MAKİNA SEKTÖRÜ RAPORU (2013/1)

Transkript

1 T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI Belge Başlığı MAKİNA SEKTÖRÜ RAPORU (2013/1) Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi 1

2

3 İÇİNDEKİLER Tablolar Listesi... 2 Şekiller Listesi... 2 Kısaltmalar Listesi... 3 YÖNETİCİ ÖZETİ SEKTÖRÜN GENEL DURUMU Sektörün Dünya Ekonomisi ve AB Ülkelerindeki Durumu Sektörün Türkiye deki Genel Durumu Sektörün Alt Grupları ve Üretilen Başlıca Ürünler Sektörün Etkileşim Halinde Olduğu Diğer Sektörler Sektörün Bölgesel Yapısı ve Kümelenmeler Sektörün Kapasite Kullanımı Sektörün İşyeri Sayısı ve İstihdamı Sektörün Üretim ve Katma Değeri Sektörün Cirosu Sektörün Sipariş Endeksi Sektörün Ar-Ge Faaliyetleri Sektörün Dış Ticareti Sektörün Maliyet Bileşenleri Sektöre Özgü Yatay ve Dikey Politikalar ve Düzenlemeler Sektörün Projeksiyonu SEKTÖRÜN SON ALTI AYLIK DEĞERLENDİRMESİ Sektörün Üretim Endeksi Değerlendirmesi Sektörün Kapasite Kullanım Oranı Değerlendirmesi Sektörün İhracat ve İthalat Değerlendirmesi Sektörün Ciro ve Sipariş Endeksi Değerlendirmesi Son Dönemdeki Sektöre İlişkin Türkiye ve Dünyadaki Gelişmeler KAYNAKÇA EKLER... 26

4 Tablolar Listesi Tablo 1. Dünya Makine Ticaretinin Toplam Ticaretten Aldığı Pay... 4 Tablo 2. Makine Sanayi Alt Ürün Grupları... 5 Tablo 3. Makine Sanayi İşyeri Sayısı ve İstihdamı... 8 Tablo 4. Üretim ve Katma Değer... 9 Tablo 5. Makine Sanayi Cirosu Tablo 6. Sektörlere Göre 2011 Yılı Ar-Ge Harcamaları Tablo 7. Makina Sektörü İthalat ve İhracat Rakamları Tablo 8. Ülkelere Göre Makina Sektörü İhracat Rakamları (2012) Tablo 9. Makina Sektörü İhracatının Toplam İhracat İçerisindeki Payı Tablo 10. Ülkelere Göre Makina Sektörü İthalat Rakamları (2012) Tablo 11. Makina ve Aksamları İthalatının Toplam İthalat İçerisindeki Payı Tablo 12. Aylık Bazda İhracat Değerleri Tablo 13. Aylık Bazda İthalat Değerleri ġekiller Listesi Şekil 1. Kapasite Kullanım Oranı... 7 Şekil 2. Kapasite Kullanım Oranı (Aylık)... 7 Şekil 3. İstihdam Endeksi... 8 Şekil 4. Üretim Endeksi Şekil 5. Ciro Endeksi Şekil 6. Ciro Endeksi (Yurtiçi ve Yurtdışı) Şekil 7. Sipariş Endeksi Şekil 8. Sipariş Endeksi (Yurtiçi ve Yurtdışı) Şekil 9. Ar-Ge Harcamalarımızın Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla İçindeki Payı Şekil 10. Ar-Ge Harcamasını Gerçekleştiren Kesim Şekil 11. Makina Sektörü İthalat ve İhracatı Şekil 12. Sektör İhracat Gelir Hedefi Şekil 13. Üretim Endeksi (Aylık) Şekil 14. Kapasite Kullanım Oranı (Aylık) Şekil 15. Aylık Bazda İhracat Değerleri Değişimi Şekil 16. Aylık Bazda İthalat Değerleri Değişimi Şekil 17. Ciro Endeksi (Aylık)

5 Şekil 18. Sipariş Endeksi (Aylık) Kısaltmalar Listesi Belge Başlığı AB ABD BYS GSYİH GTİP KOBİ NACE SITC TCMB TÜİK UN Avrupa Birliği Amerika Birleşik Devletleri Başka Yerde Sınıflandırılmamış Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletme Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması Uluslararası Standart Ticaret Sınıflaması Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Türkiye İstatistik Kurumu Birleşmiş Milletler 3

6 YÖNETĠCĠ ÖZETĠ Makina Sektörü, sahip olduğu yüksek katma değer oranı, teknoloji üretimini zorunlu kılması, geniş bir yan sanayi ağı oluşturması, yatırım maliyetlerini düşürmesi, nitelikli personele yönelik istihdam alanı oluşturması, dışa bağımlılığı ve dış ticaret açığını azaltmasının yanı sıra pek çok sektöre girdi sağlaması ile tetikleyici güce sahip lokomotif bir sektördür. Ülkemiz makine sektörü, 2012 yılında 34,5 milyar dolarlık dış ticaret hacmine ulaşmış ve makine sektörü ihracatının bu yıl itibariyle toplam ihracattan aldığı pay %7 ye yaklaşmıştır yılında hedeflenen 500 milyar dolarlık ihracattan makine sektörünün 100 milyar dolar pay alabilmesi adına bu oranın 2023 yılında %20 ye yükselmesi gerekmektedir yılında, sektör ihracatının ithalatı karşılama oranı %39,2 olarak gerçekleşmiştir. Bu düzeyin arttırılmasına yönelik alınacak tedbirler, makine sektörü ve bu sektörün girdi sağladığı diğer pek çok sektör açısından büyük önem taşımaktadır. Öte yandan, uzun bir süredir Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu (GTİP) dâhilindeki 84. Fasıl kapsamında değerlendirilen ve takibi gerçekleştirilen makine sektörüne ait dış ticaret istatistikleri, bu fasıl altında yer alan ve makine olarak kabul edilmeyen ürünleri de içermesi nedeniyle Bakanlığımız tarafından bu ürünler hariç tutularak kullanılmaktaydı. Genel Müdürlüğümüzce yapılan değerlendirmeler neticesinde, makine sektörü çerçevesinde yayımlanacak raporlarda ve çalışmalarda Uluslararası Standart Ticaret Sınıflamasının (SITC Rev.3) 71, 72, 73 ve 74 kodu (EK 1) altındaki verilerin dikkate alınmasına karar verilmiştir. 1. SEKTÖRÜN GENEL DURUMU 1.1. Sektörün Dünya Ekonomisi ve AB Ülkelerindeki Durumu Ülkelerin gelişme sürecinde, makine imalat sanayinin imalat sanayi içerisindeki önemi giderek artmaktadır. Bu artış trendine paralel olarak; 2011 yılı toplam dünya ticareti 33,2 trilyon ABD Doları, toplam dünya makine ticareti ise 3,0 trilyon ABD Doları olmuştur. Makine sektörünün dünya ticaretinden aldığı pay 2011 yılı itibariyle % 9 seviyesindedir. Tablo 1. Dünya Makine Ticaretinin Toplam Ticaretten Aldığı Pay Yıl Toplam Ticaret Makine Ticareti Oran (%) (Trilyon ABD Doları) ,2 1,9 9, ,5 2,1 9, ,9 2,5 9, ,1 2,9 9, ,1 2,1 8, ,1 2,5 8, ,2 3,0 9,0 Kaynak: Comtrade (SITC Rev.3: 71, 72, 73,74) Aralık

7 1.2. Sektörün Türkiye deki Genel Durumu Belge Başlığı Makina imalat sanayi, bütün dünyada olduğu gibi ülkemizin sanayileşmesinin de itici gücüdür ve gelecekte de ülkemizin gelişiminin temel taşı olacaktır. Türk makina sanayi 1990 yılından bu yana yaklaşık % 20 oranında yıllık büyüme oranı göstermiştir. Birçok ülkede olduğu gibi, Türkiye de de makina imalatçılarının büyük çoğunluğu KOBİ niteliğinde olup, bu yapı değişen ekonomik koşullara ve teknolojik gelişmelere karşı daha esnek ve hızlı cevap verme imkânı sağlamaktadır. Sektörde faaliyet gösteren KOBİ lerin sahip olduğu ucuz işgücü avantajı ve gelişmiş mühendislik becerileri, makina imalatçılarının uluslararası pazarlarda rekabet şansını arttıran unsurlardır. Türk makina sanayinde, her türlü parça ve aksamın yüksek kalitede ve rekabet edebilir fiyatlarda üretimi yapılmaktadır. Üretim sürecindeki yerli girdi oranı ise % civarındadır Sektörün Alt Grupları ve Üretilen BaĢlıca Ürünler Makina sanayinde 20 ye yakın alt ürün grubu bulunmaktadır. Bu gruplara ait standart bir sınıflama bulunmamakla birlikte sektörde sıklıkla anılmakta olan gruplar Tablo 2 de listelenmiştir. Tablo 2. Makine Sanayi Alt Ürün Grupları S.N. ÜRÜN GRUBU S.N. ÜRÜN GRUBU 1 Reaktör ve Kazanlar 11 Tarım ve Ormancılık Makinaları 2 Türbinler ve Turbojetler 12 İş ve İnşaat Makinaları 3 Pompalar 13 Madencilik Makinaları 4 Kompresörler 14 Kâğıt ve Matbaacılık Makinaları 5 Vanalar 15 Yıkama, Kurutma ve Ütüleme Makinaları 6 Klimalar ve Soğutma Makinaları 16 Tekstil ve Konfeksiyon Makinaları 7 Isıtıcılar ve Fırınlar 17 Deri İşleme ve İmalat Makinaları 8 Hadde ve Döküm Makinaları 18 Kauçuk, Plastik, Lastik İşleme ve İmalat Makinaları 9 Gıda Sanayii Makinaları 19 Takım Tezgâhları ve Metal işleme Makinaları 10 Ambalajlama Makinaları 20 Rulmanlar Öte yandan, her türlü makine imalatının büyük önem taşıdığı günümüzde, makine üreten makinalar olarak tanımlanan takım tezgâhları ile şehirlerimizin yeniden yapılanması sırasında ihtiyaç duyulacak olan iş ve inşaat makinaları, pompalar, vanalar ve kompresörler ile ülkemizin gıda arzı ve güvenliğini doğrudan ilgilendiren tarım makinaları ve gıda makinalarının ayrı bir öneme sahip olması gerektiği düşünülmektedir. 5

8 1.4. Sektörün EtkileĢim Halinde Olduğu Diğer Sektörler Makina sektörü, yatırım malı ekipmanları temin etmesi bakımından bütün önemli sanayi kolları ile stratejik bir işbirliği içindedir. Makinaların ve diğer mekanik ekipmanların performansı, tarım, balıkçılık, madencilik, inşaat, nakliye, proses endüstrileri ve diğerlerinin verimliliğinin artmasında önemli rol oynamaktadır. Bu nedenle de ekonominin gelişmesi, tüm sanayi kollarının rekabet gücünün artmasına katkı sağlamaktadır Sektörün Bölgesel Yapısı ve Kümelenmeler Makina imalat sanayi, bazı iller çevresinde daha fazla yoğunlaşmış bulunmaktadır. Bunlar; Bursa, İstanbul, Kocaeli, Trakya dâhil Marmara Bölgesi, İzmir, Eskişehir, Ankara, Konya, Gaziantep gibi illerdir. Çukurova bölgesi de bu kapsamda yer almaktadır. Takım tezgâhı imalatı ise, daha çok Bursa, Kocaeli, İstanbul, İzmir ve Konya da ön planda olan imalat konusudur. Gaziantep, daha çok tekstil (halı dokuma dâhil) ve gıda sanayii makinaları ile inşaat makinalarına öncelik veren bir konumdadır. Komşu ülkelere yakınlığı ve işbirliği olanağının artması nedeni ile bu ilimizde, son yıllarda daha değişik makina türlerinin imalatı da gelişim göstermektedir. Öte yandan, OSTİM Organize Sanayi Bölgesi ile Çankaya Üniversitesi arasında 22 Mayıs 2008 tarihinde İş ve İnşaat Makinaları Kümesi (İŞİM) kurulmuş ve bugüne kadar bu küme tarafından çeşitli faaliyetler gerçekleştirilmiştir. Ayrıca, Bakanlığımızca rekabetçilik ve yenilikçilik alanlarında küme destek programı tasarımı tamamlanmış olup, ilgili Kümelenme Destek Programı Yönetmeliği 15/09/2012 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. Program kapsamında sektörel ayrım yapılmaksızın belirli bir rekabetçilik ve sürdürülebilirlik seviye ve potansiyeline sahip kümelenmelerin iş planı çerçevesinde (faaliyet ve projeleri) desteklenmesi planlanmaktadır. Küme Destek Programına yönelik usul ve esaslar Bakanlığımız web sitesinde yayımlanmıştır. 6

9 1.6. Sektörün Kapasite Kullanımı Belge Başlığı Makine ve Ekipman İmalatına ait kapasite kullanımı, toplam imalat sanayine ait değere oldukça yakın seyretmektedir yılı için ise makine sektörü, imalat sanayinden farklı olarak yükselişini, düşük bir düzeyde de olsa devam ettirmiştir. Şekil 1. Kapasite Kullanım Oranı Kaynak: TCMB Şekil 2. Kapasite Kullanım Oranı (Aylık) Kaynak: TCMB (NACE Rev.2 BYS Makine ve Ekipman İmalatı) 7

10 1.7. Sektörün ĠĢyeri Sayısı ve Ġstihdamı TÜİK verilerine göre makina sektöründe 2010 yılı itibariyle işletmede yaklaşık 154 bin civarında personel istihdam edilmektedir ve 2010 yılı verilerinin karşılaştırılması sonucunda, hem makine imalatında hem de genel imalat sanayinde girişim sayısının azalmasına karşın çalışan sayısının arttığı görülmektedir. Tablo 3. Makine Sanayi İşyeri Sayısı ve İstihdamı Değişim (%) Girişim Sayısı Çalışan Sayısı Girişim Sayısı Çalışan Sayısı Girişim Sayısı Çalışan Sayısı Makine ve Ekipman İmalatı ,5 15,8 TOPLAM İMALAT SANAYİ ,5 10,3 Kaynak: TÜİK Makina ve Teçhizat İmalatı na ait sanayi istihdam endeksi, bizlere makine sektörünün sağlamış olduğu istihdamın, genel imalat sanayi değerinin de üzerinde bir artış sağladığını göstermektedir. Şekil 3. İstihdam Endeksi 1.8. Sektörün Üretim ve Katma Değeri Kaynak: TÜİK(* 2012 yılı ilk üç çeyrek verileri kullanılmıştır.) 2010 yılı TÜİK verilerine göre 20,8 milyar TL düzeyinde gerçekleşen makine sektörü üretim değerinin, aynı yıldaki 524,5 milyar TL lik Türkiye Toplam İmalat Sanayi içerisindeki payı %4,0 civarındadır. 8

11 NACE Rev.2 Kod Tablo 4. Üretim ve Katma Değer 2009 (milyar TL) Üretim Değeri 2010 (milyar TL) Değişim (%) 2009 (milyar TL) Belge Başlığı Faktör Maliyetiyle Katma Değer 2010 (milyar TL) Değişim (%) 1 Gıda Ürünlerinin İmalatı 10 64,7 79,5 22,9 10,6 11,6 10,0 2 Ana Metal Sanayii 24 42,5 59,5 39,8 4,9 8,1 67,6 3 Tekstil Ürünlerinin İmalatı 13 32,2 44,7 38,8 7,2 8,9 22,6 4 Motorlu Kara Taşıtı, Treyler ve Yarı Treyler İmalatı 29 33,5 43,4 29,6 6,6 8,1 22,9 5 Giyim Eşyalarının İmalatı 14 28,5 33,6 17,9 5,7 6,5 15,6 6 Diğer Metalik Olmayan Mineral Ürünlerin İmalatı 23 24,3 30,9 27,2 6,4 7,9 22,8 7 Elektrikli Teçhizat İmalatı 27 24,9 28,4 13,8 5,8 5,7-1, Fabrikasyon Metal Ürünleri İmalatı (makine ve teçhizat hariç) Kauçuk ve Plastik Ürünlerin İmalatı Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı Kok Kömürü ve Rafine Edilmiş Petrol Ürünleri İmalatı Makine ve Ekipman İmalatı 25 21,9 27,5 25,4 5,2 6,1 16, ,2 27,4 29,3 5,0 5,7 13, ,9 26,8 22,7 4,0 4,7 18, ,9 21,9 29,6 1,4 1,8 22, ,2 20,8 37,2 4,2 5,2 22,8 TOPLAM İMALAT SANAYİ C 420,4 524,5 24,8 84,7 99,2 17,1 GENEL TOPLAM - 959, ,2 20,1 258,4 293,1 13,4 Kaynak: TÜİK Ayrıca, BYS Makina ve Teçhizat İmalatı Sektöründe 2005=100 temel yıllı Sanayi Üretim Endeksi yıllık ortalama değeri 2009 yılında küresel daralma neticesinde 85,4 değerine gerilemiş ancak bu yıldan sonra büyük bir artış eğilimi göstermiştir. Sektöre ait endeks, 2010 yılından itibaren toplam imalat sanayine ait endeks değerinin üzerinde seyretmektedir. 9

12 Şekil 4. Üretim Endeksi Kaynak: TÜİK 1.9. Sektörün Cirosu Makina sektörü 2010 yılında toplam 22 milyar TL lik ciro yapmıştır. Anılan yıl itibariyle sektörün toplam imalat sanayi cirosu içerisindeki payı ise bir önceki yıla göre % 3,7 den % 4 e yükselmiştir. NACE Rev.2 Tablo 5. Makine Sanayi Cirosu 2009 (milyar TL) Ciro 2010 (milyar TL) Değişim (%) 1 Gıda Ürünlerinin İmalatı 10 68,5 83,2 21,5 15,1 2 Ana Metal Sanayii 24 45,3 61,1 34,8 11,0 3 Motorlu Kara Taşıtı, Treyler ve Yarı Treyler İmalatı 29 37,9 48,0 26,8 8,7 4 Tekstil Ürünlerinin İmalatı 13 34,4 46,8 35,9 8,5 5 Giyim Eşyalarının İmalatı 14 29,9 34,9 16,9 6,3 6 Diğer Metalik Olmayan Mineral Ürünlerin İmalatı 23 25,4 32,0 25,8 5,8 7 Elektrikli Teçhizat İmalatı 27 27,0 31,1 15,2 5,6 8 Kauçuk ve Plastik Ürünlerin İmalatı 22 22,5 28,7 27,5 5,2 9 Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı 20 23,9 28,7 20,3 5,2 Pay * (%) Fabrikasyon Metal Ürünleri İmalatı (makine ve teçhizat hariç) Kok Kömürü ve Rafine Edilmiş Petrol Ürünleri İmalatı ,9 28,6 25,2 5, ,1 23,8 24,4 4,3

13 12 Makine ve Ekipman İmalatı 28 16,5 22,0 33,8 Belge Başlığı 4,0 TOPLAM İMALAT SANAYİ C 449,5 552,8 23,0 100,0 GENEL TOPLAM , ,6 17,4 - Kaynak: TÜİK (* 2010 yılı Toplam İmalat Sanayi içerisinde sahip olunan pay) Makine ve Ekipman İmalatı sanayine ait ciro endeksinin de diğer endekslerde olduğu gibi toplam imalat sanayi değerinin üzerinde seyrettiği, ayrıca makine sektörüne ait ciro içerisindeki yurtdışı payının büyük bir artış trendi izlediği anlaşılmaktadır. Şekil 5. Ciro Endeksi Kaynak: TÜİK (Yurtiçi ve Yurtdışı Toplam) Şekil 6. Ciro Endeksi (Yurtiçi ve Yurtdışı) Kaynak: TÜİK (NACE Rev.2 Kod 28) 11

14 1.10. Sektörün SipariĢ Endeksi Sanayi Sipariş Endeksine göre, ülkemiz makine sektörünün yurtdışından aldığı siparişler, yurtiçi siparişlerin de üzerinde bir artış göstermiştir. Şekil 7. Sipariş Endeksi Kaynak: TÜİK (Yurtiçi ve Yurtdışı Toplam) Şekil 8. Sipariş Endeksi (Yurtiçi ve Yurtdışı) Sektörün Ar-Ge Faaliyetleri Kaynak: TÜİK (NACE Rev.2 Kod 28) 2011 yılı Ar-Ge Faaliyetleri Araştırması sonuçlarına göre kamu kuruluşları, vakıf üniversiteleri ve ticari sektördeki anket sonuçları ile devlet üniversitelerinin bütçe ve personel dökümlerine dayalı olarak Türkiye de Gayri Safi Yurtiçi Ar-Ge Harcaması 2011 yılında bir önceki yıla göre % 20,4 artarak 11,2 milyon TL olarak hesaplanmıştır. 12

15 Türkiye de 2000 yılında Gayri Safi Yurtiçi Ar-Ge harcamasının GSYİH içindeki payı Belge % 0,48 Başlığı iken bu oran 2011 yılında % 0,86 ya yükselmiştir. Bu artış, ülkemizde Ar-Ge ye verilen önemin yıllar geçtikçe arttığının somut bir kanıtıdır. Şekil 9. Ar-Ge Harcamalarının Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla İçindeki Payı Kaynak TÜİK 2011 yılında Gayri Safi Yurtiçi Ar-Ge harcamalarının %45,5 i yükseköğretim, %43,2 si ticari kesim ve %11,3 ü kamu kesimi tarafından gerçekleştirilmiştir. Bir önceki yıl, yükseköğretim %46 ile ilk sırada yer alırken, bunu %42,5 ile ticari kesim, %11,5 ile kamu kesimi takip etmiştir. Şekil 10. Ar-Ge Harcamasını Gerçekleştiren Kesim Kaynak: TÜİK NACE Rev.2 - Kod:28 altında değerlendirilen makine sektöründe ise 2010 yılında 171,5 milyon TL olan Ar-Ge harcaması, 2011 yılında %36,6 lık artışla 234 milyon TL düzeyinde gerçekleştirilmiştir. Makine sektörü bu büyüklük ile en yüksek Ar-Ge harcaması 13

16 gerçekleştirilen sektörler arasında yer almaktadır ve imalat sanayi içerisinde %10 a yakın bir paya sahiptir 14 Tablo 6. Sektörlere Göre 2011 Yılı Ar-Ge Harcamaları SEKTÖR NACE Kodu Harcama (TL) 1 Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı ,4 2 Elektrikli teçhizat imalatı ,1 3 Diğer ulaşım araçlarının imalatı ,7 4 Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman imalatı ,1 5 Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri, kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı ,6 6 Temel eczacılık ürünlerinin ve eczacılığa ilişkin malzemelerin imalatı ,6 7 Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı ,8 8 Fabrikasyon metal ürünleri imalatı (makine ve teçhizat hariç) ,7 9 Tekstil ürünlerinin imalatı ,1 10 Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı ,0 11 Gıda ürünlerinin imalatı ,9 12 Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı ,5 13 Ana metal sanayii ,1 14 Diğer imalatlar ,0 15 Makine ve ekipmanların kurulumu ve onarımı ,6 16 Mobilya imalatı ,6 17 Giyim eşyalarının imalatı ,5 18 Kâğıt ve kâğıt ürünlerinin imalatı ,2 Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç); saz, saman ,1 ve benzeri malzemelerden örülerek yapılan eşyaların imalatı 20 Kayıtlı medyanın basılması ve çoğaltılması ,1 21 Deri ve ilgili ürünlerin imalatı ,1 22 İçeceklerin imalatı ,1 23 İMALAT ,0 24 GENEL TOPLAM (TÜM FAALİYETLER) Kaynak: TÜİK Tablo 6 dan da anlaşılacağı üzere 2011 yılı itibariyle ülke genelindeki 4,8 milyar TL lik toplam Ar-Ge harcamalarının 2,6 milyar TL si, yani yaklaşık olarak %53,3 ü doğrudan imalat sanayinde gerçekleştirilmiştir. Makine sektörünün imalat sanayi içerisindeki Ar-Ge harcamalarının payı 2010 yılında %8,4 iken 2011 yılında %9,1 a, genel harcamalar içerisindeki payı ise %4,3 ten %4,9 a yükselmiştir Sektörün DıĢ Ticareti Uluslararası Standart Ticaret Sınıflaması SITC Rev.3 kapsamında 71, 72, 73 ve 74 başlıklarının toplamı olarak değerlendirilen makine ihracatında 2012 yılında bir önceki yıla kıyasla %3,2 lik artış elde edilmiştir. Sektörün ithalatı %2,9 daralarak 24,8 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiş olup, dış ticaret açığı ise 2011 yılına göre %6,5 azalmıştır. Pay (%)

17 Şekil 11. Makina Sektörü İthalat ve İhracatı Belge Başlığı Kaynak: TUİK (SITC Rev.3: 71, 72, 73 ve 74) YILLAR Tablo 7. Makina Sektörü İthalat ve İhracat Rakamları İhracat (ABD Doları) Değişim (%) İthalat (ABD Doları) Değişim (%) Dış Ticaret Dengesi (ABD Doları) Değişim (%) , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , Makina Sanayi Ġhracatı Kaynak: TUİK (SITC Rev.3: 71, 72, 73 ve 74) Türkiye nin 2012 yılında en fazla makine ve ekipman ihraç ettiği ülke Almanya olup, Almanya yı ABD, Rusya, Irak ve İran takip etmiştir. En çok ihracat gerçekleştirilen ilk 10 ülkeye ait ihracat hacmi, aynı yıla ait toplam makine ihracatının %54,7 düzeyindedir. 15

18 Tablo 8. Ülkelere Göre Makina Sektörü İhracat Rakamları (2012) Ülke İhracat (Milyar ABD $) Pay (%) 1 Almanya 1,6 16,6 2 A.B.D. 0,6 6,5 3 Rusya Federasyonu 0,6 5,9 4 Irak 0,6 5,8 5 İran 0,4 4,2 6 İngiltere 0,3 3,3 7 İtalya 0,3 3,3 8 Azerbaycan 0,3 3,2 9 Romanya 0,3 3,2 10 Fransa 0,3 2,7 DİĞER 4,4 45,3 TOPLAM 9,7 100,0 Kaynak: TUİK (SITC Rev.3: 71, 72, 73 ve 74) Tablo 9. Makina Sektörü İhracatının Toplam İhracat İçerisindeki Payı YIL Makina Sanayi Ġthalatı TOPLAM İHRACAT (ABD Doları) MAKİNA İHRACATI (ABD Doları) TOPLAM İHRACAT İÇERİSİNDEKİ ORAN (%) , , , , , , , ,4 Kaynak: TUİK (SITC Rev.3: 71, 72, 73 ve 74) 2012 yılı itibariyle Türkiye nin en fazla makine ithal ettiği ülke Almanya olup, bu ülkeyi sırasıyla Çin, İtalya, Fransa, İngiltere ve Japonya takip etmiştir. İthalat sıralamasında yer alan ilk 10 ülkeden yaklaşık olarak 17,4 milyar ABD doları değerinde ithalat gerçekleştirilmiştir. Bu miktar, toplam makine ve aksamları ithalatımızın %77,6 sını oluşturmaktadır. 16

19 Tablo 10. Ülkelere Göre Makina Sektörü İthalat Rakamları (2012) Ülke İthalat (Milyar ABD $) Pay (%) Belge Başlığı 1 Almanya 5,1 20,6 2 İtalya 3,5 14,1 3 Çin 3,5 14,1 4 Fransa 1,3 5,3 5 İngiltere 1,3 5,2 6 Japonya 1,2 4,7 7 A.B.D. 1,1 4,4 8 Güney Kore 1,0 4,0 9 Polonya 0,6 2,6 10 İspanya 0,6 2,4 DİĞER 0,5 22,4 TOPLAM 24,8 100,0 Kaynak: TUİK (SITC Rev.3: 71, 72, 73 ve 74) Tablo 11. Makina ve Aksamları İthalatının Toplam İthalat İçerisindeki Payı YIL TOPLAM İTHALAT (ABD Doları) MAKİNA İTHALATI (ABD Doları) TOPLAM İTHALAT İÇERİSİNDEKİ ORAN (%) , , , , , , , ,5 Kaynak: TUİK (SITC Rev.3: 71, 72, 73 ve 74) 17

20 1.13. Sektörün Maliyet BileĢenleri Ülkemizde makina sektöründe işçilik en büyük maliyet kalemlerinin başında gelmektedir. Diğer bir deyişle, makina üretimi sermaye yoğun olmaktan çok işgücü yoğun bir sektördür. Dolayısıyla işçilik maliyeti ülkemiz için makina sektörü açısından hayati öneme sahip bir rekabet faktörüdür. Emek yoğun karakterini koruyan ülkemiz makina sektörü, bu yapısı ile gelişmiş ülkelerde de benzer karakter göstermektedir. Çok az sayıda makina tipi hariç, seri imalat teknikleri bu sektörde uygulanmamaktadır. Son yıllarda dünyada müşteri istekleri doğrultusunda tasarlanan makina imalatına yönelme eğilimi söz konusudur. Bu talepler, ek bir mühendislik çalışması gerektirmektedir, artan maliyetler ise talep edildiği ülkelerde fiyatların artmasına sebep olmaktadır. Ülkemizde ise işçilik yanında, mühendislik hizmetlerinin de nispeten ucuz olması, makina imalatçı firmalarının rekabet şansını arttırmaktadır ve bu üstünlük yakın gelecekte de devam edecektir. Müşteri istekleri doğrultusunda imalatta, mühendislik ve işçilik ücretlerinin düşük olmasının yanı sıra, oldukça emek yoğun olan bu üretim konularında firmaların teknolojik birikimleri rekabete imkân verecek düzeydedir. Bu olumlu yapı, ülkemiz makina imalatçısının, üçüncü ülkelerde tesislerin yenilenmesi veya yeni yatırımların gerçekleştirilmesi şansını artırmaktadır Sektöre Özgü Yatay ve Dikey Politikalar ve Düzenlemeler Ülkemizin AB Teknik Mevzuatını uyumlaştırmasıyla, makina imalatçılarımızın üretim aşamasında uymak zorunda olduğu bazı yönetmelikler bulunmaktadır. Başta 2006/42/AT sayılı Makina Emniyeti Yönetmeliği olmak üzere, gereken durumlarda aşağıda belirtilen yönetmeliklere ve imalatçılarımızın sorumluluğunda olmak üzere burada belirtilmemiş olan ilgili diğer mevzuata da uyulması zorunludur. Bu yönetmeliklerden bazıları aşağıda sıralanmıştır: * 2006/95/AT sayılı Belirli Gerilim Sınırları Dâhilinde Kullanılmak Üzere Tasarlanmış Elektrikli Teçhizat İle İlgili Yönetmelik, * 2000/14/AT sayılı Açık Alanda Kullanılan Teçhizat Tarafından Oluşturulan Çevredeki Gürültü Emisyonu İle İlgili Yönetmelik, * 2004/108/AT sayılı Elektromanyetik Uyumluluk Yönetmeliği, * 97/68/AT sayılı Karayolu Dışında Kullanılan Hareketli Makinalara Takılan İçten Yanmalı Motorlardan Çıkan Gaz Ve Parçacık Halindeki Kirletici Emisyonlara Karşı Alınacak Tedbirlerle İlgili Tip Onayı Yönetmeliği, * 2009/142/AT sayılı Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik, * 94/9/AT sayılı Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler İle İlgili Yönetmelik (ATEX) İlgili yönetmeliklere uygun imalat yapılması ülkemizde bir zorunluluk olmakla birlikte, üreticilerimizin ürünlerini AB ve Dünya pazarlarına açmak için de bir anahtardır. 18

21 Belge Başlığı 2013 yılı Şubat ayı itibariyle 2006/42/AT sayılı Makine Emniyeti Yönetmeliği kapsamında 6 adet, 2009/142/AT sayılı Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik kapsamında 6 adet, 94/9/AT sayılı ATEX Yönetmeliği kapsamında ise 2 adet ulusal Onaylanmış Kuruluş, Bakanlığımız tarafından görevlendirilmiş bulunmaktadır Sektörün Projeksiyonu Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) tarafından yürütülen Türkiye nin 2023 İhracat Stratejisinin Sektörel Kırılımı Projesi kapsamında hedeflenen 500 milyar dolarlık ihracat rakamına ulaşılabilmek amacıyla 2023 yılında Makina ve Aksamları Sektörü İhracatının 100 milyar dolar olması öngörülmüştür. Dünya pazarından %2,3 lük bir pay sahibi olunması amaçlanan çalışmada Yıllık Ortalama Artış Oranının %17,8, Türkiye İhracatı içerisindeki payın ise %18,34 olması planlanmıştır. Şekil 12. Sektör İhracat Gelir Hedefi Kaynak: TİM Türkiye İhracat Stratejisi Kırılımı Projesi 19

22 2. SEKTÖRÜN SON ALTI AYLIK DEĞERLENDĠRMESĠ 2.1. Sektörün Üretim Endeksi Değerlendirmesi Makine sektörüne ilişkin Sanayi Üretim Endeksi aylık bazda incelendiğinde 2012 yılındaki yüksek seyrin Temmuz ayından itibaren düşüşe geçtiği ve üretimin 2011 yılının altında bir seviyede kaldığı görülmektedir. Şekil 13. Üretim Endeksi (Aylık) Kaynak: TÜİK (NACE Rev.2 Kod 28) 2.2. Sektörün Kapasite Kullanım Oranı Değerlendirmesi Sektöre ait kapasite kullanımı, Sanayi Üretim Endeksini teyit eder bir biçimde Temmuz ayından sonra 2011 yılındaki düzeyin altına gerilemiştir. Şekil 14. Kapasite Kullanım Oranı (Aylık) Kaynak: TCMB (NACE Rev.2, BYS Makina ve Teçhizat İmalatı) 20

23 2.3. Sektörün Ġhracat ve Ġthalat Değerlendirmesi Belge Başlığı Makine sektörü ihracatı açısından, 2012 yılı sonunda 2011 yılına nazaran %3,2 lik bir artış sağlanmış olsa da özellikle 2012 yılı Aralık ayında bir önceki yıla göre yaşanmış olan %12,8 lik düşüşün 2013 yılının ilk aylarında da yaşanmaması amacıyla sektöre ait kritik verilerin yakından takip edilmesi gerektiği düşünülmektedir. Tablo 12. Aylık Bazda İhracat Değerleri Ay 2011 ($) 2012 ($) Değişim (%) Ocak ,0 Şubat ,5 Mart ,2 Nisan ,8 Mayıs ,6 Haziran ,1 Temmuz ,7 Ağustos ,5 Eylül ,9 Ekim ,9 Kasım ,1 Aralık ,8 TOPLAM ,2 Kaynak: TUİK (SITC Rev.3: 71, 72, 73 ve 74) Şekil 15. Aylık Bazda İhracat Değerleri Değişimi Kaynak: TUİK (SITC Rev.3: 71, 72, 73 ve 74) 21

24 Makine ithalatında 2012 yılı Mart-Ekim ayları arasında bir önceki yıla göre aşağı yönlü bir değişim yaşanmıştır. Bu dönemdeki azalmaya karşılık Ocak, Şubat ve Kasım aylarındaki yüksek ithalat neticesinde yılsonu ithalatımız %2,9 azalarak 24,8 milyar dolar seviyesine gerilemiştir. Tablo 13. Aylık Bazda İthalat Değerleri Ay 2011 ($) 2012 ($) Değişim (%) Ocak ,3 Şubat ,1 Mart ,7 Nisan ,8 Mayıs ,6 Haziran ,2 Temmuz ,3 Ağustos ,8 Eylül ,1 Ekim ,5 Kasım ,6 Aralık ,3 TOPLAM ,9 Kaynak: TUİK (SITC Rev.3: 71, 72, 73 ve 74) Şekil 16. Aylık Bazda İthalat Değerleri Değişimi Kaynak: TUİK (SITC Rev.3: 71, 72, 73 ve 74) 22

25 2.4. Sektörün Ciro ve SipariĢ Endeksi Değerlendirmesi Belge Başlığı Makina sektörüne ait Aylık Ciro endeksi, 2011 yılına göre sabit sayılabilecek bir artış oranı ile bir önceki yıla nazaran yükselişini sürdürmüştür. Şekil 17. Ciro Endeksi (Aylık) Kaynak: TÜİK (Yurt İçi Yurt Dışı Toplam, NACE Rev.2 Kod 28) Makina sektörüne ait Sipariş endeksi, daha önce tespiti yapılan Sanayi Üretim Endeksi ve Kapasite Kullanım Oranındaki azalmayı teyit etmekte ve yine Haziran ayı sonrasında söz konusu endeks değerinde bir önceki yıla göre düşüş görülmektedir. Bu düşüşün dönemsel olduğu anlaşılmakla birlikte Ekim-Aralık ayları arasındaki dönemde yaşanan artışın 2013 yılına yansımasıyla birlikte üretim düzeyinin de artması beklenmektedir. Şekil 18. Sipariş Endeksi (Aylık) Kaynak: TÜİK (Yurt İçi Yurt Dışı Toplam, NACE Rev.2 Kod 28) 23

26 2.5. Son Dönemdeki Sektöre ĠliĢkin Türkiye ve Dünyadaki GeliĢmeler Türkiye Makina Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı ( ), 2/5/2011 tarih ve 2011/10 sayılı Yüksek Planlama Kurulu kararıyla onaylanarak uygulamaya girmiş ve Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Sayın Nihat ERGÜN tarafından 3 Mayıs 2011 tarihinde sektör temsilcilerinin de katılımıyla gerçekleştirilen tanıtım toplantısıyla kamuoyuna açıklanmıştır. Belgenin uygulanması, izlenmesi ve değerlendirilmesi amacıyla oluşturulan Yönlendirme Kurulunun ilk toplantısı 3 Ağustos 2011, ikinci toplantısı 7 Şubat 2012, üçüncü toplantısı ise 28 Ağustos 2012 tarihinde Sanayi Genel Müdürü Sayın Süfyan EMİROĞLU başkanlığında yapılmıştır. Yönlendirme Kurulu 3. Toplantısında katılımcılar ile birlikte değerlendirilen ve Ocak - Haziran 2012 dönemi boyunca eylemler nezdinde sağlanan gelişmelerin derlendiği II. UYGULAMA, İZLEME VE DEĞERLENDİRME RAPORU Genel Müdürlüğümüz ( web sayfasında (Dokümanlar/Strateji İzleme Raporları) yayımlanmıştır. Yönlendirme Kurulu 4. Toplantısında ele alınacak olan III. UYGULAMA, İZLEME VE DEĞERLENDİRME RAPORU ise önümüzdeki günlerde aynı adreste yayımlanacaktır. 24

27 KAYNAKÇA Belge Başlığı 1. Türkiye Makina Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı ( ) 2. TCMB İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı Aylık Toplu Sonuçları 3. Türkiye İstatistik Kurumu 4. ITC Trademap 5. UN Comtrade 6. Türkiye nin 2023 İhracat Stratejisinin Sektörel Kırılımı Projesi 25

28 EKLER 26

29 EK 1. SITC SINIFLAMASI - REV.3 (KOD: 71, 72, 73 VE 74) Kod Tanım 7111 Buhar kazanları, kızgın su kazanları 7112 Buhar kazanları için yardımcı cihazlar ve buhar güç üniteleri için kondansörler 7119 Buhar ve kızgın su kazanlarının aksamı 7121 Türbinler 7128 Buhar türbinlerinin aksam-parçaları 7131 Hava taşıtlarının motorları ve aksam parçaları 7132 Kara taşıtları için motorlar 7133 Deniz taşıtlarının motorları 7138 Diğer amaçlı motorlar 7139 Motorların aksamı, parçaları(hava taşıtları için olanlar hariç) 7144 Turbojetler 7148 Turbopropeller, diğer gaz türbinleri 7149 Turbojetler/turbopropeller/diğer gaz türbinlerinin aksam-parçaları 7161 Elektrik motorları - güç=<37, 5w 7162 Doğrusal akım (DC ) motor ve jeneratörleri 7163 Alternatif akım motorları ve jeneratörler 7164 Diğer rotatif elektrik konvertörleri 7165 Elektrojen grupları ve aksam/parçaları 7169 Elektrik motor, jeneratör, elektrojen grupları aksam, parçaları 7181 Su türbinleri, çarklar ve bunlar için regülatörler 7187 Nükleer reaktörler ve kartuşlar ile aksam/parçalar 7189 Diğer motor-makinalara ait aksam-parçalar 7211 Tarla, bahçe tarımında, ormancılıkta kullanılan makina, cihazlar 7212 Tarım ürünlerinin hasat ve harman edilmesine mahsus makina ve cihazlar 7213 Süt sağma, sütçülükte kullanılan makina ve cihazlar 7219 Tarım ürünlerinin hasat ve harman edilmesine mahsus diğer makina ve cihazlar 7223 Paletli traktörler 7224 Motokültörler ve diğer tarım traktörleri 7231 Buldozer-angledozerler ve greyderler 7232 Küreyici, yükleyici-ekskavatörler 7233 Kendinden hareketli iş makinaları 7234 Kendinden hareketli olmayan iş makinaları 7239 İnşaat mühendis ve müteahhit alet ve teçhizatının aksam ve parçaları 7243 Dikiş makinaları, mobilyaları, iğneleri, aksam-parçaları 7244 Dokuma maddelerinden lif imal eden, elyaf hazırlayan ve işleyen makinalar 7245 Dokuma, örgü tezgahları ve diğer makina ve cihazları 7246 Tekstil, örgü makinalarının-yardımcı cihazlarının aksam-parçaları 7247 Ütü, yıkama, kurutma, ağartma, boyama, apresi, finisalı vs. makinaları 27

30 7248 Post, deri, köselenin hazırlama, işleme makina-cihazları vb. aksam/parçaları 7249 Çamaşır, ütü, temizleme, kurutma, apreleme vb makinaların aksam-parçaları 7251 Kağıt hamuru, kağıt/kartonların imaline ve finisajına mahsus makina-cihazlar 7252 Kağıt hamuru, kağıt/karton işleyen makina-cihazlar 7259 Kağıt hamuru, kağıt/karton işleyen makina/cihazlar vb. aksam parçaları 7263 Matbaacılıkta kullanılan makinalar, cihazlar vs. çeşitli malzemeler 7265 Ofset baskı yapan makina-cihazlar 7266 Matbaacılıkta kullanılan makina ve cihazlar 7268 Cilt makinaları, forma, yaprak dikme makinaları 7269 Matbaa ve baskı makinaları-cihazları, yardımcı makinalar aksam, parçaları 7271 Hububat-baklagilin öğütülmesi, işlenmesi için makina-cihazlar vb. aksam/parçalar 7272 Yiyecek-içecek sanayii makina-cihazlar ile bunların aksam-parçaları 7281 Taş, seramik, ağaç, mantar vb. işleyen makinalar ve bunların aksam-parçalar 7283 Toprak, taş, cevher vb. ayıran, yıkayan makinalar ile bunların parçaları 7284 Başka yerde belirtilmeyen makina ve cihazlarla bunların aksam/parçaları 7285 (7284)"de belirtilen makinaların aksam/parçaları 7311 Maddenin aşındırılarak işlenmesine mahsus makinalar 7312 Metal işleme merkezleri ile tek/çok istasyonlu transfer tezgâhları 7313 Metallerin işlenmesine mahsus torna tezgâhları 7314 Delme makinaları ve rayba tezgahları:metalleri talaş kaldırarak işleyen 7315 Diş, vida yuvası açma, freze makinaları:metal işlerken talaş kaldıran 7316 Çapak, pürüz temizleme, bileme, taşlama vb. için makinalar 7317 Planya, vargel, yiv, zıvana, broş, dişli çark vb tezgâhları 7331 Metalleri dövme suretiyle işlemeye mahsus takım tezgâhları 7339 Metalleri/sinterlenmiş metal karbürleri talaş kaldırmadan işleyen makinalar 7351 Alet ve parça tutucuları, makinalara ait taksim edici tertibat vs Metal işleme ve takım tezgahlarının aksam/parçaları 7371 Tav ocakları, döküm potaları, külçe kalıpları, döküm makinaları 7372 Metalleri haddeleme makinaları vb. silindirleri 7373 Elektrik, lazer, ultrasonik vb. çalışan lehim, kaynak cihazları 7374 Lehim ve kaynak yapmaya mahsus makina ve cihazlar(7373"de ki ler hariç) 7412 Ocakların beslenmesi için brülörler, otomatik ocaklar 7413 Sanayi-laboratuvarlara mahsus fırınlar ile bunların aksam ve parçalar 7414 Isı pompaları, vitrin, tezgâh vb. tipi soğutucu/dondurucular ile aksam/parçaları 7415 Klima cihazları-vantilatörlü, ısı, nem değiştirme tertibatlı 7417 Gazojen, ısı değiştirici hava/gaz sıvılaştırma makinaları ve aksam/parçaları 7418 Isı değişikliği yöntemi ile iş yapan cihazlar ile bunların aksam, parçası 7419 Isı değişikliği yöntemi ile iş yapan cihazların aksam, parçası 7421 Ölçü tertibatlı sıvı pompaları 7422 İçten yanmalı pistonlu motorlar yakıt, yağ/soğutma pompaları 7423 Beton pompaları 28

31 7424 Diğer doğrusal deplasmanlı pompalar (pozitif hareketli) 7425 Diğer döner deplasmanlı pompalar Belge Başlığı 7426 Diğer santrifüjlü Diğer pompalar 7427 Pompalar;sıvı elevatörleri 7429 Pompalar ve sıvı elevatörlerin aksam ve parçaları 7431 Hava ve vakum pompaları 7434 Vantilatörler-aspiratörler 7435 Santrifüjler 7436 Sıvı/gazların filtre/arıtmasına mahsus makina ve cihazları 7438 Hava-gaz pompası, kompresörü, vantilatör vb aksamı, parçaları 7439 Sıvıların filtre edilmesine/arıtmasına mahsus makina ve cihazlar 7441 Kısa mesafe eşya taşıyan taşıtlar ile bunların aksam-parçaları 7442 Palanga, vinçler(kara nakil vasıtası kaldıran hariç), bucurgat ve ırgatlar 7443 Gemi vinçleri, maçunalar, halatlı vinçler, döner köprüler 7444 Krikolar; taşıtların kaldırılmasında kullanılan ağır yük kaldırıcıları 7447 Malzeme taşımaya mahsus sürekli hareketli pnömatik elevatörler-konveyörler 7448 Asansörler, kaldırma yükleme benzeri işler için makina ve cihazlar 7449 Palangalar ve ağır yük kaldırıcılar, forkliftler ve aksam-parçaları 7451 El ile kullanılan pnömatik/motorlu aletler 7452 Şişeleri veya diğer kapları temizleme, kurutma, doldurma, vs. mahsus makinalar 7453 Tartı alet ve cihazları 7456 Sıvı-toz halindeki maddeleri püskürtme ve dağıtma cihazları/aksam, parçalar 7459 Kalenderler, hadde ve otomatik satış makinaları vb. aksam, parçaları 7461 Bilyalı rulmanlar 7462 Konik makaralı rulmanlar (konik bilezik ve makara grupları dahil) 7463 Fıçı makaralı rulmanlar 7464 İğneli rulmanlar 7465 Silindirik makaralı rulmanlar 7468 Kombine haldeki bilyalı ve konik makaralı diğer rulmanlar 7469 Rulman aksam-parçaları 7471 Basınç düşürücü valfler 7472 Yağlı hidrolik/pnömatik transmisyon valfleri 7473 Çek valfler (klapeler, subaplar) 7474 Emniyet/bırakma valfleri 7478 Diğer muslukçu eşyası 7479 Musluklar, valfler vb. cihazların aksam-parçaları 7481 Transmisyon milleri(kam mil-krank şaft dahil), kranklar 7482 Yatak kovanları 7483 Demir/çelikten zincirler ve aksamı 7484 Dişliler, dişli sistemleri, bilyalı vidalar, dişli kutuları 7485 Volanlar-kasnaklar (kasnak blokları dahil) 29

32 7486 Kavramalar-kaplinler (birleştirme, irtibat cihazları) 7489 Transmisyon mili, krank, kovan, dişli kutuları vb. parçaları 7491 Metal dökümü için kasalar, plakalar, kalıp modelleri 7492 Metal tabakalı contalar (Metaloplastik), conta takım ve gruplar 7499 Makina, mekanik cihazların aksam-parçaları-diğer 30

33 EK 2. MAKİNA SEKTÖRÜNÜN TAMAMINA AİT TÜRKİYE GENELİ FİİLİ İHRACAT-İTHALAT RAKAMLARI MAKĠNE VE AKSAMLARI SEKTÖR TAMAMI ĠTĠBARĠYLE ĠHRACAT KAYIT RAKAMLARI 1 OCAK-31 ARALIK OCAK-31 ARALIK 2012 (%) DeğiĢim MAL GRUBU ADI Miktar (ton) Değer (bin $) $/KG Miktar (ton) Değer (bin $) $/KG Miktar Değer REAKTÖRLER VE KAZANLAR , ,9 4,1-4,7 TÜRBİNLER,TURBOJETLER, HİDROLİK SİLİNDİR, AKSAM-PARÇALARI , ,8-2,9 27,1 POMPALAR VE KOMPRESÖRLER , ,5 5,2 1,6 VANALAR , ,5 11,5 13,1 KLİMALAR VE SOĞUTMA MAKİNELERİ , ,6 10,1 2,7 ISITICILAR VE FIRINLAR , ,1 16,4 5,9 HADDE VE DÖKÜM MAKİNELERİ, KALIPLAR, AKS. VE PARÇALARI , ,5 6,9 1,6 GIDA SANAYİİ MAKİNELERİ, AKS. VE PARÇ , ,2 4,6 7,9 TARIM VE ORMANCILIKTA KULLANILAN MAK.AKSAM VE PARÇALARI , ,1 21,2 11,9 YÜK KALDIRMA, TAŞIMA VE İSTİFLEMEYE MAHSUS MAK. AKS. VE PAR , ,1 26,8 23,4 İNŞAAT VE MADENCİLİKTE KULLANILAN MAKİNELER AKS. VE PAR , ,1 2,1 2,5 KAĞIT İMALİNE VE MATBAACILIĞA MAHSUS MAKİNELER , ,2-15,2-6,5 DİĞER YIKAMA VE KURUTMA MAKİNELERİ, AKS. PAR , ,3 10,6 5,1 TEKSTİL VE KONFEKSİYON MAKİNELERİ AKS. VE PAR , ,7-7,6-3,8 DERİ İŞLEME VE İMALAT MAKİNELERİ AKS. VE PAR , ,2 12,6 5,3 KAUÇUK, PLASTİK, LASTİK İŞLEME VE İMALATINA AİT MAKİNELER , ,1 11,9 18,4 TAKIM TEZGAHLARI , ,1 3,7 6,2 DİĞER MAKİNELER, AKSAM VE PARÇALAR , ,7 12,5 9,9 MOTORLAR, AKSAM VE PARÇALARI , ,9 4,3-0,5 BÜRO MAKİNELERİ , ,8-17,2 0,7 RULMANLAR , ,9-10,3-11,8 SAVUNMA SAN.İÇİN SİLAH VE MÜHİMMAT , ,2 42,9 28,4 AMBALAJ MAKİNALARI , ,9 2,6-11,6 TOPLAM , ,3 8,4 5,1 Kaynak: TÜİK 31

34 EK 3. EKONOMİK FAALİYET VE HARCAMA GRUBUNA GÖRE TİCARİ KESİM AR-GE HARCAMASI (2010 & 2011) Sektör Kod /2010 Harcama Harcama Değişim (TL) (TL) (%) Pay İmalat (%) Pay Pay Genel (%) İmalat (%) 1 Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı ,7 25,4 13,6 28,8 14,8 2 Elektrikli teçhizat imalatı ,6 12,1 6,5 10,7 5,5 3 Diğer ulaşım araçlarının imalatı ,6 9,7 5,2 10,7 5,5 4 Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman imalatı ,6 9,1 4,9 8,4 4,3 5 Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri, kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı ,9 7,6 4,1 7,0 3,6 6 Temel eczacılık ürünlerinin ve eczacılığa ilişkin malzemelerin imalatı ,8 7,6 4,0 4,5 2,3 7 Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı ,3 5,8 3,1 6,0 3,1 8 Fabrikasyon metal ürünleri imalatı (makine ve teçhizat hariç) ,0 5,7 3,0 8,1 4,2 9 Tekstil ürünlerinin imalatı ,6 3,1 1,7 2,5 1,3 10 Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı ,7 3,0 1,6 3,1 1,6 11 Gıda ürünlerinin imalatı ,5 2,9 1,5 2,9 1,5 12 Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı ,1 2,5 1,3 2,6 1,3 13 Ana metal sanayii ,7 2,1 1,1 1,4 0,7 14 Diğer imalatlar ,0 1,0 0,5 0,8 0,4 15 Makine ve ekipmanların kurulumu ve onarımı ,1 0,6 0,3 0,6 0,3 16 Mobilya imalatı ,7 0,6 0,3 0,7 0,3 17 Giyim eşyalarının imalatı ,1 0,5 0,3 0,6 0,3 18 Kâğıt ve kâğıt ürünlerinin imalatı ,8 0,2 0,1 0,2 0,1 19 Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç); saz, saman ve benzeri malzemelerden örülerek yapılan eşyaların imalatı Pay Genel (%) ,1 0,1 0,1 0,1 0,0 20 Kayıtlı medyanın basılması ve çoğaltılması ,4 0,1 0,1 0,1 0,1 21 Deri ve ilgili ürünlerin imalatı ,5 0,1 0,1 0,1 0,0 22 İçeceklerin imalatı ,5 0,1 0,0 0,1 0,0 23 İMALAT ,2 100,0 53,3 100,0 51,6 24 GENEL TOPLAM (TÜM FAALİYETLER) ,2-100,0-100,0 Kaynak: TÜİK 32

35 EK 4. TÜRKİYE NİN İHRAÇ ETTİĞİ MAKİNELER SITC REV.3 SINIFLAMASINA GÖRE (2012) SITC Madde adı İhracat (ABD Doları) Pay (%) Dizel motorlar için aksam-parçalar , Benzinli motorlar için aksam-parçalar , Ağır iş makinalarının aksam-parçaları (grup 723) , Diğer muslukçu eşyası , Diğer traktörler , Turbojetler/turbopropellerin aksam-parçaları , Elektrojen grupları , Vitrin, tezgah vb tipi soğutucu-dondurucular , Kara taşıtları için dizel, yarı dizel motorlar , Diğer taş, toprak, metal cevheri vb.için makina ve cihazlar , Başka yerde sınıflandırılmamış, kendine özgü fonksiyonlu makinalar ve mekanik cihazlar , Hububat-baklagilin öğütülmesi, işlenmesi için makina-cihazlar , Pencere/duvar tipi klimalar (tek bir gövde halinde) , soğutucu/dondurucu-ısı pompalarına ait aksam-parçalar ve mobilyalar , Transmisyon milleri (kam mil-krank şaft dahil) kranklar , Toprak, taş, cevher vb ayıran, yıkayan vb makinaların parçaları (728.3 için) , Başka yerde sınıflandırılmamış makinalar, çalışma kauçuğu veya plastikler için veya bu maddeden ürünlerin imali için , Pompaların aksam-parçaları , Paketleme/ambalajlama makina-cihazları , Diğer doğrusal deplasmanlı pompalar (pozitif hareketli) , Asansör, skipli asansör/yürüyen merdiven aksam-parçaları , Hadde silindirleri ve metalleri haddeleme makinalarının aksam-parçaları , Hava-gaz pompası, kompresörü, vantilatör vb aksamı, parçaları , Alternatif akım motorları - güç <= 37.5 W , Aspiratörlü davlumbazlar-en büyük yatay kenarı<120 cm , Ağaç, mantar, kemik, sert kauçuk, plastik vb işleme makinaları , Dişliler, dişli sistemleri, bilyalı vidalar, dişli kutuları , Nümerik kontrol edilmemiş, eğme, katlama, düzeltme veya düzleştirme makinaları (baskıları kapsar) , Elektrik motor, jeneratör, elektrojen grupları aksam, parçaları , Yiyecek-içecek sanayiinde kullanılan makina-cihazlar , Bilyalı rulmanlar , Makas tipi kesme makinaları (presler dahil)-diğer , Soğutma tertibatı bulunmayan klima cihazları , Musluklar, valfler vb.cihazların aksam-parçaları , Sivil hava taşıtlarının diğer kompresörleri , Metaller/metal karbürler için diğer döküm kalıplar , Sayısal kontrollü, eğme, katlama, düzeltme veya düzleştirme makinaları (baskıları kapsar) , Karıştırma, yoğurma makinaları ,7 33

36 Diğer gaz filtre/arıtma cihazları , Isı pompaları, kondansörleri ısı değiştirici kompresör tipte soğutucu ünite , İçten yanmalı motorlar için hava filtreleri , Suyun filtre edilmesi/arıtılmasına mahsus cihazlar , Delme/sondaj makinalarının aksam-parçaları , Ütü, yıkama, ağartma, boyama, apresi, finisalı vs. makinaları , Diğer küreyici, yükleyici-ekskavatörler , Kovalı, kepçeli, kürekli, kıskaçlı vb.makinaların aksam parçaları , Diğer vantilatörler-aspiratörler , İçten yanmalı motorlar için yağ-yakıt filtreleri , Diğer pompalar; sıvı elevatörleri , Kara taşıtları için motorlar-silindir hacmi>1000cm ,5 - DİĞERLERİ ,3 - TOPLAM ,0 Kaynak: TÜİK 34

37 EK 5. TÜRKİYE NİN İTHAL ETTİĞİ MAKİNELER Belge Başlığı SITC REV.3 SINIFLAMASINA GÖRE (2012) SITC Madde adı İthalat (ABD Doları) Pay (%) Kara taşıtları için dizel, yarı dizel motorlar , Başka yerde sınıflandırılmamış, kendine özgü fonksiyonlu makinalar ve mekanik cihazlar , Diğer elektrojen grupları , Kulesi 360 derece dönebilen yükleyiciler , Diğer muslukçu eşyası , Başka yerde sınıflandırılmamış makinalar, çalışma kauçuğu veya plastikler için veya bu maddeden ürünlerin imali için , Soğutucu tertibatlarda kullanılan türde kompresörler , Dizel motorlar için aksam-parçalar , Dokuma tezgahları , Kara taşıtları için motorlar-silindir hacmı>1000cm , Diğer gaz filtre/arıtma cihazları , Alternatif akım motorları - güç <= 37.5 W , Elektrojen grupları , Paketleme/ambalajlama makina-cihazları , Elektrik motor, jeneratör, elektrojen grupları aksam, parçaları , Diğer gaz türbinleri , Benzinli motorlar için aksam-parçalar , Önden yüklemeli küreyici-yükleyiciler , Örgü tezgahları, dikiş-trikotaj makinaları , Diğer traktörler , Dokumaya elverişli lifleri eğirmeye, katlamaya, bobinlemeye mahsus makinalar , Metal işleme merkezleri , Yiyecek-içecek sanayiinde kullanılan makina-cihazlar , Diğer küreyici, yükleyici-ekskavatörler , Buhar kazanı aksam-parçaları , Ütü, yıkama, ağartma, boyama, apresi, finisalı vs. makinaları , Diğer maksatlar için dizel, yarı dizel motorlar , Diğer santrifüjlü Diğer pompalar , Klima cihazlarının aksam-parçaları , Enjeksiyon veya basınçlı döküm kalıpları, kauçuk veya plastik maddeler için , Diğer vantilatörler-aspiratörler , Sivil hava taşıtlarının diğer kompresörleri , İçten yanmalı pistonlu motorlar yakıt, yağ/soğutma pompaları , Soğutma tertibatı bulunmayan klima cihazları , Isı pompaları, kondansörleri ısı değiştirici kompresör tipte soğutucu ünite , Bilyalı rulmanlar , Pencere/duvar tipi klimalar (tek bir gövde halinde) , Diğer gaz türbinlerinin aksam-parçaları , Dişliler, dişli sistemleri, bilyalı vidalar, dişli kutuları ,7 35

38 Diğer taş, toprak, metal cevheri vb.için makina ve cihazlar , Sayısal kontrollü olan yatay torna tezgahları-metal işleyen , Isı değiştiriciler (eşanjörler) , Elektrik motorları - güç=<37, 5 W , Diğer makineler, teçhizat veya ekipman , Diğer kaldırma, tutma, yükleme veya boşaltma makineleri , Diğer türbinler , Turbojetler/turbopropellerin aksam-parçaları , Yağlı hidrolik/pnömatik transmisyon valfleri , Jeneratörler, alternatör akımlı , Pompaların aksam-parçaları ,5 - DİĞERLERİ ,1 - TOPLAM ,0 Kaynak: TÜİK 36