YAZILIYA HAZIRLIK SETİ. 6. Sınıf SOSYAL BİLGİLER

Transkript

1 YAZILIYA HAZIRLIK SETİ 6. Sınıf SOSYAL BİLGİLER 1. Fasikül

2 İÇİNDEKİLER 3 Olaylar Kimleri Nasıl Etkiler? Olgu ve Görüşü Ayırt Ediyorum 9 Çözüm Buluyorum Ben Etkin Bir Vatandaşım 15 Bilimsel Araştırma Atatürk ve Sosyal Bilgiler 21 Harita ve Ölçek 27 Coğrafi Konum Dönem 1. Yazılı Soruları 37 Cevap Anahtarı

3 1. Fasikül Olaylar Kimleri Nasıl Etkiler? - Olgu ve Görüşü Ayırt Ediyorum OLAYLAR KİMLERİ NASIL ETKİLER Bilelim Dünyada ve çevremizde her gün birçok olay yaşanmaktadır. Birçoğu için sıradan diyebileceğimiz ve çok ilgimizi çekmeyen bu olayları yakından incelediğimizde onların farklı pek çok yönünün olduğunu görürüz. Buna göre bir olayı anlayabilmek için tek bir açıdan değil de birçok açıdan bakabilmek gerekir. Her olayın birden fazla nedeni ve sonucu olabilir. Aynı olaydan bazı insanlar doğrudan etkilenirken bazıları dolaylı yoldan etkilenebilmektedir. Olayların bu özelliğine çok boyutluluk denir. Örnek Aşağıda verilen örnek çok boyutlulukla ilgilidir. 1('(1/(5ñ Araba kazası oldu. Sürücü hatası olabilir. Yaya hatalı olabilir. Yolda tadilat olabilir. Hava olayları etkili olabilir. Trafik işaretleri olmayabilir. 1. Sayfa 3

4 Sayfa 4 1. Sosyal Bilgiler Olaylar Kimleri Nasıl Etkiler? - Olgu ve Görüşü Ayırt Ediyorum Çözüm Örnekte de görüldüğü gibi bir olayın birçok nedeni olabilmektedir. Bir başka örnekle konuyu açıklayalım: Arazinin yanlış kullanılması Toprağın yapısı Yıllık yağış miktarı ve düzeni Arazinin eğimi Toprağı koruyan bitki örtüsünün yok olması Yukarıda görüldüğü gibi doğa olaylarından biri olan erozyonun ortaya çıkmasında birçok etmen etkili olabilmektedir. Bu örnekte de görüldüğü gibi, bir olayın toplum ve birey açısından pek çok nedeni ve sonucu olabilir. Buna göre tanık olduğumuz olayları çok boyutlu değerlendirmeliyiz. Şimdi aşağıdaki örnek olayı inceleyerek hangi özelliklere sahip olduğunu görelim. Mahallemizde çıkan bir yangın hepimizin ilgisini çeker. (Olayların birçok nedenleri ve sonuçları vardır.) Bu olay karşısında üzülürüz. Ancak yangının neden çıktığını öğrenmek istemeyebiliriz. Eğer yangın, tanıdığımız insanların evinde çıkmış ise bu olay daha çok ilgimizi çeker. (İnsanlar aynı olaydan farklı şekillerde etkilenirler.) Yaralanan olup olmadığını, yangının neden çıktığını öğrenmeye çalışırız. (Bir olay, başka olayların ortaya çıkmasına neden olmaktadır.) Olayların neden ve sonuçlarının olması, insanları farklı şekillerde etkilemesi çok boyutlu olduğunu göstermektedir. Buna göre olayların özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz: Olayların birçok nedenleri ve sonuçları vardır. İnsanlar aynı olaydan farklı şekillerde etkilenirler. Bir olay, başka olayların ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Olayların neden ve sonuçlarının olması, insanları farklı şekillerde etkilemesi çok boyutlu olduğunu göstermektedir.

5 1. Fasikül Olaylar Kimleri Nasıl Etkiler? - Olgu ve Görüşü Ayırt Ediyorum OLGU VE GÖRÜŞÜ AYIRT EDİYORUM A Olgu Kanıtlanabilir ve bilimsel verilere dayanan bilgidir. Olgu kişiden kişiye değişmez. Bilimsel olarak kanıtlanabilen, doğruluğu kesin cümleler olgu cümleleridir. Suyun kaldırma kuvvetini Arşimet bulmuştur. Türkiye nin 81 ili vardır. Sanayi İnkılabı İngiltere de ortaya çıkmıştır. Türkiye de yedi coğrafi bölge bulunmaktadır. Ankara, Türkiye nin başkentidir. B Görüş Kişiden kişiye değişen ve insanların kendi düşüncelerini yansıtan bilgidir. Görüş, bir konu hakkındaki duygu ve düşüncelerimizi, hayata bakış açımızı yansıtan cümlelerdir. Küçük şehirleri sevmiyorum. En sevdiğim kitap çizgi romanlardır. Havuzda yüzmek çok hoşuma gidiyor. 6. Sınıf Sayfa 5

6 Sayfa 6 1. Sosyal Bilgiler Olaylar Kimleri Nasıl Etkiler? - Olgu ve Görüşü Ayırt Ediyorum Örnek Aşağıdaki cümlelerden hangisi bir görüş cümlesi değildir? A) Dünya nın en güzel mutfağı Türk mutfağıdır. B) En eğlenceli oyun futboldur. C) İstanbul Türkiye nin en kalabalık şehridir. D) En güzel sesli sanatçı Sezen Aksu dur. Çözüm Görüş, kişiden kişiye değişen ve insanların kendi düşüncelerini yansıtan bilgidir. Olgu ise kişiden kişiye değişmez. Buna göre İstanbul un Türkiye nin en kalabalık şehri olması kişiden kişiye değişmeyeceği için görüş değil olgudur. Olgu ve görüş arasındaki önemli farklar aşağıdaki tabloda gösterilmiştir: OLGU - -

7 1. Fasikül Yazılıya Hazırlık & Olaylar Kimleri Nasıl Etkiler? - Olgu ve Görüşü Ayırt Ediyorum 6. Ödev Soruları - 1 Sınıf Sayfa 7 A Olayların birçok nedenleri ve sonuçları vardır. İnsanlar aynı olaydan farklı şekillerde etkilenirler. Bir olay, başka olayların ortaya çıkmasına neden olmaktadır. C Olgu, kanıtlanabilir ve bilimsel verilere dayanan bilgidir. Kişiden kişiye değişmez. Bilimsel olarak kanıtlanabilen, doğruluğu kesin cümleler olgu cümleleridir. Türkiye nin en yüksek dağı Ağrı Dağıdır. İlkbaharda Ayder yaylaları bir başka güzel olmaktadır. Olayların sonucu olumlu ya da olumsuz olabilir. Yukarıdakilerden kaç tanesi olaylar hakkında söylenebilecek durumlardır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 B Aşağıda okulda çıkan bir kavga hakkında dört öğrencinin konuşması verilmiştir. Türkiye nin en güzel koyları Ege de bulunmaktadır. Ankara nın denize kıyısı yoktur. Buna göre yukarıda verilenlerden kaç tanesi bir olgudur? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 Bence kavgayı Ali çıkartmıştır. Kavganın telefona gelen bir mesajdan çıktığı söyleniyor. D I. Doğruluğu kanıtlanamaz. II. Kişiden kişiye değişir. III. Kişinin zevklerini ve tercihlerini yansıtır. IV. Var olan bir durumu belirtir. Yasemin Selim Yukarıda numaralandırılmış bilgilerden hangisi görüş bildirmez? Kavga önce sınıfta başlamış Sınıf öğretmeni kavgaya karışan öğrencilerin velilerini okula çağırmış. A) I B) II C) III D) IV Alara Ata Buna göre konuşmalardan hangisinin sözleri bir olguyu ifade etmektedir? A) Yasemin B) Selim C) Alara D) Ata E Olayların neden ve sonuçlarının olması, insanları farklı şekillerde etkilemektedir. Bu durum aşağıdaki kavramlardan hangisiyle açıklanabilir? A) Görüş B) Olgu C) Çok boyutluluk D) Olay

8 Sayfa 8 1. Yazılıya Hazırlık & Ödev Soruları - 1 Sosyal Bilgiler Olaylar Kimleri Nasıl Etkiler? - Olgu ve Görüşü Ayırt Ediyorum F Aşağıdakilerden hangisi görüş cümlesi değildir? I Ýflas SuçBoþanma A) En güzel öten kuş saka kuşudur. B) Çilekli dondurmayı herkes sever. C) Antalya ilimiz Türkiye nin güneyinde yer alır. D) Hiçbir şey insanı müzik kadar dinlendiremez. G Aşağıdakilerden hangisi bir olgu cümlesidir? A) Başarmak için çok okumak gerekir. B) Cumhuriyet 1923 yılında ilan edildi. C) Benim ailem dünyanın en iyi ailesidir. D) Bütün Türkler yardımseverdir. H Kentleşmenin yoğun olduğu bölgelerde egzoz gazları, fabrikalardan çıkan zehirli atıklar, konut bacalarının dumanı sonucu hava kirliliği artmakta doğa ve canlılar olumsuz etkilenmektedir. Yukarıda verilen bilgilerden aşağıdaki sonuçlardan hangisine ulaşılamaz? A) Büyük şehirlerde çevre kirliliği sorunu yaşanmaktadır. B) Olaylar çok boyutludur. C) Olayların sonuçları sadece insanları etkilemektedir. D) Bir olay başka bir olaya etki etmektedir. J Enflasyon Ekonomik kriz Ýþsizlik Yukarıda verilen şemaya göre aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz? A) Bir olayı ya da olguyu çok boyutlu değerlendirmelidir. B) Bir olayın birden fazla nedeni ve sonucunu olabilir. C) Bir olayın bizim göremediğimiz pek çok sonucu olabilir. D) Kişisel görüşler olayların sonuçlarını belirler. Yukarıda verilenlere göre erozyonun neden olduğu sonuçlar arasında aşağıdakilerden hangisi yoktur? A) Doğal B) Ekonomik C) Sosyal D) Siyasi K Ali: Demir bir madendir. Burak: Balık tutmak çok eğlencelidir. Ceylan: Cumhuriyet bayramı coşkuyla kutlandı. Yukarıda öğrencilerin verdikleri bilgiler aşağıdakilerden hangisine örnek oluşturur? Ali Burak Ceylan A) Olgu Görüş Olay B) Görüş Olay Olgu C) Olgu Olay Görüş D) Olay Görüş Olgu

9 1. Fasikül Çözüm Buluyorum - Ben Etkin Bir Vatandaşım Bilelim Özgürlük; herhangi bir kısıtlamaya, zorlamaya uğramadan düşünebilmek ve davranabilmektir. Herkesin eğitim görme özgürlüğü vardır. Eğitim görmek aynı zamanda haktır. İnsan olarak dünyaya gelmemiz bu hakkı kullanmak için yeterlidir. Çünkü bütün insanlar haklar yönünden eşit ve özgür doğarlar. Yurttaş olarak doğuştan sahip olduğumuz haklar anayasa ile güvence altına alınmıştır. Bu haklarımızdan bazıları şunlardır: Yaşama hakkkı Kişi dokunulmazlığı Düşünce özgürlüğü Özel yaşamın gizliliği Konut dokunulmazlığı Sağlık hakkı Eğitim hakkı Çalışma hakkı Seçme ve Seçilme hakkı Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı Haberleşme özgürlüğü Yerleşme ve seyahat özgürlüğü 2. Sayfa 9

10 10 Sayfa 2. Sosyal Bilgiler Çözüm Buluyorum - Ben Etkin Bir Vatandaşım Bu hak ve özgürlüklerimizden bazıları anayasamızda şöyle yer almaktadır: Herkes, düşünce ve kanaat hürriyetine sahiptir. Her ne sebep ve amaçla olursa olsun kimse düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz; düşünce ve kanaatleri sebebiyle kınanamaz ve suçlanamaz. Kimse eğitim ve öğretim hakkında yoksun bırakılamaz. Çalışma, herkesin hakkı ve ödevidir. Kimse yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz. Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Örnek Hak ve özgürlüklerimizin yanında yurttaş olarak sorumluluklarımız da bulunmaktadır. Oy kullanmak Yasalara uymak Vergi vermek Askere gitmek Yukarıda verilenlerden kaç tanesi yurttaş olarak sorumluluklarımız arasında yer almaktadır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

11 1. Fasikül Çözüm Buluyorum - Ben Etkin Bir Vatandaşım Çözüm Erkek olan yurttaşların askerlik yaşı geldiğinde askere gitmesi, 18 yaşımızı doldurduğumuzda oy kullanmamız, iş hayatına atıldığımızda vergi vermemiz ve yasalara uymamız sorumluluklarımız arasında yer almaktadır. SORUNLARA ÇÖZÜM BULURKEN Gündelik yaşamda sorunlar ile karşılaşabiliriz. Ve bu sorunlara kendimiz çözüm bulamayabiliriz. Bu sorunlara çözüm bulurken haklar, sorumluluklar, özgürlükler kapsamında hareket etmeliyiz. Böyle durumlarda sorunu çözme hak ve yetkisine sahip kişi ve kurumlardan yardım istemeliyiz. Örneğin aldığımız bir üründe sorun çıkarsa ve satıcı değiştirmezse Tüketici Sorunları İl veya İlçe Hakem Heyetine başvurabiliriz. Mahallemizdeki su, sokak ışığı, çöp, park vb. sorunlar için belediye başkanlığına dilekçe ile başvurabiliriz. Dilekçe Hakkı: Bir isteğimiz, sorunumuz olduğunda onun çözümünü istemek için yazılan kısa yazılara dilekçe denir. Her insan sorunu ve isteğini dile getirmekte özgürdür. Bu nedenle istediği kuruma dilekçe verebilir. Ve dilekçesine cevap verilmesi kanuni bir zorunluluktur. Dilekçesine en geç 60 gün içinde yanıt verilmesi zorunludur. Bilgi edinme hakkı: Bir kişinin bir konu hakkında bilgi edinmek istemesidir. Her hangi bir kamu kuruluşundan istediğimiz konu hakkında bilgi edinme hakkına sahibiz. 6. Sınıf Sayfa 11

12 12 Sayfa 2. Sosyal Bilgiler Çözüm Buluyorum - Ben Etkin Bir Vatandaşım biri de iyi bir yurttaş olmalarını sağlamaktır. Bu amaca ulaşılmasında en büyük katkıyı Sosyal Bilgiler dersi yapmaktadır. Sosyal Bilgiler dersinde; Atatürk ün hayata geçirdiği ilke ve inkılâp sayesinde sosyal, kültürel ve ekonomik olarak kalkındığını öğreniriz. Genç nesiller olarak bize de görevler düştüğünü anlarız. Farklı yerlerde yaşayan insanlar hakkında bilgiler ediniriz. Toplumların sosyal, kültürel ve ekonomik özellikleri hakkında yeni yeni bilgiler ediniriz. Onların yaşam biçimleriyle, gelenekleriyle, bayramlarıyla, eğlenceleriyle bize benzerliklerini ve farklılıklarını öğreniriz. Kültürel mirasımızın korunması ve geliştirilmesi gerektiğinin farkına varırız. Yurttaş, cumhuriyet, insan hakları, ulusal egemenlik, demokrasi, laiklik vb. kavramları Çevreyi koruma bilincine sahip oluruz. Örnek Aşağıdakilerden hangisi sosyal bilgiler dersinin temel amaçlarından biri olamaz? A) Sorumluluk ve yurttaşlık bilinci kazandırır. B) Genel kültür ve bilgi birikiminin artmasını sağlar. C) Deney yapma becerisini geliştirir. D) Bireylerin, toplumdaki diğer bireylerle iyi ilişkiler kurmasını kolaylaştırır. Çözüm Sosyal bilgiler dersi öğrencilere sorumluluk bilinci kazandırır. Genel kültür ve bilgi birikimini artırır. Toplumdaki diğer bireylerle iyi ilişkiler kurmasını kolaylaştırır. Ancak deney yapma becerisi daha çok fen bilgisi dersinin amaçları arasında yer alır.

13 1. Fasikül Yazılıya Hazırlık & Çözüm Buluyorum - Ben Etkin Bir Vatandaşım 6. Ödev Soruları - 2 Sınıf 13 Sayfa A Aşağıdaki öğrencilerden hangisinin vermiş olduğu bilgi kişiden kişiye değişiklik göstermez? A) B) En çok Sosyal bilgiler dersini seviyorum. Kerem C) Türkiye nin en güzel turizm kenti İzmir dir. D) Ege Deniz i Karadeniz e göre daha tuzludur. Aslı En iyi eğitim bizim okulumuzda verilmektedir. C Tüketici Hakları Derneği ne çeşitli sorunlardan dolayı birçok kişi başvurmuş ve sorunlarına çözüm bulunmuştur. Yalnızca bu bilgiye dayanarak aşağıdakilerden hangisine kesinlikle ulaşılabilir? A) Tüketici sorunları yasal yollarla çözülmelidir. B) Tüketici sorunlarının tek çözüm yeri Tüketici Hakları Derneği dir. C) Tüketici Hakları Derneği yalnızca büyük şehirlerimizde faaliyet göstermektedir. D) Derneğin çözemediği sorunlar yasal olmayan yollarla çözülmektedir. D Kanunlara ve devlete karşı görev ve sorumluluklarını yerine getiren, içinde bulunduğu toplumla iyi geçinen bir yurttaş aşağıdakilerden hangisi ile tamamlanırsa doğru olur? B Ata Canan E A) Kuralsız Yaşadığı B) İyi bir yurttaşlığı benimsediği C) Geçimsiz olduğu D) Uyumsuz Davrandığı I II III IV Mustafa nın yukarıda söylediği cümlelerden hangileri olguya örnektir? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III İnsanlar sorunlarına çözüm ararken yukarıdakilerden hangilerini dikkate almak zorunda değildir? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) III ve IV

14 14 Sayfa 2. Yazılıya Hazırlık & Ödev Soruları - 2 Sosyal Bilgiler Çözüm Buluyorum - Ben Etkin Bir Vatandaşım F I Orhan, hafta içi her gün sabah saatlerinde metrobüs kullanıyor. O saatlerde metrobüsün çok kalabalık olması hem kendisini hem de diğer yolcuları çok rahatsız ediyor. Orhan bu konuyla ilgili olarak hakkını aramak için aşağıdaki kurumlardan hangisine başvurmalıdır? A) Meclis Başkanlığı B) Belediye Başkanlığı C) Jandarma Komutanlığı D) İstanbul Valiliği G Bir isteğimiz, sorunumuz olduğunda onun çözümünü istemek için yazılan kısa yazılar aşağıdakilerden hangisiyle ifade edilir? A) Bilgi edinme hakkı B) Dilekçe C) Sorumluluk D) Hak H Aşağıdakilerden hangisi sorun çözme yöntemine örnek gösterilemez? A) İlgili kurumlara başvurarak haklarımızı aramak B) Sorunlarımızın çözümünde saygılı davranmak C) Sorunlarımıza kanunlar çerçevesinde çözüm aramak D) Kendimizi başkalarından ayrıcalıklı görmek Okulumuzda tüm öğrencileri temsil edecek En çok hangisine öğrenciler oy verirse o arkadaşımız bu yılın okul başkanı olacak. Bu durum okuldaki öğrencilerin aşağıdaki haklardan hangisinin ileriki dönemlerde daha iyi kullanılmasına ortam hazırlar? A) Seçme ve seçilme hakkı B) Yaşama hakkı C) Dilekçe hakkı D) Bilgi edinme hakkı J Kapıdan satışlarda tüketici hiçbir mazeret göstermeden aldığı mal kaç gün içinde iade edebilir? A) 1 gün B) 7 gün C) 15 gün D) 1 ay K Aşağıdakilerden hangisi hak ve özgürlükler için kullanıldığında yanlış olur? A) İnsan olmak hak ve özgürlükleri kullanmak için yeterlidir. B) Herkesin cinsiyetine göre hakları vardır. C) Özgürlükler aynı zamanda bir haktır. D) Bütün insanlar haklar yönünden eşit ve özgür doğarlar.