CURRENT ISSUE ALL ISSUES

Transkript

1 .) CURRENT ISSUE ALL ISSUES Ads by Google Journal Journals Journal Paper Library The International Journal of Human Sciences / Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi (ISSN: ) is an online academic journal that adheres to the highest standards of peer review and engages established and emerging scholars from anywhere in the world. The International Journal of Human Sciences is an interdisciplinary journal that is open and welcoming to contributions all kind of scientific works in any disciplines, approaches and languages. The journal is categorized as issues published twice a year at January 1 and July Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi / International Journal of Human Sciences (ISSN: ) is an "Open access journal" that uses a funding model that does not charge readers or their institutions for access. From the BOAI definition of open access, users take the right of read, download, copy, distribute, print, search, or link to the full texts of these articles. M. Cuneyt Birkok, Editor Ads by Google Journal Journals Journal Paper Library IJHS is indexed by the following institutions: ICAAP: The International Consortium for the Advancement of Academic Publication Directory of Open Access Journals Western Michigan University Libraries Catalog Michigan State University Library Catalog ULAKBİM Süreli Yayınlar Konu Kataloğu MeLCat J-Gate Gateway

2 International Journal of Human Sciences ISSN: HOME ABOUT LOG IN REGISTER SEARCH CURRENT ARCHIVES ANNOUNCEMENTS PAGE Home > About the Journal > Editorial Team Editorial Team Editor M. Cüneyt Birkök, Sakarya University, Turkey Advisory Board Rahmi Karakuş, Sakarya University, Turkey Gulbu Tanriverdi, Çanakkale Onsekiz Mart University, Turkey William W Cobern, Western Michigan University, United States Joseph Kretovics, Western Michigan University, United States Section Editors (Publishing Board) Binnaz Baytekin, Sakarya University, Turkey Mustafa Altun, Sakarya University, Turkey María Sanchez-Agustí, Valladolid University, Spain Arda Arıkan, Akdeniz University, Turkey D. Ali Arslan, Mersin University, Turkey Gülsah Basol, Gaziosmanpaşa University, Turkey Senol Besoluk, Sakarya University, Turkey M. Cüneyt Birkök, Sakarya University, Turkey Bayram Cetin, Sakarya University, Turkey Sebahattin Cevikbas, Atatürk University, Turkey Levent Eraslan, Kırıkkale Üniversity, Turkey Ayhan Gençler, Trakya University, Turkey Ertugrul Gelen, Sakarya University, Turkey Yüksel Guclu, Sakarya University, Turkey Kursad Gulbeyaz, Dicle University, Turkey Ismail Gulec, Sakarya University, Turkey Neşe Güler, Sakarya University, Turkey Abdülkadir Kabadayı, Selçuk University, Turkey Sirin Karadeniz, Bahçeşehir University, Turkey Rahmi Karakuş, Sakarya University, Turkey Bünyamin Kocaoglu, Sakarya University, Turkey Mustafa Koç, Sakarya University, Turkey GulsunEby Gulsun EBY, Anadolu University, Turkey Pacha Malyadri, Osmania University, India Ngboawaji Daniel Nte, Novena University, Nigeria Kenan Olgun, Sakarya University, Turkey Ahmet Ozyazicioglu, Bursa High Specialized Hospital, Turkey Ietje Pauw, University Katholieke Pabo Zwolle, Netherlands Jason L. Powell, University of Liverpool, United Kingdom Oya Ramazan, Marmara University, Turkey Ahmet Zeki Saka, Karadeniz Technical University, Turkey Ahmet Sakin, Sakarya University, Turkey Martin Skutil, University of Hradec Králové, Czech Republic Gulbu Tanriverdi, Çanakkale Onsekiz Mart University, Turkey Charalambos Tsekeris, Panteion University of Social and Political Sciences, Greece Engin Yılmaz, Sakarya University, Turkey

3 International Journal of Human Sciences ISSN: HOME ABOUT LOG IN REGISTER SEARCH CURRENT ARCHIVES ANNOUNCEMENTS PAGE Home > Archives > Vol 7, No 1 (2010) Vol 7, No 1 (2010) January 1 - June 30, 2010 Table of Contents Behavioral Sciences Customer relationship management maturity model PDF (CRM3): A model for stepwise implementation Babak Sohrabi, Mohammad Haghighi, Amir Khanlari 1-20 Motivational orientation of persons managing community PDF water supply and sanitation programmes: An empirical study. Hayford Benjamin Kwashie Computer Education and Instructional Technologies Investigating teachers Web 2.0 tools awareness, frequency and purposes of usage in terms of different variables Mehmet Barış Horzum Investigation of students intrinsic motivation in project PDF based learning Mehmet Akif Ocak, Çelebi Uluyol Pre-service teachers computer competencies, perception of technology use and attitudes toward teaching career Ertugrul Usta, Özgen Korkmaz Economics The economic issue of tourism: Algerian and socioeconomic conditions of sustainable development in PDF Algeria Said Boumendjel In EU 15 countries, elasticity of income at female labors and Turkey: Critics econometric analysis Murat Çiftçi Pull factors (as GDP components) hierarchy of internal migration in turkey from 1995 to 2000: A statistical analyses with Atkinson regional inequality index Murat Çiftçi Education The level of correlation of concepts that primary students seen topics in science and technology class with daily life Adem Taşdemir, Murat Demirbaş Strategies for coping with stress as predictors of mental PDF health Kamile Bahar Aydın Acquisition of Turkish of Russian-Turkish bilingual PDF children in early childhood Zeliha Yazıcı, Begümhan Yüksel, Münevver Can Yaşar Evaluating instructional computer laboratuaries in terms of physical ergonomic criteria: Suleyman Demirel University case Suzan Lema Tamer, Mustafa Koç

4 Nazan Tuna Oran, Siret Hürsoy, Fisun Şenuzun, Ummahan Yücel Determination of behavioral reactions of a child of 3-6 ages group to be hospitalized due to an acute illness Zümrüt Başbakkal, Sibel Sönmez, Nesrin Şen Celasin, Figen Esenay To determine the life quality of women in climacterium period Gül Ertem Internet and child pornography Seda Çağlar, Sevim Savaşer The investigation of antibiotic use situations health school student s Sevim Çelik, Mine Alacadağ, Yeliz Erduran, Filiz Erduran, Nilüfer Berberkayar Physical Education and Sport Sciences Acute effect of hematological parameters on aerobic and anaerobic exercise Serkan İbiş, Serkan Hazar, Kadir Gökdemir The relationship of leg volume and leg mass with anaerobic performance and knee strength in wrestlers Erdal Zorba, Ali Özkan, Murat Akyüz, Halit Harmancı, Murat Taş, Ömer Şenel Assessment of Ankara Police College students body composition Gürhan Kayıhan, Gülfem Ersöz the comparation of skaletion osteoblastik activity spread between wrestling and sedanters between aged Taner Ziylan, Mehmet Özdemir, Güngör Taştekin, Adem Civan Comparison of the pre and post game state and trait anxiety levels of individual and team athletes* Adem Civan, Ramazan Arı, Alpaslan Görücü, Mehmet Özdemir Wingate anaerobic power test Ali Özkan, Yusuf Köklü, Gülfem Ersöz Investigation of relation between motivation of success and team unity of sportsmen Fikret Soyer, Yusuf Can, Hacer Güven, Gülten Hergüner, Mehmet Bayansalduz, Burcu Tetik The examination of the relationship between familycoach-club support and success motivation in elite taekwondo athletes Yusuf Can, Hacer Güven, Fikret Soyer, Mehmet Demirel, Mehmet Bayansalduz, Kiraz Şahin Agressivity levels of the high school students and relation with their participation to sport activities (Sample of Istanbul) Fatih Dervent, Erkal Arslanoğlu, Ömer Şenel Evaluation of the Mediterranean Diet Quality Index PDF (KIDMED) in adolescents in Turkey Emre Erol, Gülgün Ersoy, Atilla Pulur, Günay Özdemir, Yener Bektaş Evaluation of the effects of eight-week step-aerobic exercise program on some fitness parameters at middle aged sedentary women Sedef Kurt, Serkan Hazar, Serkan İbiş, Berkan Albay, Yılmaz Kurt Amateur and professional football player to investigate the level of nutritional knowledge Kemal Göral, Özcan Saygın, Kürşat Karacabey Legal principles of sports sponsorhip and a study on present situation in Turkey Fikret Soyer, Yusuf Can Examining police practices, as part of the regulations, oriented towards preventing violence in Turkish football Halil Gültekin, Fikret Soyer Sport and nationalism interaction: sports place and importance creating national identity Mustafa Yaşar Şahin, Fatih Yenel, Tekin Çolakoğlu Awareness of olympic issues and evaluations of the olympic concepts among the school of physical education and sport students

5 Cilt:7 Sayı:1 Yıl:2010 Aerobik ve anaerobik egzersizlerin hematolojik parametrelere akut etkisi* Serkan İbiş 1 Serkan Hazar 1 Kadir Gökdemir 2 Özet. Aerobik ve anaerobik egzersizlere hematolojik parametrelerin verdiği akut tepkinin araştırılması amaçlanan bu çalışmaya yaş ortalamaları 21,6 yıl olan 18 sedanter erkek gönüllü olarak katılmıştır. Çalışmaya katılan deneklerin Max VO 2 değerleri Astrand Bisiklet Ergometre testi ile belirlendi. Max V0 2 nin % 50 siyle, 45 dakika süreyle aerobik egzersiz, Max VO 2 nin % 120 siyle, tükeninceye kadar anaerobik egzersiz yaptırıldı. Çalışmada egzersiz öncesi, egzersizin hemen sonra ve egzersizden 24 saat sonra venöz kan örnekleri alınarak, hematokrit değerlerine bakıldı. Çalışmanın istatistiksel analizleri; One-Way Anova kullanılarak yapıldı. Aerobik egzersiz sonrası hematolojik değerlerin hiç birinde anlamlı değişiklikler tespit edilmemiştir. Ancak, anaerobik egzersizden hemen sonra Hb, Hct, Wbc değerlerinde anlamlı artışlar, 24 saat sonra ise anlamlı düşüşler tespit edilmiştir. Her iki egzersizin aynı zamanları karşılaştırıldığında ise anaerobik egzersizdeki artış ve azalmalar aerobik egzersize nazaran anlamlı olduğu tespit edilmiştir. Sonuç olarak, yoğun ve yıpratıcı egzersizler, hafif şiddetli egzersizlere göre hematolojik değerleri daha çok etkilediği bununda egzersiz sürecinde ve sonrasında kanın hematokrit seviyesinin değişmesinden ve lökositlerin marjinasyon havuzundan demarjinasyonla dolaşıma girmesinden kaynaklandığı düşünülmektedir. Anahtar Kelimeler: Aerobik, anaerobik egzersiz, hematolojik parametre, akut etki *Bu çalışma 10. Uluslar arası Spor Bilimleri (2008 Bolu) kongresinde bildiri olarak sunulmuştur. 1 Serkan İBİŞ, Niğde Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu, (Yrd.Doç.Dr.) serkanibis@nigde.edu.tr 2 Serkan HAZAR, Niğde Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu, (Yrd.Doç.Dr.) shazar@nigde.edu.tr 3 Kadir GÖKDEMİR, Gazi Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu, (Prof.Dr.) kgokdemir@gazi.edu.tr

6 71 Acute effect of hematological parameters on aerobic and anaerobic exercise Serkan İbiş 1 Serkan Hazar 1 Kadir Gökdemir 2 Abstract. Main of aim of this study in which 18 volunteers with average of 21,6 years are involved is to search acute effect of hematological parameters on aerobic and anaerobic exercise. Max VO 2 values of volunteers are obtained using Astrand bicycle ergonometric test. Aerobic exercise was taken with %50 of max VO 2 for 45 minutes and anaerobic exercise was taken with %120 of max VO 2 till exhausted. Blood samples were taken before exercise, just after exercise and 24 hours after exercise and we looked at hematocrit values. Statistical analysis was done using one-way ANOVA test. There are no significant values observed in hemotological results for aerobic exercise. But, there were some significant values observed in Hb, Hct, Wbc just after anaerobic exercise whereas some significant decreases were observed for 24 hours after exercise. Comparison of both exercises time showed that there is significant increase in anaerobic exercise and decreases in aerobic exercise. As a result, maximal and hard exercise affects hematological values more then moderate exercise. The reason of this observation is because there has been a change in hematocrit levels and movement of leucocyte from margination pool to demargination pool in blood circulation duration of exercise and after exercise. Key words: Acute effect, hematological parameters, aerobic, anaerobic exercise. *This study were presented in 10 th. International Sport Sciences Congress (2008 Bolu). 1 Serkan İBİŞ, Niğde University, School of Phy. Edu.and Sport Sciences, (Asisst.Prof.) serkanibis@nigde.edu.tr 2 Serkan HAZAR, Niğde University, School of Phy. Edu.and Sport Sciences, (Asisst.Prof.) shazar@nigde.edu.tr 3 Kadir GÖKDEMİR, Gazi University, School of Phy. Edu.and Sport Sciences, (Prof.) kgokdemir@gazi.edu.tr

7 72 Giriş Yeterli sıvı hacminin korunması, kardiyovasküler sistemin normal aktivitesi için vazgeçilmez bir şarttır. Vücuttaki bu denge hormonal ve sinirsel mesajların işe karıştığı çok sayıda organ arasındaki etkileşimlerle sağlanır. Fiziksel stres gibi potansiyel olarak bu denge halini kronik ya da akut olarak değiştirebilen etkenler çeşitli hemostatik mekanizmaları harekete geçirirler (Murray vd., 1991, s. 144) Egzersiz sırasında bir kısım sıvı damarları terk ederek dokular arasına geçmekte ve kanda eritrosit, hemoglobin ve plazma proteinlerinin yoğunluğu artmaktadır (Karacabey vd., 2004, s.7, Özdengül, 1998, s. 46). Egzersizde kan akımının artması ve süratlenmesi sonucu damar duvarına yapışmış olan. Lökositlerin kan akımına katılmasıyla kanda lökosit miktarı artmaktadır. Ayrıca bu artışta hormonal değişiklikler de rol oynar (Khansari vd., 1990, s. 170, Waern vd., 1993, s. 596, Akgün, 1994, s. 255). Egzersize eşlik eden stres ne kadar fazla ise lökosit artışı da o kadar fazla olur. Özellikle şiddetli egzersizlerde bu artış daha da belirgindir. Bu artışın başlıca nedeni, egzersizde kan basıncının (özellikle sistolik kan basıncının) ve böylece kılcal damarların arteryel tarafından dokular arasına sıvı filtrasyonunun artmasıdır. Bir diğer neden de artan metabolizma sonucu dokular arası sıvıda metabolizma ürünlerinin artması sonucunda ozmotik basıncının artması ve böylece suyun dokular arasına çekilmesidir (Karacabey vd., 2004, s.8, Özdengül, 1998, s. 45). Yoğun egzersiz programı uygulayan sporcularda karakteristik olarak hemoglobin ve hematokrit değerlerinde düşüş olmakta ve bu durum sporcu anemisi olarak da değerlendirilmektedir. (Londeann, 1978, s. 2) Egzersizin tipine, şiddetine ve süresine bağlı olarak hematolojik parametrelerde değişiklikler olmaktadır. Muhtemelen bu değişiklikler, deneylerde kullanılan metodlar, deneylerin zamanı, uygulanan egzersizin tipi, deneklerin yaşları, cinsiyetleri, antrenman durumları, gibi faktörlerden ileri gelmektedir (Shephard vd., 1994, s. 245). Ancak literatür de egzersizin kana nasıl bir etkide bulunduğuna dair tam bir fikir birliği yoktur. Bazı araştırmacılar, egzersizin kan volümünü artırdığını (Günay vd., 2006, s. 219). Bazıları da değiştirmediğini ifade etmektedirler (Akgün, 1982, s.89).

8 HCT (%) A.O ±S.H 73 Yöntem Aerobik ve anaerobik egzersizin hematolojik parametrelere etkisinin araştırılması amacıyla yapılan çalışmaya yaş ortalamaları 21,6±1,6 yıl, boy ortalamaları 174,78±6,03 cm., ağırlık ortalamaları 69,39±7,15 kg. olan 18 sedanter erkek üniversite öğrencisi gönüllü olarak katılmıştır. Deneklere, hazırlanan aerobik egzersiz protokolü uygulandıktan 1 hafta sonra anaerobik egzersiz protokolü uygulanmıştır. Egzersizden önce ve her iki egzersiz protokolünden sonra, deneklerin hemogram değerlerine bakıldı. Çalışmaya katılan deneklerin Maks VO 2 değerleri Astrand Bisiklet Ergometre testi ile belirlendi (26). Ergometrik bisiklet egzersizi esnasında nabız takipleri telemetre ile yapıldı. Her denek için ayrı egzersiz protokolü hazırlanmıştır. Aerobik egzersiz için deneklere Max V0 2 nin % 50 sinde, 45 dakika süreyle bisiklet egzersizi yaptırıldı. Anaerobik egzersiz için Max VO 2 nin % 120 siyle tükeninceye kadar bisiklet egzersizi yaptırıldı. Egzersizlerin her ikisi de Monark marka Ergomedic E5 model bisiklet ergometresinde yapıldı. Çalışmada egzersiz önce (E.Ö), egzersizin hemen sonra (E.S.) ve egzersizden 24 saat sonra (E.S.24) venöz kan örnekleri alındı. Alınan kan örneklerinde hemogram değerlerini belirlemek için Roche Sismex 2000 XLİ kit ve cihazından, faydalanıldı. Elde edilen verilerden, ölçüm zamanları arasındaki farka ilişkin değerlendirmeler SPSS programında One Way ANOVA yöntemi ile yapılmıştır. Farkın kaynaklandığı ölçüm zamanını tespit etmek amacıyla Tukey HSD yöntemi kullanılmıştır. Bulgular Grafik 1. Deneklerin HCT Değerlerinin Karşılaştırılması 50,00 45,00 EGZERSIZ TÜRÜ Anaerobik Aerobik 40,00 a a,b,c b c 35,00 30,00 EÖ ES ÖLÇÜM ZAMANI ES24

9 HGB (g/dl) A.O ± SH RBC (10^6/uL) A.O ± S.H 74 a,b,c: ölçüm zamanları arasında anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir (p<0,01). Grafik 2. Deneklerin RBC Değerlerinin Karşılaştırılması 6,00 5,00 EGZERSIZ TÜRÜ Anaerobik Aerobik 4,00 3,00 2,00 EÖ ES ES24 ÖLÇÜM ZAMANI Grupların kendi aralarında ve gruplar arasında anlamlı fark olmadığı tespit edilmiştir (p>0.05). Grafik 3. Deneklerin HGB Değerlerinin Karşılaştırılması 17,00 16,00 15,00 b EGZERSIZ TÜRÜ Anaerobik Aerobik 14,00 a a,b,d c,d c 13,00 12,00 11,00 10,00 EÖ ES ES24 ÖLÇÜM ZAMANI a,b,c,d: ölçüm zamanları arasında anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir (p<0,01).

10 MCHC (g/dl) A.O ± S.H MCV (fl) A.O ± S.H MCH (pg) A.O ± S.H 75 Grafik 4: Deneklerin MCH Değerlerinin Karşılaştırılması 35,00 30,00 EGZERSIZ TÜRÜ Anaerobik Aerobik 25,00 20,00 15,00 10,00 EÖ ES ÖLÇÜM ZAMANI ES24 Grupların kendi aralarında ve gruplar arasında anlamlı fark olmadığı tespit edilmiştir (p>0.05). Grafik 5: Deneklerin MCV Değerlerinin Karşılaştırılması 90,00 80,00 EGZERSIZ TÜRÜ Anaerobik Aerobik 70,00 60,00 50,00 40,00 EÖ ES ÖLÇÜM ZAMANI ES24 Grupların kendi aralarında ve gruplar arasında anlamlı fark olmadığı tespit edilmiştir (p>0.05). Grafik 6: Deneklerin MCHC Değerlerinin Karşılaştırılması. 35,00 EGZERSIZ TÜRÜ Anaerobik Aerobik 30,00 25,00 20,00 EÖ ES ÖLÇÜM ZAMANI ES24 Grupların kendi aralarında ve gruplar arasında anlamlı fark olmadığı tespit edilmiştir (p>0.05).

11 PLT (10^3uL) A.O ± S.H WBC (10^3uL) A.O ± S.H 76 Grafik 7. Deneklerin WBC Değerlerinin Karşılaştırılması 10,00 8,00 EGZERSIZ TÜRÜ Anaerobik Aerobik 6,00 a,b,c 4,00 a b c 2,00 0,00 EÖ ES ÖLÇÜM ZAMANI ES24 a,b,c: ölçüm zamanları arasında anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir (p<0,01). Grafik 8. Deneklerin PLT Değerlerinin Karşılaştırılması 400,00 300,00 EGZERSIZ TÜRÜ Anaerobik Aerobik 200,00 100,00 0,00 EÖ ES ÖLÇÜM ZAMANI ES24 Grupların kendi aralarında ve gruplar arasında anlamlı fark olmadığı tespit edilmiştir (p>0.05).

12 77 Tartışma ve Sonuç Yapılan çalışmada hematokrit değerlerine bakıldığında, aerobik egzersizde herhangi bir anlamlı değişiklik tespit edilmezken anaerobik egzersizden hemen sonra oldukça anlamlı bir artış, egzersizden 24 saat sonra ise anlamlı bir düşüş olduğu tespit edilmiştir (p<0,01). Egzersiz türlerinin karşılaştırılmasında ise, egzersizden hemen sonra anaerobik egzersiz değerlerinin aerobik egzersize göre daha yüksek olduğu tespit edilmiştir (p<0,01). Egzersizden 24 sonraki değerleri karşılaştırıldığına ise anaerobik egzersiz de hematokrit değerleri oldukça düşük çıkmıştır (p<0,01). Eritrosit değerlerine bakıldığında, egzersiz öncesi ile grupların ölçüm zamanlarında ve her iki egzersizin hemen sonra, 24 saat sonraki değerleri ve kendi arlarındaki karşılaştırmalarında farklılık olmasına rağmen bu farkın anlamlı olmadığı tespit edilmiştir (p>0,05). Yapılan çalışmada hemoglobin değerlerinde, egzersiz öncesi ile egzersizden hemen sonra aerobik ve anaerobik değerler karşılaştırıldığında, aerobik egzersizde herhangi bir anlamlı değişiklik tespit edilmezken anaerobik egzersizden hemen sonra anlamlı bir artış, anaerobik egzersizden 24 saat sonra ise anlamlı bir düşüş olduğu tespit edilmiştir (p<0,01). Farklı tip egzersizler karşılaştırıldığında ise, egzersizden hemen sonra anaerobik egzersiz değerleri aerobik egzersize göre daha yüksek olduğu tespit edilmiştir (p<0,01). Egzersizden 24 sonraki değerleri karşılaştırıldığında ise anaerobik egzersizde hemoglobin değeri daha düşük çıkmıştır (p<0,01). Çalışmada eritrosit indekslerini oluşturan; MCV (Ortalama Alyuvar Hacmi), MCH (Ortalama Hemoglobin Hacmi), MCHC (Ortalama Alyuvar Hemoglobin Konsantrasyonu) incelendiğinde, her üç parametrede de anlamlı değişiklikler olmadığı tespit edilmiştir (p>0,05). Literatürde hematokritteki artışların sebebi egzersize bağlı hemokonsantrasyonla ve splanik dolaşımdan sirküler dolaşıma hematokriti yüksek kan verilmesi ile izah edilmektedir (Ganong, 1996, Yılmaz, 1999, s. 247, Guyton, 1996 s. 485). Egzersizden 24 sonra meydana gelen azalma, dinlenmeyle birlikte sıvı ve elektrolit kaybının yerine konulmasıyla oluşan hemodilüsyonla ve sıvı-elektrolit dengesinin oluşmasıyla izah edilebilir.( Aurell vd., 1971, s. 41, Kozlowski vd., 1973, s.31) Yapılan çalışmaların bir çoğunda, akut maksimal egzersizlerin hemen sonrasında eritrositte belirgin artışlar olduğu, 4 ila 6 saat sonra ise normal değerlerinin

13 78 altına düştüğü belirtilmiştir (Beydağı vd., 1994, s. 187, Özcan vd., 1992, s. 113, Özyener vd., 1994, s. 27). Nitekim Özdengil sedanter erkeklerde 60 dakikalık akut egzersizden sonra, Ünal 30 dakikalık aerobik ve anaerobik egzersizden sonra, benzer sonuçlar bulmuşlardır (Ünal, 1998, s. 51, Özdengül, 1998, s. 45, Zergeroğlu vd., 1999, s. 65). Bununla beraber akut bir egzersizden sonra eritrosit değerlerinde değişikliklerin olmadığını bildiren çalışmalarda mevcuttur (Bodary vd., 1999, s. 543, Neumatr vd., 2002, s.158). Yapılan çalışmada eritrosit değerlerinde özellikle anaerobik egzersizden hemen sonra ve 24 saat sonra değişimler tespit edilmiştir. Fakat bu değişimler anlamlı değildir. Akut egzersizlerin eritrosit düzeylerini arttırdığını bu artışların egzersizin yol açtığı plazma kayıplarına bağlı olduğu bildirilmiştir (Londeann, 1978, s. 1191). Egzersiz sonrası sıvı ve elektrolit alımıyla dinlenmeye bağlı damar hacmi hemeostazisinin yeniden sağlanmasıyla eritrosit seviyesinde düşüşlerin olabileceği de vurgulanmıştır (Morgan, 2004, s. 182). Diğer taraftan yapılan çalışmalarda egzersizin hemoglobin değerlerinde bazı değişikliklere sebep olduğunu bildiren çalışmalarda mevcuttur (Günay vd., 2006, s. 225, Nieman vd., 1999, s. 73, Büyükyazı vd., 2000, s. 182, Freund vd., 1991, s. 900, Ersöz vd., 1995, s. 3, Wade vd., 1987, s. 1786). Ünal, aerobik ve anaerobik egzersizlerin akut etkisine baktığı çalışmasında hemoglobin değerlerinde egzersizden hemen sonra anlamlı artışlar egzersizden 45 dakika sonra ise anlamlı düşüşler tespit etmiştir (Günay vd., 2006, s. 226). Nieman ve arkadaşları egzersiz sonrası sedanterlerin hemoglobin değerlerinde artış tespit etmişleridir (Nieman vd., 1999, s. 73). Büyükyazı ve Turgay erkek sporcular üzerine yaptıkları interval antrenmanlar sonucu hemoglobin değerlerindeki artışı anlamlı bulmuşlardır (Büyükyazı vd., 2000, s. 182). Ferund ve arkadaşları MaxVO 2 nin %60-80 ile yaptırdığı egzersiz sonrası hemoglobin düzeylerinde artışlar tespit etmiştir. (Freund vd., 1991, s. 900). Bununla beraber yapılan çalışmalarda genellikle egzersizden hemen sonra hematokrit düzeyinde anlamlı artış, yaklaşık olarak saat sonra ise bazal seviyeye döndüğü bildirilmektedir. (Ünal, 1998, s. 51, Ersöz vd., 1995, s. 3, Wade vd., 1987, s. 1786). Çalışmada ortalama eritrosit hacmi, ortalama hemoglobin hacmi ve ortalama eritrosit hemoglobin konsantrasyonu normal değişim sınırları içerisinde yer almaktadır (Londeann vd., 1978, s.1191). Benzer olarak Pouramir ve ark, 35 erkek jimnastikçiyi 10 haftalık bir egzersiz programına tabi tutmuşlar, program öncesi ve sonrası alınan kan örneklerine göre, sporcuların ortalama eritrosit hacminde önemli bir değişiklik olmadığını tespit etmişlerdir. Egzersizin akut etkisinin araştırıldığı bir çok çalışmada ortalama eritrosit hacmi, ortalama hemoglobin hacmi ve ortalama eritrosit hemoglobin konsantrasyonundaki değişimlerin

14 79 önemsiz olduğu bildirilmektedir (Pouramir vd., 2004, s. 140, Rietjens vd., 2002, s. 391, Younesian vd., 2004, s.2). Yapılan çalışmada eritrosit ve hemoglobinle ilgili parametrelere bakıldığında anaerobik nitelikli egzersizde, egzersiz sonrası bir artış olduğu egzersizden 24 saat sonra ise bazal seviyeye yaklaştığı fark edilmektedir. Bunun yanında aerobik egzersizde bu değişimler önemsizdir. Egzersiz tiplerindeki ilgili parametreler hematokrit düzeyindeki değişimle paralellik göstermektedir. Anaerobik egzersizdeki artışların kan volümündeki azalmaya bağlı hemokonsantrasyondan kaynaklandığı düşünülmektedir. Nitekim yoğun egzersizlerin plazma volümünde bir azalmaya sebebiyet vererek hematokrit düzeyini arttırdığı buna bağlı olarak kan parametrelerinin yoğunluğunda değişiklikler meydana getirdiği, buna karşın hafif egzersizlerde meydana gelen plazma volumündeki azalmanın önemsiz olduğu dolayısıyla kan parametrelerini etkilemediği bildirilmektedir (Novosadová, 1997, s. 223). Lökosit değerlerine bakıldığında aerobik egzersizde herhangi bir değişiklik tespit edilmezken, anaerobik egzersizden hemen sonra anlamlı bir artış, 24 saat sonra ise anlamlı bir azalma olduğu tespit edilmiştir (p<0,01). 24 saat sonraki değer bazal seviyeden daha düşük olmasına rağmen aradaki fark anlamlı değildir. Egzersiz türleri arasındaki karşılaştırmaya bakıldığında, egzersizden hemen sonra anaerobik egzersiz değerlerin aerobik egzersize göre daha yüksek olduğu tespit edilmiştir (p<0,05). Yapılan birçok çalışmada özellikle yoğun egzersizin lökosit konsantrasyonunu arttırdığı, (Deuster vd., 1989, s. 141, Kappel vd., 1998, s. 93.) bu artışta egzersizin yoğunluğunun yanında kişinin kondisyon durumunun da belirleyici olduğu bildirilmektedir (Hoffman vd., 1994, s.382). Lökositlerdeki artış dolaşımın hızlanmasına bağlı olarak marginasyon havuzundaki lökositlerin dolaşım sistemine katılmasıyla daha belirgin olduğu ileri sürülürken (Khansari vd., 1990, s.170) hematokrit yoğunluğunun da lökosit seviyesini etkilediği düşünülmektedir. Trombosit değerlerine bakıldığında, egzersiz türleri arasında ve ölçüm zamanları arasında anlamlı değişiklikler olmadığı tespit edilmiştir. Egzersizin trombositler üzerine akut etkisinin araştırıldığı bazı çalışmalarda egzersizin trombosit sayısını arttırdığı bildirilirken ( Özdengül, 1998, s.46, Younesian, 2004, s.2) bazı çalışmalarda etkisinin olmadığı bildirilmektedir. (Ünal, 1998, s.52, Patlar vd., 2007, s.33). Trombositlerdeki artış egzersize bağlı hemakonsantrasyonla açıklanabileceği gibi, vücudu zorlama altına sokan ve stres oluşturan etmenlerin sinir sistemi aktivasyonuna neden olması ve kan pulcuğu sayısını arttırması şeklinde de izah edilebilir (Günay, 2006, s. 227).

15 80 Sonuç olarak; Aerobik egzersiz sonrası hematolojik değerlerin hiç birinde anlamlı değişiklikler tespit edilmemiştir. Ancak anaerobik egzersizden hemen sonra Hb, Hct, Wbc değerlerinde anlamlı artışlar, anaerobik egzersizden 24 saat sonra ise anlamlı düşüşler tespit edilmiştir. Her iki egzersizin aynı zamanları karşılaştırıldığında ise anaerobik egzersizdeki artış ve azalmaların aerobik egzersize nazaran anlamlı olduğu tespit edilmiştir. Bu sonuçlara bakıldığında, yoğun ve yıpratıcı egzersizler, normal, ılımlı egzersizlere göre hematolojik değerleri daha çok etkilediği bununda egzersiz sürecinde ve sonrasında kan plazma volümündeki azalmaya bağlı hematokrit seviyesinin değişiminden kaynaklandığı düşünülebilir. Literatürde hematokritteki bu artışların sebebinin egzersize bağlı hemokonsantrasyonla, daha önemlisi splanik dolaşımdan sirküler dolaşıma hematokritti yüksek kan verilmesi ile izah edildiği (Ganong, 1996, Yılmaz, 1999, s. 247, Guyton, 1996), özellikle lökositlerdeki artışın dolaşımın hızlanmasına bağlı olarak marginasyon havuzundaki lökositlerin dolaşım sistemine katılmasıyla daha belirgin olduğu bildirilmektedir (Khansari vd., 1990, s. 170). Kaynaklar Akgün N. (1994). Egzersiz ve Spor Fizyolojisi. 1.Cilt. 5. Baskı:69-255, Ege Üniversitesi Basımevi: İzmir.; S. 89. Aurell M, Vikgren P. (1971). Plasma renin activity in supine muscolar exercise. J App Physiol,; 31: Beydağı H, Çoksevim B, Temoçin S. (1994). Aerobik kapasitenin %50 si ile yapılan akut egzersizlerin bazı kan parametrelerine etkisi. Gaziantep Üniversitesi Tıp Fak Derg. 5, Bodary, B, Pate, R, Wu Q, Millan, G. (1999). Effect of acute on plasma erythropoietin levels in trained runners. Med. Sci. Sport Exerc. Aprıl. 31 (4) Büyükyazı G, Turgay F. (2000). Sürekli ve yaygın interval koşu egzersizlerinin bazı hematolojik parametreler üzerine akut ve kronik etkileri. H.Ü. Spor Bil. Ve Tek. Yüksekokulu VI. Spor Araştırmaları Kongresi. Kasım, Ankara. S 182, 3-5. Ersöz G, Köksoy A, Zergeroğlu A., Yavuzer S. (1995). Akut-kronik fiziksel egzersiz ve immunglobulinler. Spor Bilimleri Dergisi, 6, 3, 3-12.

16 81 Freund B, Shizuru E, Hashiro G, Claybaugh J. (1991). Hormonal electrolyte and renal responses to exercise are ınstensity dependent, J.Appl. Physiol,70,2, Ganong, W. (1996). Tıbbi Fizyoloji, Cilt 1, 17. Baskı, (Çev: Türk Fizyolojik Bilimler Derneği), Ankara. Barış Kitabevi. Guyton, M., Hall, J. (1996). Textbook Of Medical Physiology, Tıbbi Fizyoloji, (Çev: Çavuşoğlu H). İstanbul. Yüce Yayınları. Günay M, Tamer, K., Cicioğlu, İ. (2006). Spor Fizyolojisi ve Performans Ölçümü, Gazi Kitabevi, Baran Ofset, Ankara. 219,225,227. Karacabey K, Peker I, Paşaoğlu A. (2004). Voleybolcularda farklı egzersiz uygulamalarının acth kortizol insilün ve glikoz metabolizması üzerine etkileri. Spor ve Tıp Dergisi. Logos Yayınevi, 12(1), Khansari Dn, Murgo Aj, Faith Re. (1990). Effects of stress on the immune system. Immunol today 11: Kozlowski S, Brzezinska Z, Nazar K, Kowalski W. Franczyk M. (1973). Plasma catecholamines during sustained isometric exercise. Clin. Sci. Mol. Med. 15, Londeann R. (1978). Low hematocrits during basic training athletes anemia. Nenld J. Med., 299: Morgan R., Patterson M, Nimmo A. (2004). Acute effects of dehydration on sweat composition in men during prolonged exercise in the heat. The American College of Sports Medicine, 182, 37. Murray R, Eddy D, Paul G, Seifert J, Halaby G. (1991). Physiological responses to glycerol ıngestion during exercise. American Physiological Social., 1, Neumatr G, Pfister R, Mitterbauer G, Gaenzer H, Joannidis M, Eibl G, Hoertnagl H. (2002). Short-term effect of prolonged strenuous endurance exercise on the level of haematocrit in amateur cyclist, Int. Journal Sport Medicine April, 23 (3) Nieman, D, Pedersen K. (1999). Exercise and ımmune function recent development. Sports Med 27, Özcan O, Çoksevim B, Koca F, Saraymen R. (1992). Yükseklikte yapılan antrenmanın bazı kan parametrelerine etkisi. Spor Hek. Der. 27, Özdengül F. (1998). Akut Submaksimal Egzersizin İmmun Sisteme Etkileri. S.Ü. Sağlık Bilimleri Enstitüsü Fizyoloji. ABD. Doktora Tezi.

17 82 Özyener F., Gür H., Özlük K. (1994). Sedanter erkeklerde yorgunluğa kadar yapılan kısa süreli maksimal bir egzersizi takiben kan hücrelerinde gözlenen değişiklikler, Spor Bilimleri Dergisi, 6, Shephard R, Shek P. (1994). Potential impact of physical activity and sport on the immune system - a brief revieıo. Br. J Sports Med 28: Ünal M. (1998). Aerobik ve Anaerobik Akut/Kronik Egzersizlerin İmmün Parametreler Üzerine Etkileri. Fizyoloji Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Wade E., Ramee R., Hunt M., While J.(1987). Hormonal and renal responses to converting enzyme ınhibition during maximal exercise. J Appl Physiol, 63, Waern M, Fossum C. (1993). Effects of acute physical stress on ımmune competence in pigs. Am J. Vet Res 54: Yılmaz B. (1999). Hormonlar ve Üreme Fizyolojisi,, 1.Basım, , Feryal Matbaa, Ankara. Zergeroğlu A., Ersöz, G, Yavuzer, S. (1999). Sedanter erkeklerde supramaksimal ve basamaklı egzersizlerde eritrosit antioksidan enzim aktivitesi. Spor Hek. Der. 34,