Yayıncı kuruluş, Yönetmelik te belirtilen yayını yapabilmek için Radyo ve Televizyon Üst Kurulundan izin almakla yükümlüdür. İzin alabilmek için;

Transkript

1 TÜRK VATANDAŞLARININ GÜNLÜK YAŞAMLARINDA GELENEKSEL OLARAK KULLANDIKLARI FARKLI DİL VE LEHÇELERDE YAPILACAK RADYO VE TELEVİZYON YAYINLARI HAKKINDA YÖNETMELİK İNCELEMESİ Türk Vatandaşlarının Günlük Yaşamlarında Geleneksel Olarak Kullandıkları Farklı Dil Ve Lehçelerde Yapılacak Radyo Ve Televizyon Yayınları Hakkında Yönetmelik ( Yönetmelik ) sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Şu sıralar gündemde olan ve özellikle TRT 6 logosuyla yayın yapan televizyon kanalının başlattığı Kürtçe yayın bu Yönetmelik uyarınca yapılan yayına en iyi ve tek örnektir. Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun ( Kanun ) ile Radyo ve Televizyon Yayınlarının Esas ve Usulleri Hakkında Yönetmelik te belirtilen Yayınların Türkçe yapılması esastır ilkesine Yönetmelikte de yer verilmiştir. Ancak Yönetmelik bu ilkeye Türk vatandaşlarının günlük yaşamlarında geleneksel olarak kullandıkları farklı dil ve lehçelerde de yayın yapılabilir şeklinde istisna getirerek farklı dil ve lehçelerde yayın yapılmasına imkan tanımıştır. Bu yayının yapılabilmesi için yayıncının bir takım yükümlülükleri bulunmakatdır. Bu yükümlülükler: RTÜK Başvuru Prosedürü Yayıncı kuruluş, Yönetmelik te belirtilen yayını yapabilmek için Radyo ve Televizyon Üst Kurulundan izin almakla yükümlüdür. İzin alabilmek için; Yayıncı kuruluşun U Tv veya U Rd lisansına sahip olması Yayın yapmak istedikleri, dil ve/veya lehçeyi, bu dil ve lehçede yayınlanacak program türlerini, bu programların, günlük yayın akışı içindeki yerleşimini, aylık ve yıllık yayın planlarını belirleyen, kuruluşun yönetim kurulu kararını Rtük e ibraz etmesi Münhasıran bu yayınlarla ilgili denetleme kurulu, sorumlu müdür, haber biriminde çalışanlar ve spikerlerin 3984 sayılı Kanun ve Yönetmeliklerde aranılan vasıfları taşıdıklarına dair belgeyi sunması Taahhütnamenin kuruluşun tüzel kişiliğini temsile yetkili kişi tarafından noter huzurunda imzalanmış örneği ile birlikte Rtük e başvuruda bulunması gerekmektedir

2 Yayının İçeriğine İlişkin Sınırlamalar Yayıncı, haber, müzik ve geleneksel kültürün tanıtımına ilişkin yayınlar dışındaki konularda yayın yapamaz. Yönetmelik kapsamında yayını yapılan dil ve lehçelerin öğretilmesine yönelik yayın yapılamaz. Yönetmelik kapsamında, dil ve lehçelerdeki yeniden iletim konusu yayınları da dahil olmak üzere; radyo kuruluşları günde 60 dakikayı aşmamak üzere haftada toplam beş saat, televizyon kuruluşları ise günde 45 dakikayı aşmamak üzere haftada toplam dört saat yayın yapabilirler. Televizyon yayını yapan kuruluşlar bu yayınlarını içerik ve süre açısından bire bir olmak kaydıyla, Türkçe alt yazıyla vermekle veya hemen akabinde Türkçe tercümesini yayınlamakla, radyo yayını yapan kuruluşlar ise programın yayınlanmasını takiben Türkçe tercümesini yayınlamakla yükümlüdürler. Türkçe den başka bir dilde de yayın yapmak üzere Üst Kuruldan izin alan yayın kuruluşları yayınlarını; hukukun üstünlüğüne, Anayasanın genel ilkelerine, temel hak ve özgürlüklere, milli güvenliğe, genel ahlaka, Cumhuriyetin Anayasada belirtilen temel niteliklerine, Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, 3984 sayılı Kanun ve bu Kanuna dayanılarak çıkartılan yönetmeliklerle düzenlenen esas ve ilkelere, Üst Kurulun öngördüğü yükümlülüklere izin şartları ve taahhütlerine uygun olarak kamu hizmeti anlayışı çerçevesinde yapmakla yükümlüdürler. Yayın kuruluşları farklı dil ve lehçelerde yaptıkları yayın süresince stüdyo düzeni, mevcut logo, ses efekti ve tanıtıcı ses işaretleri dışında simgelere yer vermemekle yükümlüdürler. Gerektiği takdirde, sadece Türkiye Cumhuriyeti nin simgesi niteliğindeki görüntü ve işaretler kullanılabilir Yönetmeliğin geçici 1. maddesi ile Yönetmelik kapsamındaki yayınların izleyicidinleyici profili belirleninceye kadar sadece kamu ve özel ulusal yayın kuruluşları tarafından yapılabileceğini belirtmektedir. Bu madde ile yerel kanalların Yönetmelik kapsamında yayın yapmasının önüne geçilmiştir. Yönetmelik AB uyum sürecü içerisinde azınlıkların haklarını genişletmeye yönelik olarak çıkartılmak istenmiş ancak Türkiye nin kültürel ve etnik yapısı göz önüne alınarak ürkeklikle kaleme alınmıştır. Şöyle ki Yönetmelik bir yandan farklı dil ve lehçelerde yayına izin verirken diğer yandan yayın içeriğini belirli konularla sınırlı tutmaktadır. Örneğin o dilin eğitimi konusunda yayın yapılmasına izin vermemektedir. Ayrıca Yönetmeliğin 8. maddesinde Türkçe den başka bir dilde de

3 yayın yapmak üzere Üst Kuruldan izin alan yayın kuruluşları yayınlarını; hukukun üstünlüğüne, Anayasanın genel ilkelerine, temel hak ve özgürlüklere, milli güvenliğe, genel ahlaka, Cumhuriyetin Anayasada belirtilen temel niteliklerine, Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, 3984 sayılı Kanun ve bu Kanuna dayanılarak çıkartılan yönetmeliklerle düzenlenen esas ve ilkelere, Üst Kurulun öngördüğü yükümlülüklere izin şartları ve taahhütlerine uygun olarak kamu hizmeti anlayışı çerçevesinde yapmakla yükümlüdürler. hükmünde 3984 sayılı Kanunda belirtilen ülkenin bağımsızlığı ve Cumhuriyetin temel nitelikleri ile ilgili maddeyi tekrar yazarak bu hususa vurgu yapma gereği duyarak tedirginliğini belli etmiştir. Bu yayın ilkeleri zaten 3984 sayılı Kanun da yazılı iken tekrar yazmakla yetinmeyip bir de Kanun a atıf yapılması yasakoyucunun tedirginliğini belgelemektedir. Yönetmelikte eleştirilmesi gereken bir diğer husus Rtük e yapılan başvuru sonucu Rtük ün izin vermesi için yeterli olan kriterlerin açık şekilde belirtilmemesidir. Başvuru başlığı altında düzenlenen üç bentte yayıncı kuruluşun bir takım bilgi ve belgeleri ibraz edilmesi zorunlu tutulmuştur. Rtük bu bilgi ve belgeleri inceleyerek Yönetmelik kapsamında yükümlülüklerini yerine getiren kuruluşlara yayın izni vereceği düzenlenmiştir. Ancak başvuru belgelerini eksiksiz ibraz eden her yayıncıya yayın izni verecek mi, sayı sınırlaması var mı, teknik bazı yükümlülükler var mı bu hususların daha net belirtilmesi U Tv lisansı başvuru prosedüründe yaşanılan ve Rtük e lisans ve yayın izni verip vermemekte geniş bir takdir yetkisi tanıyan belirsizliklerin yol açtığı sıkıntıların burada da yaşanmasını engelleyebilirdi. Bir diğer husus Günlük Yaşamlarında Geleneksel Olarak Kullandıkları Farklı Dil Ve Lehçe kavramının içine nelerin girdiğidir. Kavram oldukça subjektiftir. Örneğin Kürtçe geleneksel olarak kullanılan bir dil olarak kabul ediliyorsa Ermenice, Rumca, Arapça da bazı bölgelerimizde geleneksel olarak kullanılan dillerdir. Veya lehçeler; Türkiye Türkçesi, Gagavuz Türkçesi, Azerbaycan Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Özbek Türkçesi, Yeni Uygur Türkçesi, Kazak Türkçesi, Kırgız Türkçesi, Karakalpak Türkçesi, Nogay Türkçesi, Tatar Türkçesi, Başkurt Türkçesi, Kırım Türkçesi gibi lehçeler bulunmaktadır. Bu dil ve/veya lehçelerin hangilerine izin verilece veya izin verilecek lehçeler hangi kıstaslara göre belirlenecektir? Bu bir sorun olmakla birlikte Yönetmelik te sadece ulusal çapta yayın yapan kanallara bu iznin verileceği belirtilmekte ancak bu kadar zengin dil ve lehçenin bulunduğu coğrafyada bu yayınları yapabilecek kadar ulusal yayın lisansına sahip yayıncı kuruluş bulunmamaktadır. Yönetmelik teki yerel kanalların bu şekilde yayın yapamayacağına ilişkin geçici madenin bir an önce kaldırılması veya ne zaman yürürlükten kalkacağının kesin olarak maddede belirtilmesi kültürel zenginliğin ekrana taşınması açısından yararlı olacaktır.

4 TÜRK VATANDAŞLARININ GÜNLÜK YAŞAMLARINDA GELENEKSEL OLARAK KULLANDIKLARI FARKLI DİL VE LEHÇELERDE YAPILACAK RADYO VE TELEVİZYON YAYINLARI HAKKINDA YÖNETMELİK BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Dayanak, Tanımlar Amaç Madde 1 Bu Yönetmeliğin amacı, kamu ve özel radyo ve televizyon kuruluşlarının radyo ve televizyon yayınlarının Türkçe yapılması esası yanında Türk vatandaşlarının günlük yaşamlarında geleneksel olarak kullandıkları farklı dil ve lehçelerde de yayın yapabilmelerine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir. Dayanak Madde 2 Bu Yönetmelik, 3984 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanunun 4928 sayılı Kanunla değişik 4 üncü maddesine ve Avrupa Sınır Ötesi Televizyon Sözleşmesinde öngörülen hükümlere dayanılarak hazırlanmıştır. Tanımlar Madde 3 Bu Yönetmelikte geçen; a) Üst Kurul: Radyo ve Televizyon Üst Kurulunu, b) Kanun: 3984 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanunu, c) İletişim Ortamı: Radyo ve televizyon programlarının üretildiği merkez çıkışındaki sinyali herhangi bir teknik kullanarak tek veya birden fazla radyo ve televizyon yayınını bir arada olarak radyo, televizyon alıcıları ve/veya veri dağıtım merkezlerine ileten her nevi ortamı, d) Tematik Kanal: Haber, belgesel, spor, müzik ve benzeri türlerde olmak üzere yalnızca belli bir konuda yayın yapan kanalı, e) Ulusal Yayın: Bütün ülkeye yapılan radyo, televizyon ve veri yayınını, f) Bölgesel Yayın: Birbirine komşu en az üç il ve en çok bir coğrafi bölge alanının asgari yüzde yetmişine yapılan radyo, televizyon yayınını, g) Yerel Yayın: Mülki taksimat itibarıyla en az bir ilçe (merkez ilçe dahil) veya bir ilin alanının en az yüzde yetmişine yapılan radyo, televizyon ve veri yayını, h) Yeniden İletim: Yetkili yayın kuruluşu tarafından kullanılan teknik araç ne olursa olsun, halkın izlemesi amacıyla yayınlanan radyo ve televizyon program hizmetlerinin değişiklik yapılmaksızın bütününün veya bir bölümünün alınması ve aynı anda veya teknik nedenlerle bağlı olarak daha sonra iletilmesini, i) Haber: Kamuoyunun bilgi edinme ihtiyacını karşılamak amacıyla ve nesnel bir bakış açısıyla izleyici ve dinleyicilere iletilen güncel, toplumsal, siyasal, kültürel, ekonomik olay, konu ve gelişmeleri, j) Haber Programları: Kamuoyunun bilgi edinme ihtiyacını karşılamak amacıyla olay, konu ve gelişmeleri ayrıntılarıyla ele alan ve değerlendiren; olağandışı durumlar dışında belirli yayın gün ve saatinde ve genellikle belirli bir süreyle sınırlı olarak, düzenli biçimde izleyici ya da dinleyicilere sunulan program türünü, k) Haber Bülteni: Kamuoyunun bilgi edinme ihtiyacını karşılamak amacıyla, güncel, toplumsal, siyasal, kültürel, ekonomik olay, konu ve gelişmelerin, basın ve yayın meslek ilkeleri uyarınca, doğruluk ve çabukluk ilkesine uygun olarak izlenip, derlenerek, izleyici veya dinleyicilere, olağandışı durumlar hariç düzenli olarak, belirli saatlerde sunulduğu program türünü, l) Kültür Programları: Toplumun düşünce ve hayat şekline konu teşkil eden ve nesilden nesle aktarılan inanç, bilgi ve uygulamaların korunması, geliştirilmesi, yayılması ve zenginleştirilmesi amacıyla milli kültür politikasının ilkeleri doğrultusunda hazırlanan programları, m) Müzik Programları: Kültürel zenginliğin bir parçası olan her türlü sözlü ve/veya sözsüz müzik eserlerinin icra edildiği programları, n) Yayın Planı: Kanun ve bu Yönetmelik uyarınca, yayıncının, yayınların gün, saat ve sürelerini belirtmek üzere hazırlayacağı yayın düzenini, o) Yıllık Yayın Dönemi: Her yılın 01 Ocak günü Türkiye saatiyle da başlayıp 31 Aralık günü saat de sona eren zaman dilimini,

5 p) Aylık Yayın Dönemi: Her ayın birinci günü Türkiye saatiyle da başlayıp son günü saat de sona eren zaman dilimini, r) Yayın Günü: Türkiye saatiyle dan başlayan 24 saatlik zaman dilimini, s) Yayın Saati: Yayın yapılacak saatleri ve münferit programların yayınlanma saatlerini, t) Alt Yazı: Program kaydı veya yayın esnasında, çoğunlukla ekranın alt bölümüne yerleştirilen, sabit ve/veya hareketli olarak verilen yazılı bilgileri ifade eder. İKİNCİ BÖLÜM Yayınların Dili, Yayın Esasları, Başvuru Yayınların dili Madde 4 Yayınların Türkçe yapılması esastır. Yayınlarda Türkçe nin özellikleri ve kuralları bozulmadan konuşma dili olarak kullanılması, çağdaş kültür, eğitim ve bilim dili olarak gelişmesi sağlanmalıdır. Münhasıran Türkçe den başka bir dil ve lehçede yayın yapılamaz. Ancak, bu yönetmelik çerçevesinde Türk vatandaşlarının günlük yaşamlarında geleneksel olarak kullandıkları farklı dil ve lehçelerde de yayın yapılabilir. Türk vatandaşlarının günlük yaşamlarında geleneksel olarak kullandıkları farklı dil ve lehçelerde yayın esasları Madde 5 Kamu ve özel ulusal radyo ve televizyon kuruluşlarınca Türk vatandaşlarının günlük yaşamlarında geleneksel olarak kullandıkları farklı dil ve lehçelerde de bu Yönetmelik hükümleri doğrultusunda Üst Kurul dan izin almak suretiyle yayın yapılabilir. Bu dil ve lehçelerde sadece yetişkinler için haber, müzik ve geleneksel kültürün tanıtımına yönelik yayınlar yapılabilir. Bu dil ve lehçelerin öğretilmesine yönelik yayın yapılamaz. Kamu ve özel ulusal yayın lisansı sahibi radyo ve televizyon kuruluşları, bu dil ve lehçelerdeki yeniden iletim konusu yayınları da dahil olmak üzere; radyo kuruluşları günde 60 dakikayı aşmamak üzere haftada toplam beş saat, televizyon kuruluşları ise günde 45 dakikayı aşmamak üzere haftada toplam dört saat yayın yapabilirler. Bu dil ve lehçelerde yeniden iletim konusu yayınlar dahil, televizyon yayını yapan kuruluşlar bu yayınlarını içerik ve süre açısından bire bir olmak kaydıyla, Türkçe alt yazıyla vermekle veya hemen akabinde Türkçe tercümesini yayınlamakla, radyo yayını yapan kuruluşlar ise programın yayınlanmasını takiben Türkçe tercümesini yayınlamakla yükümlüdürler. Başvuru Madde 6 Kamu ve özel radyo ve televizyon kuruluşları; a) Yayın yapmak istedikleri, dil ve/veya lehçeyi, bu dil ve lehçede yayınlanacak program türlerini, bu programların, günlük yayın akışı içindeki yerleşimini, aylık ve yıllık yayın planlarını belirleyen, kuruluşun yönetim kurulu kararı, b) Münhasıran bu yayınlarla ilgili denetleme kurulu, sorumlu müdür, haber biriminde çalışanlar ve spikerlerin 3984 sayılı Kanun ve Yönetmeliklerde aranılan vasıfları taşıdıklarına dair belge, c) Taahhütnamenin kuruluşun tüzel kişiliğini temsile yetkili kişi tarafından noter huzurunda imzalanmış örneği ile, Üst Kurula başvururlar. Başvurudan sonra meydana gelen değişiklikler de Üst Kurul a bildirilir ve onayı alınır. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Değerlendirme, İzin, Yükümlülükler Değerlendirme, izin Madde 7 Üst Kurul, Türk vatandaşlarının günlük yaşamlarında geleneksel olarak kullandıkları farklı dil ve lehçelerde yayın yapmak isteyen kamu ve özel yayın kuruluşlarının başvurularındaki bilgi ve belgeleri inceler ve bu yönetmelik hükümlerini yerine getiren kuruluşlara yayın izni verir.

6 Türkçe yayın yapan yayın kuruluşlarının, günlük, aylık ve yıllık yayın planları göz önüne alındığında süreklilik arz etmeyen münferit müzik eserlerinin yayınları ve sinema filmlerine yer verilmesi bu izin kapsamı dışında değerlendirilir. Yayın kuruluşlarının başvurusunun Üst Kurulca reddi kararlarına karşı yargı yolu açıktır. Yükümlülükler Madde 8 Türkçe den başka bir dilde de yayın yapmak üzere Üst Kuruldan izin alan yayın kuruluşları yayınlarını; hukukun üstünlüğüne, Anayasanın genel ilkelerine, temel hak ve özgürlüklere, milli güvenliğe, genel ahlaka, Cumhuriyetin Anayasada belirtilen temel niteliklerine, Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, 3984 sayılı Kanun ve bu Kanuna dayanılarak çıkartılan yönetmeliklerle düzenlenen esas ve ilkelere, Üst Kurulun öngördüğü yükümlülüklere izin şartları ve taahhütlerine uygun olarak kamu hizmeti anlayışı çerçevesinde yapmakla yükümlüdürler. Yayın kuruluşları farklı dil ve lehçelerde yaptıkları yayın süresince stüdyo düzeni, mevcut logo, ses efekti ve tanıtıcı ses işaretleri dışında simgelere yer vermemekle yükümlüdürler. Gerektiği takdirde, sadece Türkiye Cumhuriyeti nin simgesi niteliğindeki görüntü ve işaretler kullanılabilir. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Müeyyideler Müeyyideler Madde 9 Kanundaki esaslara, yayın ilkelerine ve Üst Kurulca öngörülen yükümlülüklere aykırı yayın yapan yayın kuruluşları 3984 sayılı Kanunun 33 üncü maddesi hükmü uyarınca cezalandırılır. Üst Kurulun izni olmadan Türkçe den başka bir dil ve lehçede yayın yapan yayın kuruluşlarına 3984 sayılı Kanunun Ek-2 maddesi hükmü uyarınca izinsiz yayın müeyyidesi uygulanır. Üst Kurul ca yayın kuruluşlarına uygulanacak müeyyidelere karşı yargı yolu açıktır. BEŞİNCİ BÖLÜM Çeşitli Hükümler Madde 10 Bu Yönetmelikte hüküm bulunmayan hallerde 3984 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkındaki Kanuna dayanılarak çıkartılan yönetmeliklerin ilgili hükümleri uygulanır. Madde 11 18/12/2002 tarihli ve sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Radyo ve Televizyon Yayınlarının Dili Hakkında Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır. Geçici Madde 1 Türk vatandaşlarının günlük yaşamlarında geleneksel olarak kullandıkları farklı dil ve lehçelerin izleyici-dinleyici profili belirleninceye kadar bu dil ve lehçelerdeki yayın sadece kamu ve özel ulusal yayın kuruluşları tarafından yapılır. Üst Kurul ülke çapındaki talepler yanında, gerekli araştırmalar yaptırarak izleyici-dinleyici profilini çıkarır. ALTINCI BÖLÜM Yürürlük ve Yürütme Yürürlük Madde 12 Bu Yönetmelik, yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme Madde 13 Bu Yönetmelik hükümlerini Radyo ve Televizyon Üst Kurulu yürütür.