AMBALAJ VE GERİ DÖNÜŞÜM

Transkript

1 AMBALAJ VE GERİ DÖNÜŞÜM Dr. Sema ÖZGÜR

2 Ambalaj nedir? İçine konulan ürünü en iyi şekilde koruyan, temiz kalmasını ve taşınmasını kolaylaştıran, istediğimiz miktarda ürünü saklayabildiğimiz değerli bir malzemedir

3 Ambalaj türleri Satış ambalajı (Birincil) Dış ambalaj (İkincil) Nakliye ambalajı (Üçüncül)

4 Ambalajın yararları -Ambalaj korur, -Ambalaj bozulmayı önler, -Ambalaj maliyeti azaltır, -Ambalaj ürünün kurcalanmasını önler, -Ambalaj koruyucu tedbirdir, -Ambalaj hayatı kolaylaştırır

5 Ambalajın Tarihçesi İlkel ekonomilerde Tahta fıçı ve sandıklar Toprak kaplar Deri tulumlar ve çuvallar

6 Günümüzde Karton Metal Cam Plastik ambalaj, tasarımı ile ürünün satış politikasının bir parçası

7 1960 Tahta kutu, sandıklar ve jüt çuvallar 1970 Ambalaj sanayisinin ihracattaki önemi 1977 Ambalaj Araştırma Merkezi kurulma çalışmaları İlk teneke kutu ambalaj sektörü Karton Ambalaj Plastik Ambalaj

8 1954 İlk oluklu mukavva fabrikası SEKA-İZMİT 1960 Özel sektör Oluklu mukavva üretiminde gelişme 5000 üzerinde firma Özel sektöre ait 910 fabrika 59 ilde faaliyette 250 binden fazla işi istihdam etmekte 1980li yılların başlarında İlk kez pet şişe üretimi Alüminyum kutu ülkemizde de üretilmeye başlandı

9 Geri dönüştürülebilen ambalaj çeşitleri Metal (teneke, alüminyum) Cam Kağıt ve karton Meşrubat ve içecek kartonları Plastik

10 Metal Ambalajlar Çeşitli minerallerin işlenerek saflaştırılması sonucunda üretilir Metaller değişik element ve elementlerin bileşiminden elde edilir yağ tenekeleri, konserve kutuları meşrubat kutuları Metallerin geri dönüştürülmesi ile her çeşit metal malzeme üretilebilir

11 Cam Ambalajlar Bilinen en eski ambalaj maddesi Hammaddesi silisli kum İçine konulan ürün görülebildiğinden tercih edilir Cam şişe ve kavanozlar Camın geri dönüşümü ülkemizde çok uzun yıllardır yapılmakta yaklaşık her üç şişeden biri geri kazanılabilmekte Yeni cam ambalaj üretiminde geri dönüştürülmüş cam kullanılarak büyük ölçüde enerji tasarrufu sağlanır

12 Kağıt ve Karton Ambalajlar Kağıt ve karton en çok kullanılan ambalaj malzemesi türü Değerlendirilebilir nitelikli atıkların yarısından fazlasını kağıt ve karton oluşturmaktadır Kağıdın hammaddesi selülozdur Kaynağı ormanlarımız ve özel yetiştirilen bitki türleridir En kıymetli atık cinsi kağıt ve kartondur. Kağıt ve karton atıkların geri dönüşümü ile önemli ölçüde enerji tasarrufu sağlanır

13 Meşrubat ve İçecek Karton Ambalajları Süt, meyve suyu gibi içeceklerin ambalajlanmasında %80 i kağıt ve az bir oranı da plastik ve alüminyum Geri dönüşüm işlemi ile atıklar küçük parçalara ayrılır ve yüksek ısıda baskıya dayanıklı levhalar haline getirilir Bu levhalardan masa, sandalye ve dolap gibi mobilyalar üretilebilir İnşaat sanayiinde yardımcı malzeme olarak kullanılabilir

14 Plastik Ambalajlar Plastikler, petrol veya petrol türevlerinden elde edilir Son derece hafif ve kolay şekil verilebilir Plastik ambalajların kimyasal yapılarına göre değişik türleri var PET (Polietilentetraftalat) PVC (Polivinilklorür) PP (Polipropilen) PS (Polistren) PE (Polietilen)

15 Geri Dönüşüm Atıkların bir takım işlemlerden geçirildikten sonra ikinci bir hammadde olarak üretim sürecine sokulmasına Geri Dönüşüm denir

16 Geri Kazanım Değerlendirilebilir atıkların kaynağında ayrı toplanması, sınıflandırılması, fiziksel ve kimyasal yöntemlerle başka ürünlere veya enerjiye dönüştürülmesi işlemlerinin bütünü Geri Kazanım olarak adlandırılır

17 Geri dönüşümün uygulama aşamaları Tekrar kullanılabilir ambalaj atıklarının ayrı olarak biriktirilmesi Belediyeler tarafından uygun araçlarla ayrı olarak toplanması Ayırma tesislerinde cinslerine göre sınıflandırılması Geri Kazanım Geri kazanılan atıklar Geri dönüşüm işletmeleri

18 Geri dönüşümün yararları Doğal kaynaklarımız korunur Enerji tasarrufu sağlanır bir alüminyum kutunun geri dönüşümü ile %90, kağıdın geri dönüşümü ile %60 oranında enerji tasarrufu sağlanır Atık miktarı azalır Ekonomiye katkı sağlar

19 Enerji Açısından Ambalaj Ekolojik Dengesi Ambalaj ve enerji Ambalajın yaşam süreci analizleri Herhangi bir ürün veya işlemin hammadde elde edilişinden, tüketim veya yeniden kullanımı dahil olmak üzere, çevreye getirdiği yüklerin araştırılmasıdır Ambalaj ve ekolojik denge

20 Ekolojik denge çalışmalarının özünde; çevreyi daha az etkileyen malzeme ve teknolojilerin seçimi ana ilkesi bulunmaktadır Çünkü bugüne kadar öngörülen yöntemler tüketim sonrası veya kirlenme olduktan sonra meydana gelen etkiyi azaltmak yönündedir

21 Ambalajın çevreye etkisini azaltmak ve çevre uyumlu ambalajlar üretmek için ilkeler Hammaddeden başlayarak, pazarlama, tüketim ve kullanım süreci boyunca çevre etkilerini azaltan tasarım ve üretim yöntemlerinin seçilmesi Ambalajın, çevre dengesi tüm bir sistem içerisinde düşünülmelidir. Çünkü üretim ve tüketimin her aşamasında bir çevre yükü söz konusudur Denge alanı içinde her aşamada toprak/hava/su kirlenmesi yaratacak katı, sıvı ve gaz atıklarının yanında ambalajın kendi katı atıklarından doğan yükler söz konusudur

22 Türkiye de Ambalaj Atıkları Yönetimi

23 Ambalaj ve Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği tarih sayılı Resmi Gazete Yürürlük tarihi:

24 Temel ilkeler 1. Ambalajın çevreye vereceği zararın azaltılması, 2. Öncelikle kaynakta azaltılması, sonra geri kazanımı, 3. Ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması, 4. Tüketicilerin, tüketim sonucu oluşan ambalaj atıklarını diğer atıklardan ayrı olarak biriktirmesi, 5. Ambalaj atıklarının düzenli depolama sahalarında depolanmaması, 6. Ürünlerini ambalajlayarak piyasaya sürenlerin, piyasaya sürdükleri ambalajların atıklarından sorumlu olmaları ve geri kazanımı için gerekli maliyetleri karşılaması,

25 30 Temmuz 2004 tarihli yeni yönetmelik, AB direktifi ile uyumlu bir yapı sergiliyor. Ambalajın tasarımından başlayarak, üretimi, pazarlanması, dağıtımı, kullanılması, atık haline gelmesi ve bertaraf edilmesine kadar; çevreye verdiği zararın, temiz ürün ve teknolojiler kullanılarak, nitelik ve nicelik olarak azaltılması esas alınıyor

26 Bu amaçla gerek üretilecek ambalajların yapısındaki ağır metal muhtevaları, gerekse de ambalajın birim ağırlığı; ambalajın fonksiyonunu bozmayacak, gerekli sağlık, temizlik ve güvenlik düzeyini olumsuz etkilemeyecek şekilde en aza indirilmesi amaçlanıyor

27 Yönetmeliğin uygulamaya girdiği tarihten itibaren on yıl içinde, Sorumlu ekonomik işletmeler ambalaj atıklarının ağırlık itibari ile en az % 60 ını geri kazanmakla yükümlü tutuluyor

28 Geri Kazanım Hedefleri Geri Kazanım Oranları(%) Ambalajın Cinsi Cam Plastik Metal Kağıt/Karton Kompozit*

29 Geri kazanım oranlarının belirlenmesinde 2006 yılı sonuna kadar geri toplama miktarları, 2007 yılından itibaren ise toplanan ambalaj atıklarının hammadde olarak üretim sürecine sokulmaya hazır hale getirilmiş net miktarları esas alınıyor. Bu rakamların yakalanabilmesi için pek çok yeni düzenleme getiriyor

30 Bu yönetmelik ile; Bakanlık (Çevre ve Orman Bakanlığı), Mülki idareler, (Valilik, İl Özel İdaresi) Belediyeler, Hammadde üreticileri, Malzeme üreticileri, Ambalaj üreticileri, Dolumcular, İthalatçılar, Dağıtım kuruluşları, Perakende satıcılar, Tüketiciler dahil olmak üzere ambalaj ile ilgili olabilecek tüm toplum kesimlerine sorumluluklar yükleniyor

31 Ambalaj atıklar kları yönetiminde sorumluluk paylaşı şımı Piyasaya Süren Ambalaj üreticisi Satış noktaları Tüketiciler Belediyeler

32 Çevre ve Orman Bakanlığı; İşletmeler adına toplama, tekrar kullanım, geri dönüşüm ve geri kazanım çalışmalarını yapma yükümlülüğü verilen kurum ve kuruluşların yetkilendirme esaslarını belirlemek, bu amaçla yapılacak başvuruları değerlendirmek ve uygun bulunması durumunda yetki vermek,

33 Geri kazanım tesislerine ön lisans, geçici çalışma izni ve lisans vermek, lisansı yenilemek, faaliyetlerini denetlemek, ilgili yönetmelikler aykırılık halinde gerekli yaptırımın uygulanmasını sağlamak ve gerekirse, geçici çalışma iznini ve lisansı iptal etmekle, Piyasaya sürülen ambalajların üzerine yazılmak üzere kod numarası vermekle yükümlüdür

34 Yönetmelik ile sorumluluk verilen ekonomik işletmeler ve yetkilendirilmiş kuruluşlar, Tüketicileri, ambalaj atıklarının iade, toplanma ve geri kazanım sistemleri; bu atıkların kaynağında ayrı toplanması, yeniden kullanımı, geri dönüşümü ve geri kazanımı konularındaki rolleri ile piyasada mevcut ambalaj malzemeleri üzerindeki işaretlemelerin anlamları başta olmak üzere; ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması konusunda bilgilendirmekle yükümlüler

35 Yetkilendirilmiş Kuruluşlar Piyasaya sürenlerin, yükümlülüklerini daha etkin bir şekilde yerine getirebilmeleri amacıyla bir araya gelerek oluşturdukları, kâr amacı taşımayan tüzel kişiliğe sahip yapılardır Fransa da Eco-Emballages Çek Cumhuriyetinde Ekokom Belçika da Fost Plus Almanya da Der Grüne Punkt Dual System Deutscland ÇEVKO, CAMSİAD

36 ÇEVKO Çevre Koruma ve Ambalaj Atıkları Değerlendirme vakfı CAMSİAD Cam Geri Dönüşüm Sanayicileri ve İş Adamları Derneği

37 Lisanslı firmalarla sözleşme 61 adet firma toplama-ayırma ve geri dönüşüm tesisi belgesi aldı

38 Ambalaj üreticileri; Ambalajın tasarım aşamasından başlayarak, kullanım ve kullanım sonrasında en az atık üretecek ve çevreye en az zarar verecek şekilde ambalaj üretmekle, Ambalaj malzemesini tekrar kullanıma, geri dönüşüme ve/veya geri kazanıma uygun olacak şekilde tasarlamak, üretmek ve piyasaya sunmakla, Ambalajların üzerinde geri kazanılabilir ambalaj sembolü ile ambalajın cinsine ait numara ve kısaltmayı bulundurmakla,

39 Ürettikleri ambalajları piyasaya sürenler adına, bu yönetmelikteki hedefler doğrultusunda toplamak, geri dönüştürmek ve geri kazanmak; buna yönelik tedbirleri almak, toplama ve geri kazanım sistemini kurmak veya kurdurmak, bu amaçla yapılacak harcamaları karşılamak ve bu işlemleri belgelemekle, Bir önceki yıl piyasaya sürdüğü ambalajlar hakkında Ambalaj Üreticisi Müracaat Formunu doldurarak her yıl Şubat ayı sonuna kadar Bakanlığa göndermekle, yükümlüdürler

40 Alternatifi olmayan ambalajlar dışında, geri dönüşümü ve geri kazanılması teknik olarak mümkün olmayan ambalajların üretilmesi, piyasaya sürülmesi ve ithali yasaklanıyor

41 İşaretleme Geçiş süresi tarihinde Yönetmelik değişikliği ile yılına kadar işaretlemelerin tamamlanması gerekiyor, İşarette renk ve boyut sınırı yok, 2006 yılında sektör toplantıları (sigara, ilaç, kozmetik, hammadde ambalajları, baskılı ambalajlar vb.) yapılacak, Baskılı ambalajlarda tek işaretleme yeterli olabilecek, Teknik gerekçeleri yazılı olarak Bakanlığa bildirilecek

42 Ambalaj üreticisi Piyasaya süren 1 PET Geri kazanımı sırasında kolaylık sağlamak için; Ambalajın cinsine ait numara ve kısaltma 1498 X X Dahil olduğu geri kazanım sistemini belirlemek için; Marka sahiplerine Bakanlıkça verilen kod numarasını, Ya da Yet. Kur. sembolünü (Her bir ürün için değil, firma bazında sadece bir kod numarası,)

43 Ambalajların işaretlenmesi Üretimleri sırasında her bir ambalaj materyali kendileri için ayrılan numaralama sistemi ile işaretlenecek ve tanımlanacak plastikler için 1 den 19 a; kağıt ve karton için 20 den 39 a; metaller için 40 tan 49 a; ahşap için 50 den 59 a; tekstiller için 60 tan 69 a; cam için 70 den 79 a; kompozitler için ise 80 den 99 a 1 PET 70 kısaltmalar için sadece büyük harfler kullanılacak GL

44 5 Nisan 2005 tarihinde yayımlanan, Sayılı Resmi Gazete ile Yönetmeliğe yeni bir geçici madde eklenmiştir. Ambalajların üretim aşamasında işaretlenmesi ve ambalajın piyasaya sürenler tarafından işaretlenmesine ilişkin yükümlülükler tarihine kadar yerine getirilmek zorunda İşaretleme 2006 yılının sonuna kadar tamamlanacak

45 Kod numarası Marka sahipleri Bakanlıktan 500 YTL karşılığında kod numarası ve şifre alıyor, Kod numarası ve şifre alan firmalar internet üzerinden formlarını doldurup Bakanlığa gönderiyor. ÇEVKO ve CAMSİAD üyelerinin kod numaraları bedelsiz olarak bildiriliyor, Her bir ürün için değil, firma bazında sadece bir kod numarası veriliyor, x

46 Programda, piyasaya sürenlerin, ambalaj üreticilerinin ve lisanslı firmaların birer kod numaraları mevcut, Lisanslı firmalara kodları bildirildi Ambalaj üreticilerine kodları bildirilecek,(aynı zamanda piyasaya süren oldukları için) Hazırlanan bilgisayar programına tüm müracaat formları girilmiş, 891 firmanın kaydı tamamlanarak firmalara cevap verilmiş durumda

47 İl özel idareleri; Belediye ve mücavir alan sınırları dışında oluşan ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması için ekonomik işletmeler veya yetkilendirilmiş kuruluşlar tarafından hazırlanacak ambalaj atıkları yönetim planını onaylamakla, Bakanlıktan geçici çalışma izni veya lisans almış geri kazanım tesisleri ile ilgili hususlarda gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür

48 Mahallin en büyük mülki amiri; Yönetmelik kapsamındaki ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması için belediyeler, ekonomik işletmeler veya yetkilendirilmiş kuruluşlar arasında koordinasyonu sağlamakla, İl sınırları içinde faaliyette bulunan ekonomik işletmeler ile geri kazanım tesislerini tespit ederek Bakanlığa bildirmekle, Geçici çalışma izni veya lisans verilen geri kazanım tesislerinin faaliyetlerini izlemek, ilgili mevzuata aykırılık halinde gerekli yaptırımın uygulanmasını sağlamakla,

49 Belediyeler Ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması için ekonomik işletmeler veya yetkilendirilmiş kuruluşlar ile birlikte, ambalaj atıkları yönetim planını hazırlamak ve/veya hazırlatmak ve bu amaçla oluşturulacak planların onaylanmasını, Ambalaj atıklarını ekonomik işletmeler veya yetkilendirilmiş kuruluşlar ile birlikte kaynağında ayrı toplatılması veya toplattırılmasını, Kaynağında ayrı toplanan ambalaj atıklarının ayrılmasını sağlayacak tesislerin kurulması, kurdurulması veya bu amaçla kurulmuş tesislerden yararlanılmasını sağlar

50 Tüketicilerin Sorumlulukları Tüketiciler; Ambalaj atıklarını ayrı biriktirmek ve belediyenin ya da yetkili kuruluşların istediği şekilde toplama sistemine hazır etmekle, Apartman-siteler, okullar, üniversiteler, kamu kurum ve kuruluşları, hastaneler, oteller, lokantalar, büfeler, şehirlerarası otobüs havayolu terminalleri, demiryolu istasyonları, limanlar, sağlık kuruluşları, spor salonları, stadyumlar, iş ve alışveriş merkezleri, organize sanayi bölgeleri, sanayi siteleri, serbest bölgeler ve bu gibi tüketimci trafiğin yoğun ve ambalaj atığı oluşumunun fazla olduğu yerlerin yönetimleri, ambalaj atıklarının ayrı toplanması konusunda gerekli tedbirleri almakla yükümlüdürler

51 Ambalajların kaynağında ayrıştırılması gerekiyor Bunun için öncelikle her ambalajın üzerinde ambalajın niteliğini belirten kod numarası ve yetkilendirilmiş kuruluşun sembolü bulunacak. İşaretlemenin etiket üzerinde yapılması gerekiyor ve kolayca görülebilir, okunabilir, ambalaj açıldığı takdirde bile kalıcı ve dayanıklı olması gerekiyor. Kullanılan etiketlerin, geri kazanımı olumsuz etkilemeyecek malzemeden üretilir ve yapıştırılır nitelikte olması zorunlu

52 Sağlık kuruluşları dışında evlerde tüketilen farmasötik ürünler ve ilaçların ambalajları da kontamine olmamaları şartıyla diğer ambalaj atıkları ile birlikte ayrı toplanacak Satış noktaları, plastik poşet kullanımını en aza indirmek amacıyla gerekli tedbirleri almakla yükümlü kılınıyor

53 200 metrekareden büyük kapalı alana sahip toptan ve/veya perakende olarak ambalajlı ürünlerin satışını yapan mağaza, market, süper-market, hiper-market ve alışveriş merkezleri ile benzeri satış noktaları bu ambalaj atıklarının geri kazanılmasını sağlamak için atıkların son tüketiciden ayrı toplanmasını ve türlerine göre tasnifini sağlamak üzere toplama noktaları oluşturmakla, toplanan malzemelerin geri kazanımını sağlamak üzere ilgili belediyeler, geçici çalışma izni veya lisans almış geri kazanım tesisleri ve/veya yetki verilen kuruluşlar ile çalışmak veya anlaşmalar yapmakla yükümlüler

54 Piyasaya Sürülen Toplam Ambalaj Miktarı Miktar(ton) KAĞIT KARTON; CAM; PLASTİK; METAL; AHŞAP; KOMPOZİT;

55 ÇEVKO ( ) 14 sanayi kuruluşu (1991) ÇEVKO kar amacı gütmeyen, gönüllülük esasına göre kurulmuş vakıf Amacı: Sanayi, yerel yönetim ve tüketicilerin katılımları ile sürdürülebilir bir ambalaj atığı geri kazanım sisteminin kurulması

56 Sanayiinin geri kazanım hedeflerine ulaşması için Uluslararası Yeşil Nokta Örgütü ne üye Ambalaj atıklarıyla ilgili yasal altyapının oluşturulması için Çevre ve Orman Bakanlığı ile işbirliği

57 Ambalaj atıklarının kaynakta ayrı toplanması için yerel yönetimlerle pilot projeler geliştiriyor Projeler 80 in üzerinde belediyede i aşkın tüketiciyi kapsamakta Okul eğitim çalışmaları yapıyor

58 Yeşil Nokta ücreti ödeyerek ÇEVKO sistemine katılan ekonomik işletmeler: Ambalaj atıklarını geri toplama ve geri kazanma hedeflerine ulaşma, Ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması ile ilgili Atık Yönetim Planı hazırlama, Bakanlığa karşı olan belgelendirme yükümlülüklerini ÇEVKO ya devreder; Yeşil Nokta yı ambalajlarında kullanarak işaretlemeyle ilgili yükümlülüklerini yerine getirirler

59 ÇEVKO nun yaygın çalışacağı iller (2005)

60 LİSANS SÖZLEŞME Tüketiciler Ticarethaneler Kamu kurum ve kuruluşları Fabrika, tesis ve işletmeler BELEDİYE AYRILMIŞ AMBALAJ ATIĞI ÇEVKO (Yetkilendirilmiş Kuruluş) ÇEVRE ve ORMAN BAKANLIĞI YETKİ VERME LİSANSLI TOPLAMA/AYIRMA FİRMASI TÜRLERİNE GÖRE AYRILMIŞ MALZEME İŞBİRLİĞİ PROTOKOLU BELGELEN DİRME LİSANS Geri Kazanım Modeli SÖZLEŞME BELGELENDİRME BEYAN VERME SORUMLULUK DEVRİ YEŞİL NOKTA YEŞİL NOKTA BEDELİ MALZEME BEDELİ EKONOMİK İŞLETME GERİ DÖNÜŞÜM FİRMASI 60

61 Batılı ülkelerde ambalaj atıklarının geri kazanılması bir proje olarak yürütülmektedir MAVİ MELEK PROJESİ

62 Doğaya bırakılan bir kağıt mendil 3 ayda, bir elma çöpü 6 ayda, kola kutusu 10 yılda, cam şişe 4000 yılda yok olabilir

63 Geri dönüştürülen gıda ambalajları Alüminyum Ambalajın Geri Kazanımı Alüminyum yeryüzünde oksijen ve silisten sonra en bol bulunan maddelerden biridir Metal olarak silisyumdan sonra yeryüzünde en bol bulunan metaldir Alüminyum 1820 yılında keşfedilen ve yeryüzünde %8 oranında bulunan bir metaldir Alüminyum üretimi dünyadaki bugünkü tüketim hızına göre 1000 yıl yetecek kadardır Alüminyumun yeryüzündeki en önemli hammadde bileşiği boksittir

64 Kullanılmış alüminyum ambalajlar katı atık değil, değerli bir malzemedir Alüminyum içecek kutuları su ile çalkalanıp içi temizlendikten sonra ezilerek mavi renkli geri kazanma kutusuna veya torbasına konur Taş, kağıt ve sigara gibi yabancı maddeler alüminyum kutu içine atılmamalıdır Bu gibi maddeler geri kazanma işlemini ve maliyetini zorlaştırır ve artırır

65 %65 A. B.D. Alüminyum Kutuları Geri Kazanma Oranı

66 İstanbul daki katı atık içinde %5.8 Bursa da %4 oranında metal bulunmaktadır Yani her yıl İstanbul da ton çok değerli, geri kazanılabilir metal malzemeler depolama alanında israf edilmektedir. Geri kazanılacak olsa ekonomiye katkısı en az 30 milyon dolar

67 Alüminyumun malzemelerin daha verimli kullanılması tüm ülkelerin ortak hedefi 1970 li yıllarda kg ağırlığındaki alüminyum levhadan 22 kola veya soda kutusu üretilirken bugün 32 kola veya soda kutusu üretilebilmektedir Hedef daha fazla sıvının daha hafif ambalaj malzemelerinde ambalajlanmasıdır

68 Alüminyum külçenin levha, plaka veya folyo haline getirilişi

69 Avrupa ülkelerinde geri kazanılmış alüminyumdan alüminyum üretimi

70 Alüminyum Ambalajları Geri Kazanmanın Avantajları Kullanılmış alüminyumdan alüminyum üretildiğinde %95 daha az enerji tüketilir ve işçilik ve yatırım maliyeti en aza düşer

71 Bir ton kullanılmış alüminyumdan alüminyum üretilirse; kg boksit bakiyesi, litre soğutma suyu, litre proses suyu, kg CO 2 ve 11 kg SO 2 emisyonu daha az oluşur

72 A.B.D. de yeni alüminyum malzemelerin %55 i kullanılmış alüminyumdan üretilmektedir 2000 yılında milyar alüminyum kutunun 62.6 milyar adeti geri kazanılmış alüminyumdan üretilmiştir

73 Kağıt Ambalajın Geri Kazanımı Kullanılmış kağıtları toplama ve taşıma en büyük maliyeti oluşturur Program doğru ve sağlıklı yapılmazsa geri dönüşüm maliyeti çok yüksek olur

74 Avrupa Ülkelerinde Kağıt Geri Kazanma ve Kullanma Oranı

75 Tekrar kullanma oranının en düşük olduğu ülkeler, orman alanı bol olan; İsveç, Finlandiya, Norveç Geri kazanılmış kağıtlar enerji amacı ile kullanılmakta ve depolanması önlenmektedir Fosil yakıt yerine atık kağıt kullanıldığı için atmosfer atılan CO 2 emisyonu azalır Kullanılmış kağıdın kalorifik değeri Kcal/kg, kül %2.7, karbon %44.7, hidrojen %6.1, oksijen %48.1 azot %

76 Kağıt üretimi için gerekli enerji Hamur Türü Odun Hamuru Kraft Hamuru Atık Kağıt Hamuru Kağıt Üretimi (GJ/t) Sadece Hamur Üretimi (GJ/t)

77 Odun hamurundan bir ton kağıt üretmek için ton odun Kraft hamurundan kağıt üretmek için ton kraft hamuru gerekli Eski teknolojilerde bir ton kağıt üretmek için 400 m 3 su modern tesislerde ton su yeterli Kullanılmış kağıttan kağıt üretim tesislerinde bir ton kağıt üretimi için 5 ton su kullanmak yeterli

78 1 ton kullanılmış kağıt geri kazanıldığı ve kağıt üretiminde tekrar kullanıldığında 17 adet yetişmiş çam ağacının kesilmesi, 36 ton sera gazı CO 2 atmosfere atılması, 4100 kwh elektrik enerjisinin israf edilmesi, 267 kg kirletici gazın atmosfere atılması, 1750 litre fuel-oilin israf edilmesi, 3-4 m 3 depolama alanı tasarruf edilmesi, 85 m 2 ormanlık alanın tahrip edilmesi, 38,8 ton suyun israf edilmesi, önlenir

79 ATIK KAĞIT İLE YAPILAN ÜRETİMLER Fluting ve Test Liner (Oluklu mukavva sektörü Dış-Ambalaj Kutuları / Buzdolabı, T.V. v.b.) Kromo-Karton (İlaç+Deterjan ve diğer ambalaj kutuları) Temizlik kağıtları (Peçete+Mendil+Tuvalet kağıdı v.b.) Yazı Kağıtları (Defter ve kitap) Yumurta kartonları Çatı Kaplamaları (Ondüline)

80 Kağıt geri dönüşüm oranları ÜLKEMİZDE ; 2000 Yılında % Yılında % Yılında % Yılında % Yılında %

81 Kağıt geri dönüşüm oranları YURT DIŞINDA ise; ALMANYA da % 72 AVUSTURYA da % 69 HOLLANDA da % 64 İSVİÇRE de % 63 İSVEÇ te % 55 civarındadır. Üretilen kağıt kartonun bir kısmının cins itibarı ile tekrar geri kazanılması mümkün olamadığı gözönüne alınırsa % 70 geri dönüş oranı için yüksek verim olarak kabul edilmektedir

82 Dünya 2004 yılı itibarı ile Türkiye de %41 olan geri dönüş oranı Batı Avrupa ortalamasında %56 civarındadır. A.B.D. de ise bu oran 2004 yılında ancak %50 ye yeni ulaşmıştır. Dünya genelinde toplam üretim yaklaşık olarak 330 milyon ton olup, bunun 160 milyon tonu (% 49 ) geri döndürülmektedir. Ancak, önümüzdeki yıllarda atık kağıt talebinin Dünya genelinde yılda ortalama 8 milyon ton artması beklenmektedir

83 Dünya Çin in 2002 yılı atık kağıt tüketimi 21 milyon ton iken, 2010 yılında bu rakamın 22 milyon ton artışla 43 milyon tona çıkacağı hesap edilmektedir Batı ve Doğu Avrupa da 2002 yılında 48 Milyon Ton olan talebin yeni devreye girecek kağıt-karton makinalarını dikkate alacak olursak, talebin 2010 yılında 18 milyon ton artarak 66 milyon tona ulaşacağı hesap edilmektedir

84 DÖNKASAN 1978 yılında ortaklarının ana hammaddesi olan ATIK KAĞIT ın toplanması, tasnif edilmesi balyalanması konularında faaliyet göstermek üzere kurulmuştur. İlk tesisini 1984 yılında İstanbul-Kartal da, ikinci tesisini 1989 yılında Adana da üçüncü tesisini 1993 yılında İstanbul-B.Çekmece de kuran firma konusunda yurdumuzda kurulmuş ilk şirket

85 ORTAKLARI DÖNKASAN OLMUKSA İnternatıonal Paper Sabancı Ambalaj Sanayi ve Ticaret A.Ş. KARTONSAN Karton Sanayi ve Ticaret A.Ş. SABANCI HOLDİNG SELKA HOLDİNG ve AKSİGORTA A.Ş

86 DÖNKASAN 2003 yılı toplam ton işlem hacmi ton/yılı kendi tesislerinde ton/yılı tesis dışında (Gazete ve matbaalardan direkt olarak alınıp, kağıt fabrikalarına gönderilen kağıtlar) Yurdumuzda toplanan kağıdın % 13.15ini oluşturmakta

87 Eski kağıttan yeni kağıt yapmak; % 35 oranında ekonomik yarar sağlamakta olup, % 50 daha az enerji harcanmasına, % 95 oranında daha düşük hava kirliliğine, ve Binlerce hektar ormanın yok edilmesini önlemektedir

88 Üretimde kağıt kullanan sanayi kuruluşları devamlı olarak hamur hazırlama kısımlarına yatırım yapmakta olup, mümkün olduğunca atık kağıt kullanmaya çalışmaktalar 2001 yılında % 66 olan kullanım oranı, 2002 yılında % 8 artarak % 74 e, 2003 yılında % 5,5 oranında artarak % 79.6 ye 2004 yılında ise % 79.9 a ulaşmıştır

89 1 TON KULLANILMIŞ KAĞIDI GERİ KAZANMAK; 17 adet AĞACIN KESİLMESİNİ 4100 kw/saat ENERJİNİN KULLANILMASINI lt. SUYUN HARCANMASINI ÇÖPLÜK ALANLARININ ARTMASINI ÖNLER

90 Cam Ambalajın Geri Kazanımı Topkapı Fabrikası Mersin Fabrikası CAA (cam ambalaj atığı) 1985 Batı standartlarına uygun ilk cam kırığı tesisi Çayırova da işletmeye alındı. Tesis ambalaj atıkları konusunda Türkiye deki ilk bağımsız geri dönüşüm tesisi 1987 İlk cam şişe kumbara İstanbul Belediye Sarayı nın önüne yerleştirildi 1991 Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ile ambalaj atıklarının geri kazanımında ilk yasal düzenleme

91 1995 Yeni Ufuklar Projesi kapsamında Şişecam, Cam Ambalaj Geri Dönüşüm Sistemi ni yeniden yapılandırdı, yeni yatırımlara başlandı 1996 Sözleşmeli Tedarikçilik sistemi Şişe-cam ACS (Anadolu cam sanayii) şemsiyesi altında ilk sözleşmeli tedarikçi işleme tesisi ton cam geri dönüşüm düzeyi ton 1999 Kumbara sisteminin tanıtımı ve tutundurulması kapsamında ilköğretim okulu öğrencisine geri dönüşüm faaliyeti tanıtıldı

92 2000 Protokol ile işbirliği yapılan belediye sayısı 176 ya, kumbara sayısı e ulaştı Cam işleme tesislerinin sayısı 5 (İstanbul, İzmir, Kocaeli, Adana ve Konya) yıllık cam geri dönüşümü ton CAMSİAD kuruldu 2004 Cam işleme tesisleri toplama ve işleme izinleri ile ilgili bakanlık lisanslarını aldılar. Yeni yönetmelik yayımlandı Dernek tüzel kişiliğine bağlı CAMSİAD İktisadi İşletmesi 12 Ocak 2005 tarihinde kuruldu

93 Cam ambalaj atıkları manyetik ayırma elle ayıklama kırma pnömatik ayırma eleme-izgaralama yıkama otomatik olarak taş seramik, porselen manyetik olmayan metal ayırma işlemleri yoluyla ayrılarak renksiz, bal(kahverengi) ve yeşil renkte üç ayrı gruba ayrılır

94 2003 Ülke ekonomisine kazandırılan ton ambalaj atığının tonu camdır Sonuna kadar geçen sürede kumbaralar aracılığı ile geri kazanılan cam ambalaj atığı tonun üzerindedir Cam kırığı, yeni ambalaj üretimi Cam mozaik ve cam kürecik imalatında girdi olarak Uygun şekilde işlenerek sanayi yüzey temizleyicisi, cam kumu, filtre ajanı, cam tozu, katkı ve dolgu malzemesi olarak birçok alanda kullanılır

95 Ambalaj atıkları cam mozaik, bina dış cephelerinde yalıtım, iç mekanlarda ise dekorasyon amaçlı olarak kullanılır. Cam kürecik katma değeri yüksek ve oldukça teknolojik bir üründür. Trafik yol işaretleri ile yol çizgi, şerit kaplamalarda kullanılan boya içerisine eklenerek işaretlerin ışığı geri yansıtması ve gece ışıldaması sağlanmış olur

96 Plastik Ambalaj Geri Dönüşümü 1860 yılında Alexsander PARKES dünyada yılda 80 milyon ton kullanılmaktadır kaynağı, ham petrol, gaz ve kömürdür petrolün sadece %4 plastik üretimi için

97 Almanya da plastik maddelerin %60 geri kazanılmakta %36 mekanik olarak, %24 ise ya mekanik veya enerji geri kazanmak amacı ile geri kazanılmakta Plastiklerin çoğunu geri kazanmak mümkün Fakat toplama, kaba temizleme, ayırma, yıkama ve tekrar işleme zorluğundan dolayı genelde 3 tür plastik geri kazanılmakta Kimlik Kod no 1 olan PET Kimlik Kod no 2 olan HDPE Kimlik Kod no 3 olan PVC Tüm ülkelerde kullanılan PET, HDPE ve PVC ler toplam plastiklerin %90-95 oluşturmaktadır

98

99 Tüm plastik süt şişeleri su ve soda şişeleri meyve suyu şişeleri plastik yağşişeleri cam temizleme sıvısı şişeleri margarin tüpleri peynir taşımalıkları metal sapsız krem kapları gibi plastik malzemeler geri kazanılabilir

100 Sarı renkli geri kazanma kutusu, torbası veya kumbarası, plastik atıkların oluştuğu kaynağa yakın yerlere konulur Plastiklerin oluştuğu kaynaklar önceden tespit edilmelidir Okullar, restoranlar, büfeler, lokantalar, stadyumlar, marketler, bakkallar, hastaneler, oteller kullanılmış ambalaj atıklarının en çok oluştuğu ana kaynaklardır. Bu merkezler ayrı toplama noktaları olmalı

101 Singapur daki okullarda ayrı toplama köşeleri

102 Tüketiciler sarı renkli geri kazanma kutusuna veya torbasına plastikleri koymadan önce; Kap içindeki sıvıyı boşaltmalı, Kapakları veya başlıkları çıkartmalı (geri dönüşüm ünitesinde ayrıştırmada ciddi işçilik gerektirmekte), Kapların üzerindeki etiketler mümkünse çıkarılmalı, Kapları su ile iyice çalkalamalı

103 Plastikler geri kazanılıp tekrar kullanıldığında; - Plastik hammadde kaynakları korunur, - Tekrar kullanımı artar, - Depolama alanlarının ömrü uzar, -Yeni iş alanları oluşur, -Atıkların enerjiye dönüşümü artar. Plastikler tekrar kullanıldığında veya işlemek üzere geri kazanıldığında katı atık ve bacadan atılan kirletici miktarı azalır ve enerji kaynaklarının korunması sağlanır

104

105 Kullanılmış Plastiklerden elde edilen ürünler

106 Geri kazanılmış PET lerden halı tabanları, uyuma torbaları giysilerdeki yalıtım maddesi oto parçaları, boya fırçaları, can kurtarma yastıkları, torbalar, posta kutuları, piknik masaları, çitler, yürüyüş botları, çift bölmeli kovalar, lazer toner kartuşu, kayışlar ve geotekstiller gibi malzemeler üretilmektedir

107 Geri kazanılmış HDPE den geri kazanma bidonları, deterjan, motor yağı kapları, çöp kovaları, geri kazanma kutuları, alışveriş sepetleri, köpek evleri, stadyum bankları, posta kutuları, drenaj malzemeleri, hayvan pensleri, süt şişesi taşıyıcıları, plastik kesicileri, trafik işaretleri, golf torbaları, paletler, banyo koltuğu, bitki kabı, saç tarağıdır

108 Geri kazanılmış PVC lerden kanalizasyon borusu, çit, geri kazanma kutuları, yol plakaları, merdiven parmaklığı, marley, kiremit, trafik işaretleri, kar fırtınası reflektörü, piknik masaları ve banklar üretilmektedir. Geri kazanılan bu plastikler özellikle pencere, kanalizasyon borusu, çatı örtüsü, zemin örtüsü, araç yedek parçası ve paketleme amacı ile kullanılmaktadır. Almanya da yılda PVC pencere geri kazanılmaktadır. Bu plastikler orijinal plastiklere ilave edilerek yeni çerçeveler üretilebilmektedir. Benzer şekilde zemin örtü malzemeleri geri kazanılmaktadır. Bu malzeme %98 oranında tekrar üretimde kullanılabilmektedir

109

110 SONUÇ Ülkelerin gelişmişlik derecesi, teknolojik gelişmeler ve nüfus artışına paralel olarak ambalaj atık miktarı da artmaktadır Ambalaj atıkları çöp değildir Ambalaj atıkları maddi değer taşımaktadırlar ve ekonomiye kazandırılmaları gerekmektedir

111

112 Kaynaklar 1- Ambalaj ve geri dönüşüm 2- Çevko (çevre koruma ve ambalaj atıkları değerlendirme vakfı) (2005) 3- T.C Çevre ve Orman Bakanlığı 2005, Kullanılmış Alüminyum Malzemeleri Geri Kazanımı Prof. Dr. Mustafa Öztürk, ( 4-T.C Çevre ve Orman Bakanlığı 2005 Kullanılmış Kağıtların Geri Kazanılması Prof. Dr. Mustafa Öztürk, ( 5-Camsiad (Cam geri dönüşüm sanayicileri ve iş adamaları derneği) 2005 ( 6-Özen Cam Sanayii Cam Geri Dönüşüm Süreci, 2005 ( 7- Recycling İstanbul Konferans Sunumları