SELANDİYEN-İPRESİYEN YAŞLI GÜNEY FORMASYONU (ULUKIŞLA BASENİ) NANNOPLANKTON BİYOSTRATİGRAFİSİ VE BU DÖNEME AİT DENİZ SUYU ISI DEĞİŞİMLERİ

Transkript

1 MTA Dergisi 139, 17-31, 2009 SELANDİYEN-İPRESİYEN YAŞLI GÜNEY FORMASYONU (ULUKIŞLA BASENİ) NANNOPLANKTON BİYOSTRATİGRAFİSİ VE BU DÖNEME AİT DENİZ SUYU ISI DEĞİŞİMLERİ Manolya SINACI* ve Vedia TOKER** ÖZ.- Bu araştırmada Ereğli-Ulukışla havzasında yüzeylenen Selandiyen-İpresiyen yaşlı kumtaşı-şeyl ardalanmasından oluşan Güney formasyonunun nannoplankton florası incelenmiştir. Ölçülen Güney stratigrafi kesitinden alınan 50 örnekte 16 nannoplankton cinsine ait 44 tür tanımlanmış ve bunlara bağlı olarak beş nannoplankton zonuna ait (Fasciculithus tympaniformis Zonu (geç Selandiyen) Heliolithus kleinpellii Zonu (geç Selandiyenerken Tanesiyen), Heliolithus ridelii Zonu (Tanesiyen), Discoaster multiradiatus Zonu (Tanesiyen), Tribrachiatus contortus Zonu (İpresiyen)) floralar saptanmıştır. Tanımlanan nannoplankton türlerinden ısıya karşı duyarlı olanlardan Coccolithus eopelagicus un ılıman-serin su, Discoaster ve Sphenolith in ılıman-sıcak su ortamını belirlemesine dayanarak, Selandiyen de deniz suyunun ılıman-sıcak olduğu, Tanesiyen de ılıman-serin ortam koşullarının hüküm sürdüğü; İpresiyen de ise yeniden ılıman-sıcak deniz suyu koşullarının varolduğu belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Nannoplankton, Güney formasyonu, Ereğli-Ulukışla Havzası, Selandiyen, İpresiyen. ABSTRACT.- In this research, nannoplankton flora of Selandian-Ypresian Güney formation which is comprised of sandstone-shale intercalation and cropping out in Ereğli Ulukışla basin was studied. 44 species of 16 nannoplankton taxons were determined in 50 samples collected from Güney measured stratigraphic section. Flora of five nannoplancton zone [(Fasciculithus tympaniformis Zone (Late Selandian), Heliolithus kleinpellii Zone (Late Selandian early Thanetian, Heliolithus ridelii Zone (Thanetian), Discoaster multiradiatus Zone (Thanetian), Tribrachiatus contortus Zone (Ypresian)] were determined. Of the nannoplancton species which are sensitive to temperature, Coccolithus eopelagicus indicate mild cool water and Discoaster and Sphenolith indicate mild-warm water environments; based on this information, we suggest that the sea water during the Selandian was mild to warm, during the Thanetian, the sea water was mild to cool and during the Ypresian, again the mild to warm sea water conditions prevailed. Key Words: Nannoplankton, Güney formation, Ereğli-Ulukışla Basin, Selandian, Ypresian. GİRİŞ Ereğli-Ulukışla Havzası Adana ilinin 100 km KB sında yer alır (Şekil 1). Havzanın bir bölümünü oluşturan Güney formasyonu Ulukışla (Niğde), Çamardı, Pozantı ve Ereğli (Konya) yöresinde yayılım gösterir (Şekil 1). Havza doğuda Aladağlar ve Ecemiş fayı, batıda Niğde masifi, güneyde Bolkar Dağları ile sınırlandırılmıştır (Demirtaşlı ve diğerleri,1973) Çalışma alanı ve yakınında değişik amaçlı jeolojik çalışmalar; Ketin ve Akarsu (1965), Demirtaşlı ve diğerleri (1973), Oktay (1982), Dellaloğlu ve Aksu (1986), Pampal ve Meriç (1990), Sonel ve Sarı (2004), Dursun (2006) tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu çalışma ile inceleme alanında nannoplankton biyostratigrafisi ilk kez detaylı olarak ortaya konulmuştur. Çalışma alanı ve yakın çevresinde Geç Kretase de bir ofiyolit yerleşimi izlenir, ardından Geç Kretase-Miyosen zaman aralığında devamlı olarak çökeller birikmiştir. Havzayı dolduran birimler, kırıntılı çökeller, volkanikler-sedimanter birimler, karbonatlar ve son dönemde de evaporitlerdir. Ulukışla, Halkapınar, Hasangazi ve Güney formasyonları arasında yatay ve düşey yönde *Ankara Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü 06100,Ankara **Adıyaman Üniversitesi

2 18 Manolya SINACI ve Vedia TOKER Şekil 1- Çalışma Alanı Yer Bulduru Haritası ve Ölçülü Stratigrafik Kesit Yeri (Harita MTA, 2002 den aynen alınmıştır) geçişler olup litofasiyes değişiklikleri de vardır (Şekil 2). Bu birimler filiş karakterindedir ve içerisinde bol miktarda kanal dolgusu yapıları yer almaktadır (Sonel ve Sarı 2004). Orta Eosen sonunda tektonik hareketler sonucu bölge hemen hemen bugünkü yapısal konumunu kazanmıştır. Bu çalışmada Güney formasyonunda ölçülen stratigrafi kesitinden (Şakil 1) alınan 50 örnekteki nannoplanktonlar tanımlanmış ve 5 biyozona ait taksonlar saptanmıştır (Şekil 3). Bu verilerle formasyonun yaşının Selandiyen-İpresiyen (Paleosen-erken Eosen) olduğu belirlenmiştir. MATERYAL VE YÖNTEM İnceleme sahasında Güney stratigrafi kesi tinden toplanan 50 örnek çalışmanın materyalini oluşturmuştur. Örneklerden, nannoplanktonları elde etmek için kazıma yöntemi kullanılarak slaytlar hazırlanmıştır. Ölçülü stratigrafik kesitten derlenen örneklerden zon fosillerinin bollukları 200 alanda (Wei, 1988) sayılmış ve ortaya konmuştur. Buna göre her alanda bir veya bir çok tür Bol=B, 2-10 alanda bir tür Yaygın=Y, alanda bir tür Birkaç (Az)=A, alanda bir tane bulunan türler için Nadir=N olarak değerlendirilmiştir (Çizelge 1). LİTOSTRATİGRAFİ İnceleme alanında yüzeyleyen Güney formasyonu kumtaşı-şeyl aradalanmasından oluşmakla birlikte, kırmızı renkli-merceksel çamur-

3 EREĞLİ-ULUKIŞLA HAVZASI NANNOPLANKTON BİYOSTRATİGRAFİSİ 19 Şekil 2- Ereğli-Ulukışla Havzasının Genelleştirilmiş Stratigrafik Dikme Kesiti (Dursun, 2006)) taşları ile ince-orta tabakalı merceksel kumtaşıçamurtaşı kaya türlerini de içermektedir. Birim içerisinde kalınlıkları 1-15,5 m arasında değişen yastık lavlar yer alır. İstifin tavanında yaygın olarak dereceli tabakalanmalı merceksel kanal dolguları, kayma çökelleri, türbiditik kumtaşı ardalanmaları görülür. Güney formasyonunun en iyi temsil edildiği yer Ulukışla ilçesi-güney köyü çevresidir. Formasyon kuzeyden güneye zaman-aşmalı olarak gelişmesi nedeniyle tip yöresinde ve Ulukışla güneydoğusunda farklı fasiyes ve yaşlarda izlenir (Oktay,1982).(Şekil 3) Güney formasyonu genel olarak dalga tabanı altında ve türbid akıntılar ile depolanmıştır. İstifin alt kısımları kanal dolguları içermektedir ve kumtaşı yoğunluğu fazladır, bu nedenle de yakınsak türbiditik bir özellik sunar. Çalışma alanında kuzeye doğru gidildikçe kumtaşı ve şeyl yoğunluğu eşittir bu bölgeler ortaç özellikte, isti-

4 20 Manolya SINACI ve Vedia TOKER Şekil 3-. İnceleme alanında Güney stratigrafi kesitinde tanımlanan nannoplankton zonları fin üst kesimlerinde yine kanal dolguları gözlenmekte ve kumtaşı taneleri kabalaşmakta ve kumtaşı yoğunluğu artmakta, şeyl yoğunluğu ise azalmaktadır, bu sebeple de üst seviyeler yakınsak türbiditik karakterde görülmektedir. Birim genellikle gri-kaba kumtaşı ve şeyl ardışımı şeklinde gelişmiştir ve yaklaşık 800 m kalınlık gösterir. Çalışma alanında Güney formasyonu, Ulukışla formasyonu ve Halkapınar formasyonlarıyla yanal ve düşey yönde geçişlidir. Ulukışla güneyinde Güney formasyonuna rastlanmaz, bu alanda Güney formasyonuyla eş yaşlı olan Hasangazi formasyonu depolanmıştır. Aktoprak formasyonu, Hasangazi formasyonu ve Güney formasyonlarıyla yanal ve düşey yönde geçiş yaparak bu birimlerin üzerinde depolanmıştır. Miyosen-Pliyosen yaşlı Cihanbeyli formasyonu, çalışma alanı güneyinde Aktoprak formasyonu üzerine, kuzeyde ise Güney formasyonu üzerine uyumsuz olarak oturur. 652 metre kalınlıkta ölçülen ve kumtaşı-marn ardalanmasından oluşan Güney stratigrafi kesitinde metre arasında kumtaşı miktarı azalırken şeyl miktarı artmıştır metre arasında ise kumtaşı kalınlığı şeyl kalınlığından fazla miktarda gözlenmektedir (Şekil 3).

5 EREĞLİ-ULUKIŞLA HAVZASI NANNOPLANKTON BİYOSTRATİGRAFİSİ 21 Çizelge 1- Güney formasyonu nannoplankton zon fosillerinin bollukları

6 22 Manolya SINACI ve Vedia TOKER BİYOSTRATİGRAFİ Güney formasyonunda 652 metre kalınlıkta ölçülen kesitten alınan nannoplanktonlarda 16 cins ve 44 tür tanımlanmış ve 5 biyozon saptanmıştır (Şekil 3). İlk 58 metrede Fasciculithus tympaniformis Hay ve Mohler in ilk görünümü ile Heliolithus kleinpellii Sullivan ın ilk görünümü arasındaki süreçte oluşmuş kayaç topluluğunda Fasciculithus tympaniformis zonu; metre arasında Heliolithus kleinpellii Sullivan ın ilk görünümü ile Discoaster gemmeus Stradner in ilk görünümü arasındaki süreçte oluşmuş kayaç topluluğunda Heliolithus kleinpellii Zonu; metre arasında Heliolithus rideli Bramlette ve Sullivan ya da Dicoaster nobilis Martini nin ilk görünümü ile Discoaster multiradiatus Bramlette ve Riedel in ilk görünümü arasındaki süreçte oluşmuş kayaç topluluğunda Heliolithus rideli Zonu; metre arasında Discoaster multiradiatus Bramlette ve Riedel in ilk görünümü ile Tribrachiatus contortus Stradner in ilk görünümü arasındaki süreçte oluşmuş kayaç topluluğunda Discoaster multiradiatus zonu; metre arasında Tribrachiatus contortus Stradner in ilk görünümü ile son görünümü arasındaki süreçte oluşmuş kayaç topluluğunda ise Tribrachiatus contortus zonu olarak tanımlanmıştır (Şekil 3, Çizelge 1,2). Nannoplanktonlarla yapılan biyostratigrafik zonlamalara ilişkin Hay ve Mohler (1967), Bukry (1969), Martini (1971), Okada ve Bukry (1980) ve Perch ve Nielsen (1985 a,b) çalışmaları bulunmaktadır. Bu incelemede kullanılan standart zonlamada Perch ve Nielsen (1985a,b) çalışması temel alınmıştır (Çizelge 1,2). Fasciculithus Tymasciculithus Zonu Tanım: Fasciculithus tympaniformis Hay ve Mohler in ilk görünümü ile Heliolithus kleinpelli- Sullivan ın ilk görünümü arasındaki süreçte oluşmuş kayaçlar topluluğudur (Levha I,Şekil 1). Yazar: Hay ve Mohler (1967) Kategori: Aşmalı Menzil Zonu Stratigrafik düzey: Selandiyen Fosil Topluluğu: Biantolithus sparsus (Bramlette ve Martini), Coccolithus eopelagicus (Bramlette ve Riedel), Discoaster barbadiensis (Tan Sin Hok), Ericsonia cava (Hay ve Mohler), Ericsonia ovalis (Black), Ericsonia robusta (Bramlette ve Sullivan), Fasciculithus tympaniformis (Hay and Mohler), Fasciculithus involotus (Bramlette ve Sullivan), Sphanolithus radians (Deflandre), Sphenolithus anarrhopus (Burky ve Bramlette), Toweius tovae (Perch ve Nielsen), Thracosphaera sp. (Kamptner) ve Zygrhablithus bijugatus (Deflandre). Karşılaştırma ve yorum: Hay ve Mohler (1967), Martini (1971), Perch ve Nielsen (1972,1985a), Toker (1977), Okada ve Bukry (1980), Aköz (1981), Meriç ve diğerleri (1987), Lang ve Wise (1987), Wise ve Pospichal (1990), Aydın (2005) yapmış oldukları çalışmalarda bu zonu aynı stratigrafik düzeyde tanımlamışlardır. Bu çalışmada da Fasciculithus tympaniformis Zonu Selandiyen de tanımlanmıştır (Çizelge 2). Heleliolithus Kleinpellii Zonu Tanım: Heliolithus kleinpellii Sullivan ın ilk görünümü ile Discoaster gemmeus Stradner un ilk görünümü arasındaki süreçte oluşmuş kayaçlar topluluğudur (Levha, Şekil B). Yazar: Hay ve Mohler (1967) Kategori: Aşmalı Menzil Zonu Stratigrafik düzey: Geç Selandiyen in üst seviyesi- erken Tanesiyen in alt seviyesi Fosil Topluluğu: Coccolithus eopelagicus (Bramlette ve Riedel), Discoaster barbadiensis (Tan Sin Hok), Ericsonia cava (Hay ve Mohler), Ericsonia ovalis (Black), Ericsonia robusta (Bramlette ve Sullivan), Fasciculithus tympaniformis (Hay ve Mohler), Heliolithus kleinpelliii(sullivan), Sphenolithus anarrhopus (Burky ve Bramlette) ve Toweius tovae (Perch ve Nielsen). Karşılaştırma ve yorum: Hay ve Mohler (1967), Bukry (1969), Martini (1971), Perch ve

7 EREĞLİ-ULUKIŞLA HAVZASI NANNOPLANKTON BİYOSTRATİGRAFİSİ 23 Çizelge 2- Paleosen-Alt Eosen nannoplankton zonlarının genel karşılaştırması

8 24 Manolya SINACI ve Vedia TOKER Nielsen (1972,1985a), Toker (1977), Okada ve Bukry (1980), Aköz (1981), Lang ve Wise (1987), Wise ve Pospichal (1990), Aydın (2005) yapmış oldukları çalışmalarda bu zonu tanımlamışlardır. Decima ve diğerleri (1975) yapmış oldukları çalışmada bu zonu Markalius inversus Zonu olarak tanımlamışlardır. Meriç ve diğerleri (1987) yapmış olduğu çalışmada bu zonu saptayamamışlardır. Bu çalışmada Heliolithus kleinpellii Zonu bulgular doğrultusunda Bukry (1969) esas alınarak geç Selandiyen in üst seviyesi- erken Tanesiyen de tanımlanmıştır (Çizelge 2). Heliolithus Redilii Zonu Tanım: Heliolithus ridelii Bramlette ve Sullivan ya da Dicoaster nobilis Martini in ilk görünümü ile Discoaster multiradiatus Bramlette ve Riedel in ilk görünümü arasındaki süreçte oluşmuş kayaç topluluğudur (Levha,Şekil C). Yazar: Bramlette ve Sullivan (1961), Perch- Nielsen (1972) Kategori: Aşmalı Menzil Zonu Stratigrafik düzey: Tanesiyen Fosil Topluluğu: Coccolithus eopelagicus (Bramlette ve Riedel), Cribrocentum reticulatum (Gartner ve Smith) Perch ve Nielsen, Discoaster aster (Bramlette ve Riedel), Ericsonia formousa (Kamptner), Ericsonia ovalis (Black), Fasciculithus tympaniformis (Hay and Mohler), Heliolithus ridelii (Bramlette ve Sullivan), Sphenolithus anarrhopus (Burky ve Bramlette), Sphenolithus editus (Perch-Nielsen), Sphenolithus primus (Perch ve Nielsen), Sphenolithus radians (Deflandre), Toweius tovae (Perch ve Nielsen), Tribrachiatus orthostylus (Shamrai) ve Thracosphaera sp. Karşılaştırma ve yorum: Hay ve Mohler (1967), Bukry (1969), Martini (1971), Decima ve diğerleri (1975), Perch ve Nielsen (1985a), Wise-Pospichal (1990), Aydın (2005) te yapmış oldukları çalışmalarda bu zonu tanımlamışlardır. Toker (1977) ve Aköz (1981) yapmış oldukları çalışmalarda ise bu zonu Discoaster gemmeus Zonu olarak tanımlarken; Perch ve Nielsen (1972), Okada ve Bukry (1980), Lang ve Wise (1987) yapmış oldukları çalışmalarda bu zonu Discoaster nobilis Zonu olarak tanımlamışlardır. Meriç ve diğerleri (1987) yapmış olduğu çalışmada bu zona ait fosil topluluğunu tanımlamamıştır. Bu çalışmada Heliolithus ridelii Zonu bulgular doğrultusunda Bukry (1969) esas alınarak Tanesiyen de tanımlanmıştır (Çizelge 2). Discoaster Multiradiatus Zonu Tanım: Discoaster multiradiatus Bramlette ve Riedel in ilk görünümü ile Tribrachiatus contortus (Stradner) un ilk görünümü arasındaki süreçte oluşmuş kayaçlar topluluğudur (Levha-I, Şekil 3). Yazar: Bramlette ve Sullivan (1961), Martini (1971) Kategori: Aşmalı Menzil Zonu Stratigrafik düzey: Geç Tanesiyen in üst seviyesi Fosil Topluluğu: Biantolithus sparsus (Bramlette ve Martini), Braarudosphaera bigelowi (Gran ve Braarud), Coccolithus eopelagicus (Bramlette ve Riedel), Chiasmolithus danicus (Brotzen), Chiasmolithus solithus (Bramlette ve Sullivan), Cribrocentum reticulatum (Gartner, 1967), Cruciplacolithus tenius (Stradner) Hay ve Mohler, Discoaster aster (Bramlette ve Riedel), Discoaster barbadiensis (Tan Sin Hok), Discoaster deflandrei (Bramlette ve Riedel), Discoaster diastypus (Bramlette ve Sullivan), Discoaster elegans (Bramlette ve Sullivan), Discoaster gemmeus (Stradner), Discoaster multiradiatus (Bramlette ve Riedel), Discoaster pacificus (Haq), Discoaster salisburgensis (Stradner), Ericsonia cava (Hay ve Mohler), Ericsonia formosa (Kamptner), Ericsonia robusta (Bramlette ve Sullivan), Ericsonia ovalis (Black), Fasciculithus involotus (Bramlette ve Sullivan), Fasciculithus tympaniformis (Hay ve Mohler), Heliolithus kleinpelli (Sullivan), Heliolithus ridelii (Bramlette ve Sullivan), Micrantolithus crenulatus (Bramlette ve Sullivan), Markalius inversus (Deflandre), Neochiastozygus eoseapes (Perch ve Nielsen),

9 EREĞLİ-ULUKIŞLA HAVZASI NANNOPLANKTON BİYOSTRATİGRAFİSİ 25 Neochiastozygus junctus (Bramlette ve Sullivan), Pontosphaera plana (Bramlette ve Sullivan), Sphenolithus anarrhopus (Burky ve Bramlette), Sphenolithus conspicuus (Martini), Sphenolithus editus (Perch ve Nielsen), Sphenolithus primus (Perch ve Nielsen), Sphenolithus radians (Deflandre), Toweius tovae (Perch ve Nielsen), Thracosphaera sp., Toweius eminens (Bramlette ve Sullivan), Tribrachiatus orthostylus (Shamrai) ve Zygrhablithus bijugatus (Deflandre). Karşılaştırma ve yorum: Hay ve Mohler (1967), Bukry (1969), Martini (1971), Perch ve Nielsen (1972,1985a), Decima ve diğerleri (1975), Toker (1977), Okada ve Bukry (1980), Aköz (1981), Meriç ve diğerleri (1987), Lang ve Wise (1987), Wise ve Pospichal (1990), Aydın (2005) yapmış oldukları çalışmalarda bu zonu aynı stratigrafik düzeyde tanımlamışlardır. Bu çalışmada da Discoaster multiradiatus Zonu geç Tanesiyen in üst seviyesinde tanımlanmıştır (Çizelge 2). Tribrachiatus Confortus Zonu Tanım: Tribrachiatus contortus (Stradner) un ilk görünümü ile son görünümü arasındaki süreçte oluşmuş kayaç topluluğudur (Levha 5, Şekil 1). Yazar: Hay (1964) ve Bukry (1973) Kategori: Menzil Zonu Stratigrafik düzey: Erken İpresiyen Fosil Topluluğu: Coccolithus eopelagicus (Bramlette ve Riedel), Discoaster barbadiensis (Tan Sin Hok), Ericsonia ovalis (Black), Fasciculithus tympaniformis (Hay ve Mohler), Toweius tovae (Perch-Nielsen), Tribrachiatus contortus (Stradner). Karşılaştırma ve yorum: Meriç ve diğerleri (1987), Decima ve diğerleri (1975), Aydın (2005) yapmış oldukları çalışmalarda bu zonu tanımlamışlardır. Martini (1971), Toker (1977), Perch ve Nielsen (1985a) bu zonu Marthasterites contortus Zonu olarak tanımlarken, Okada ve Bukry (1980) ve Lang ve Wise (1987) Discoaster diastypus Zonu, Aköz (1981) Marthasterites tribrachiatus Zonu, Wise-Pospichal (1990) Tribrachiatus bramlettei Zonu, Bukry (1969) ise Marthasterites contortus and Discoaster diastypus Zonu olarak tanımlamışlardır. Perch ve Nielsen (1972) yapmış olduğu çalışmada bu zona rastlamamıştır. Bu çalışmada Tribrachiatus contortus Zonu erken İpresiyen de tanımlanmıştır (Çizelge 2). DENİZ SUYU ISI DEĞİŞİMİ Nannoplankton türlerine dayanılarak yapılan grafiksel değerlendirmelerde sıcak ve soğuk su ortamını belirten nannoplankton türlerinin sayılarında meydana gelen artış ve azalışa bağlı olarak ortamdaki suyun sıcaklığında meydana gelen değişimler belirlenmiştir. Önceki araştırmalara göre; Coccolithus eopelagicus fert sayısı ılıman-serin deniz suyunda fazladır (Hay ve diğerleri, 1967), McIntre ve diğerleri, (1967,1970), We ve Wise (1989), Tantawy (2003), Villa ve diğerleri, 2005). Discoaster ve Sphenolithus türleri ise Ilıman-sıcak su alanlarında bol fert sayısı ile temsil edilirler (Wei ve Wise, 1989; Wise ve Pospichal, 1990; Edwards ve Perch-Nielsen,1975). Araştırmalar sonucu Discoaster ve Sphenolith cinslerine ait türlerin bollukları Coccolithus eoplelagicus türü bolluk oranı ile ters orantılı olarak belirlenmiştir. Selandiyen de örneklerdeki Coccolithus eoplelagicus fert sayısı 40 adet iken Sphenolith ve Discoaster e ait fert sayısı 3 adettir. Selandiyen sonuna doğru Coccolithus eoplelagicus tür sayısı azalmış, Sphenolith ve Discoaster tür sayısı artışına paralel olarak deniz suyu sıcaklığının da arttığı belirlenmiştir. Tanesiyen ortalarına kadar Coccolithus eoplelagicus sayısı önce 100 adet ve daha sonra 140 adete ulaşmış, Sphenolith ve Discoaster sayısı 3 adet ve ardından 2 adete düşmüştür. Bu veriler deniz su sıcaklığının azaldığını göstermektedir. Tanesiyen sonlarına doğru Coccolithus eoplelagicus fert sayısı tekrar azalarak 45 adet olmuş, Sphenolith ve Discoaster fert sayısı ise tekrar yükselerek 38 e çıkmış,

10 26 Manolya SINACI ve Vedia TOKER dolayısıyla su sıcaklığı artmıştır. Coccolithus eopelagicus fert sayısı İpresiyen de de azalmaya devam etmiş, İpresiyen ortalarında 30 a, sonlarına doğru ise 5 adete inmiş, Sphenolith ve Discoaster sayısı artmaya devam etmiş, İpresiyen ortalarında sayı 42 adete yükselirken, sonlarında 43 adete ulaşmış ve dolayısıyla su sıcaklığı artışı devam etmiştir (Şekil 4). Şekil 4- Güney ölçülü stratigrafi kesitinde ısıya dayalı Coccolithus eopelagicus ve Sphenolith+Discoaster fert sayısı dağılımı grafiği SONUÇLAR Ereğli-Ulukışla Havzası nda yer alan Güney ölçülü stratigrafi kesiti üzerinde yapılan nannoplankton biyostratigrafisi çalışması ile Fasciculithus tympaniformis Zonu, Heliolithus kleinpellii Zonu, Heliolithus ridelii Zonu, Discoaster multiradiatus Zonu ve Tribrachiatus contortus Zonları tanımlanmıştır. Buna göre havzada türbiditik bir istifle temsil edilen derin denizel çökelme döneminin Selendiyen-İpresiyen aralığında meydana gelmiş olduğu belirlenmiştir. Nannofosillerin fert sayılarına bağlı analiz sonuçlarına göre Selandiyen de deniz suyu sıcaklığı ılıman-sıcak iken, Tanesiyen başı ve ortasında suyun sıcaklığı düşmüş, Tanesiyen sonlarından İpresiyen e kadar ise su sıcaklığı yükselmeye devam etmiş ve su ısısı ılıman-sıcak hale gelmiştir. KATKI BELİRLEME Bu çalışmaya destek ve yardımcı olan, bilgi ve önerilerini esirgemeyen Dr. Oğuz Ertürk e, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı ndan Araştırma Merkezi Jeoloji Yüksek Mühendisi Nihat Bozdoğan a, Dr. Zühtü Batı ya, Jeoloji Yüksek Mühendisi Nihal Akça ya, Dr. Hayrettin Sancay a, Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü nden Jeoloji Yüksek Mühendisi Emin Nevzat Erkan a, Jeoloji Yüksek Mühendisi Ayşegül Aydın a ve Ankara Üniversitesi nden Prof. Dr. Nurettin Sonel e teşekkürlerimizi sunarız. DEĞİNİLEN BELGELER Yayına verildiği tarih, 23 Şubat 2009 Aköz, Ö., Karababa Tip Stratigrafi Kesiti nin (GB Adıyaman) Nannoplankton larla Biyostratigrafik İncelenmesi. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi 81s (yayımlanmamış).

11 EREĞLİ-ULUKIŞLA HAVZASI NANNOPLANKTON BİYOSTRATİGRAFİSİ 27 Aydın, A., İzmit Kuzeybatısı Geç Kratese- Paleojen Nannoplankton Biyostratigrafisi. Ankara Üniversitesi Fen bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 237 s. (yayımlanmamış). Bramlette, M. N. ve Sullivan, F., Coccolithophorids and related nannoplankton of the Early Tertiary in California. Micropaleontology 7, Bukry, D., Planktonic Microfossil Biostratigraphy of the NW Pasific Ocean. Initial Reports of the Deep Sea Drilling Project 6.79s. Bukry, D., Low-latitude coccolith biostratigraphic zonation. Initial Reports of the Deep Sea Drilling Project, 15; Decima, F. R., Roth, P.H ve Todesco, L., Nannoplankton calcareo del Paleocene e dell Eocene della Sezione di possagno: Schweiz. Palaont. Abh., v. 97, Dellaloğlu, A. A., ve Aksu, R., Ereğli (Konya)-Ulukışla-Çiftehan-Çamardı (Niğde) dolayının jeolojisi ve petrol olanakları. TPAO. Rapor No s. (yayımlanmamış). Demirtaşlı, E., Bilgin, A. Z., Erenler, F., Işılar, S., Sanlı, D., Selim, N. ve Turhan, N., Bolkardağlarının Jeolojisi: Cumhuriyetin 50. yılı Yerbilimleri Kongresi, Tebliğler, MTA Yayını, Ankara, 608 s. Dursun, A.İ., Ereğli-Ulukışla Havzası Ulukışla Formasyonunun (Ulukışla ve Çevresi) Petrol Hazne Kaya Özellikleri. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 68 (yayımlanmamış). Edwards, A.R., Perch ve Nielsen, K., Calcareous nannofossils from the Southern SW Pacific, Deep Sea Drilling Project Leg 29. Initial Reports of the DSDP, 29, Gartner, S. Jr Calcareous nannofossils from Neogene of Trinidat, Jamaica and Gulf of Mexico. Paleont. Contr. Univ. Kansas. 29, 1-7. Hay, W.W., The use of the electron microsroscope in the study of fossils. Annual Rep. Smithsonian Inst. (1963); Hay, W.W., Mohler, H.P., Roth, P.H., Schmidt, R.R.ve Boudreaux, J.E., Calcareous nannoplankton zonation of the Cenozoic of the Gulf Coast and Caribbean-Antillean area, and transoceanic correlation. Transactions of the Gulf Coast Association of Geological Societies, 17, Hay, W.W. ve Mohler, H. P., Calcareous nannoplankton from early Tertiary rocks at Pont Labau, France, and Paleocene- Early Eocene correlations. Journ. Pal., 41,6, Ketin, İ. ve Akarsu, I., Ulukışla Tersiyer Havzasının jeolojik etüdü hakkında Rapor TPAO Rapor, 339 Ankara (yayınlanmamış). Lang T.H. ve Wise S. W., Neogene and Paleocene-Maestrichtian Calcareous nannofossil stratigraphy, Deep Sea Drilling Project Sites 604 and 605, Upper continental Rise off New Jersey: Sedimentation Rates, Hiatuses, and correlations with seismic stratigraphy, Martini, E., Standart Tertiary and Quaternary calcareous nannoplankton zonation. Proceedings of the 2 nd. Planktonic Conference, 1970, Roma, Edizioni Tacnoscienza,2, McIntre, A.,B, A.W.H, ve Roche, B., Modern Coccolithophoridae of the Atlantic Ocean. I. Pacoliths and cyrtoliths. Deep Sea Res. Oceanogr. 14, , ve, Modern Pacific Coccolithophoridae: a paleontological thermometer. N. Y. Acad. Sci. Trans. Sre. II 32,6, Meriç, E., Oktay, F. Y., Toker, V., Tansel, İ. ve Duru, M., Adıyaman yöresi Üst Kretase-Eosen istifinin sedimanter jeolojisi ve biyostratigrafisi. Türkiye Jeoloji Bülteni 30, MTA, 2002, 1/ ölçekli Türkiye Jeoloji haritaları, No: 15 (Adana paftası). Okada H. ve Bukry D., Supplementary modification and introduction of code numbers to the low-latitude coccolith biostratigraphic zonation (Bukry 1973, 1975) Mar. Micropaleont., 5,

12 28 Manolya SINACI ve Vedia TOKER Oktay, F. Y., Ulukışla ve çevresinin stratigrafisi ve jeolojik evrimi: Türkiye Jeoloji Kurultayı Bülteni, 25, Pampal, S. ve Meriç, E., Ereğli (Konya) güneybatısındaki Tersiyer yaşlı tortulların stratigrafisi: Türkiye Jeoloji Kurultayı Bülteni 33, Perch-Nielsen, K., Remarks on late Cretaceous to Pleistocene coccoliths from the North Atlantic: Init. Repts. Deep-Sea Drilling Project, v. 12, Washington, U. S. Government Printing Office, , 1985a. Mesozoic calcareous nannofossils, Eds In Plankton Stratigraphy. Bolli, J. B. Saunders ve K. Perch-Nielsen, Cambridge University Press, , 1985b. Cenozoic calcareous nannofossils, Eds In Plankton Stratigraphy Bolli, J. B. Saunders ve K. Perch-Nielsen, Cambridge University Pres, Sonel, N. ve Sarı, A., Ereğli- Ulukışla (Konya-Niğde) Havzasının Hidrokarbon potansiyelinin incelenmesi. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi 19/4, Tantawy, A.A.A.M., Calcareous nannofossil biostratigraphy and paleoecology of the Cretaceous-Tertiary transition in the central eastern desert of Egypt. Marine Micropaleontology, 47, Toker, V., Haymana yöresinin (GB Ankara), planktonik foraminifera ve nannoplanktonlarla biyostratigrafik incelenmesi. Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi, Doçentlik tezi, 155 s. Villa, G., Palandri, S. ve Wise S.W., Quaternary calcareous nannofossils from Periantartic implications. Marine Paleontology, 56/ 3-4, Wei, W., A new tecnique for preparing quantitive nannofossil slides. Journal of Paleontology, 62, , ve Wise, S.W., Paleogene calcareous nannofossil magnetobiochronology: Results from South Atlantic DSDP site 516. Marine Micropaleontology, 14, Wise, S. W. ve Pospichal, J. J., Paleocene to Middle Eocene calcareous nannofossils of ODP sites 689 and 690, Maud Rise, Weddell Sea,

13 LEVHA

14 LEVHA - I Şekil 1- Fasciculithus tympaniformis Hay ve Mohler; Örnek No: A 3 Şekil 2- Heliolithus kleinpellii Sullivan; Örnek No: A 10 Şekil 3a-b- Heliolithus ridelii Bramlette ve Sullivan; Örnek No: A 20 Şekil 4- Discoaster multiradiatus Bramlette ve Riedel; Örnek No: A 33 Şekil 5- Tribrachiatus contortus Stradner; Örnek No: A 48 Şekil 6- Discoaster saipanensis Bramlette ve Riedel; Örnek No: A 46 Şekil 7- Tribrachiatus orthostylus Bramlette ve Riedel; Örnek No: A 42

15 Manolya SINACI ve Vedia TOKER LEVHA - I