Transkript

1 AB SÜRECİNDE TÜRKİYE DE KAMU İHALELERİ Belediyelerin kurmuş olduğu 'yerel kamu şirketlerinin', sermaye ortaklığı sebebiyle, belediyelerin açtığı ihalelere katılması AB rekabet politikası açısından mümkün mü? AB'nin, yerel kamu şirketlerinin belediye ihalelerine katılımını sınırlayan veya engelleyen direktifleri mevcut mu? AB üyesi ülkelerdeki mevcut belediye şirketlerinin ihalelere katılımı nasıl mümküm olmaktadır? Cevaplayan RE: rekabet Avrupa Birliği Bilgi Merkezi Cevap Tarihi 05/09/ :23 Bahsettiğiniz konu prensipte rekabet değil kamu alımları politikasıyla ilişkilidir. AB kamu alımları politikası da bahsettiğniz düzeyde detay düzenlemeler içermez, daha ziyade uygulanması gereken prensipler ve hedeflerde oluşur. Zira Her ülkedeki belediye veya yerel yönetimlerin yapısı değişebilir, belediye iştirakleri diye bir statü de her AB ülkesinde bulunmayabilir. AB nin bu alandaki direktifleri (yönergeleri) üye ülkeler tarafından doğrudan kabul edilmez, ancak ulusal mevzuata adapte edilir. Bu yüzden, AB nin kamu ihaleleri mevzuatı Türk kanunlarına adapte edildikten sonra karşınıza net bir tablo çıkacaktır. Bu aşamada oluşturulan ulusal kanunlarda belirtilecek ihale modelinin belediye iştiraklerinin bu ihalelere katılımı konusuna izin verip vermeyeceğini bu aşamada bilmemiz ümkün değildir. AB nin bu alandaki mevzuat özetlerini de şu resmi bağlantıdan bulabilirsiniz:

2 Bilginiz için ekte AB kamu alımlari konulu notumuzu dikkatinize sunuyoruz. AB VE KAMU ALIMLARI 1) KAMU ALIMLARI KONUSU AB İÇİN NEDEN ÖNEMLİ? Kamu alımları Avrupa Birliği ekonomisinde hacim olarak önemli yer tutmaktadır. Kamu alımları konusundaki Avrupa Birliği müktesebatı oluşmadan önce tüm kamu alımlarının yalnız %2 si alımı yapan ülke dışındaki bir üye ülkeden yapılıyordu. Bu durum ortak pazarın önünde büyük bir engel teşkil etmekte idi. Kamu alımları konusunda ortak pazarın oluşmaması hem alım yapan kurumların maliyetini yükseltiyor hem de enerji gibi temel sektörlerde topluluk içi rekabet ortamı olmaması dolayısı ile bu sektörlerin dünya piyasasındaki rekabet gücünü kısıtlıyordu. Topluluk bu konuda gelişme kaydedebilmek için farklı üye ülkelerdeki kamu alımı prosedürlerini koordine etme kararı almıştır. Bu konuda yapılan bir diğer çalışma da; kamu ihalelerine daha çok firmanın teklif vermesini sağlamak olmuştur. 2) KAMU ALIMLARI KONUSUNDA AB DÜZEYİNDE BELİRLENEN TEMEL PRENSİPLER VE YASAL DÜZENLEMELER NELERDİR? Öngörülen koordinasyonun sağlanması için kamu alımları dört yönerge kabul edilmiştir. Bu yönergeler iş kontratları, mal tedarik kontratları, hizmet kontratları ile su, enerji, ulaşım ve telekomünikasyon sektörlerindeki kurumların alımları hakkındadır. Son olarak da 2004 yılında iki yeni yönerge ile birtakım düzenlemelere gidilmiştir. Bu yönergeler neticesinde oluşan Topluluk müktesebatı aşağıdaki temel prensiplere dayanır: Kamu alımları politikasının hedefi vergi ödeyenlerin parasının etkili bir biçimde idare edilmesini sağlamak ve kullanımının verimli olmasını garanti etmektir. Özel sektörün yaptığı alımlarda, şirketler olabilecek en iyi anlaşmaya varmalarını sağlayacak kararlar üstüne çalışıyor ve bu şekilde olmazsa uzun vadede rekabet edemeyecekleri düşünülüyor. Dolayısıyla alım sistemi, sözleşmeyi yapanların belli kurallar çerçevesinde parayı en değerli ve iyi şekilde kullanmalarında bir sakınca olmadığını garanti etmek zorundadır.

3 Tüm taraflar, kararların eşit muamele ve bozucu uygulamalardan uzak olma esaslarına dayanmasını garanti etmesi ve de yasal düzenlemelerin ayrımcılığa karşı ve şeffaf nitelikte olması gerekmektedir. Ayrımcılığa karşı olma, malların, kişilerin, hizmetlerin ve paranın serbest dolaşımı başlığı altındaki Avrupa Birliği Anlaşmalarının merkezindeki anahtar ilkelerinden biridir. Alımlar hususunda bu prensip mal ve hizmet teklifi verenlere ve ulusal bir öncelik tanınmasını yasaklar. AB düzeyinde bakıldığında, kamu alımlarına ilişkin kurallar ulusal pazarların açılmasını ve kaynaşmasını sağlamaya yöneliktir. Şeffaflık ise; sistemin çalışması ve güvenilirliği için gerekli olan diğer önemli ilkelerden biridir. Gerekli bilgiye ulaşım hakkı anlamına da gelen şeffaflık ilkesi, alım politikaları ve uygulamalarının şeffaf ve bilginin de herkes tarafından erişilebilir olması şeklinde açıklanabilir. Kamu alımlarının Avrupa Birliği bütçesinin %16 sını oluşturduğu tahmin edilmekte ki bu da Birlik teki tartışmalar açısından kamu alımlarının ne kadar önemli bir yer kapladığının göstergesi. Bu konuyu basitleştirmek ve bu ilkelerin daha iyi uygulanmasını sağlamak amacıyla AB yakın zamanda kamu alımları üzerine olan yasalarını tekrar gözden geçirdi ve iki ana direktif altında birleştirdi: Klasik sektörlere (hizmet, çalışma sektörü) ait direktifler ve ulaşım, enerji ve su sektörlerini kapsayan kamu hizmetleri direktifleri Yeni yasama paketinin getirdiği yenilikler ise şunlardır: - İlk defa kamu alımlarının elektronik ortamda yapılması kararı alınmış ve bu gerekli hukuksal garantilerin daha açık ve şeffaf ortamda gerçekleşmesini sağlamayı amaçlamıştır. - Bunun yanında sosyal ve çevresel konular kamu alımlarına dahil olmuş ve kamu alımlarının sadece ekonomik alımla sınırlı olmadığını göstermiştir. Dolayısıyla AB ülkeleri, ekonomik alandaki gelişmelerin sosyal yaşam ve çevre gibi diğer alanlarda da etkili sonuçlar yaratabileceğini düşünerek; fiyat/kalite oranının kamusal alanda başka kriterlerle bağlantılı olduğu konusunda anlaşmaya varmışlardır. Bu bağlamda bakıldığında, kamu alımları İç Pazar ın önemli bir kısmını oluşturmakta ve ekonomik politikaların şekillenmesinde bir araç olarak değer kazanmaktadır. - Getirilen diğer bir yenilik ise, teknik özelliklerin çalışma/işlevsellik açısından tanımlanmasıydı. Bu değişiklik, yenilikçiliği artırma hedefi taşımaktadır. Yenilikçiliğin AB içindeki KOBİlere daha fazla esneklik kazandırarak daha uygun ve rahat bir ortam yaratılacağı öngörülmüştür.

4 Direktifleri arasında başlatılan ikinci bir uygulama ise yeni prosedürler içeren rekabetçi diyalog uygulamasıdır. Bu, karmaşık bir sözleşmenin her koşulunu belirleyememiş alıcılara yönelik uygun bir düzenlemedir. Anlaşmaya varılmış prosedürle sınırlandırılmış olanı biraraya getiren bir araçtır. Bu açıdan bakıldığında Ortak Alım Sözlüğü nün (CVP - Common Procurement Vocabulary) oluşturulması büyük önem taşımaktadır. Böylece dil farkının yarattığı sorunları azaltmak, kamu sözleşmelerindeki sınırlar arası rekabeti artırmak ve de vergi ödeyenlerin sağladığı paranın karşılığının daha iyi alınması hedeflenmiştir. 3) TÜRKİYE NİN KAMU ALIMLARI ALANINDAKİ AB UYUMU NE DÜZEYDEDİR? Kamu Alımları konusu, Mayıs 2004 te Avrupa Birliği ne katılan 10 ülke ile müzakereler sırasında ve Türkiye hakkında şu ana kadarki İlerleme Raporlarında Ortak Pazar ın temel unsurlarından biri olan Malların Serbest Dolaşımı başlığı altında ele alınmıştı. Ancak 2004 yılından sonra başlayan genişleme müzakereleri için bu konu ayrı bir müzakere başlığı olarak ele alınmaktadır. Kamu Alımları alanında AB ile müzakereler bağlamında tarama süreci 7 Kasım 2005 tarihinde başladı. Türkiye nin bu alandaki mevzuatının genel ve kapsayıcı bir analitik incelemesi için şu bağlantıyı inceleyebilirsiniz: Kamu Alımları konusunda 2004 İlerleme Raporu nun değerlendirme bölümünde yer alan kısmı şöyle der: Kamu ihaleleri alanında, mevcut kanun hala ülkede yerleşik teklif sahiplerine katılma hakkı tanımakta ve türk teklif sahipleri lehine tercihler içermektedir. Buna ek olarak, ihale açan çok sayıda kuruluş da bu kanunun kapsamı dışında tutulmaktadır. Bunun dışında 2003 yılından beri teklif verme süreleri büyük ölçüde kısaltılmıştır yılında yapılan değişiklikler, yayımlanması zorunlu ihale duyurularındaki eşit miktarlarının daha yüksek tutulması veya ihaleye katılma ölçütleri konusunda bilgi bulunmaması gibi rekabet ve şeffaflık konusunda kısıtlamalar getirmiştir. Tüm bu yeni kısıtlamalar müktesebat ile ters düşmektedir. Kamu hizmetler sektörü (utilities sector) ile kamu inşaat işleri imtiyazları Kamu İhale Kanunu kapsamında bulunmamaktadır. Türkiye bu nedenle zaman geçirmeden ters düşen noktaları uyumlu hale getirmelidir. Aynı raporun Son İlerleme Raporundan Bu Yana Kaydedilen Gelişmeler bölümünde ise Kamu Alımları konusuna şöyle yer verilmiştir:

5 İdari kapasite ile ilgili olarak, Kamu İhale Kurumu (KİK) gerek kendi personeli gerek ihale yapan birimlerin eğitimi için seminerler düzenlemiştir yılında yeni yasaya uygun olarak ve yasada belirtilen usullere göre 35,000 ihale duyurusu yapılmıştır. Bu ihaleler ile ilgili olarak KİK e 729 itirazda bulunulmuştur. Ağustos 2003 tarhinde Kamu İhale Kanununda yapılan değişiklıkle, Kamu İhale Kurumu (KİK) ihale duyurularını yayımlama ve elektronik bülten hazırlama ile abone sistemi oluşturma rolü üstlenmiştir. Bunun dışında KİK kendi personeli ve ihale açan kurumlar için eğitim vermeye başlamıştır. Kamu ihaleleri konusunda idari kapasiteyi güçlendirmek ve Türkiye de kamu ihalelerine ilişkin yeni rejimin şeffaf bir biçimde uygulanmasını sağlamak amacıyla Kamu İhale Kurumuna ve ihale yapan birimlere ilave yatırımların gerçekleştirilmesi gerekmektedir İlerleme Raporuna göre de bu alanda son 1 yılda Türkiye de müktesebata uyum anlamında kayda değer bir ilerleme meydana gelmemiştir. Aksine, Kamu İhale Kanunu nda bir dizi istisna mevcuttur ve ihale kanununa yapılan ilavelerle Türk ihale mevzuatı müktesebattan daha da uzaklaşmıştır. Rapora göre, Türkiye müktesebatla çelişen yeni istisnalar kabul etmekten kaçınmalıdır. Şeffaf olmayan ve ayrımcı kamu ihale uygulamalarına son verilmesi ve Kamu İhale Kanununun müktesebata uyumlaştırılması için harekete geçilmesi gerekmektedir. 4) ÖNEMLİ BAĞLANTILAR: Kamu İhaleleri konudaki müktesebat ile ilgili bilgileri Avrupa Birliğinin internet sitesinde aşağıdaki bağlantıdan takip edebilirsiniz. AGBS Tarama Süreci web sitesinden Kamu Alımları Alanında Detaylı AB Müktesebatı Analizi ve Türkiye deki durumu inceleyebilirsiniz: Kamu İhale Kurumu Web Sitesi:

6 Kamu İhale Kurumu nun faaliyet raporlarını içeren sayfası: Avrupa Birliğinin Kamu Alımları konusundaki müktesebatının özetine ve bölümlerine aşağıdaki bağlantıdan ulaşabilirsiniz. Avrupa Komisyonu nun Türkiye için 2005 ilerleme raporu: B33372/0/2005_ilerleme.pdf SIMAP Projesi: AB nin kendi alımları ile ilgili web sitesi (TED):