Thomas Daloom, the first and only foreign guest ever to enter the Topkapı Palace Harem. He came to deliver an organ which was a gift sent by Queen Elizabeth II to the Sultan during the reign of Beyazıd II. Daloom was allowed to enter the Harem in order to set up the organ there. There are nine big baths at the Harem, equipped with water supply and plumbing systems of great quality, calling for admiration even today. Besides, each room has hot and cold water taps. The Harem is equipped with a multitude of doors. Doors disguised as wardrobe doors often open up onto other rooms or courtyards. This can be regarded as a security-related architectural detail. On the wall facing the Masters Mosque, there were windows overlooking the prayer room so that women were able to perform the namaz (Moslem praying ritual) by following the imam during prayer hour from those windows. Another interesting detail concerning the Harem is the fact that it was a very quiet place notwithstanding the great number of people living in this big and bustling place. It was bad manners to raise the voice at the harem. Everything was done in a respectful and quiet manner. A silent form of communication through eyes contact and eye brow signs was common practice. Why was the Harem established? The first time such a large Harem was set up during the Ottoman period was at the Topkapı Palace. Security was the main reason for the establishment of the Harem by Fatih Sultan Mehmet (the Conqueror). Before Fatih Sultan Mehmet, women married to Ottoman sultans were not necessarily chosen among Muslim ladies. Non-Muslim spouses were converted to Islam following their marriage and learned about the Moslem traditions and customs after they began to live at the court. Fatih Sultan Mehmet thought that this was not a safe practice from the point of view of the State security and decided that women to be raised to the status of Sultans Wives should be selected among young ladies having received a lengthy and thorough education at the court. 11

14 Kapısında Allah ım bize de hayırlı kapılar aç yazıyor Haremin hiç bilinmeyen yönlerinin gerçeğe uygun olarak anlatıldığı Padişahın Evi: Topkapı Sarayı Harem-i Hümayunu Sergisi, 13 Haziran da Topkapı Sarayı Müzesi Has Ahırlar Sergi Salonu nda açıldı. 15 Ekim e dek sürecek sergide 270 parça eser sergileniyor. 19 uncu yüzyıla ait Sofra Örtüsü, 18 inci yüzyılın sonu - 19 uncu yüzyılın başına ait Altın Kahve Sitil Askısı, 19 uncu yüzyıla ait Kahve Sitil Örtüsü, 19 uncu yüzyıla ait Mineli Gümüş Kahve İbriği, 19 uncu yüzyıla ait Murassa Altın Fincan Zarfı, 18 inci yüzyıla ait Tombak Kapaklı Sahan, 18 inci yüzyıl sonu - 19 uncu yüzyıl başına ait Murassa Altın Sakızlık, 19 uncu yüzyıla ait Altın Şerbet Kupası, 14 üncü yüzyıla ait Seladon Tabak, 16. yüzyılın sonuna ait Mücevherli Kâse ye kadar birçok eser sergide ziyaretçileri bekliyor. Girişteki yazıyı okumadan geçmeyin, orada cariyelerin ağzından, Allah ım bize de hayırlı kapılar aç yazıyor. Dear God, open auspicious doors for us! The Sultan s House: Topkapı Palace Imperial Harem Exhibition, a thematic presentation providing a realistic insight in the least known aspects of the harem, was opened on 13 June at the Topkapı Palace Museum Imperial Stables Exhibition Hall. 270 pieces are on display at the exhibition which will continue until October th century Table Cloth ; end of the 18 th century - beginning of the 19 th century, the Golden Coffee Tray Strap ; 19 th century Coffee Tray Napkin ; 19 th century Silver Tea Kettle with Enamel ; 19 th century Jewelled Gold Cup Envelope ; 18 th century Plate with Tombac Cover ; end of the 18 th century - beginning of the 19 th century Jewelled Gold Mastic Vessel ; 19 th century Golden Sherbet Cup; 14 th century Celadon Plate ; end of the 16 th century Jewelled Bowl are among the interesting items on display at the exhibition. Do not miss the inscription at the entrance, these words from the concubines mouth: Dear God, open auspicious doors for us! 1400 lere tarihlenen, Ming Hanedanı na ait Seladon mutfak eşyaları (solda kutu içinde). Harem girişindeki büyük ayna (üstte). Celadon porcelain belonging to the Ming Dynasty, dated to the 1400s (left, inside box). The large mirror at the entrance of the Harem (above). yapılsın sessiz yapılıyor, hatta çoğu zaman kaş göz işaretiyle. Harem deki tüm eşyalar çok değerli. Hemen hepsi incelikli bir sanatın ürünü. Mesela, 1520 lerden kalma bir aynanın arkasında Pers dilinde bir şiir var. Bakanın aynayla bütünleşeceği söyleniyor. Topkapı Sarayı Harem Dairesi, üzerine sayısız kitap yazılmış, pek çok filme ilham vermiş bir yer. Bütün o savaşlar, antlaşmalar, alınıp verilen toprakların yanında, insan galiba tarihin hep en incelikli noktalarına bakmak istiyor. Padişah ın da, nihayetinde bir insan olduğunu bilmek, yemek yediği gümüş kapları görmek, bastığı mermer taşlardan yürümek, tarihi anlamlandırmakta bir nebze yardımcı oluyor. Topkapı Sarayı Harem Dairesi, işte bu yüzden çekiciliğini hep koruyor.

15 BAKIŞ PORTRE FOTOĞRAFININ DEĞİŞEN YÜZÜ BANK OF AMERICA KOLEKSİYONUNDAN GAZE THE CHANGING FACE OF PORTRAIT PHOTOGRAPHY FROM THE BANK OF AMERICA COLLECTION 3 EKİM OCTOBER OCAK JANUARY 2013 İŞBİRLİĞİYLE IN PARTNERSHIP WITH KURUCU FOUNDER İLETİŞİM VE TEKNOLOJİ SPONSORU COMMUNICATION AND TECHNOLOGY SPONSOR EĞİTİM SPONSORU EDUCATION SPONSOR

16 Hünkar Hamamı ndan görüntüler. Views from the Bath of the Sultan. All the furnishings in the Harem were very valuable. Almost every item of art was a sophisticated product. For example, there is a poem in Persian on the back of a mirror from 1520, declaring that onlookers will become one with the mirror. Topkapı Palace Harem inspired many books and films. Against the backdrop of all the military and political struggles, we are interested in the most subtle aspects of life within human history. To acknowledge that the Sultan was ultimately a human being, we like to see the silverware he used, to walk on the marble stairs he climbed etc. Hence, the Harem will always continue to intrigue and radiate its charm. 14

17

18 tarihte ilk horoz dövüşü burada yapılmış, ilk lale motifi burada çizilmiş. antik dünyaya tekstil ürünleri ihraç eden, stadyumda rezervasyon sistemini ilk kez kullanan kent burası. seleukos (suriye) imparatorluğu nun önemli ticaret ve tekstil kenti laodikeia, gün yüzüne çıkmaya ve zenginliğiyle bizleri şaşırtmaya devam ediyor. şimdi laodikeia yükseliyor... LAODIKEIA Laodicea The first cockfight in history took place here and the first tulip pattern was drawn there. It was the first city in the ancient world to export textile products, the first to use a system of pre-booking for events at the city stadium. An important trade and textile hub of the Seleucid (Syrian) Empire, the ancient city of Laodicea, surfaces to the daylight and continues to amaze us with its impressive wealth. ANTİK KENT Ancient City Yazı-Text Elif Türkölmez Restorasyon öncesi tapınak A ve Suriye Caddesi genel görünüm (en üstte), kuzey tiyatrosu (en üstte sağda), stadyum (ortada), kazılarda ortaya çıkan evlerden bir görünüm (sağda) ve Doğu Bizans Kapısı ve Suriye Caddesi (en sağda). Temple A before the restoration and general view of the Syrian Street (uppermost), northern theatre (uppermost, right), stadium (in the middle), a view from the houses unearthed during excavations (right), East Byzantine Gate and the Syrian Street (rightmost). 16

19 17

20 üneş, toprak altındaki 2 bin 300 yıllık uykusundan yeni uyanmış sütunların ardında, etrafı turuncu-pembe bir sise bürüyerek batıyor. Kazı Başkanı Prof. Dr. Celal Şimşek ve ekibi için yorucu ama bir o kadar da heyecan verici bir gün daha sona eriyor. Pamukkale Üniversitesi nden profesörler, genç arkeologlar, işçiler; kazı ekibinin dinlendiği bahçede buluşup, çay eşliğinde o gün yaptıkları çalışmaları konuşuyor. Hepsinin yüzünden haklı bir gurur ve mutluluk ifadesi okunuyor Nasıl okunmasın? Bu ekip, Anadolu topraklarında kurulmuş en görkemli kentlerden birini, toprağın metrelerce altından çıkarmak için yıllardır çalışıyor. Santim santim kazıyor, milim milim ilerliyor. Ve ortaya devasa sütunlar, mezarlar, agoralar, sokaklar çıkarıyor. Burası Laodikeia antik kenti. Denizli sınırları içinde, Pamukkale nin komşusu yılından bu yana yapılan kazılar gösterdi ki, burası Anadolu nun en büyük metropol kentlerinden biri. Zamanında Batı Anadolu nun en büyük finans ve ticaret merkezi. Hatta, Denizli nin bugün bir tekstil merkezi olmasında büyük pay sahibi. Laodikeia da yetiştirilen kuzguni renkli bir koyun türü ve bu koyunların yününden sağlanan dokuma ürünleri, o dönemin fabrikasyon tekstil üretiminde çok önemli bir yere sahip. Laodikeia da üretilen tekstil ürünleri Efes Limanı na götürülerek buradan gemilerle Samos, Atina ve İtalya ya kadar ihraç edilirmiş. Dönemin en güzel tekstil ürünleri, Laodikeia nın içinde bulunduğu Lykos (Çürüksü) Vadisi nde dokunurmuş. Tekstil ürünleri tüm antik dünyaya buradan dağıtılırmış. Leodikia daki kazılar yılları arasında Kanada Quebec Laval Üniversitesi nin araştırmacıları tarafından başlatılmış ve çok ilginç bir çeşme yapısı bütünüyle ortaya çıkarılmış. Kazılar The sun goes down, wrapped in a pink-orange veil, behind the columns newly awakened from their 2 thousand 300 years old sleep under the earth. A tiring but also rewarding day is ending for Prof. Dr. Celal Şimşek, the head of the excavation group and the members of his team. Pamukkale University professors, young archaeologists and workers are exchanging notes on the work achieved during the day, while sipping tea at the garden where the excavation team meets to rest. An expression of well-deserved pride and happiness appears on the faces of each one of them. And rightfully so! This team has been working for years to extract from under several meters of earth, one of the most glorious ancient cities established on Anatolian soil, digging up inch by inch, progressing millimeter by millimeter and bringing to the daylight huge columns, tombs, agoras, streets, etc. Subject matter is the ancient city of Laodicea situated near Pamukkale (Hierapolis) within the borders of the Denizli province. The excavations carried out since 2003 showed that this was one of the largest metropolitan cities of its time in Anatolia, thought to have been the greatest financial and commercial centre of Western Anatolia. Woven products made of the wool of a specific Laodicea grown raven coloured sheep type, occupied an important place in the textile manufacturing industry of their time. This traditional background is probably at the origin of Denizli s growing into a major textile centre currently in modern Turkey. Textile products produced in Laodicea were taken to the port of Ephesus and shipped from there to Samos, Athens and even Italy. The best textile products of their time were woven in the region of the Lycos (Çürüksu) river valley where Laodicea is located and exported to the entire ancient world. Excavations in Laodicea were initiated in , by researchers from the University of Laval in Quebec Canada, resulting in the 18

21 Tapınak A (sol sayfa), İsis Rahibesi heykeli (solda), I. su dağıtım terminaline ait su hattı (en üstte), nekropol alanından mezar örneği (ortada) ve Laodikeia Hac Kilisesi ne ait vaftizhane (üstte). Temple A (left page), statue of a Priestess of Isis (left), water pipe belonging to the first water distribution terminal (uppermost), a grave from the necropolis (in the middle), baptistery belonging to the Laodicea Holy Cross Church (above). 19

22 LAODİKEİA notları Laodikeia da spora çok önem veriliyormuş. Yapılan kazılarda sporcuların antrenman ve temizlik malzemeleri ile süslenmeyle ilgili makyaj malzemelerine, takılarına, madalyalarına varıncaya kadar pek çok eşyaya ulaşılmış. Bu kentte tıp da çok gelişmiş. Hatta bir de tıp fakültesi varmış. Kazılarda, 2 bin yıl önce beyin ameliyatlarının yapıldığını ve bu ameliyatlar sonunda hastaların iyileştiğini, yaşadığını gösteren bulgulara rastlanmış. Laodikeialılar en çok kuru gıda tüketiyormuş. Bunu da o zamanki insanların dişlerindeki aşınmalardan anlıyoruz. Kuzey Tiyatrosu nda ilginç bir detay var: Diğer tiyatrolarda olmayan biçimde dönemin önde gelen aileleri, esnaf loncaları ve üretim birlikleri üyelerine rezerve edilmiş basamaklar bulunuyor. Bir yapının üzerinde, 2 bin yıllık horoz dövüşü kabartması bulunmuş. Roma Dönemi ne ait bu kabartma bulunan en eski horoz dövüşü kabartması. Bu da, horoz dövüşlerinin geçmişinin çok eski olduğunu, Roma Dönemi nde de horoz dövüşlerinin yaygın olduğunu gösteriyor. Notes on LAODICEA In Laodicea, sports were important. A great variety of articles belonging to the athletes were found in excavations, such as training and cleaning supplies, makeup materials, jewellery and medals. günümüzde Pamukkale Üniversitesi nin büyük bir titizlik ve hızla sürdürdüğü çalışmalarla devam ediyor. Laodikeia, büyük ve küçük iki tiyatrosu, stadyumu, meclis binası, agorası, hamamı, bazilikası, kanalizasyon şebekesi, su dağıtım noktası, su kemerleri, anıtsal çeşmesi ve diğer yapılarıyla Roma Dönemi nin önemli yerleşim birimlerinden birisi olarak kabul ediliyor. Laodikeia, Suriye Kralı, II. Antiokhos tarafından eşi Kraliçe Laodike adına MÖ 3. yüzyılın ortalarında kurulmuş bir kent. Antik kentin yerleşim alanının bulunduğu yerde önce Diospolis ve sonra Rhoas adlarını taşıyan bir köyün kurulu olduğu belirtiliyor. Zeus kenti anlamına gelen bu ilk ad, burada çok eski ve köklü bir kutsal yerin varlığına işaret ediyor. Ayrıca, antik kentte bir İsis Rahibesi heykelinin bulunması, burada İsis tapınağının olduğunun göstergesi. Mısır kökenli olan İsis; toprağın, doğanın ve tabiatın canlanmasını, denizler ve yer altını sembolize eden tanrıçadır. Laodikeia da olası bir İsis tapınağının yer alması, antik kentin kurucularının Suriye kökenli olmasıyla da açıklanabilir. Also the medical science was quite advanced in Laodicea. There was even a medical school. Evidence has been found that successful brain surgery was performed in the ancient city two thousand years ago, actually healing patients. Laodicea population s nutrition was consisting mainly of dry foods. This is to deduct from the teeth corrosion observed on a great number of the skeletons found in the excavations. The North Theatre presents a significant detail: unlike in other theatres of the same period, there are steps; hence seats, which were permanently reserved for the members of the city s leading families as well as for members of trade guilds and manufacturing associations. 20 A two-thousand-year old cockfighting relief was found on one of the buildings. This relief from the Roman period is the oldest cockfighting relief found to date. This shows that cockfighting is a tradition that goes way back in history and that cock fights were quite common during the Roman period. Bronz Attis heykelciği (en üstte), Dioskurlar ve ortada Selena betimli, akikli, altın yüzük (ortada) ve tokalaşma sahneli altın yüzük (üstte). Bronze statuette of Attis (uppermost), the Dioscuri and a golden ring with Selene s depiction and agate (in the middle), golden ring with handshaking scene (above).

23 Suriye Caddesi (üst solda), kabartmalı friz bloğu (solda), Athena heykeli ve heykelin göğüs kemerinde yer alan Medusa Başı kabartması (üstte) ve kazıma kabartmalı pişmiş toprak tabak (altta). Syrian Street (above left), embossed frieze block (left), statue of Athena and on her breast the Head of Medusa relief (above), and terracotta plate with carved patterns (below). Laodikeia depremler ve savaşlardan büyük zarar görmüş bir kent. Mesela, MÖ yıllarında yaşanan Pontus Kralı Mithridates Savaşları nda neredeyse tamamen yıkılmış. Ancak zengin kaynakları ve çalışkanlıklarıyla hızla toparlanmayı da başarıyorlar. En yüksek refah düzeyine ulaştığı zamanlar ise Roma ve erken Hristiyanlık Dönemi ile geç Bizans Dönemi. Bu arada Hierapolis ten gelen sıcak suyun tedavi edici özellikleri sebebiyle, şehir aynı zamanda bir tedavi merkezi olarak da önemli. Hukuk sistemleri de gelişmiş. MÖ 50 yılı başlarında Kilikia Valisi ve Romalı büyük devlet adamı Cicero 10 hafta boyunca burada yargı işlerini yürütmüş ve yasaların hazırlanmasını sağlamış. Laodikeia da Hristiyanlığın yayılması her ne kadar zor olsa da, Hristiyanlık için de önemli bir kent burası. Halkın varlıklı olması dinle ilişkilerinin mesafeli olmasına neden olmuş ama Anadolu nun en eski yedi kilisesinden biri olan Goncalı Kilisesi burada. Ayrıca, Hz. Meryem in Efes e giderken buraya gelmesi ve bir süre kalıp tedavi olması nedeniyle, kent Hristiyanlar için kutsal bir mekan ve hac merkezi. Şimdi bu kent, büyük ve küçük olmak üzere iki tiyatrosu, tapınakları, meclis binası, stadyumu, gimnazyumu ve kilisesiyle gün yüzüne çıkarıldı. Kent merkezini çevreleyen sütunlar tekrar ayağa kaldırıldı. Ziyaretçilerin buluntuları kuşbakışı görebilmesi için, her biri 50 kg. taşıyabilen dayanıklı cam levhalardan bir tavan yapıldı. Bunun üzerinde yürüyerek buluntuları incelemek mümkün. Laodikeia, Anadolu topraklarında kurulmuş en görkemli kentlerden biri ve Prof. Dr. Celal Şimşek e göre 2015 te Laodikeia, 2 milyon kişinin ziyaret edeceği bir dünya mirası olarak geleceğe kazandırılacak. Buna hiç şüphe yok. discovery of an impressive fountain structure preserved in intact form. Pamukkale University continues today the excavation work with great diligence and care. Laodicea with its large and small theatres, its stadium, parliament building, agora, baths, basilica, its sewage systems, water distribution point, aqueducts, its monumental fountain and other structures is considered as one of the major residential areas of the Roman Period. Laodicea was founded by Antiochus II Theos, King of Syria, in BC, in honour of his wife Queen Laodice. The settlement area of the ancient city was earlier the location of a village originally called Diospolis, City of Zeus, and afterwards Rhoas. The name City of Zeus indicates the presence here of a very old and deep-seated holy place. In addition, the statue of a Priestess of Isis found in the ancient city is an indication of the presence of an Isis temple. Isis, a goddess of Egyptian origin, symbolizes the soil, the revival of nature, the seas and the undersoil. The likely presence of a temple of Isis in Laodicea can be explained with the Syrian origin of the founders of the ancient city. Laodicea is a city which was greatly damaged as a result of earthquakes and wars. For example, it was almost completely destroyed during the King of Pontus Mithridates Wars in BC. However, thanks to its rich resources and the diligence of its people, the city used to quickly succeed in recovery. It reached the highest level of prosperity in the Roman and early Christian and late Byzantine period. Meanwhile, due to the therapeutic properties of the thermal water stemming from Hierapolis in its close vicinity, Laodicea also gained importance as a treatment centre. Their legal system was also developed. At the beginning of 50 BC, the Governor of Cilicia, great Roman statesman Cicero worked here on the judiciary system for 10 weeks and provided for the preparation of the laws. The spread of Christianity was not spontaneous and easy in 21

24 Laodicea, because of the fact that the population of the city was wealthy and had a distant approach to religion. However Laodicea was an important place also for Christianity, one of the seven oldest churches in Anatolia, the Goncalı Church being located here. Moreover, because St. Mary stayed here for a while to receive treatment on her way to Ephesus, the city became a holy place and pilgrimage centre for Christians. Now this city, including its two- big and smalltheatres, temples, assembly hall, stadium, gymnasium and its church, was uncovered. The columns surrounding the city centre were reraised. A ceiling was built from glass plates, 50 kg carry-resistant each, to allow the visitors to look down on Laodicea by walking on this glass ceiling and, to examine all this from a bird s eye view. Laodicea is one of the most splendid cities established on Anatolian soil. According to Prof. Dr. Celal Şimşek, the ancient city will reach a visitors number of 2 million by the year 2015 and will eventually be bestowed onto the future as a world heritage site. No doubt about it. Tapınak A Avlusundaki Restorasyon çalışması (üstte), Kültür ve Turizm Bakanlığı 2008 yılında örenyerinin işletmesini Denizli Belediyesi ne devretti (altta), Laborde gravürü, 1838, Laodikeia su kemerleri ve geride Laodikeia antik kenti (sağda). Restoration Works at the Courtyard of Temple A (above), the Ministry of Culture and Tourism transferred the operation of the archaeological site to the Denizli Municipality (below), Laborde s engraving, 1838, Laodicea s aqueducts and the ancient city of Laodicea behind them (right). 22

25 Müzekart Sahipleri Artık Sigortalı 1 Ekim'den itibaren Müzekart ve Müzekart+ satın alan kişiler, kartlarının geçerlilik süresi boyunca kaza risklerine karşı ücretsiz Ferdi Kaza Sigortası'na sahip olacaklardır. Ferdi Kaza Sigorta poliçesi; 30 TL ve 50 TL tutarındaki kart sahipleri için kişi başı 10 bin TL Kaza Sonucu Vefat ve Sürekli Sakatlık, 15 TL tutarındaki Müzekart sahipleri için ise kişi başı 5 bin TL Kaza Sonucu Vefat ve Sürekli Sakatlık teminatı içermektedir. Geçici Müzekart alan kişilerin numaralı çağrı merkezini arayıp kayıt yaptırmaları halinde Ferdi Kaza sigortaları başlatılacaktır. Müzekart satın alan kişiler, sigorta kapsamlarını öğrenmek ve diğer olası soruları için numaralı çağrı merkezini arayabilirler. /Muzekart #Muzekart www. muzekart.com

26 DÜNYA MÜZELERİ World Museums Yazı-Text Aylin Şen guggenheım bılbao, dünyanın altı kentinde yer alan guggenheım müzeleri nden biri. ama en ünlüsü. zira içindeki sanat eserleri gibi, frank gehry nin tasarladığı sıradışı müze binası da bir sanat eseri. 24 The Guggenheim Museum Bilbao ART INSIDE-OUT The Guggenheim Museum Bilbao is one of several Guggenheim Foundation museums which are located in various cities around the world. However, the Bilbao Guggenheim is the best -known among them, since the museum building itself, conceived by Canadian-American Architect Frank Gehry is an extraordinary work of art as valuable as the objects inside the museum.

27 İÇİ DE DIŞI DA SANAT! Guggenheim Bilbao 25

28 yle anıtlar / yapılar / binalar vardır ki, gidip görmesek bile mutlaka resmini görmüş, adını duymuşuzdur. Guggenheim Vakfı nın Bilbao daki müzesi buna sıra dışı bir örnektir. Sıradışı, çünkü sanattan çok popüler ve ilginç olanla ilgilenen dünyamızda, öne çıkıp kendisini göstermeyi başarmıştır. Kimileri onu bir gemiye benzetir. Kimilerine göre ise bir balinayı hatırlatır. Hatta yaralı bir balinayı. Titanyumdan yapılma katman katman dış yüzeyi daha uzaktan heyecanlandırır insanı. Efsanelerdeki, masallardaki balinalar gibi içinde barındırdığı hazineleri görmeye davet eder. Eder ama, kimse o sanat eseri yapıya uzun uzadıya bakmadan içeri girmez. Giremez. Müze aslında Guggenheim müzeler zincirinin ilki değil. Ama benzersiz binası nedeniyle en ünlüsü. Sadece sanat çevrelerinin ya da mimarların değil, sıradan insanların da konuşur olduğu bir simge. Mimar Frank Gehry nin imzasını taşıyan bir heykel. Bilbao, İspanya nın kuzeyinde bulunan Bask Bölgesi nin en gelişmiş sanayi kenti. Bu yüzden kentte daha çok sanayi yapıları bulunuyor: Estetik açıdan çirkin denilebilecek, gri, hantal binalar... Guggenheim Bilbao Müzesi işte böyle bir yerde inşa edildi. Gehry nin mimari dehası sayesinde de hem kentle bütünleşti, hem de ona benzersiz bir güzellik kattı. Aslında bu amacı hayata geçirebilmek için, Gehry Bilbao nun gri yapısına uygun düşecek materyal olarak çelik ya da alüminyumu düşünmüştü. Ancak her ikisinin de sakıncaları vardı. Kararıyorlardı... Güneşi iyi yansıtamıyorlardı... Ayrıca kent yöneticileri de bu iki malzemeyi reddetmişti. Çözüm, titanyumla geldi. Üstelik kapitone titanyumla! Kapitone özelliği binaya neredeyse canlı bir organizma havası veriyordu. Binanın bütünündeki düzensiz yapı da tabiattaki düzensizliğin vurgusu gibiydi. İspanya, Bilbao nun yanıbaşındaki Barcelona nın efsane ismi Gaudi yi yaratmıştı. Onun deniz kabuklarını hatırlatan yapıları, neredeyse düz bir çizgisini bulamayacağınız binaları mimaride tam bir devrim yaratmıştı. There are monuments, structures, buildings which are familiar to us even if we did not see them in nature. We have seen their photos so many times in books, magazines and films. Guggenheim Foundation s Bilbao Museum is an outstanding example in this regard; exceptional because it succeeded in coming forward and being noticed in a world like ours which is showing more interest for what is popular rather than art. Some compare it to a ship, others to a whale, also an injured whale. Like the whale in holy books, it invites you to enter its inner side. But the building composed of several layers in titanium is so appealing that no one can go inside before spending ample time admiring the outside of the museum. The Bilbao Museum is actually not the first of the chain of Guggenheim museums. However, it is the most famous among them because of the unique building. It is an icon appealing not only to architects or the art scene, but also to ordinary people. Bearing the signature of the architect Frank Gehry, it is rather an extraordinary sculpture than an ordinary building. Bilbao is the Basque region s most developed industrial city in northern Spain. Therefore, the city has many industrial structures termed aesthetically ugly, gray, bulky buildings. The Guggenheim Museum Bilbao was built in a place like that. Thanks to the architectural genius of Gethry, it was harmoniously integrated into the city s skyline and brought a unique beauty to her. At the outset, Gethry thought of steel or aluminium as appropriate material for the building in order to blend into the city s gray appearance. However, there were disadvantages of both. They did not reflect the sun properly and got tarnished. Besides, the city administration did not approve of their use. The solution came from titanium. Moreover, titanium quilting! The quilting feature gave the building the appearance of a living organism. As to the irregular structure of the entire building, it emphasizes the disorder of nature itself. Next door to Bilbao in Barcelona, Spain created a legend of architecture 26

29 Guggenheim Bilbao Müzesi nin dışı titanyum kaplı. Jeff Koons un Puppy adlı eseri (sağda). The exterior of the Guggenheim Museum Bilbao is covered with titanium plates. Puppy by Jeff Koons (right). Peki ya Guggenheim Müzesi? Böyle bir etki mi yaratacaktı? Yoksa modern sanat adına yamru yumru bir şey mi bekliyordu Bilbaoluları? Müze binası inşaat halindeyken Bilbaoluları çok endişelendirmiş. Halk, yamuk ve kötü bulduğu inşaata bakıp çıkacak sonucu beklemiş. İnşaatın yarıda bırakılmasını savunanlar hatta bunun için imza toplayanlar bile olmuş. Ama inşaat tamamlanınca herkes rahat bir nefes almış. Şimdilerdeyse Bilbaolular için, burası bir gurur kaynağı. Artık müzeden içeri girme vakti geldi. Ama girmeden son bir not daha vermek lazım. Müzenin önündeki kocaman yavru köpeğe merhaba demeden geçemeyiz! Adı Puppy. Aslında pop-art sanatçısı Jeff Koons tarafından 1992 yılında Almanya daki bir sergi için yapılmış. Daha sonra Bilbao ya getirilmiş. Puppy Bilbao yu çok sevmiş olmalı ki, temelli kalmış. Yıllardır müzenin önünde nöbet tutuyor. Konuklarını, üzerindeki -her mevsim değişen- 70 bin taze çiçekle karşılıyor. Evet, sıra artık müzeyi gezmekte. Ne var ki, yine eserlerden önce yapıdan söz edeceğiz. Çünkü içerde çok farklı yükseklikteki tavanları ve salonları birbirinden ayıran ilginç duvarlarıyla yine sürprizler bekliyor. Sürprizler boşuna değil. Gehry, modern sanatın yönüne uygun bir müze inşa etmiş. Örneğin, Anselm Kiefer in Work in Progress isimli 15 metre boyundaki devasa eseri müzede kendisine rahatlıkla yer in the person of Gaudi. Gaudi s buildings reminiscent of sea shells and his structures where there is almost not a single straight line, created a complete revolution in architecture. And would the Guggenheim Museum cause such an effect? Or would the people of Bilbao be faced with something gnarled in the name of modern art? During the construction phase, the Bilbao inhabitants were quite worried. Some even collected signatures to advocate for the interruption of the construction. But once the construction was complete, everyone took a sigh of relief. Nowadays, the museum is a source of pride for all citizens of Bilbao. Now it s time to enter into the museum, but only after having said a big hello to Puppy, the huge puppy dog figure situated in front of the building, which pop-art artist Jeff Koons made in 1992 originally for an exhibition in Germany. Later it was brought to Bilbao where it is standing guard in front of the museum and welcoming guests with its 70 thousand fresh flowers changing every season. Yes, it s now time to visit the museum. However, we have to refer to the structure again before the works of art in the museum, because ceilings with different heights and interesting walls separating the exhibition halls inside lead towards new surprises. Gehry built a museum which responds to the needs of contemporary art. For instance, the 15 meters high installation by Anselm Kiefer called Work in Progress found a suitable space for itself in the museum. Due to the mobile structure of the 27

30 Müzelerin McDonalds ı mı? Madencilik devi Guggenheim hanedanı mensuplarından Solomon Guggenheim in 1937 de kendi adına kurduğu vakıf tarafından gerçekleştirilen New York Guggenheim Müzesi 1959 da açıldı. Burada, Solomon Guggenheim ın modern sanat eserlerinden oluşan bir koleksiyonu sergilenir. Frank Lloyd Wright ın tasarımı olan yapı, geleneksel müze mimarlığından çok farklı bir görünüme sahip. Bina, yukarı doğru açılarak yükselen beyaz renkli betondan, sade görünüşlü bir sarmal bant şeklinde uzanır. Bu Modern Sanat Müzesi ile birlikte Solomon Guggenheim, Amerikan modernizminin -soyut ekspresyonizmin veya New York Okulu nun- öncülüğünü yaptı. Müze, 1989 da yönetimine gelen Thomas Krens le küresel bir atılıma girişti. Krens in hayali, küresel bir müze zinciri oluşturmaktı. Önce New York ta iki yeni merkez tasarladı. Birini açmayı başardı. Ardından Las Vegas ın ünlü kumar ve konaklama kompleksinde iki müze açtı. Amerika daki bu zincire, Venedik teki Peggy Guggenheim, Bilbao ve Berlin Deutsche Bank merkezinde kurulan Deutsche Guggenheim müzelerini ekledi. Krens in hedefi küresel bir müze işletme sistemi örgütleyerek, Guggenheim i bunun markası yapmak. Modeli aslında otel, alışveriş merkezi gibi bir franchising sistemi. O nedenle Guggenheim müzeleri sanat eleştirmenleri tarafından McDonalds a benzetilir. Ancak ne o ne de Guggenheim ailesi bundan rahatsız değil. Onlar müzeleri ulaşılır kıldıklarını düşünüp bundan gurur duyduklarını her fırsatta dile getiriyor. New York taki Guggenheim Müzesi içi ve dışı. The interior and exterior of the Guggenheim Museum in New York. Is it the McDonald of museums? Guggenheim Bilbao nun orta avlusu. (solda) Müzede bulunan restoranlardan Bistro Guggenheim Bilbao (altta). Central courtyard of the Guggenheim Bilbao (left). Bistro Guggenheim Bilbao, one of the restaurants inside the museum (below). bulmuş. Dahası, müzenin yapısı nedeniyle girişte alt kısmını gördüğünüz eseri, sonra binada kat kat çıkarak tümüyle keşfetme imkanı sağlanmış. Ve müzeyi farklılaştıran bir başka örnek: Richard Serra nın Guggenheim Bilbao için yarattığı enstalasyon. The Matter Of Time adlı enstalasyon, ona ait bir galeride yer alıyor. Ziyaretçiler galeriyi gezerken heykellerin arasından ve hatta içinden geçiyor. Zaman ve mekan kavramına yepyeni bir bakış getiren eser, yine müzenin şaşırtıcı imkanıyla bir üst kattan kuşbakışı izlenebiliyor. Son bir örnek: Örümcek kadın lakabıyla anılan Fransız sanatçı Louise Bourgeois nın 9 metrelik heykeli. Müze binasının dışında sergilenen devasa örümcek heykelinin adı Maman, yani Anne. Sanatçı heykeli, 95 yaşındayken tamamlamış. Ve, yaptığı işi bir örümceğin eşsiz ürünlerine benzettiği terzi annesine adamış. Elbette, müzede yer alan eserlerin, binanın cüssesine uygun boyutlarda olması gerekmiyor! Guggenheim Bilbao için çağdaş sanatı temsil etmesi yetiyor. The Guggenheim Museum in New York was opened in 1959 by the Guggenheim Foundation established in 1937 by Solomon R. Guggenheim, from the mining giant Guggenheim dynasty. The building housing Solomon Guggenheim s private collection of modern art was designed by Frank Lloyd Wright, who revolutionized traditional museum architecture, in the shape of a white concrete plain band soaring up towards the top in the form of a helical stretches. Through this Museum of Modern Art, Solomon Guggenheim pioneered American modernism, referred to as abstract expressionism or the New York School. In 1989, the museum embarked upon a series of major projects under the management of Thomas Krens whose dream was to create a global chain of museums. He first conceived two new headquarters in New York, of which he was able to establish one. He continued the series with two museums in Las Vegas, the Peggy Guggenheim Museum in Venice, the Guggenheim Bilbao in Spain and the Deutsche Guggenheim Museum at the Deutsche Bank Centre in Berlin. Krens s objective to organize a global museum management system under the brand name of Guggenheim, similar to the international franchise system in the hotel or shopping centre business, is being mocked by art critics as the McDonald s of museums. But neither Krens nor the Guggenheim Family are bothered with such critics. They seize every opportunity to voice their pride of having made art accessible to the broader public. 28