KARAMAN ERMENEK YUKARI ÇAĞLAR KÖYÜNDE SBIDE ANTİK KENTİ

Transkript

1 KARAMAN ERMENEK YUKARI ÇAĞLAR KÖYÜNDE SBIDE ANTİK KENTİ MEHMET BİLDİRİCİ İNŞ.Y.MÜH- ARAŞTIRMACI 2012

2 KARAMAN ERMENEK YUKARI ÇAĞLAR KÖYÜNDE ANTİK SBIDE KENTİNİN ORTAYA ÇIKIŞI Yukarı Çağlar köyü Ermenek-Taşkent-Konya yolu üzerinde bulunan Güneyyut (antik Gargara) köyünden kuzeye ayrılan yoldan yaklaşık 5 km dir. Toros dağı zirvelerinde temiz havası, doğal güzelliği ve organik gıdaları yaşanacak bir yerdir. Ermenek ve yakın çevresinin kısa tarihi de şöyledir. Ermenek yöresinin Roma öncesine ait tarihi konusunda bilgiler yoktur. Ermenek Roma döneminde GERMANIUS adına kurulmuştur. Çevresine Roma döneminde büyük gelişme gösteren Decapolis ten (On kent) söz edilmektedir. Sbide de bunlardan biridir. Ermenek te ilk bilinen halk Isauralılardır. 5. yüzyılda eski adı Rusumblada olan Zenonopolis kentinde doğmuş ZENON yılları arasında Bizans İmparatoru olmuştur yılına kadar Roma ve Bizans yönetiminde kalan Ermenek civarı, Birinci Haçlı Seferi sonrası, Tarsus ve çevresinde kurulan Ermeni Krallığı na verilmiştir. Ancak çevrede yaşayan Helen dili ve kültürünü benimsemiş ve Hıristiyanlaşmış Isauralılardır. Yöre 1223 tarihinde Selçuklular tarafından fethedilmiş, daha sonra Karamanoğlu döneminde büyük gelişme göstermiştir. Yukarı Çağlar köyü sınırları içinde bulunan antik yerleşim SBIDE olarak geçmektedir. Sbide antik kentinin Roma döneminde önemli bir yerleşim yeri olduğu anlaşılmaktadır. Bu yörede tek çalışan Tarihçi Arkeolog GEORGE BEAN dir. Sbide hangi dilden geldiği ve ne anlama geldiği bilinmemektedir. Bean burada yazıt taraması yapmış, çevrede antik kentten kalıntılar olduğu halde Yukarı Çağlar da yazıt görülememiştir. Su tünelleri kendisine gösterilmemiştir. Yazıt olmamasına karşı köy içinde işlemeli kolon başları görülmektedir. Kentin su ihtiyacı yaklaşık 4,2 km uzunluğunda muhteşem su tünelleri ile karşılanmıştır. Su tünelleri çok eğimli dağın içine açılmış, kazı malzemeleri her metrede de yatay açılmış bir pencerelerden (delikler) aşağı atılmıştır. Bunlar alttan bakıldığında net olarak görülmekte, bu tüneller SIRA DELİKLER olarak bilinmektedir. Roma döneminde gelişmiş çok önemli bir kent olmasına karşı, tanıtılmamış ve hakkında çok az yayın bulunmaktadır. Su tünellerinden ilk bahseden ve bunu DSİ Genel Müdürlüğü tarafından 1994 yılında yayınlanan Konya Tarihi Su Yapıları kitabında yer veren İnşaat Yüksek Mühendisi Mehmet Bildirici olmuştur. Bildirici tünellerin bir planını ve enerji kırıcı noktasındaki ilginç hidrolik yapıyı göstermiştir. Kendisine burayı incelemeyi öneren ve bir rehberle oraya gönderen eski Ermenek Belediye Başkanı HALİL AKBULUT olmuştur. Belirli bir süre sonra Ramazan Bahar ve Durmuş Ali Özbek köylerini tanıtmak için izvit haber ismi ile Site kurmuşlardır. Internet ortamında Mehmet Bildirici ile tanışmış, onun önerisi ile Su Tünellerinin (SIRA DELİKLER) ile ilgili fotoğrafları internet sitelerine koymuşlardır. Bu tarihe kadar bilinen sadece su tünelleridir.

3 Bu defa İzmir de yaşayan aynı köyden ALİ AKTÜRK ile Mehmet Bildirici internet ortamında tanışmıştır. Ali Aktürk daha önceden Yukarı Çağlar ın (SBIDE) Google dan planını çıkarmış, günlerce çalışarak kentin tümünü ortaya çıkarmıştır. Bu şekilde sadece burada muhteşem su tünellerinin bulunmadığı, hakkında hiç bilgi bulunmayan bir kent ortaya çıkmıştır. Ali Aktürk ün çektiği fotoğraflar 1000 nin üzerindedir. Bu bölümde kent planında görülen yerleri Ali Aktürk ün fotoğrafları ile tanıtılacaktır. SBIDE DE İNCELEME Ağustos 2011 günleri, İstanbul dan Mehmet Bildirici, İzmir den Ali Aktürk, Konya dan Ramazan Bahar, Güneyyurt Belediye Başkan Yardımcısı, Abdullah Çıkrık, Köy Muhtarı Nejat Çınar, Köyün yaşlısı, Ali Aktürk ün babası Mehmet Aktürk, Mehmet Bildirici nin arkadaşı Fehmi, Yukarı Çağlar da buluştu. Çevreyi çok iyi bilen doğa dostu Abdullah Çıkrık arazi Jipi ile her tarafı gezdirdi. Genel bir değerlendirme yapıldı. İzvit in ortaya çıkışında büyük emeği geçen Ali Aktürk

4 24 Ağustos 2011 Sabah kahvaltısı Abdullah Çıkrık Mehmet Aktürk Mehmet Bildirici Fehmi Ersoy Ali Aktürk

5

6 KARAMAN ERMENEK YUKARIÇAĞLAR ANTİK SBIDE KENTİ No Açıklamalar 1 Boncuk Çayırı Pınarı, Su tünellerinin başlangıcı 2 Su Yolu 3 Ayı Pınarı (Ayı Bugarı) Tünele tek girş 4 Sıra Delikler (Tünel yatay hava bacaları) 5 Değirmengözü antik su Tüneli (Bugün pompajla köye su veriliyor) 6 Su Tünelinin sonu (Enerji Kırıcı Noktası) 7 Antik kente su depolayan çeşitli sarnıçlar 8 Sultan Tahtı (Kentin kalbi, yönetim Merkezi) kazı yapılmalı 9 Antik kent surları 10 Kaya Mezarlar 11 Kayaya oyma Bizans dönemi kilisesi 12 Hisar Kayası (Doğal muhteşem kayalık) 13 Suluin (antik su tüneli) 14 Yaylaya çıkan antik yol 15 Su Uçtu (Suçtuğu) Doğal şelale 16 Antik Sbide yerleşim Alanı 17 Yukarı Çağlar (Yukarı İzvit) Köyü 18 Yukarı Çağlar Merkez Camii, Köy Pınarı 19 Aşağı Çağlar Köyü 20 Antik Kent Akropol 21 Büyük Kilise kalıntısı

7 ANTİK SBIDE KENTİ SU TESİSLERİ GENEL SU POTANSİYELİ Su tünelinin bulunduğu Boncuk Çayırı halen Aşağı Çağlar arazisi içinde yer almaktadır. Göksu nehrinin bir kolunu besleyen dere Aşağı Çağlar arazisi içinden çıkmakta, Yukarı Çağlar arazisi içindeki vadiden geçerek (Navağı Vadisi) Ermenek çayına karışmaktadır. Köyün Yaylası olan Solkun un altının Ermenek Meraspoli den beslenen bir yer altı gölü olduğu bilinmektedir. Solkun bu yer altı denizinin sol kısmında bulunmaktadır. Sonuç ta bölge su kaynaklarının bol olduğu bir coğrafyadır. SIRA DELİKLER ANTİK SU TÜNELİ Su tünelinin başlangıcı 1780 kotundaki Boncuk Çayırı Pınarıdır (Su gözü). Halen bu bölgede yeniden yapılmış çeşme bulunmaktadır. Tünele tek giriş noktası olan Ayı Pınarı- Boncuk Çayırı arası 2,2 km dir. Araştırmacı Durmuş Ali Özbek e göre buradaki suyolu şöyledir. Önce Sugözü den itibaren Taş duvarlı kemer yapı devam etmektedir. Sonra tünele girmektedir. Arada dolu savak vardır. Bir bölüm tünel açmağa uygun olmadığı için toprak künk ile geçirilmiştir. Tekrar Tünele girip Ayı Pınarına kadar devam etmektedir. Bu bölümde eğim 40/ 2200 = Oldukça büyük bir eğimdir. Tünel içinde yer yer düş yapısı olabilir. Toprak künk konusunda maalesef kırık da olsa bir numune yoktur. AYI PINARI- ENERJİ KIRICI NOKTASI ARASI Ayı Pınarı su tüneline tek giriş noktasıdır. Tünel burada derin bir yamaçtan geçmektedir ara ile yatay hava bacaları açılmış, kazı buradan dışarı atılmıştır. Bunlar yerel olarak SIRA DELİKLER olarak isimlendirilmiştir. Dağcılar buradan da tünel içine girebilmektedir. Ayı Pınarı- Enerji Kırıcı noktası arası 2 km dir. Böylece toplam tünel uzunluğu 4,2 km olmaktadır. Keben e gelmeden SALMA ismi verilen bölgede hava bacaları düşey olup 5-6 m derinliktedir. Buradan da kanala girilebilir. Tüneller çok düzgün açılmış ve yer kenarda durulacak yerler yer almaktadır. ENERJİ KIRMA NOKTASI Tünel sona erdiğinde kentin yaklaşık 20 m yukarısındadır. Tünelden gelen su bir kuyuya verilmekte ve enerjisi kırılmaktadır. Bu da çok az görülen bir hidrolik antik yapıdır. KENT SU SARNIÇLARI Gelen su burada havuz (depo ve sarnıç) da depolanmaktadır. Bu yapıların hacmi ve adedi yapılar içleri dolu olduğu için saptamamaktadır. Su buradan kanal ve KURŞUN BORULARLA kent içi yapılarına dağıtılmaktadır. Bugün elde hiç kurşun boru yoktur. Çeşitli zamanlarda kurşun borular bulunduğu belirtilmektedir.

8 ANTİK KENT ALANI İncelemeler sırasında bizim misafir edildiğimiz Mehmet Aktürk ün evi antik kent içindedir. Temel kazısı sırasında yanık ağaçlar çıktığı ifade edilmektedir. Buraya çok yakın bir evde in bulunmakta ve soğuk hava deposu olarak kullanılmaktadır. Antik kent alanı içinde bugün bahçeler yer almaktadır. Kentin iki yanında sur duvarları vardır. Mehmet Aktürk bu duvarların küçüklüğünde 2 m kadar yükseklikte olduğunu belirtmektedir. SULTAN TAHTI Kentin en önemli yeri ve yönetim merkezi durumundadır. Burada çok büyük bir sütun ayağı bulunmuştur. Kazı ile çok şeyler ortaya çıkacağı inancındayım. SBIDE NE ZAMAN KURULDU NE ZAMAN TERKEDİLDİ Kuruluşu, tünellerin kimin tarafından yapıldığı bilinmediği gibi, ne zaman terk edildiği de bilinmemektedir. Köyün yaşlısı, Mehmet Aktürk, antik yerleşim yerine yaptırdığı evinin temellerinde yanık katran ağaçlarına rastlamıştır. Buradan kentin yakıldığı çıkarılabilir, bu ise yaklaşık 4. yüzyılda Isaura lar ayaklanmışlardır. Roma tarafından kurulan kent onlar eliyle yakılmış olabilir? İkincisi herhangi bir deprem ve Arap akınları ile su sistemi devre dışı kalmışsa kent susuzluktan terk edilmiş olabilir? Bu bölgeden 5. yüzyılda ZENON Bizans İmparatoru olmuştur. Onun köyü sonradan onun adına Zenonopolis olarak isimlendirilmiştir. Zenon Isauralıların şefi olarak davetiye almış ve İmparatorluğu yürümüştür. Bu tüneller Zenon tarafından yaptırılmış olabilir mi? Devletin o günkü gücü buna yaptırmaya müsait değildir. Benzer yapıların çoğu 1. ya da 2. yüzyılda yapılmış olmalıdır. SIRA DELİKLERİN TÜRKİYE DE BENZERİ VAR MI? Gerçekten Sıra Delikler in en azından Karaman ilinde bir benzeri yok. Türkiye de ise hemen hemen aynı çağda yapılmış Silifke Uzuncaburç (Diocaesera) da var. Orada da çok dik yamaçlar içine pencere açılarak tüneller açılmıştır. Ancak içinden alınmış maalesef fotoğraf olmadığı için tam karşılaştırmak mümkün değildir.

9 Ayı pınarından giriş

10

11

12

13 Boncuk Çayırı- Ayı Pınarı arası tünel Tünelden görünüş

14 Tünelden görünüş

15 Açılan pencerelerin 8 adedinin görülüşü Muhtemelen suyun enerjini kırmak maksadı ile kullanılmış

16 Sarnıç yapıları Su kuyusu ya da Sarnıç