NASIL BĐR MESLEKÎ VE TEKNĐK EĞĐTĐM?

Transkript

1 Nasıl Bir Meslekî ve Teknik Eğitim? 1 NASIL BĐR MESLEKÎ VE TEKNĐK EĞĐTĐM? Hazırlayan Sami NOGAY Oturum Başkanı: Dr. Yusuf EKĐNCĐ (Talim ve Terbiye Kurulu E. Başkanı, TÜRK-ĐŞ Genel Başkan Danışmanı) Panelistler: Doç. Dr. Şemsettin ÖZDEMĐR (Sanayici ve Öğretim Üyesi) Hüseyin ACIR (MEB Erkek Teknik Öğretim Genel Müdürü) Nurettin ÖZDEBĐR (Ankara Sanayi Odası Başkanı) Selver KORKUT (Ticaret ve Turizm Mezunları Derneği Genel Başkanı)

2 2 Nasıl Bir Meslekî ve Teknik Eğitim? SUNUŞ Teknolojinin hızla geliştiği günümüz şartlarında, Mesleki ve Teknik Eğitim Kurumlarımızın ülke ihtiyaçlarını karşılayacak boyutta olduğunu düşünmek mümkün değildir. Son 60 yıldan fazla bir zamandır. Siyasi partilerin programları ile hükümet programlarında Mesleki ve Teknik Eğitim e önem verileceği, ağırlık verileceği yazılıdır. Ama Mesleki ve Teknik Eğitim sorunlar yumağı olmaya hep devam etmiştir. Mesleki ve Teknik Okullara rağbetin artırılacağı ve bunun için tedbirler alınacağı hep vaat edilmiş uygulamaya gelindiğinde hep tersi yapılmıştır. Dünya görüşleri, eğitim düzeyleri, sosyal statüleri ve geleceğe dönük beklentileri ne kadar farklı olursa olsun; bu gün Türkiye'de herkes Mesleki ve Teknik Eğitim Kurumlarındaki aksaklıkların tahammül edilemez boyutlara ulaştığı görüşünde birleşiyor. Öyle ki, yetkililer bile Mesleki ve Teknik Eğitimin önündeki engelleri inkâr edemiyor. Bu önemli soruna sağlıklı yaklaşımları engelleyen en önemli husus, yapılan eleştirilere karşı sorumluların gösterdiği tavırdır. Ülkemizdeki eğitimin sorumluları eğitime ilişkin eleştirileri eğitime değil, kendi siyasetlerine yönelmiş saldırılar olarak algılamaktadır. Bu nedenle eleştirilere karşı, eğitimle ilgili yapılan faaliyetleri yeniden gözden geçirme yerine, aksine bir savunma mekanizması oluşturmaktadır. Siyasilerin bir bölümü sorunu çözmek istediğini belirttiğinde, diğer bölümü Eyvah Đmam-Hatiplerin önünü açıyorlar feryadını yapmaktadır. Hâlbuki yılları arasında 50 yıl Đmam-Hatip Liseleri genel eğitimin bir parçası olarak değerlendirilirken, bir gecede ne olduysa TEKNĐKLE hiçbir ilgisi olmadığı halde Mesleki ve Teknik Eğitimin içine monte edilmiştir. Toplumumuzda Đmam Hatip Liselerinin önünü kesmek için meslek liselerini öldürdüler fikri yaygın hale gelmiştir. Mesleki ve Teknik Eğitimin önündeki engeller ortadan kaldırılmadan, sağlıklı çözümler üretebilme imkânı yoktur. Böyle bir ortamı hazırlamada ise kişileri, dönemleri ve siyasi görüşleri esas veya hedef almayan; doğrudan eğitime yöneltilmiş çalışmaların önemi büyüktür. Bu panel ilgililerin, mesleki ve teknik eğitimin sorunları ile ilgili (politik boyutu kapsam dışı bırakarak) uygulanabilir ve gerçekçi çözümleri ortaya koymasına yardımcı olmak için yapılmıştır. Bu panelin başarı ölçüsü tespit edilen sorunların taraflarca doğru algılanmasıdır. Eğer, doğru algılanırsa yetkililer mesleki ve teknik eğitimin sorunlarını ayrı Đmam Hatip Liselerinin sorunlarını ayrı değerlendirilerek çözüm için kolları sıvamış olur. Đşte o zaman düzenlenen panel amacına ulaşmıştır. Aksi takdirde, emekler boşa gitmiş demektir. Meslekî ve Teknik Eğitimin sorunlarını değerlendirirken şu dört ana sorunun çözümlenmesi gerekir. 1) Üniversiteye girişteki sınav adaletsizliği, 2) Meslekî ve Teknik Eğitimde uygulanan ders programları ve ders kitaplarındaki yetersizlik, 4) Uygulamadaki mevzuatın ihtiyaca cevap vermemesinden kaynaklanan sorunlar, 5) Meslekî ve Teknik Eğitim Kurumlarındaki hantallık veya teşkilatlanmadaki dağınıklık. Yapılan panelde bu dört önemli sorun dile getirilmiştir. Panel tebliğlerinin daha çok ilgiliye ulaşmasını sağlamak amacıyla bu kitapçık oluşturuldu. Faydalı olacağını ümit eder, saygılar sunarız. METED YÖNETĐM KURULU

3 Nasıl Bir Meslekî ve Teknik Eğitim? 3 NASIL BĐR MESLEKÎ VE TEKNĐK EĞĐTĐM? PANELĐNĐN AÇIŞ KONUŞMASI Sami NOGAY Çok Değerli Konuklar, Meslekî ve Teknik Eğitime gönül vermiş kıymetli dostlar, Hepinizi sevgi ve saygıyla selamlıyorum. Bu önemli toplantıda bizi yalnız bırakmadığınız için hepinize minnet ve şükranlarımı sunuyorum. Bundan bir yıl önce uzun bir hazırlık çalışmasından sonra Meslekî ve Teknik Eğitim Derneği ismini verdiğimiz bu derneği kurduk. Derneğimiz Türkiye genelinde faaliyet yapacak şubeleri ve temsilcilikleri oluşacak nitelikte bir sivil toplum örgütüdür. Bugün otuza yakın ilimizde temsilcilik çalışmaları tamamlanmak üzeredir. Amacımız, son yirmi beş yıldır devamlı kan kaybeden Meslekî ve Teknik Eğitim Kurumlarının iyileştirilmesi ve daha faydalı hale gelmesi yönündeki çalışmalara katkıda bulunmaktır. Derneğimiz herhangi bir eğitim kurumunun mezunlarından oluşan bir mezun derneği değildir. Derneğimizde işçi, çiftçi, teknisyen, tekniker, teknik öğretmen, mühendis ve diğer meslek mensupları olmak üzere her kesimden üye vardır. Derneğimiz, Meslekî ve Teknik Eğitime gönül vermiş ve verecek herkesin derneğidir. Meslekî ve Teknik Eğitimin sorunları hakkındaki görüşlerimizi sizlerle paylaşmak istiyorum. Teknolojinin hızla geliştiği günümüz şartlarında, Mesleki ve Teknik Eğitim Kurumlarımızın ülke ihtiyaçlarını karşılayacak boyutta olduğunu düşünmek mümkün değildir. Çünkü gerek program ve mevzuat yönünden, gerekse ders kitapları ve teşkilatlanma yönünden okullarımız sanayinin çok gerisinde kalmıştır. Cumhuriyetimizin ilk yıllarında meslek okulları sanayiye rehberlik edecek durumda iken bugün sanayinin rehberliğine muhtaç vaziyettedir. Buna en bariz örnek; Çankaya Köşkünün kalorifer tesisatının yapımı sırasında çalışan ustalara rehberlik ettikleri için Atatürk'ün Ankara Yapı Usta Okulu (Yapı Meslek Lisesi) yönetici, öğretmen ve öğrencilerine teşekkür mesajını gösterebiliriz. Ülkemizde yıllardır eğitim kurumlarımıza zarar veren kişilere değil de, o kişilerin çalıştığı kurumlara ceza verilmektedir. Kaza yapan otomobilin şoförüne değil de otomobile ceza vermek ne kadar yanlış ise, suçlu kişilere değil de kurumlara ceza vermek de o kadar yanlıştır. Osmanlı döneminin son yıllarından bu yana suçlulara değil de kurumlara ceza vererek eğitimimize verdiğimiz zararları bir hatırlayalım. Osmanlının son yıllarında çıraklık eğitimi veren lonca sistemini kaldırdık. Yanlış yaptığımızı 100 yıl sonra anlayabildik li yıllarda köy enstitüleri, işlendiği belirtilen birtakım suçlardan dolayı kapatılmış, böylece ceza yine kuruma verilmiş, suçlu olduğu belirtilen kişiler de öğretmen okullarında göreve devam etmişlerdir. 1970'Ii yıllarda Yüksek Öğretmen Okulları aynı gerekçelerle kapatılmış, suçlu olduğu belirtilen kişiler başka okullarda görevlerine devam etmişlerdir yılından bu yana bazı olaylardan dolayı Đmam Hatip Liseleri bahane edilip milyonlarca meslek liseli mağdur edilmiştir. Bu örnekleri çoğaltmak mümkündür.

4 4 Nasıl Bir Meslekî ve Teknik Eğitim? Sonuç olarak, bu kurumların yerine yenilerinin yapılamaması, esas suçluların serbestçe dolaşıp faaliyetlerine devam etmesi ve diğer faktörler yüzünden eğitimimiz çok büyük zarara uğramıştır. Bu arada önemli gördüğüm şu hususu açıklamalıyı görev sayıyorum. Meslek lisesi deyince nedense basının ve birtakım yetkililerin aklına ĐMAM HATĐP LĐSELERĐ geliyor dünyanın hiçbir yerinde böyle bir çarpık anlayış yoktur. Şu hususu açıkça ifade etmeliyiz. Đmam Hatip Liseleri kesinlikle MESLEK LĐSESĐ DEĞĐLDĐR. Bu okulların meslek lisesi olabilmesi için mezunlarının DĐN GÖREVLĐSĐ OLARAK atanmadığı zaman okulda öğrendiği bilgilere dayanarak özel sektörde iş bulabilmesi veya kendisi iş yeri açabilmesi gerekir. Bildiğimiz ülkelerde ve bizim ülkemizde ĐMAM HATĐP LĐSESĐ mezunlarının çalışabileceği ÖZEL CAMĐ var mı? Yüce dinimiz Đslamiyet e ve camilerimize ticari gözle bakabilir miyiz? Bu sorunun cevabı kesinlikle hayırdır. Meslek lisesi mezunları ise devlet kapısında iş bulamadığı zaman, kendi mesleği ile ilgili hem özel sektörde iş bulur, hem de kendisi özel iş yeri açabilir. Ayrıca 1948 den 1998 e kadar 50 yıl genel eğitimin içinde değerlendirilen Đmam Hatip Liselerine bir gecede ne oldu da Meslek Lisesi denildi. Bunu anlamakta güçlük çekiyoruz. Đmam Hatip Liselerine neden meslek lisesi gözüyle bakıldığını düşündüğümüzde, sorunları çözme yerine kurum kapatma hastalığımızın nüksettiğini görürüz. Açıkça ifade ediyoruz! Đmam Hatip Liselerine meslek lisesi diyerek Meslek Liselerini çökerttiğimizi fark etmek zorundayız. Ayrıca şunu da ifade edelim. Liselerimiz arasında Đmam Hatip Liselerinin ağırlığı % 3 tür. Bu rakam mevcudunun en kalabalık olduğu yıllarda ise % 4 tü. Şimdi meslekî ve teknik ile ilgili herkesin görebildiği birkaç hususu hatırlatmak istiyorum den sonra ihtilal hükümeti Mesleki ve Teknik Eğitim Kurumlarının başını koparmıştır. Konuyu açarsak Meslekî ve Teknik Eğitim 1941 yılında Meslekî ve Teknik Öğretim Müsteşarlığı olarak teşkilatlanmıştı. Müsteşarlık olarak çok iyi hizmetler verilmişti. Ancak 1980'den sonra ihtilal hükümeti tarafından 27 Şubat 1982 tarih ve 8/4334 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Meslekî ve Teknik Öğretim Müsteşarlığı kaldırılarak Meslekî ve Teknik Öğretim meslekten olmayanların eline bırakılmıştır. Bu olay Meslekî ve Teknik Öğretimi başsız bırakmıştır. Son 25 yıldır meslek liseleri ile ilgili kararlar genel eğitimcilerin etkisiyle alınmaktadır. Nasıl Kara Kuvvetleri Komutanlığını kaldırıp birimlerini Deniz Kuvvetleri Komutanlığına bağlamak yanlış ise bu işlemde yanlıştır. Günümüzde Mesleki ve Teknik Eğitim Kurumlarına rağbetin azaldığını görürüz. Çünkü çıraklık eğitimine baktığımızda 1998 de öğrenci varken bugün öğrenci sayısı civarına inmiştir. Meslek liselerine baktığımızda 1998 de lise öğrencilerinin % 42 si meslek lisesi öğrencisi iken bu oran bugün % 36 ya düşmüştür. Bu rakamlar Milli Eğitim Bakanlığı verileridir. Buradan çıkardığımız sonuç şudur artık velilerimiz çocuklarını mesleki eğitime yönlendirmemektedir. Yani son yıllarda mesleki eğitime rağbet azalmıştır. Mesleki eğitime rağbetin neden azaldığı araştırıldığında karşımıza çok önemli iki husus çıkıyor. Birincisi üniversite sınavlarındaki sınav adaletsizliği, ikincisi ise meslek lisesi mezunlarının özel sektörde iş bulma koşullarının sınırlı olması. Bu ikinci hususa öğrencilerin piyasa ihtiyaçlarına göre yetiştirilemediği, yetki ve sorumluluklarıyla ilgili yönetmeliğin henüz çıkarılmamış olması eklenebilir.

5 Nasıl Bir Meslekî ve Teknik Eğitim? 5 Üniversite sınavlarını düşündüğümüzde Endüstri Meslek Lisesi Đnşaat bölümü mezunu bir gencimiz inşaat mühendisi olamıyor, Ticaret Meslek Lisesi mezunu bir gencimiz işletme ve muhasebe ile ilgili fakültelere gidemiyor, Kız Meslek Lisesi mezunu bir kızımız kendi bölümü ile ilgili bir mühendislik fakültesine kayıt yaptıramıyor. Neden? Çünkü katsayı engeli var. Meslek Lisesi mezunlarının yetki ve sorumlulukları ile yönetmeliği düşündüğümüzde bundan 15 yıl önce 3795 sayılı kanun çıkarılmış ve bu kanunun 6. maddesi gereği yetki ve sorumluluk yönetmeliği çıkarılacak, 15 yıl geçmiş halen çıkarılacak. Bu çok büyük ihmal değil mi? Teknik Eğitim Fakültesi mezunlarının büyük bir bölümü öğretmen olarak atanamadığı, yetki ve sorumluluklarını belirleyen yönetmelik çıkarılmadığı için mağdur edilmiştir. Đlgililere sorduğumuzda bütün bunlar Đmam Hatip Liselerinin önünü kesmek için yapılıyor cevabı veriliyor. Yetkililere şu soruyu sormak istiyorum. Đmam Hatip Liselerinin sorunlarını ayrı, Meslek Liselerinin sorunlarını ayrı çözmek çok mu zor? Bir başka önemli konuyu arz ediyorum. Geçtiğimiz yıllarda Meslek Liselerinde ve çıraklık eğitimi veren merkezlerde Đş Güvenliği dersi zorunlu dersti sonra seçmeli yapıldı, şimdi de bu ders tamamen kaldırıldı. Yeni programlarda sadece bazı derslerin içinde kısaca söz edildiği görülüyor. Yetkililere sormak istiyorum. Đş Güvenliği konusu çok mu önemsiz? Đleri Avrupa ülkelerinde Đş Güvenliği eğitimi görmeyen hiçbir elemanın işletmelerde çalıştırılması mümkün değilken biz neden bu eğitimi okullarımızdan kaldırdık? Sayıları 11 milyona yaklaşan ilköğretim öğrenci velilerinin feryadını dile getirmek istiyorum. Her yıl ilköğretim okullarımız civarında mezun vermektedir. Bu mezunların sadece civarındaki bölümü lise ve meslek liselerine kayıt olmaktadır. Geriye kalan öğrencinin akıbeti meçhuldür. Avrupa ülkelerinin büyük bir bölümü mesleki yönlendirmeyi yaşında yaparken, bizim ülkemizde yaşında mesleki yönlendirme yapılması sanayinin usta ve kalfa bulmasını zorlaştırmaktadır. 298 dünya ülkesinden bizim gibi yaşında mesleki yönlendirme yapan ülke sayısı 20 civarındadır. Bunların çoğunluğu Afrika ülkesidir. Eğer Avrupa birliğine gireceksek eğitimimizi Afrika ülkelerine göre değil Avrupa ülkelerine göre düzenlememiz gerekmez mi? Dernek olarak bazı sorunlarla ilgili çözüm önerilerimizi arz etmek istiyorum. Meslekî ve Teknik Öğretimde daha verimli hizmet verilebilmesi için yeniden Meslekî ve Teknik Öğretim Müsteşarlığı oluşturulması mümkün olmayabilir. Ama Meslekî ve Teknik Öğretim başsızlıktan ve koordinasyonsuzluktan kurtarılması için yeniden teşkilatlanmaya gidilmelidir. Yani Meslekî ve Teknik Kurumu adı altında yeniden yapılanma olmalı. Bu yapılanmanın statüsü Kredi ve Yurtlar Kurumu gibi ayrı kanunla belirlenmelidir. Kurumun yönetim kurulunda MEB in ilgili birim amirleri ile sanayicilerin ve sivil toplum örgütlerinin temsilcileri mutlaka bulunmalıdır. Böylece Meslekî ve Teknik Öğretim ile ilgili koordinasyon sağlanmış, alınan kararlar teknik eğitimciler tarafından alınmış olacaktır yılından beri çıkarılmayan teknik öğretmenlerin, teknikerlerin ve teknisyenlerin yetki ve sorumluluklarına dair yönetmelik ACĐLEN çıkarılmalıdır. Çünkü mevcut mevzuat 50 yıl öncesine ait olup günün şartlarına uymamaktadır. Eğer 3795 sayılı kanunun boşluğundan kaynaklanan nedenlerden dolayı yönetmelik çıkarılamıyorsa, ilgili kanununda değişiklikler yapılmalıdır.

6 6 Nasıl Bir Meslekî ve Teknik Eğitim? Üniversite sınavlarındaki sınav adaletsizliği giderilmeli, 1980 öncesinde olduğu gibi meslek lisesi mezunları üniversite sınavlarında kendi bölümleriyle ilgili fakülte ve yüksek okullara, kendi gördükleri derslerden sınava alınmalı, fakülte ve yüksek okullarda meslek lisesi mezunlarına yeterli kontenjan ayrılmalıdır. Nasıl fakültelerin müzik, beden eğitimi ve benzeri bölümlere kendi meslekleriyle ilgili özel sınav yapılıyorsa, meslek lisesi mezunlarının da kendi meslekleriyle ilgili bölümlere mesleğin özelliklerine uygun özel sınav yapılmalıdır sayılı kanunda değişiklik yaparak meslek lisesi mezunlarının işyeri açabilmesi ve açtıkları iş yerlerini randımanlı çalıştırabilmesi sağlanmalıdır. Teknik Eğitim Fakülteleri Uygulama Mühendisi yetiştiren fakülteler haline getirilmeli; öğretmenlik formasyon dersi alanlar Teknik Öğretmen olmalıdır. Bu fakültelerin ders programları bu yeni duruma göre yeniden düzenlenmelidir. Bu konu ile ilgili 3795 sayılı kanunda gerekli değişiklik yapılmalıdır. YÖK ün Teknik Eğitim Fakülteleri ile ilgili önerisi ise kurum kapatma hastalığımızın bir devamı olup, çözüm yerine yeni işsizler ordusu oluşturacak niteliktedir. Đlköğretim okullarımızda meslekî yönlendirme mutlaka yaşlarında yapılmalıdır. Almanya, Đngiltere ve Fransa nasıl yapıyorsa bizde öyle yönlendirme yapmalıyız. Yetkililer Đmam Hatip Liseleri nin sorunlarını ayrı, Meslek Liseleri nin sorunlarını ayrı düşünmelidir. Çözüm için ayrı ayrı düşünülürse, gerçek çözüme ulaşılır. Özetle yetkililere diyoruz ki; Bize meslek liselerimizi ve mesleki eğitim merkezlerimizi geri verin., Bu kurumların çökmesi halinde ülkemiz büyük zarar görür. Çünkü bu kurumlar sanayimizin ve ticaretimizin bel kemiğidir. Yine özetle yetkililere diyoruz ki; Meslek liseleri de, imam hatip liseleri de cumhuriyet okullarıdır. Bu liselere yapılacak yanlışlık ülkemize zarar verir. Hepinize teşekkür eder, saygılarımı sunarım.

7 Nasıl Bir Meslekî ve Teknik Eğitim? 7 OTURUM BAŞKANININ KONUŞMASI Dr. Yusuf EKĐNCĐ Mesleki teknik eğitim bizim yıllardır tartıştığımız, çok tartıştığımız, çok konuştuğumuz ama bir türlü çok iyi bir sonuca ulaşamadığımız bir alandır. Şimdi, ben dernek yöneticilerine dört önemli şahsiyeti bir araya getirdiği için teşekkür ediyorum: Sağ tarafımda Ankara Sanayi Odası Başkanımız var, sol tarafımda Erkek Teknik Öğretim Genel Müdürümüz var. Bir tarafta bir sanayici ilim adamımız, Diğer tarafta Ticaret Turizmliler Derneği Genel Başkanımız var. Bunları özellikle söylüyorum, şunun için söylüyorum: Hep sanayiciler diyorlar ki Bizim şu şu nitelikteki elemanlara ihtiyacımız var. Aman ha bunları yetiştirin. Şimdi ben durum tespitinden çok, konuşulanı söylemeye çalışıyorum. Ama bugüne kadar taraflar bir türlü, bir noktada buluşma imkanı bulamadı. Özellikle bu konular çok tartışıldı, çok konuşuldu. Batılı ülkelerde 3 öğrenciden 2 si meslekî eğitime gidiyor, 1 i genel eğitime gidiyor diyoruz. Ama Türkiye de bunun tam tersi 3 öğrenciden 1 i meslekî eğitime gidiyor, 2 si genel eğitime gidiyor. Ben siyasi parti ve hükümet programlarını başlangıçtan beri inceledim, yani arasındaki siyasi parti programları ile hükümet programlarındaki eğitimle ilgili bölümleri kitap haline de getirdim. Daha önce de bu konuda bir çalışmam var, 1994 e kadar. Parti programlarına baktım, hükümet programlarına baktım: Hepsinde de meslekî teknik eğitime öncelik verilecektir, mesleki teknik eğitime ağırlık verilecektir, vazgeçilmez tercihimiz mesleki teknik eğitimin önceliğidir gibi sözler var. Siyasi partilerin programlarının eğitimle ilgili bölümlerine bakıyorum, gene üç aşağı beş yukarı birbirine paralel cümleler var. Hep söylemişiz, söylenecek laf kalmamış aslında. Eğer bu panelin sonunda panelistlerimiz, meslekî ve teknik eğitim ülke ihtiyaçlarına cevap veriyor diyorlarsa yani Ankara Sanayi Odası Başkanı tamam, biz isteğimiz elemanı bulabiliyoruz diyorsa, Erkek Teknik Genel Müdürü veya diğerleri de Biz gerçekten sanayinin ve iş âleminin istediği elemanı yetiştiriyoruz diyorlarsa, o zaman bu toplantıda mesleki ve teknik eğitimin sorunlarının olmadığını ve yapılan çalışmaların başarılı olduğunu anlamış olacağız ki artık bu tür toplantılara gerek olmadığını düşünüyorum. Gelişmiş ülkelerin tamamı en önemli kaynaklarını insanların eğitimine ayırmaktadır. Onun için, gelecek eğitimdedir ve eğitim hepimizin geleceğidir. Osmanlı Devletinin 600 yıl ayakta kalmasının iki önemli sebebi vardır: Birisi adalet, birisi güzel ahlaktır. Bunlar da eğitimle kazanılır. Eğitim hayat boyu devam eden bir hadise ve bütün insanların her yaşta, her kademede eğitime ihtiyacı var. Yalnız, bu, hayat boyu öğrenme dediğimiz sistem içerisinde zannediyorum rollerin yeniden belirlenmesi gerekiyor. Daha başarılı olabilmek için; öğretmen ne yapacak, veli ne yapacak, öğrenci ne yapacak, sivil toplum kuruluşları ne yapacak, iş adamı ne yapacak, devlet ne yapacak; bunların herhalde yeniden gözden geçirilmesi ve yeni rollerin belirlenmesi gerekiyor. Kıymetli katılımcılar bu son konuşma ile program tamamlandı. Bu toplantıyı düzenleyen dernek yöneticilerine ve katılımcılara teşekkür ediyorum.

8 8 Nasıl Bir Meslekî ve Teknik Eğitim? MESLEKÎ EĞĐTĐMDE YENĐ BĐR SĐSTEM ÖNERĐSĐ Doç. Dr. Şemsettin ÖZDEMĐR Meslek Eğitiminde Temel Sorunlar Ülkemizde genel eğitim sistemimiz ve özellikle de mesleki eğitim sorunlarımız tartışılmaktadır. Bu tartışmaların somut sonuçlara ulaşması için zaman içinde ortaya çıkan yeni sorunlara yeni çözümler getirerek uygulamaya geçilmesi gerekmektedir. Temel sorunlar aşağıdaki şekilde özetlenebilir. Meslek eğitiminden çok sayıda mezun verilmekte, ancak bunların çok az kısmı ( % 10 civarında) kendi alanlarında çalışmaktadır. Đşsizlik oranı % 10 olmasına karşılık, işyerleri istihdam edecek eleman bulmakta zorlanmaktadır. Meslek lisesi mezunları mesleki yeterlilik ve beceri yönünden olduğu kadar zihnen de iş yerlerinde çalışmaya hazır değildirler.. Eğitim sistemimiz, genel eğitimden meslek eğitimine, meslek eğitiminden de genel eğitime geçiş yapmak için gerekli esneklik ve mekanizmalara sahip değildir. Son zamanlarda MEGEP projesi kapsamında orta eğitimin dört yıla çıkarılması ilk yılın ortak okutulması ve meslek eğitiminin modüler hale getirilmesi uygulamaya koyulmuştur. Bu proje yeni bir açılım getirememesinin yani sıra orta eğitimi de gereksiz olarak bir yıl uzatmış olmaktadır. Yukarıda belirtilen sorunlara da çözüm getirebileceğini düşünmüyoruz. Problem çözme, sistem geliştirme veya yeni sistem kurma konusunda ciddi teşebbüs ve yaklaşımlarımız mevcut değildir. Gelişmiş ülkelerdeki sistemlerin kopya edilmesi veya Dünya bankası projeleriyle çözümler aranmaktadır. Meslek Eğitiminin Genel Görünümü Her konuda olduğu gibi bu konuda da temel zaafımız, her türlü kurum ve kurulusu tesis etmekle birlikte bunların isleyişlerinin takibi sonuçların tespiti ve aksamaların düzeltilmesi üzerinde yeteri kadar çalışmıyoruz. Meslek eğitimi ile ilgili kurumlarımız Mesleki ve Teknik Liseler ile ikili Mesleki Eğitim Programları, Erkek Teknik Öğretim genel müdürlüğüne Meslek Eğitim ve Halk Eğitim Merkezleri, Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğüne Meslek Yüksek Okulları ile Teknik ve Mesleki Eğitim Fakülteleri, Yüksek Öğretim kurumuna bağlı olarak çalışmaktadırlar. Ayrıca Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü ve Ticaret Turizm Genel Müdürlüğü bünyesinde de mesleki eğitim yapılmaktadır. Genel olarak bakılırsa meslek eğitimi için gerekli olan kuruluşlar yeterince mevcut bulunmaktadır Ancak bu kuruluşların; Đşleyişleri, Aksamaların düzeltilmesi, Gelişen ve değişen ülke ve dünya şartlarına göre yeni düzenlemelerin yapılması, Organizasyonları ve bir bütün olarak koordinasyonları Genel eğitimle ve yüksek öğretimle ilişkileri ve geçişleri, Sanayi kuruluşlarıyla işbirliği,

9 Nasıl Bir Meslekî ve Teknik Eğitim? 9 Endüstrinin beklentilerine göre mezun öğrenci yetişkinliğinin dolayısıyla da eğitim kalitesinin sorgulanması, Bunu sağlayacak denetim ve kontrol mekanizmalarının geliştirilmesi, Gibi konularda yeterli, sürekli ve sonuç alıcı çalışmaların yeterince yapıldığını söyleyemeyiz. Ancak bu yetersizlik tek taraflı değildir. Konunun diğer tarafı olan ve istihdam sağlayan işletme ve sanayi kuruluşlarının da bu konuda ayrı ayrı sorumlulukları olduğunu düşünüyoruz. Sorunun temel nedenleri: Liseyi bitiren ancak üniversiteye giremeyen bir öğrencinin meslek öğrenme şansı kalmamaktadır. Meslek Lisesine giren ancak üniversiteye de gitmek isteyen öğrenci için de fazla şans yoktur. Meslek Lisesine giden öğrenci, bu eğitim sonrasında bir işyerinde çalışmayı genellikle düşünmemektedir. Amaç ve hedefleri net değildir belirsizdir. Böyle bir ortamda da meslek öğretilemez. Öğretim programı çalışmaları endüstri tecrübesi bulunmayan elemanlar tarafından yapılmaktadır. Sanayi ile koordinasyon yoktur. Meslek dersleri ve atölye uygulamaları iş tecrübeleri olmayan öğretmenlerce verilmektedir. Ve ayrıca öğretmenlerin kendilerini yenileme imkânları da yoktur. Meslek dersleri yeterince güncel değildir. Atölye dersleri sürekli ve blok değil kesintilidir ve yeterince etkin ve verimli değildir. Đşlem basamaklarının öğretilmesinde ve zaman kullanımında sorunlar vardır. Đlköğretim sonrası yönlendirme ve rehberlik hizmetleri yeterince yapılamamaktadır sayılı yasa kapsamında yürütülen çıraklık eğitimi, Meslek Eğitim Merkezlerinde yürütülmektedir. Ancak bu merkezlerin de yeterince etkili olduğunu söyleyemeyiz. Mevcut şekliyle sanayi kuruluşlarının ihtiyaçlarını karşılamaktan uzaktır. TAMEM modeli, diğer adıyla ikili meslek eğitim sistemi Almanya da uygulanmaktadır. Ve sistemin Türkiye de uygulanmaya başlandığı 1988 yılından beri Almanya'da da birçok değişiklik yapılmıştır. Ancak Türkiye de hiçbir değişiklik yapılmadan halen uygulanmaktadır. Doğal olarak ta çok olumlu sonuçlar alındığı söylenememektedir. Sadece Alman firmalarına ait işyerlerinde uygulanabilmektedir. Yeni Sistem ve önlemler aşağıdaki başlıklar halinde toplanabilir. Eğitimin yeniden yapılandırılması Öğretim programlarının güncelleştirilmesi Teknik Öğretmen yetiştirme sisteminin yeniden düzenlenmesi Sanayi kuruluşlarının da mesleki eğitim içinde yer alması Eğitimin yeniden yapılandırılması Sistemin bütünlüğünün sağlanması Meslek eğitiminin çıraklık, kalfalık, ustalık teknisyenlik, gibi bütün kademelerini tek çatı altında toplayan, hedeflenen eğitim için sadece gerekli bilgi ve becerilerinin yeterli zamanlarda öğretilmesi Genel ve meslek eğitiminde geçişlerin mümkün olması eğitimin tüm kanal ve seviyelerinin açık tutulması mesleki rehberliğin yapılması Programların dinamik bir yapıya kavuşturulması gelişen bilgi ve teknolojilerin uygulanmasını ve takibini sağlayacak esnekliğe kavuşturulması Eğitimin bütünüyle endüstri tecrübesine sahip elemanlarca yaptırılması

10 10 Nasıl Bir Meslekî ve Teknik Eğitim? Sanayi kuruluşlarının eğitimin içinde yer almasını sağlayacak kalıcı önlemlerin alınması. Sistem önerimiz Liseler ve endüstri meslek liselerinde ilk iki yıl: Ortak dersler +seçmeli dersler okutulmalıdır. Ortak dersler, matematik, fizik, kimya Türk dili ve edebiyatı, tarih, yabancı dil ve diğer bazı dersler şeklinde olabilir. Seçmeli dersler okul çeşidine göre değişebilir. Bu suretle öğrencilerin, ileride eğitimlerine devam etmelerine imkân sağlanmış olur. Meslek liseleri bünyesinde meslek eğitimi her türlü meslek branşını değişik düzeylerde ve blok olarak yapacak şekilde yeniden düzenlenmelidir. Meslek eğitimleri tamamen bölgesel şartlara göre, sadece ihtiyaç görülen alanlarda ve ihtiyaç görülen seviyelerde yapılmalıdır. Bu suretle gerekli gereksiz her konuda eğitim yapan günümüz meslek liseleri çok etkili ve verimli hale gelebilecektir. Genel liselerde, temel lise eğitimini bitiren öğrencilerden başarılı olanlar lise son sınıfa devam edebilmelidirler. Lise son sınıf bir üniversite hazırlık sınıfı olarak önerilmektedir. Burada Fen - Sosyal- Teknik gibi branşlar olabilir. Lisenin herhangi bir sınıfından veya son sınıftan mezun olan öğrenciler Meslek Lisesine geçebilirler ve kendilerine uygun olan bir meslek programına katılabilirler. Meslek programları blok olarak ve kesintisiz biçimde uygulanmalıdır. Meslek liselerinde Lise 1 ve 2. sınıfı bitirerek meslek eğitimine devam eden öğrenciler isterlerse bu eğitimlerini tamamlayarak veya yarıda bırakarak Lise son sınıfı da okuyabilir ve üniversiteye girebilirler. Meslek Lisesi mezunları Lise son sınıfı okumadan da mühendislik ve teknoloji fakülteleri gibi kendi branşlarında üniversiteye girebilirler diğer alanlarda üniversiteye girmeleri için Lise son sınıfı tamamlamaları gerekir. Đlköğretim okullarını bitirenler Lise 1 ve 2. sınıfı okumadan da sadece meslek öğrenmek amacıyla Meslek Liselerinin meslek programlarına belli bir düzeye kadar katılabilirler ve kısa yoldan meslek sahibi olabilirler. Teknik Eğitim Fakülteleri, Teknoloji fakültelerine dönüştürülmeli ve Mezunları doğrudan endüstride branş mühendisi olarak çalışmalıdırlar. Teknik öğretmen olmanın iki şartı olmalıdır. 1) En az beş yıl endüstride çalışmış olma 2) Pedagoji formasyonunu tamamlamak Meslek Liselerinde meslek öğretmeni olarak meslekte yetişmiş olmak kaydıyla gerekli pedagoji ve oryantosyan eğitimini alan ustalardan ve mühendislerden de yararlanılabilirler. Meslek Yüksek okulları YÖK bünyesinden çıkarılarak meslek liseleri içinde yeniden organize edilmelidirler. Milli eğitim ve sanayi kuruluşları mensuplarının birlikte yer aldığı sürekli bir meslek eğitimi üst kurulu oluşturulmalıdır. Okul ve sanayinin birlikte çalışarak oluşturduğu OSEP projesi bu yeni yapı içinde kurumsallaştırılmalıdır.

11 Nasıl Bir Meslekî ve Teknik Eğitim? 11 Meslek eğitimini aşağıdaki şekilde öneriyoruz. Program Adı Kısa süreli meslek kursları (Fazla beceri gerekmeyen alanlar) Endüstriye yönelik kurslar (Yeni teknolojiler, yeni uygulamalar, kısa meslek eğitimleri) Meslek öğretimleri programları (Atölye + Teknoloji + Teknik resim) Teknisyenlik eğitimi (Meslek öğretim programı + Laboratuar, otoket gibi ilave dersler) Yüksek okul- Tekniker eğitimi (Teknisyenlik + teknoloji ve laboratuar daha ileri düzeyde) OSEP programı (Đlköğretim + meslek öğretim programları + (2 gün okul + 3 gün işletme) isteğe bağlı olarak lise veya meslek lisesi telafi programları) Eğitim Süresi 1 3 ay 1 7 gün 11 ay +1 yıl +1 yıl Toplam 3 yıl SONUÇ: Burada bir çerçeve ortaya konulmuştur. Bu çerçevenin doldurulması oldukça yoğun ve kapsamlı çalışmalara ihtiyaç göstermektedir. Ülke sorunlarına yerli çözümlerimizi üretemezsek bunların çok büyük ve acı maliyetleri olmaktadır. Mevcut sorunları geçiştirmek ve üretilen çözümleri yeterince değerlendirmeden görmezden gelmek, bugünlerimizi belki kurtarır ancak yarınlarımızı kurtaramayız. Temel yaklaşımımız, diğer ülkelerde uygulanan mesleki eğitim prensiplerinin dikkate almasının yanı sıra, özellikle ülkemiz şartlarına uygun bir çözümün geliştirilmesidir.

12 12 Nasıl Bir Meslekî ve Teknik Eğitim? TÜRK MĐLLĐ EĞĐTĐM SĐSTEMĐ ĐÇĐNDE MESLEKĐ TEKNĐK EĞĐTĐMDE REFORMLAR Hüseyin ACIR Sayın Başkanım, değerli panelistler, değerli katılımcılar; ben herkesi saygıyla, muhabbetle selamlıyorum. Tabii mesleki teknik eğitim denildiği zaman ülkemizde ve dünyada o kadar çok konuşan insanlar var ki, çok özel bir alan, ağırlık verilmesi gereken bir alan, ekonomik anlamda sürdürülebilirliğin sağlanabilmesi açısından, bilgi düzeyinde ve ekonomik açıdan rekabetin sağlanması açısından olmazsa olmazlarımızdan bir tanesi. Bu tartışma ve konuşmaların da bundan kaynaklandığı kanaatinde olduğumu ifade etmek istiyorum. Bu fotoğraf 1925 yılında Büyük Atatürk ün Đzmir Mithatpaşa Endüstri Meslek Lisesi ziyaretinde çekilmiş bir fotoğraf. Yanında bulunanlar da o an beraber olduğu ilgililer ve Mithatpaşa Endüstri Meslek Lisesinin öğrencileriyle beraber. Bu okulu Büyük Atatürk 3 kere ziyaret etmiş, bir seferinde eşleriyle ziyaret etmiş. Şu an için okulun şeref defterinde de zatıâlilerinin imzaları var. Şu an müzede de bu fotoğraf ve diğer birçok fotoğraflar -yine bir cumhuriyet altını hediye etmiş- onunla ilgili diğer şeyler mevcut. Ben ilgilileri özellikle bu okulun müzesine davet ediyorum Đzmir e gittikleri takdirde. Bu fotoğrafın çekildiği tarihlerde Türkiye Cumhuriyetindeki mesleki eğitim okul sayısı 11 ama şu an için, biraz sonra o sayıları vereceğim, bu sayılar örgün öğretim kurumlarında gibi bir rakama çıkmış durumda. Yaygın eğitimde ise bu sayılar daha da fazla, 6 binleri geçmiş durumda. Biraz sonra ben o sayıları özellikle vereceğim. Mesleki eğitimin temel dayanaklarını yasal olarak Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 1739, 3797, 3308, 2547 sayılı Kanunları ve bunu müteakiben katılma planlarını, Avrupa Birliği müktesebatını, hükümet programlarını, Şûra kararlarını ifade edebiliyoruz. Bu arada, mesleki teknik eğitimin güçlendirilmesi projesi kapsamında mesleki teknik eğitimin strateji belgesi hazırlandı. Dün de zaten bir toplantı vardı Swees

13 Nasıl Bir Meslekî ve Teknik Eğitim? 13 Otelde, dün ve önceki gün. Bu konular ilgili sivil toplum örgütleriyle -özellikle bu strateji belgesi- paylaşıldı. Onu da ifade etmek istiyorum. MESLEKĐ VE TEKNĐK EĞĐTĐMĐN YASAL TEMELLERĐ Türkiye Cumhuriyeti Anayasası 1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu 3797 Sayılı Milli Eğitim Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun 3308 Sayılı Mesleki Eğitim Kanunu 2547 Sayılı Yüksek Öğretim Kanunu Ülkemizde Mesleki ve Teknik Eğitim; Kalkınma Planları, Avrupa Birliği Müktesebatı, Hükümet Programları, Şura Kararları ile desteklenen bir yapıya sahiptir. Şu an Türkiye de mesleki eğitimle ilgili okullarla ilgili bir slaytımız bu. Özellikle örgün öğretim, yaygın öğretim diye ikiye ayırıyoruz biz. Örgün öğretimle ilgili birçok çeşit okulumuz var, mesleki eğitimin yaygın eğitim boyutuyla ilgili de birçok çeşit okul var. Örgün öğretimle ilgili olanlar meslek liseleri, diğerleri ise meslek eğitim merkezleri ve diğerleri diye ben ifade etmek istiyorum. Buradaki sayılara şöyle bir baktığımız zaman, şu an toplam sayının yaygın öğretim dahil olduğunu görüyoruz okul sayısını, öğrenci sayısının ise civarında olduğunu, öğretmen sayısının ise 94 bin civarında olduğunu mesleki teknik eğitimde- rahat bir şekilde görebiliyoruz TÜRKĐYE CUMHURĐYETĐNĐN KURULUŞUNDAN GÜNÜMÜZE MESLEKĐ VE TEKNĐK ÖĞRETĐM OKUL, ÖĞRENCĐ VE ÖĞRETMEN SAYSINDAKĐ GELĐŞMELER MESLEKĐ VE TEKNĐK EĞĐTĐM ÖRGÜN EĞĐTĐM TOPLAMI YAYGIN MESLEKĐ EĞĐTĐM (RESMĐ-ÖZEL) GENEL TOPLAM OKUL / KURUM SAYISI ARTIŞ (Kat) ÖĞRENCĐ SAYISI ARTIŞ (Kat) ÖĞRETMEN SAYISI ARTIŞ (Kat) Nisandaki hane halkı işgücü araştırmasından özellikle bahsetmek istiyorum. Biraz önce de sayılar geçti. Buraya baktığımız zaman aktif olarak 25 milyon civarında işgücü olduğunu, bunların 22,5 milyon civarında insanı istihdamla, yaklaşık 2,5 milyon

14 14 Nasıl Bir Meslekî ve Teknik Eğitim? civarında işsizimizin olduğunu, işsizlik oranının da 9,7 civarında olduğunu, gençlerde ise bunun yüzde 18 civarında olduğunu görüyoruz. En iyi ülkenin de Hollanda olduğunu, özellikle Avrupa Birliği boyutunda baktığımız zaman Đrlanda olduğunu burada rahatlıkla ifade edebiliyoruz. Oralarda da şu an yüzde 7 lerde, bizde ise yüzde 18 lerde genç nüfusun işsizlik oranı. Tabii bütün bunlardan hareketle mesleki teknik eğitim olmazsa olmaz. Sanayicisiyle, devletiyle, hükümetiyle herkes bu konuda seferber olmuş durumda. Gerek Türkiye de gerek Avrupa da ve dünyanın çok değişik yerlerinde bu konu uzun uzun tartışılıyor, herkes bu konuda özel manada çalışmalar yürütüyor. HANEHALKI ĐŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 2007 NĐSAN DÖNEMĐ SONUÇLARI 2006 YILI 2007 YILI KURUMSAL OLMAYAN SĐVĐL NÜFUS KURUMSAL OLMAYAN ÇALIŞMA ÇAĞINDAKĐ NÜFUS (15 VE ÜZERĐ YAŞ GRUBU) ĐŞGÜCÜ ĐSTĐHDAM ĐŞSĐZ ĐŞGÜCÜNE KATILMA ORANI (%) % 47.7 % 47.9 GENÇ NÜFUSTA ĐŞSĐZLĐK ORANI (%) % 17.8 %18.7 KAYNAK: T.C. Başbakanlık Türkiye Đstatistik Kurumu Nisan 2007 döneminde istihdam edilenlerin; % 26,7 si TARIM, % 19,5 i SANAYĐ, % 5,5 i ĐNŞAAT, % 48,3 ü HĐZMETLER sektöründedir. Toplam işgücünün %17,8 ini yaş grubundakiler oluşturmaktadır. Lise altı eğitimlilerde işgücüne katılma oranı %46,2 iken, Yükseköğretim mezunlarında bu oran %79 dur. Yaptığı işten dolayı herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna kayıtlı olmadan çalışanların (kayıt dışı istihdam) oranı, önceki yılın aynı dönemine göre 1,1 puanlık azalışla %47,9 olarak gerçekleşmiştir. Peki, bizim ülke olarak mesleki eğitimdeki hedefimiz ne, ben özellikle onu ifade etmek istiyorum. Mesleki eğitim sistemimizi AB ve gelişmiş ülkeler standartlarına yükseltmek, sosyoekonomik ihtiyaçlar ve hayat boyu öğrenme ilkeleri doğrultusunda güçlenmektir. Bu yaklaşım iş piyasasının ihtiyaçlarına cevap verirken, temel eğitim, genel ve orta öğretim ve yüksek öğretim sistemleriyle bütünlük içerisinde, modern, esnek ve kaliteli bir mesleki teknik eğitim sisteminin oluşturulmasına altyapı sağlayacaktır. MESLEKĐ VE TEKNĐK EĞĐTĐMDE HEDEFĐMĐZ Meslekî ve teknik eğitim sistemimizi; AB ve gelişmiş ülkelerdeki standartlara yükseltmek, Sosyo-ekonomik ihtiyaçlar ve hayat boyu öğrenme ilkeleri doğrultusunda güçlendirmektir. Bu yaklaşım; iş piyasasının ihtiyaçlarına cevap verebilen, temel eğitim, genel orta öğretim ve yüksek öğretim sistemleri ile bütünlük içerisinde, modern, esnek ve kaliteli bir mesleki ve teknik eğitim sisteminin oluşturulmasına alt yapı sağlayacaktır.

15 Nasıl Bir Meslekî ve Teknik Eğitim? 15 Bizim, bu amaçlarımıza, hedeflerimize ulaşabilmemiz için çok değişik, ulusal bazda ya da uluslararası bazda projeler yürütüyoruz. Uluslararası bazda yürüttüğümüz projeleri AB, Dünya Bankası ve Fransa, Almanya, Đtalya, Japonya, Đspanya, Slovakya gibi çok değişik ülkelerle bunu yürütmeye çalışıyoruz. Bu arada da, genel bütçe kaynaklarımızla ve bütçemizin çok değişik kaynaklarıyla meslek eğitimini geliştirmeye, güçlendirmeye çalıştık, çalışıyoruz. PROJE ÇALIŞMALARI Ulusal ve uluslar arası proje ve protokoller, mesleki ve teknik eğitimde kalitenin artırılmasında çok önemli rol oynamaktadır. Bu nedenle, Bakanlığımız, AB, Dünya Bankası ve Fransa, Almanya, Đtalya, Japonya, Đspanya, Slovakya gibi çeşitli ülkelerle ve ülkemizin önde gelen kurum ve kuruluşları ile mesleki ve teknik eğitim alanında işbirliği yaparak; Program geliştirmek, Teknik öğretmenleri yurt içinde ve yurt dışında eğitmek, Okullara yeni teknoloji transfer etmek, Atölye ve laboratuarları donatmak, Genel Bütçe dışında kaynak sağlamak, amaçlarıyla çok sayıda ulusal ve uluslararası proje ve protokolleri uygulanmaktadır. Tabii bu çalışmalarda program geliştirme, teknik öğretmenlerin yurt dışında, yurt içinde eğitimi, okullara yeni teknoloji transferi, atölye ve laboratuarları donatma, genel bütçe dışında kaynak sağlamak amaçlarıyla çok sayıda ulusal ve uluslararası proje ve protokolleri yürüttüğümüzü de burada ifade etmek isterim. Daha önceki yıllarda özellikle yürüttüğümüz projelerden birkaç tanesi özellikle Almanya yla, Fransa yla yine Japonya yla yürüttüğümüz değişik projeler, slâytlarımızda da görüldüğü için ben tek tek saymak istemiyorum. Bunu geçiyorum. UYGULAMA SÜRESĐ SONA EREN, ANCAK BAKANLIĞIMIZCA FAALĐYETLERĐ DEVAM ETTĐRĐLEN PROJELER a) ĐSTANBUL HAYDARPAŞA ATL OTOMATĐK KUMANDA PROJESĐ (ALMANYA) b) ĐSTANBUL PROFĐLO ATL PROJESĐ (FRANSA) c) ĐKĐLĐ MESLEK EĞĐTĐMĐNĐN TEŞVĐKĐ PROJESĐ (ALMANYA ) d) ĐSTANBUL TUZLA ATL PROJESĐ (JAPONYA) e) ANKARA POLATLI CNC BÖLÜMÜ PROJESĐ (ALMANYA) f) ENDÜSTRĐYEL OTOMASYON TEKNOLOJĐLERĐ BÖLÜMÜ KURULMASI PROJESĐ (JAPONYA) Şu an için ilgili ülkeler bu projelerden ayrılmış durumda. Biz Türkiye Cumhuriyeti olarak biz kendimiz bu projeleri yürütüyoruz. Halen şu an aktif olarak devam eden projeler ise, bunlar Mesleki Teknik Eğitim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi, Mesleki ve Teknik Eğitim Modernizasyonu Projesi, Orta Öğretim Projesi, Đnsan Kaynaklarının Mesleki Eğitim Yoluyla Geliştirilmesi Projesi, Anadolu Teknik Liselerine Endüstriyel Otomasyon Teknolojileri Projesi, Raylı Sistemler Projesi, Sosyal Diyalog Yoluyla Yenilikçi Mesleki Eğitim Programlarının Oluşturulması Projesi, PAGER Projesi, Uzaktan Eğitim Sistemi Uygulamalarının AB Ülkelerindeki Uygulama Yöntemleriyle Đlgili Proje, Endüstriyel Otomasyon Teknolojileri

16 16 Nasıl Bir Meslekî ve Teknik Eğitim? Bölümlerinin Yaygınlaştırılması Programının Güçlendirilmesi Projesi ve AB Gençlik Programları Hareketlilik Projeleri diye sıralayabiliriz. Özellikle son yıllarda Nisan 2004 ten itibaren özellikle hareketlilik projeleri kapsamında sadece Erkek Teknik Öğretim Genel Müdürlüğüne bağlı okullarda öğretmen, yönetici ve öğrenciler bazında yaklaşık 4 bin civarında ilgililerin yurt dışını, AB ülkelerini ziyaret ettiklerini ben özellikle burada ifade etmek isterim. Çok özelde, geçtiğimiz dört yıl içerisinde mesleki eğitimin sisteminin yenileştirilmesi ve değişimi Biraz önce Hocam da güzel şeyler söyledi ama bununla ilgili bir dizi çalışmalar yaptığımızı da zaten kendileri de, sanayicilerimiz de yakinen biliyorlar. Neler oldu, ben özellikle kısaca onlarda bahsedeceğim. HALEN DEVAM ETMEKTE OLAN ULUSLARARASI DIŞ KAYNAKLI PROJELER 1) MESLEKĐ EĞĐTĐM VE ÖĞRETĐM SĐSTEMĐNĐN GÜÇLENDĐRĐLMESĐ PROJESĐ-MEGEP- (AB) 2) MESLEKÎ VE TEKNĐK EĞĐTĐMĐN MODERNĐZASYONU PROJESĐ -MTEM- (AB) 3) ORTA ÖĞRETĐM PROJESĐ (DÜNYA BANKASI) 4) ĐNSAN KAYNAKLARININ MESLEKĐ EĞĐTĐM YOLUYLA GELĐŞTĐRĐLMESĐNE DESTEK PROJESĐ (AB) 5) ATL DE ENDÜSTRĐYEL OTOMASYON TEKNOLOJĐLERĐ PROJESĐ (JAPONYA) 6) AYAKKABICILIK EĞĐTĐMĐ ĐŞBĐRLĐĞĐ PROJESĐ (KOSGEB-AB) 7) RAYLI SĐSTEMLER VE TEKNOLOJĐLERĐ EĞĐTĐM PROĞRAMI GELĐŞTĐRME PROJESĐ (AB) 8) SOSYAL DĐYALOG YOLUYLA YENĐLĐKÇĐ MESLEKĐ EĞĐTĐM PROGRAMLARININ OLUŞTURULMASI PROJESĐ (ÇELĐK ĐŞ SENDĐKASI-AB) 9) PAGEV PROJESĐ (ĐTALYA) 10) UZAKTAN EĞĐTĐM SĐSTEMĐ UYGULAMALARININ AB ÜLKELERĐNDEKĐ UYGULAMA YÖNTEMLERĐ (ĐTALYA) 11) ENDÜSTRĐYEL OTOMASYON TEKNOLOJĐLERĐ BÖLÜMLERĐNĐN YAYGINLAŞTIRILMASI, PROGRAMININ GÜÇLENDĐRĐLMESĐ PROJESĐ (SPREAD) (JICA) 12) AB GENÇLĐK PROGRAMLARI HAREKETLĐLĐK PROJELERĐ (AB) Güçlendirilmesi kapsamında, yani MEGEP Projesi kapsamında, eğitim öğretim süresi mesleki teknik liselerde 4 yıla çıktı. Bu 4 yılın 9 uncu sınıfları ortak, 10, 11, 12 nci sınıfları ise meslek eğitim ağırlıklı bir şekilde eğitim öğretime devam ediliyor. 9 ve 10 uncu sınıfta, bu slâytta da görüldüğü üzere 9 uncu sınıf yönlendirme sınıfımız, tanıtım yönlendirme dersi, bilişimle ilgili ders ve diğer dersler alınıyor. Genel liselerle bu sınıfımız ortak. Yıllardır tartıştığımız bir şey, ben endüstri meslek lisesi elektrik bölümünde okudum, babam tuttu elektrik bölümüne kaydettirdi, bir sınavla gelmiştik o zaman. Ama hiçbir zaman elektrik bölümünü mü istersin, makineyi mi istersin ya da daha başka bir alanda eğitim almak ister misin gibi, bize Ya da bilimsel anlamda bir uygulama, bir çalışma filan olmadan elektrik bölümüne kaydolduk ve elektrik bölümünü bitirmiştik. Ama yeni sistemde, özellikle bu projenin çıktısı olarak oluşturulan bu 4 yıllık sistemde, mesleki eğitimin bu yenilenmesi sürecinde 9 uncu sınıflarımız bizim yönetme sınıfımız haline geldi. Yani, herkes alanı belirli olmaksızın bu bölüme kaydoluyor, herhangi bir bölüme kaydolmaksızın 9 uncu sınıfa kaydoluyor, 9 uncu sınıfta tanıtım yönlendirme dersini ve diğer yönlendirmeyle ilgili tüm uygulamaları yaşadıktan sonra 10 uncu sınıfa geçtiği zaman bir alan seçiyor belli kriterler dahilinde. Meslek eğitimi o süreçle başlıyor, 9 uncu sınıfta da meslekle ilgili dersler olmakla beraber 10 uncu sınıf tam ortak sınıf mesleki eğitim anlamında. 11 inci sınıftan itibaren de, burada görüldüğü gibi, burada motorlu araçlar teknolojisi alanı ve dalları var, otomotiv gövde dalı, otomotiv boya dalı, otomotiv elektromekanik dalı, iş makineleri dalı, tarım makineleri dalı gibi dallara ayrılıyor ve önceki yıllarda motor bölümüne girip motor bölümü mezunu olan çocuklarımız 9 uncu sınıfa kaydoluyor, ama mezun olduğu zaman ben otomotiv gövde dalı mezunuyum, ben bu konuda

17 Nasıl Bir Meslekî ve Teknik Eğitim? 17 yetkinim deme gibi bir hakkı elde ediyor. Bu eğitim-öğretim sürecinin özellikle 12 nci sınıfında öğrenciler haftada 2 gün okulda, 3 gün işletmede eğitim-öğretime devam ediyorlar. Burada, bu 4 yılda öğrenciler 4 tane belge alıyorlar mezuniyetlerinde. Birincisi, mezuniyetle ilgili diplomalarını alıyorlar. Đkincisi, bağımsız işyeri açma belgesini alıyorlar. Önceden teknik liselerde vardı, şu an endüstri meslek liseleri de artık 4 yıl olduğu için, 3308 sayılı Kanunun ilgili maddesi gereği bağımsız işyeri açma belgesini alabiliyorlar. Bu arada, Mesleki Yeterlilikler Kurumu kanalıyla, tasdikname alsa bile bu çocuklar, ara sınıflardan ayrılsa bile sertifikalarını alabiliyorlar. Yine, transkriplerini alıp, 4 tane belgeyle okuldan ayrılıyorlar bu çocuklar. Geçişler açık, genel liselerle meslek liseleri arasında 9 uncu ve 10 uncu sınıfta geçişlere açık, 11 ve 12 nci sınıfta geçişler söz konusu değil. TÜRKĐYE'DEKĐ MESLEKĐ EĞĐTĐM VE ÖĞRETĐM SĐSTEMĐNĐN GÜÇLENDĐRĐLMESĐ PROJESĐ (MEGEP) 30 Eylül 2002 tarihinde çalışmalarına başlamıştır. Projenin süresi 5 yıldır; ilk altı ayı başlangıç, geri kalan 4,5 yıllık süre uygulama dönemidir. GENEL AMAÇ Ulusal Yeterlilik Sisteminin oluşturulması ve uygulanması yoluyla orta öğretim seviyesindeki mesleki eğitim sisteminin nitelik ve uygunluğunun sağlanması, Kamu kurumları, toplumsal ortaklar ve işletmelerin kurumsal kapasitelerinin ulusal, bölgesel ve yerel düzeylerde güçlendirilmesi, Reform sürecinin uygulanmasına yerel oyuncuların da dahil edilmesi yoluyla sistemin yerelleşme sürecinin hızlandırılması. BÜTÇESĐ Projenin toplam bütçesi 58,2 milyon Eurodur; Bunun 51 milyon Euroluk kısmı AB tarafından sağlanan hibe, Geri kalan 7,2 milyon Euroluk kısmı ise Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti'nin yerel katkısıdır.

18 18 Nasıl Bir Meslekî ve Teknik Eğitim? Bu arada, Mesleki Yeterlilikler Kurumu kuruldu. Bu çalışma yürürken, özellikle bu AB süreci, müzakere süreci de kesinlikle dikkate alındı. Mesleki Yeterlilikler Kurumunda aynı AB de olduğu gibi 8 seviye belirlendi. Burada da, slâytta da görüldüğü üzere 1, 2, 3, 4 üncü seneye kadar meslek lisesi olarak mütalaa edilmekte, diğer alt seviyeler ise burada belirtildiği gibi değişik unvanlarla ifade edilen sertifikalara ulaşabilmekle ilgililer, ama diğer 5, 6, 7 ise lisans ya da lisansüstü, ön lisans ya da lisans lisansüstü alanlarla ilgili diye ben burada özellikle ifade etmek istiyorum. Burada, özellikle bu referans seviyesinde Avrupa Birliğiyle örtüşen bir sistem oluşturuldu. Mezunların izlenmesiyle ilgili bir sistem oluşturuldu. Biraz önce Sayın Hocam da ifade ettiler, yüzde 10 dan bahsettiler ama tabii rakamlar, bizim elimizdeki rakamlar öyle değil, istatistik anlamda. Şu an için mesleki eğitimdeki istihdam oranı, alanından mezun olup istihdam oranı yüzde 42 civarında. Đşini kuranlar -son 3 yıldaki rakamı söylüyorum ben- 245 bin rakamını erkek teknik okulları için rahat söylüyorum. Bunlardan 7 bin civarında öğrencimiz kendi işini kurmuş durumda, orana vurduğumuz zaman yüzde 63 civarında istihdam, mesleki eğitim mezunlarının, diğerleri ise askerde ve yüksek okula devam gibi çeşitli oranları ifade etmek mümkün. Burada sayısal anlamda ben burayı geçiyorum. ULUSAL ĐÇ KAYNAKLI PROJELER 1. BĐLĐŞĐM TEKNOLOJĐLERĐ BÖLÜMÜ PROJESĐ 2. RAYLI SĐSTEMLER TEKNOLOJĐSĐ BÖLÜMÜ PROJESĐ 3. AKILLI SINIF PROJESĐ 4. ĐSTĐHDAM ĐÇĐN MESLEKĐ EĞĐTĐM PROJESĐ (ĐMEP) 5. MESLEKĐ VE TEKNĐK ÖĞRETĐM OKUL-KURUMLARINDA ĐŞ GÜVENLĐĞĐ PROJESĐ 6. ĐKĐLĐ MESLEKĐ EĞĐTĐM PROGRAMLARI

19 Nasıl Bir Meslekî ve Teknik Eğitim? 19 ULUSAL ĐÇ KAYNAKLI PROJELER MESLEKĐ EĞĐTĐM MEZUNLARININ ĐZLENMESĐ EARGED bünyesinde Eğitim-Đstihdam ve Mezunları Đzleme Şubesi kurulmuştur. 2002, 2003, 2004 yılı mezunlarının Sistematik olarak izlenmesi, Đstihdam edilme durumlarının belirlenmesi, Elde edilecek verilerin analiz edilmesi, Eğitim sisteminin güçlü ve zayıf yönlerinin ortaya çıkarılması, Đş hayatına uygunluğunun belirlenmesi, Eğitim-istihdam ilişkisinin kuvvetlendirilmesi, Programların talepler doğrultusunda geliştirilmesi, Amacıyla PROJE başlatılmıştır. Bu amaçları gerçekleştirmek için; MEGEP kapsamında belirlenen 24 ildeki 63 mesleki ve teknik ortaöğretim kurumunda pilot uygulama yapılması planlanmıştır. Ayrıca, öğrencilerin, mezunların, okulların ve işverenlerin yararlanabilmesi için, internet sayfası hazırlanmıştır. Mezunlarla ilgili bir sistem oluşturulduğunu özellikle ifade ettim. Burada site adresi var. Geçtiğimiz günlerde de zaten Başkent Öğretmen evinde bunun da bir tanıtımı oldu, kamuoyuyla paylaşıldı. Ulusal bazda yürüyen projeler bunlar. Girişim, raylı sistemler, akıllı sınıf, istihdam için mesleki eğitim projesi gibi değişik projeler yürümekte. Özellikle Ankara Sanayi Odamızla zaten ikili meslek eğitim programları uygulamamıza devam ediyoruz. Bu meyanda kolektif bir çalışmamız var. Ben Sayın Başkana burada da ilgililer huzurunda teşekkür ediyorum bu hassasiyetlerinden dolayı. TEKNĐK ĐŞBĐRLĐĞĐ PROTOKOLLERĐ Đşletmelerde çalışan personelin bilgi ve becerilerini geliştirmek, işsizlerin istihdama yönelik meslek edinmelerini sağlamak ve öğrencilerimize teknolojik gelişmeleri tanıtmak amacıyla; BELEDĐYELER, GENPA, TÜPRAŞ, MESS EĞĐTĐM VAKFI, KALESERAMĐK (AB), KOSGEB, RENAULT - MAĐS, TÜV-TURK, MAN KAMYON VE OTOBÜS SANAYĐ, FORD, TOYOTA MERCEDES BENZ, ANKARA SANAYĐĐ ODASI, TOBB KOÇ HOLDĐNG GĐBĐ 86 KURUM VE KURULUŞLA PROTOKOL ĐMZALANMIŞTIR. Bu arada, mesleki eğitim, tabii her zaman söyleniyor, sadece devletin görevi gibi addedilmesi kesinlikle yanlış. Avrupa nın ya da dünyanın değişik ülkelerinde şöyle genel manada irdelediğimiz zaman, tarama yaptığımız zaman, kaynak taraması, mesleki

20 20 Nasıl Bir Meslekî ve Teknik Eğitim? eğitimin finansmanının yüzde 80 ler düzeyinde, hatta yönetiminde bile etkinliğin devletten ziyade özel sektörün olduğunu burada rahatlıkla ifade etmek mümkün. Bu meyanda da bizim değişik kuruluşlarla ortak çalışmalarımız da var. Bunlardan birkaç tanesi Hocam da bahsetti, Koç Holding bunlardan bir tanesi, TOBB, Ankara Sanayi Odası, Mercedes, Toyota, Ford, Man, Renault, KOSGEB, Kale Seramik, MESS, TÜPRAŞ, GENPA, belediyeler diye sayabiliriz. Sadece bizim Erkek Teknik Öğretim Genel Müdürlüğünün 86 kuruluşla şu an protokolü var. Bunları yürütmeye çalışıyoruz. Sonuç olarak, amacımızı da ifade ettikten sonra konuşmamı bitiriyorum. Mesleki teknik eğitimde nitelik ve niceliği artırarak ülkemizi uluslararası alanda en rekabetçi, en dinamik, bilgiye dayanan, sürdürülebilir ekonomik büyümeye sahip bir güç haline getirmeyi arzuluyoruz. Ben herkese teşekkür ediyorum.

21 Nasıl Bir Meslekî ve Teknik Eğitim? 21 ANKARA SANAYĐ ODASI BAŞKANI SAYIN NURETTĐN ÖZDEBĐR ĐN KONUŞMASI Sayın Başkanım, değerli panelistler, değerli katılımcılar; hepinizi şahsım ve Ankara Sanayi Odası adına saygıyla selamlıyorum. Ben eğitimci değilim. Ben reel sektörü temsilen burada bulunan bir eğitim gönüllüsüyüm, eğitime gönül vermiş bir insanım ama eğitim özel uzmanlık ve ihtisas isteyen bir iş. Onun o derinliklerine ben karışamam. O konuda söz söylemeye kendimi yetkin görmüyorum. Ama bu şu demek değildir: Bir yönetici olarak, bu okullardan çıkanları istihdam eden olarak tenkit etmeyeceğim veya gördüğüm eksiklikleri, yanlışlıkları veya güzel şeyleri söylemeyeceğim anlamına da yorumlanmasın. Dün ülkemizde işsizlik rakamları açıklandı. Elimde bir tane gazete kupürü var: Üniversite mezunuyum, ne iş olsa yaparım ağabey. Maalesef ülkemizin içinde bulunduğu, mesleki eğitim açısından içinde bulunduğu durumu son derece çarpıcı olarak gazetenin başlığında veren bir yazı. Mesleki eğitim son derece önemli, ülkemizin hayat damarlarından birini oluşturan bir eğitim ama maalesef bu panele katılanların sayısı arzu edilen miktarda değil, katılanların 10 u beni mutlu etti, OSEP Projesine gönül vermiş, OSEP Projesinde çalışan hocalarımız ve sanayicilerimiz. Onlara da, ayrıca, katıldıkları için teşekkür ederim. Dün açıklanan işsizlik rakamlarını tekrar şöyle bir gözden geçirelim yılında nüfusumuz 73 milyon 643 bin, işgücümüz 25 milyon 931 bin, işsiz 2 milyon 383 bin, tarım dışı işsizlik oranı yüzde 9,2 geçen sene aynı dönemde yüzde 9,1 idi, yani bir artış söz konusu. Ama, bunlar resmin güzel tarafı, resmin altında, bize yutturulmaya çalışılan, iyi gösterilmeye çalışılan başka bir şey var: Đş gücüne dahil olmayanlar 26 milyon 712 bin kişi, iş gücüne dahil

22 22 Nasıl Bir Meslekî ve Teknik Eğitim? olmayanlar içerisinde neler var, onu incelemek lazım. 73 milyon nüfusumuz olduğuna göre bunlar çalışabilecek yaşta olup da iş gücüne dahil olmayan insanlar. Sağlık durumu nedeniyle çalışmayanlar olabilir, babası çok zengindir çalışmak istemeyenler olabilir ama büyük bir çoğunluğu da iş bulamadığı için çalışmaktan ümidini kesmiş olan insanlardır. Ne tarafından bakarsak bakalım, kayıtlı işsizimiz 2 milyon 383 bin; her türlü işsizimiz, çalışabilir yaşta, çağda olup kadın erkek- 26 milyon 712 bin işsizimiz var; işsizlik oranı genel olarak bakarsak yüzde 44,7 yüzde 9,2 rakamı doğru istatistikleri alıp, belli bir yerinden örnekleme yaparak koyduğumuz bir rakam. Bu, ben iş arıyorum deyip de bulamayanların sayısı. Ama ümitsizliğe düşüp de evinde oturan, köyünde kalan insanların sayısını da hesaba katarsak bu oran yüzde 44,9. Öbür taraftan, geliyoruz sanayicimize. Dünyada her geçen gün rekabet artıyor, nüfusun artışı aritmetik dizi olarak tarif edersek, arzın artışı yani üretimin artışı geometrik dizi olarak artıyor. Yani, talepte bulunanlarla arzın üretimi arasında çok ciddi bir, arzın lehine, gelişme var. Bu demektir ki, dünyada her geçen gün rekabet zorlaşıyor. Bu rekabet şartları içerisinde bizim ülke olarak başarılı olabilmemiz için rekabetçi, verimli, kaliteli bir üretim yapabilmemiz lazım. Zenginlik üretmekle oluyor ancak. Bunu yapabilmemiz için de her şeyden önce nitelikli elemanlara ihtiyacımız var. Önce müteşebbise ihtiyacımızı var, Allah a çok şükür ülkemizde müteşebbis var. Ondan sonra sermayeye ihtiyacımız var. Onu da şöyle veya böyle bulabiliyoruz ama dünyanın en modern cihazlarını da alsanız onu çalıştıracak insanlara ihtiyacınız var ki, asıl kaliteyi, verimliliği tayin eden onlardır. Orada ciddi sıkıntımız var. Benim 26 milyon 712 bin işsizim varken, benim işletmelerimde eleman arıyorum diye ilanlar veriyorlar, organize sanayi bölgemizde, bakın, kapısında her gün asılı ilanlar, eleman arayan işyerlerinin ilanları var. Karşısında da, bekleyen, oraya bakıp, boynunu büküp geri dönen insanlar var. Bu demek ki, iş gücünde arz ve talep arasında çok ciddi bir farklılık var. Arz ve talep birbirine uymuyor, uyum sağlamıyor. Ankara Sanayi Odası olarak ve sanayi bölgesi olarak biz bu sorunun çözümüne hem sanayicilerimiz ve hem de memleketin ekonomisine bir katkı olarak ne yapabiliriz, biz Milli Eğitim Bakanı olsaydık nasıl bir mesleki eğitim yapardık diye oturduk çalıştık. Arkadaşlarım, bir kısmı buradalar onlara çok teşekkür ediyorum, altı aya yakın bir süre Milli Eğitim Bakanlığımıza da o konuda müteşekkirim, hocalarımız da buradalar. Bakın, onlar da bu panele, kendilerini görevli görerek, kendilerine görev çıkararak buraya katılmışlar, çok teşekkür ederim onlara da. Altı aylık bir süre, haftada bir gün öğleden sonra, cumaları toplanarak çalıştık. Yurt dışında, arkadaşlarımız kendi imkânlarıyla gittiler, oradaki teknik eğitimleri izlediler. Biz organize sanayi bölgesi olarak Avrupa Birliği projeleri yaptık, o bölgedeki okullarımızdan, bizim eğitim merkezimizdeki hocalardan yurt dışına incelemeye gönderdik ve sonucunda şöyle bir model çıktı: Biz bu insanlara bu eğitimin, mesleki eğitimin gerekli olan bilgiyi etkin bir şekilde vermemiz lazım. Bilgiye boğmamamız lazım, bilgi kirliliği bugün en çok yaşadığımız olaylardan bir tanesi. Her alanımızda var bilgi kirliliği. Bilgi kirliliği yaratmayacak şekilde o çocuğun o mesleği yapabilmesi ve sosyal bir insan olarak yaşayabilmesi için gerekli olan bilgiler neyse onları en etkin şekilde kendilerine verelim diye bir program çizdik. Yapmış olduğumuz araştırmalar sonucunda ben şu andaki uygulamayı anlatırsam, yapmış olduğumuz programı çok iyi anlayacaksınız. Öncelikle şu hakkı da yerine teslim etmek lazım: Mesleki eğitim tek başına Milli Eğitim Bakanlığına terk edilecek bir iş değil. Bugüne kadar biz de işte, Milli Eğitim Bakanlığı çok iyi yetiştirmiyor, talebeler verimsiz oluyor, bir şey öğrenmeden geliyorlar, boş geliyorlar diye şikâyet ediyorduk ama işin içine girildiği zaman devletimizin de elinden geldiği kadar, imkânları nispetinde birçok şeyi yapmaya çalıştığını, yaptığını ama ben şahsen eksik olan tarafın bizler olduğunu gördüm. Biz sanayi işletmeleri olarak üretim yapıyoruz, ürünlerimizi eğer piyasadakiler beğenmezse, kendimize çeki düzen vermek mecburiyetindeyiz. Yani, bir müşterilerin değerlendirmesine ihtiyacımız var, o değerlendirme gelmezse kendimizi düzeltemeyiz. Biz kendimizi şöyle düzeltiriz: Satamayınca batarız veya batacak hale geliriz, ne yapmamız gerektiğini düşünürüz.