T.C Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü. ŞEFTALİ Hastalık ve Zararlıları

Transkript

1

2 T.C Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü ŞEFTALİ Hastalık ve Zararlıları Bitki Koruma Hizmetleri Dairesi Başkanlığı İlaç Alet Hizmetleri Dairesi Başkanlığı Ankara

3 2 ŞEFTALİ HASTALIK ve ZARARLILARI

4 Önsöz Ülkemizde yetiştirilen kültür bitkilerinde ekonomik olarak zarara neden olan toplam 430 kadar hastalık etmeni, zararlı ve yabancı ot bulunmaktadır. Bunların 275 ini böcekler, 85 ini hastalık etmenleri, 70 ini de yabancı otlar oluşturmaktadır. Gerekli mücadele çalışmaları yapılmadığında bu zararlılardan ileri gelen ürün kaybı %35 dolaylarındadır. Bu zararın bazı yıllarda, kültür bitkisine, zararlının tür ve yoğunluğuna bağlı olarak %100 lere kadar ulaşabilmesi mümkündür. Bunun önlenmesinde kimyasal mücadele oldukça önemli bir yere sahip bulunmaktadır. Bunun yanında günümüzde insan sağlığı, çevre ve biyolojik dengenin korunması ön plana çıkmış ve buna bağlı olarak da zararlılarla mücadelenin agroekosistem ve sürdürülebilir tarımsal üretim dikkate alınarak yapılması zorunluluk haline gelmiştir. Bakanlığımızın bu konuda belirlediği strateji, Ülkemizde yıllık olarak kullanılan pestisit miktarının azaltılmasını ve kullanılan miktarın da doğru kullanımını öngörmektedir. Bunu sağlamak için, kimyasal mücadeleye alternatif olan biyolojik mücadele, biyoteknik yöntemler, dayanıklı çeşitler, kültürel tedbirler, mekanik ve fiziksel mücadele metotlarına ve Entegre Mücadele Programlarının yaygınlaştırılmasına öncelik verilmektedir. Hastalık, zararlı ve yabancı otların mücadelesinde kullanılan bitki koruma ürünlerinin yanlış kullanılması, bitkilerde fitotoksisite, etkisizlik, tarımsal ürünlerde kalıntı ile iç ve dış pazarlarda problemlerin yaşanmasına sebep olabilmektedir. Bu nedenle üreticilerimize kullanacakları ilaçlar konusunda rehber olabilecek bir kaynağın hazırlanması ve uygulamaya konulması tarımsal ürünlerde tavsiyeler doğrultusunda ilaçlamaların yapılmasını ve kalıntı probleminin çözümünü kolaylaştıracaktır. Hazırlanan el kitabı sayesinde, üreticiler tarımsal ürünlerde hangi zararlı organizma için hangi ilacın; ne zaman, hangi dozda kullanılacağını, son ilaçlama ile hasat arasındaki süreyi öğrenerek, ilaç kalıntısından ari ürünler yetiştirebileceklerdir. El kitabının hazırlanmasında emeği geçenlere teşekkür eder, diğer önemli konularda da gerekli hazırlıkların yapılmasını ve üreticilerimiz için hazırlanan bu rehberin kalıntısız, sağlıklı, bol ürün elde edilmesine vesile olmasını temenni ederim. Mehmet Mehdi EKER Tarım ve Köyişleri Bakanı 3

5 Kök Uru Hastalõ õ...5 (Agrobacterium tumefaciens) Sert Çekirdekli Meyve A açlarõnda Bakteriyel Kanser Ve Zamklanma Hastalõ õ...7 (Pseudomonas syringae pv. syringae) (Pseudomonas syringae pv. morsprunorum) Meyve A açlarõnda Armillaria Kök Çürüklü ü Hastalõ õ...9 (Armillaria mellea) eftalide Monilya (Mumya) Hastalõ õ...11 (Monilinia laxa) eftali Küllemesi Hastalõ õ...12 (Sphaerotheca pannosa var. persicae) eftali Yaprak Kõvõrcõklõ õ Hastalõ õ...14 (Taphrina deformans) eftalide Yaprakdelen Hastalõ õ...16 (Coryneum beijerinckii) Sert Çekirdeklilerde Halkalõ Leke Virüs Hastalõ õ...18 (Prunus Necrotic Ringspot Ilarvirus ) Sert Çekirdeklilerde arka Virüs Hastalõ õ...19 (Plum Pox Potyvirus) Kõrmõzõ Örümcekler (Akarlar)...20 Akdiken akarõ (Tetranychus viennensis) ki noktalõ kõrmõzõ örümcek (Tetranychus urticae) Avrupa kõrmõzõ örümce i (Panonychus ulmi) Kahverengi örümcek (Bryobia rubrioculus) Yassõakar (Cenopalpus pulcher) Yaprakbitleri...22 eftali yaprakbiti (Myzus persicae) eftali gövde kanlõ biti (Pterochloroides persicae) Erik unlu yaprakbiti (H. Pruni) Meyve A acõ Ve Fidanlarda Toprakaltõ Zararlõlarõ...24 (Polyphylla spp.,melolontha spp.,anoxia spp.) Akdeniz Meyve Sine i...26 (Ceratitis capitata) Do u Meyvegüvesi...28 (Cydia molesta) Dut Kabuklubiti...30 (Pseudaulacaspis pentagona) Yazõcõ Böcekler...32 Meyve yazõcõböce i (S. scolytus) Meyve A acõ Dipkurtlarõ...34 (Capnodis spp.) eftali Güvesi...36 (Anarsia lineatella) eftali Virgülkabuklubiti...38 (Nilotaspis halli) Tomurcuktõrtõllarõ...39 Yaprak ye iltõrtõlõ (Hedya nubiferana) Kõrmõzõ tomurcuktõrtõlõ (Spilonota ocellana) Küçük tomurcukgüvesi (Recurvaria nanella) Yüzükkelebe i...41 (Malacosoma neustria) Bakla Zõnnõ...43 (Epicometis (=Tropinota) hirta) San Jose Kabuklubiti...45 (Quadraspidiotus perniciosus) Erik Ko nili...47 (Sphaerolecanium prunastri) eftali Hastalõk Ve Zararlõlarõnõn Mücadelesinde Kullanõlan Ruhsatlõ Bitki Koruma Ürünlerinin Ticari sim Listesi

6 KÖK URU HASTALI I (Agrobacterium tumefaciens) Kök bo azõnda ur Hastalõk etmeni ve ya ayõ õ: Kök kanseri hastalõ õnõ olu turan etmen bakteridir ve bir yara parazitidir. Bitkiye köklerdeki yaralardan kolaylõkla girer ve ur (tümör) olu turur. Bu yaralar böcekler, nematodlar tarafõndan ya da don zararõ, mekanik i lemler sonucu açõlmõ olabilir. Bakteri toprakta uzun süre canlõlõ õnõ sürdürebilir ve bula õk fidan ve toprakla yayõlmaktadõr. Hastalõk belirtileri: Hastalõk etmeni meyve a açlarõ ile bazõ orman ve park a açlarõnõn kök bo azlarõnda ur olu turur. Hastalõk belirtilerinin esas görüldü ü yer a açlarõn kök bo azõ olmasõna kar õn ender olarak kök ve a acõn toprak üstü bölümünde de görülür. nce ve derinde yeralan köklerde görülmez. Kök bo azõnda bulunan parankima hücrelerinin a õrõ ço almasõyla öncelikle küçük, krem rengi urlar olu ur. Bu urlarõn yüzeyi düzgün ve yumu aktõr. Urlar büyüdükçe dõ yüzeyleri kurur, esmerle ir ve pürüzlü bir görünüm alõr. Hastalõ a iddetli yakalanan fidanlar iyi geli emezler. Genç a açlar kõsa sürede kurur ve ya lõ a açlarda az ve kalitesiz meyve verirler. Hastalõ õn görüldü ü bitkiler : Kiraz, eftali, erik, elma, armut, ceviz, vi ne, ayva, dut, kestane, mu mula, zerdali gibi meyve a açlarõ ve kavak, sö üt, gül, pamuk, tütün, domates, patates, pancar, sardunya gibi bitkiler 5

7 Mücadele yöntemleri: Kültürel önlemler: A õr ve nemli topraklara fidanlõk veya meyve bahçesi kurulmamalõdõr. Fidanlõk veya meyve bahçesi kurarken topra õn bu bakteriyle bula õk olup olmadõ õ kontrol edilmelidir. Toprak altõ zararlõlarõyla mücadele edilmelidir. Bakteri yara yerlerinden bitkiye giri yaptõ õndan a õ kalem uyumuna dikkat edilmeli ve a õ yerleri macunla kapatõlmalõdõr. Kanserli a açlar sökülerek yok edilmeli ve çukur çevresine 40 cm. derinlik ve 20 cm. geni li inde tecrit çukuru açõlmalõ ve içi sönmemi kireçle doldurulmalõdõr. Kimyasal mücadele : Meyve a açlarõnda kök kanserine kar õ yazõn birer hafta ile yapõlacak olan iki uygulamayla urlarõn yayõlmasõ bir ölçüde engellenebilecektir. Bunun için urlar bõçakla iyice temizlendikten sonra yara yerine % 5 oranõnda gözta õ eriyi i ve kuruduktan sonra da nebati katranõn fõrça ile sürülmesi gerekmektedir. Bu i lem tamamlandõktan sonra kök ve kök bo azõ toprakla kapatõlmalõdõr. Ayrõca yeni bahçe tesis ederken alõnan fidanlarõn kök bo azõ kõsmõ dikkatle incelenmeli ve ur benzeri olu umlar varsa bu fidanlar yakõlarak imha edilmelidir. Temiz görünenler ise kök kanserine kar õ kiraz ve eftalide ruhsatlõ biyolojik preparatla ekim veya dikimden önce ilaçlanmalõdõr. Bu ilaç tohum, çö ür ve fidanlara uygulanabilmektedir. Aktif maddesi Agrobacterium radiobacter strain K1026dõr ve koruyucu özelli e sahiptir. Etkili madde adõ ve oranõ Bakõr sülfat%25 Agrobacterium Radiobacter K1026 %0.03 Formülasyonu Suda çözünen kristal Torf içine sardõrõlmõ õslanabilir toz bakteri kültürü Doz 100 lt suya Son ilaçlama ile hasat arasõndaki süre (Gün) 5 kg gr/12 lt suya ( eftali) - 6

8 SERT ÇEK RDEKL MEYVE A AÇLARINDA BAKTER YEL KANSER VE ZAMKLANMA HASTALI I (Pseudomonas syringae pv. syringae) (Pseudomonas syringae pv. morsprunorum) Çiçeklerdeki Yanõklõk Gövdede renk de i imi ve zamk çõkõ õ Dalda kanser olu umu Hastalõk Belirtisi Bakteriyel kanser ve zamklanma hastalõ õnõ olu turan Pseudomonas syringae pv. syringae, ba ta kiraz ve kayõsõ olmak üzere sert çekirdekli meyve a açlarõnda hastalõ a neden olurken; P. s. pv. morsprunorum ise sadece kiraz, erik ve badem türlerine özelle mi tir. Bakteriler kanserlerin kenarlarõndaki kabuk dokusunda kõ õ geçirir. lkbaharda bakteri bu kanserlerde ço almaya ba lar ve ya murla çiçek ve genç yapraklara yayõlõr. Gözlerdeki çatlaklardan ve budama yerlerindeki yaralardan bitkiye girer. Yapraklarda küçük, ya ye ili, sarõmtõrak haleli, zamanla morumsu kahverengi renk alan lekeler olu ur. Bu lekeler zamanla kurur ve dü er. Yapraklar saçma ile delinmi bir görünüm alõr. 7

9 Kanserli dallarõn uç kõsõmlarõndaki yapraklar ilkbahar sonlarõ ve yaz aylarõnda solgunla õp, ölebilir. Hastalõklõ çiçekler solar, kahverengi renk alõr ve dalda asõlõ kalõr. Hastalõklõ tomurcuklar kahverengile erek kurur. nce dallar ve sürgünlerde yanõklõk, kabukta esmer, çökük lekeler görülür ve fazla sayõdaki lekeler dalõn kurumasõna yol açar. Ana dallar ve gövde üzerinde kanserler olu ur. lkbaharda kanserler hõzla ilerler. Kanserli dokularõn yüzeyi õslak ve yanõk görünümlüdür. Bu bölgelerden zamk çõkõ õ gözlenir. Meyvelerde küçük, hafifçe çökük kahverengi lekeler olu abilir. Hastalõ õn görüldü ü bitkiler: Kiraz, erik, kayõsõ, turunçgiller, armut, eftali, badem, ceviz gibi meyve a açlarõ ve gül, leylak, karakavak, di budak, me e, sö üt gibi çe itli bitkiler. Mücadele yöntemleri: Kültürel önlemler: Fidan üretiminde sa lõklõ çö ür ve gözler kullanõlmalõdõr. A õr hasta a açlar sökülüp yakõlmalõdõr. A açlar üzerindeki kurumu veya belirti bulunan dallar ve gövde üzerinde bulunan kanserler sonbaharda ilaçlamadan önce enfekteli kõsmõn cm altõndan kesilerek yakõlmalõdõr. Budamada kullanõlan aletler her seferinde % 10luk çama õr suyuna daldõrõlarak dezenfekte edilmelidir. Kimyasal mücadele: laçlamalar Bordo bulamacõ ile sonbaharda yapraklarõn % 75i döküldükten sonra 1. ilaçlama ve ilkbaharda gözler uyanmadan önce 2. ilaçlama olmak ü- zere yõlda iki defa yapõlõr. Kiraz a açlarõna uygulanacak Bordo bulamacõnõn dozu di er sert çekirdekli meyve a açlarõna uygulanacak dozdan farklõdõr. Kimyasal mücadelede kullanõlacak ilaçlar ve dozlarõ: Etkili madde adõ ve oranõ Bakõr sülfat%25 Formülasyonu Suda çözünen kristal Doz 100 lt suya %3 lük bordo bulamacõ 1. ilaçlama (3000g gözta õ +1500g sönmemi kireç) %1lik bordo bulamacõ 2.ilaçlama (1000g.gözta õ+500g.. sönmemi kireç) Son ilaçlama ile hasat arasõndaki süre (Gün) 21 8

10 MEYVE A AÇLARINDA ARM LLAR A KÖK ÇÜRÜKLÜ Ü HASTALI I (Armillaria mellea) Hastalõ õn a açtaki görünümü ve mantarõn apkalõ dönemi Hastalõk Belirtisi Hastalõk etmeni apkalõ mantardõr. Orman ve meyve a açlarõnõn köklerinde çürüklük yaparak a açlarõn ölümüne neden olur. Hastalõ a yakalanan a açlarda sürgün olu umu azalõr, yapraklar sararõr ve dökülür. Sürgün ve dallar kurumaya ve ölmeye ba lar, sonunda a açlar tamamen kurur. Bu belirtilerin olu- umu ve a açlarõn ölümü 4 yõllõk süreyi gerektirir ancak iddetli hastalõklarda bu süre 12 yõldõr. Hastalõ a yakalanmõ a açlarõn kökleri incelendi inde ikinci köklerden ba layarak kök bo azõna kadar kabuk dokusu ile odun dokusu arasõnda beyaz bir tabakanõn olu tu u görülür. Hastalõ õn ba langõcõnda odun dokusu açõk kahverengidir, daha sonra sarõmtõrak veya beyaz süngerimsi dokuya dönü ür. Hastalõ õn Görüldü ü Bitkiler: Orman ve meyve a açlarõdõr. Yaygõn olarak görüldü ü meyve a açlarõ elma, armut, erik, eftali, kiraz, vi ne, kayõsõ, dut, nar, asma, zeytin, kestane ve ceviz, orman a açlarõ ise me e ve i ne yapraklõlardõr Mücadele Yöntemleri Kültürel Önlemler Kuruyan a açlar bahçeden sökülerek imha edilmeli ve yerlerinde kireç söndürülmelidir, 9

11 Hastalõk bahçenin belli kesimlerinde ise hastalõ õn sa lam a açlara bula mamasõ için hasta olan a açlarõn etrafõna 60 cm derinlik ve 30 cm geni likte hendekler açõlmalõdõr, Çevre bahçelerde hastalõ õn bulundu u durumlarda sel sularõnõn getirece i hastalõklõ parçalarõn giri ini önlemek için bahçenin çevresine 6070 cm derinlikte hendekler açõlmalõdõr, A açlar sa lam ve sa lõklõ yeti tirilmeli, bunun için tekni in gerektirdi i önlemler alõnmalõdõr, Orman alanlarõnõn kesimiyle elde edilen bo araziye hemen meyve bahçesi kurulmamalõ, toprak 23 yõl bo bõrakõlmalõdõr, Sonbaharõn ilk ya murlarõndan sonra olu an etmenin apkalarõ ve olu tuklarõ yerdeki kök parçalarõ imha edilmelidir, A açlar derin dikilmemeli, a õrõ sulanmamalõ ve köklerin yaralanmamasõna dikkat edilmelidir. Kimyasal Mücadele laçlama Zamanlarõ laçlamalara hastalõk görüldü ünde ba lanõr. laçlama tekni i: Hastalõk yeni ba lamõ ise,hasta kökleri kesilip hasta kõsõmlar kazõndõktan sonra bu yerlere %5lik Bordo bulamacõ veya %2lik Gözta õ ilaçlarõndan biri fõrça ile sürülür, ilaç kuruduktan sonra üzeri a õ macunu veya 750 gram Ardõç katranõ+250 gram Gözta õ karõ õmõ ile kapatõlmalõdõr. Kökler tamamen hasta ise, ince köklere kadar sökülerek kendi çukurunda yakõlõr, yerine sönmemi kireç dökülerek kapatõlõr. Hasta bahçedeki sa lamlarõ korumak için sonbaharda veya ilkbahara girerken a açlarõn taç izdü ümleri%5lik Karaboya,%2likGözta õ m2ye 10 litre ilaçlõ su ile ilaçlanmalõdõr. Kimyasal Mücadelede Kullanõlacak laçlar ve Dozlarõ: Etkili Madde Bakõr Sülfat %25lik Doz m 2 ye 10 litre ilaçlõ su (Gözta õ%2lik) 10

12 EFTAL DE MON LYA (MUMYA) HASTALI I (Monilinia laxa) Hastalõk Belirtisi Hastalõk bitkide çiçek, çiçek sapõ, meyve ve sürgünlerinde belirti olu turur. Hastalõ a yakalanmõ çiçekler kahverengile ir, dal üzerinde kurur ve mumyala õr. Meyveler olgunla maya yakõn belirti verir. lk olarak kahverengi renkte birkaç lekeyle ba lar. Lekelerin etrafõ açõk kahverengi halka bulunur. Çürüklük meyve etinin içine do ru geli ir, ancak leke çukurla maz. Meyveyi zamanla buru turur ve tamamen kurutur. Kuruyan meyveler mumyala õr dalda asõlõ kalõrlar. Yurdumuzda kayõsõlardaki meyvede hastalõk önemli de ildir. Çiçek sapõndan hastalanan sürgünler esmerle ir, ince sürgünler tamamen kurur, kalõnlarõnda ise kanser yaralarõ olu ur. Kanser yaralarõ kapanmaz, ortasõ çökük, elips eklinde ya da uzun yarõklar eklinde kendini gösterir. Kuruyan kõsõmlardaki tomurcuk, çiçek, meyve ve yapraklar da ölürler ve dalda asõlõ halde kalõrlar. Ya murlu ve nemli havalarda yara etrafõnda zamklanma görülür. Hastalõ õn görüldü ü bitkiler Kayõsõ, kiraz, vi ne, erik, badem ve eftalidir. Mücadele yöntemleri Kültürel önlemler Hastalõ õn görüldü ü bahçelerde a açlar üzerindeki tüm kuru dallar budanõp yakõlmalõ, mumyala arak a aç üzerinde kalmõ ve yere dü mü meyveler toplanarak imha edilmelidir. Kimyasal önlemler 1. ilaçlama çiçeklenme ba langõcõnda (%510 çiçekte ) 2. ilaçlama tam çiçeklenmede (%90100 ) Etkili madde adõ ve oranõ Formülas- Doz Son ilaçlama ile hasat yonu 100 lt suya arasõndaki süre (Gün) Benomyl 50% WP 60 g 14 Captan 50% WP 300 g 3 Carbendazim 50% WP 75 g 14 Thiophanate Metyl 70% WP 60 g 15 Thiram %80 WP/WG 300 g 14 11

13 EFTAL KÜLLEMES HASTALI I (Sphaerotheca pannosa var. persicae) Meyvelerdeki belirtileri Hastalõk Belirtisi Hastalõk yaprak, sürgün ve meyvelerde belirti olu turmaktadõr. lkbaharda genç sürgün uçlarõndaki yapraklarda önce hafifçe bir kabarõklõk, ya lõmsõ bir görünü ve renk açõlmasõ olu ur. Daha sonra kabarõklõ õn arka yüzeyindeki gri, beyaz unlumsu bir tabaka görülür. iddetli durumlarda yapra õn hastalõklõ kõsmõ az geli ir, eni daralõr ve içe do ru kõvrõlõr. Bu yapraklar zamanla kavrularak, hafif kõrmõzõmtõrak renk alõr ve erken dökülür. Sürgünler hastalõklõ yerlerinden bükülür, geli me yava lar ve alt kõsõmlardan yeni sürgünler olu arak süpürgele me gibi bir görünüm alõr. Sürgünlerin uçlarõ kütle ir gözler arasõ kõsalõr ve göz olu umu azalõr. iddetli durumlarda sürgünlerin uç kõsõmlarõ kurur. Sonbahara do ru sürgünlerin üzerinde grimsi-beyaz görünüm ortaya çõkar. Ça la büyüklü ünde meyve üzerinde beyaz lekeler olu ur. Meyveler iyi geli emezler ve çatlamalar görülür. Döllenme sõrasõnda hastalõktan dolayõ meyveler geli meden dökülür. Hastalõ õn görüldü ü bitkiler: Konukçusu eftali olup en hassas çe itleri Earlyred, Dixired, Hale, Haven, Cardinal, Fowler, Carmen ve J.H. Haledir. 12

14 Mücadele yöntemleri: Kültürel önlemler: Hastalõ õn kuruttu u sürgün, filiz ve obur dallar hastalõklõ kõsmõn 20 cm altõndan budanarak bahçeden uzakla tõrõlmalõ veya yakõlmalõdõr. Sõk dikimden ve a açlarõn havalanmasõnõ engelleyecek budama ekillerinden kaçõnõlmalõdõr. Ekonomik önemi olmayan duyarlõ çe itlerle bahçe tesis edilmemelidir. Kimyasal önlemler: Hastalõ a kar õ 1. ilaçlama zamanõ önceki yõllardaki hastalõ õn yo unlu u söz konusu de ilse 1. ilaçlama belirtiler görülür görülmez yapõlmalõdõr. E er yo unluk görülmü se budamadan sonra a açlardaki hastalõklõ sürgün oranõ % 3se ilk hastalõk ba lamadan 58 gün önce ilaçlamalara ba lanmalõdõr. Bursa için, hastalõ õn sürgünler ortalama 20 cm uzunlu a ula tõ õnda ba ladõ õ belirlenmi tir. Di er ilaçlamalar bitkinin geli mesine, ilacõn etki süresine göre 812 gün aralarla hastalõk baskõ altõnda tutuluncaya kadar uygulanmalõdõr. Hastalõ õn yo un oldu u yõllarda gerekirse hasattan sonra da büyüyecek olan sürgün ve yapraklarõ korumak için mücadele sürdürülebilir. laçlamalar rüzgârsõz havalarda ve günün serin saatlerinde yapõlmalõdõr. laç bitki aksamõnõn tümünü kaplayacak ekilde uygulanmalõdõr. Çok sõcak kuru havalarda kükürtlü preparatlar kullanõlmamalõdõr. Kimyasal Mücadelede Kullanõlacak laçlar ve Dozlarõ: Etkili madde adõ ve oranõ Formülasyonu Doz 100 lt suya Son ilaçlama ile hasat arasõndaki süre (gün) Benomyl %50 WP 60 g 14 Bupirimate EC 40 ml 7 Dinocap 475 g/l EC 50 ml 21 Kükürt %73 WP 500 g 7 Kükürt %80 WP 400 g 7 Pyrazophos 300 g/l EC 50 ml 14 Triadimefon %5 WP 50 g 14 Triforine 190 g/l EC 125 ml 14 13

15 EFTAL YAPRAK KIVIRCIKLI I HASTALI I (Taphrina deformans) Meyvelerdeki belirtileri Yapraklardaki belirtileri Hastalõk Belirtisi Yaprak ve genç sürgünleri hastalandõrõr, bazen meyve ve çiçeklerde de bozulmalara neden olabilir. Hastalõk genelde ilkbaharda görülür, ancak iklim ko ullarõna ba lõ olarak yaz ortalarõna kadar da sürebilir. Genç yapraklarda renk sarõ veya beyazõmtõraktõr. Yaprakta büzülme ve kõvrõlma eklinde bükülmeler görülür. Erken dönemde genç yaprak buketlerinde, yapraklar iyice büzülürler, artõk büyüyemezler ve a aç üzerinde kurur. Geç dönemde yapra õn sadece bir bölümü hastalanõr, kõrmõzõmtõrak 14

16 rengindeki hastalõklõ bölümler sert ve kõrõlgan olur. Hasta yapraklar normal yapraklardan daha kalõndõr. Genç sürgünler kalõnla õr, e ilir ve geli meleri çok yava olur. Dalõn kalõnla masõ hasta kõsõmlarda sarõ veya koyu kõrmõzõ renkte kabarõklar eklinde olur. Hastalõk gözlerin patlamasõ sõrasõnda olu ursa dal normal geli mez, bo umlar arasõ kõsalõr ve dalõn ucunda a aç üzerinde büzülmü ve kurumu yaprak buketleri bulunur. Meyvede bozulmalar, meyvenin bir kõsmõnda sarõ veya kõrmõzõ renkte geli igüzel i kinlikler eklindedir. Zamanla bu kõsõmlar irile ir ve yaralar daha koyu renge dönü ür. Tümörlü bir görünüm alan meyvelerin zamanla çatladõ õ ve çekirdek evine kadar yarõldõ õ görülür. Mücadele yöntemleri Kültürel önlemler Kültürel mücadelesi bulunmamaktadõr. Kimyasal önlemler laçlama tomurcuklar kabarmaya ba ladõ õ dönemde yapõlmalõdõr. laçlar a açlarda tomurcuklarõn üzerine gelecek ekilde uygulanmalõdõr. Kimyasal Mücadelede Kullanõlacak laçlar ve Dozlarõ: Etkili madde adõ ve oranõ Formülasyonu Doz 100 L suya Son ilaçlama ile hasat arasõndaki süre (gün) Bakõr kalsiyum oksiklorid WP 2500 g 14 %16 Bakõr oksiklorid %50 WP 800 g 21 Bakõr oksiklorid 357,5 g/l SC 700ml 14 Bakõr sülfat %25 Suda %2lik Bordo bulamacõ 14 çözünen kristal (2000g gözta õ+1000 g sönmemi kireç) Dithianon 70 g/l WG 100 g 14 Dodine 500 g/l SC 175 ml 14 Folpet 50 g/l WP 300 g 7 Ziram %76 WG 200 g 14 BakõrHidroksit %50 WG 350 g. 7 Folpet %80 WDG 200 g. 7 Bakõr kalsiyum sülfat WP 1500 g. 14 Bakõr Hidroksit %53,8 DF 300 g. - 15

17 EFTAL DE YAPRAKDELEN HASTALI I (Coryneum beijerinckii) Hastalõk Belirtisi Hastalõk tomurcuk, yaprak, sürgün ve bazen de meyvede belirti olu turur. Yapraktaki ilk lekeler 1 mm çapta, yuvarlak kõrmõzõmsõ sarõ renktedir. Giderek koyu kahverengile en lekelerin kuruyarak dü mesiyle yaprakta tipik delikler olu turur. Hastalõklõ tomurcuklar ilkbaharda parlak, zamklõ ve kolayca yerlerinden kopmamalarõyla sa lamlardan ayrõlõrlar. Tomurcuklarõn dibinde önce akõntõlar, sonra zamanla büyüyen kanser yaralarõ olu ur. Sürgündeki yuvarlak kahverengi kanser yaralarõ zamanla geni ler ve zamk salgõsõ görülür. Hastalõ õn görüldü ü bitkiler eftali, kayõsõ, badem, kiraz, vi ne ve eriktir. 16

18 Mücadele yöntemleri Kültürel önlemler Hastalõklõ tomurcuk ve kanser yarasõ bulunan dal ve sürgünler budanarak bahçeden uzakla tõrõlmalõdõr. Sulama, gübreleme, toprak i lemesi ve budama, iyi bir havalanma ve a acõn kuvvetli geli mesini sa layacak ekilde uygulanmalõdõr. Kimyasal önlemler Birinci ilaçlama, Sonbaharda yaprak dökümünden hemen sonra, kinci laçlama, lkbaharda çiçek tomurcuklarõ açõlmadan önce yapõlmalõdõr. Kimyasal Mücadelede Kullanõlacak laçlar ve Dozlarõ: Etkili madde adõ ve oranõ Formülasyonu Doz 100 lt suya Son ilaçlama ile hasat arasõndaki süre (gün) 21 Bakõr oksiklorid %50 WP 800 g (1. ilaçlama) 400 g (2. ilaçlamasõ) %3lük bordo bulamacõ 1. laçlama Bakõr sülfat %25 ( 3000g Gözta õ+1500g Suda sönmemi kireç) çözünen %1.lik bordo bulamacõ kristal 2.ilaçlama 14 (1000g Gözta õ+500g sönmemi kireç) Captan %50 WP 300 g 3 Folpet %50 WP 300g (1.ve 2. ilaçlama) 200g.(3.ilaçlama) 7 Maneb %80 WP 300 g 14 Thiram % 80 WP/WG 300 g 14 Ziram %80 WP 300 g 14 Bakõr Hidroksit %50 WG 350 g 7 17

19 SERT ÇEK RDEKL LERDE HALKALI LEKE V RÜS HASTALI I (Prunus Necrotic Ringspot Ilarvirus ) Yapraktaki belirtileri Zarar görmü yapraklar Hastalõk belirtisi: Hastalõ õn etmeni Prunus necrotic ringspot virusdur. Virüs köklü ve köksüz kalem, a õ gözü, tohuõm ve çiçek tozu ile ta õnõr. lkbaharda a açlarõn yapraklarõnda belirgin olmayan açõk ve koyu ye il beneklenmeler, küçük halkalar ve bantlar görülür. Bu belirtiler bazõ çe itlerde maskelenebilir. Bu benekler zamanla kahverengi nekrozlara dönü ür. Bu nekrozlar gayrimuntazamdõrlar. Nadiren yuvarlaktõr. Zamanla bu nekrozlar dökülür ve yaprak delik de ik bir hal alõr. Virüs %50 oranõnda verim kaybõna ve %60 oranõnda a õ uyu mazlõ õna neden olur. Hastalõ õn görüldü ü bitkiler: Kiraz, Vi ne, Erik, eftali, mahleb, hastalõ õn konukçularõ arasõndadõr. Mücadele Yöntemleri: Kültürel Önlemler: Yeni bahçelerin eski bahçelerden uzakta virüsten ari fidanlarla kurulmalõ, Bahçenin her yõl kontrol edilerek üpheli a açlarõn imha edilmeli, Hastalõklõ a açlardan tohum, a õ kalemi, a õ gözü gibi üretim materyali alõnmamalõ. 18

20 SERT ÇEK RDEKL LERDE ARKA V RÜS HASTALI I (Plum Pox Potyvirus) Hastalõk belirtisi: Hastalõk etmeni Plum pox potyvirusdur. Do ada yaprak bitleri ile yayõlõr. Sharka virüsü her türlü bitki aksamõyla ( a õ kalemi, göz, çelik, kabuk vs.) ta õnõr. Erik ve kaysõlarda yapraklarda sarõ leke, bant ve halka eklinde renk açõlmasõ olarak görülür. eftalide yaprak belirtileri damarlar boyunca renk açõlmasõ ve yapraklarda deformasyon eklindedir Meyvelerde olum dönemine yakõ nokta veya Etmenin çekirdekteki zararõ bantlar ve halka eklinde çöküntüler olu ur. Meyve kesitinde bu çökmü yerlerin kahve renkli ve lastikle ti i görülür. Çekirdekte meyvedeki belirtinin iz dü ümü görülür. Kaysõ meyvelerinde genel bir deformasyon görülür. Olgunla madan evvel meyve dökümü görülür. Meyveler tatsõz, kuru, kauçuk gibi bir hal alõr. Genel olarak ya lõ a açlarda hastalõk belirtileri çok güç tespit edilir. Yapraktaki belirtileri Hastalõ õn görüldü ü bitkiler: Bütün sert çekirdekli meyvelerde görülür. Mücadelesi: Kültürel Önlemler: Fidanlõklarda çö ür, fidan ve a õ materyalinin alõndõ õ damõzlõk a açlar her yõl kontrol edilmelidir. Hastalõ a dayanõklõ çe itlerin yeti tirilmesi ve bunlarõn anaç olarak kullanõlmalõdõr. Hasta ve hasta üphesi olan a açlardan üretim materyali alõnmamalõ. Meyve yüzeyindeki görünümü 19

21 KIRMIZI ÖRÜMCEKLER (Akarlar) Akdiken akarõ (Tetranychus viennensis) ki noktalõ kõrmõzõ örümcek (Tetranychus urticae) Avrupa kõrmõzõ örümce i (Panonychus ulmi) Kahverengi örümcek (Bryobia rubrioculus) Yassõakar (Cenopalpus pulcher) Tanõmõ ve Ya ayõ õ: Akarlar, çõplak gözle zor görülecek kadar küçük zararlõlardõr. Vücutlarõnda de i ik ekil ve büyüklükte kõllar, dikenler ve tüyler bulunur. Zarar ekli: Kõrmõzõ örümcekler a açlarõn yapraklarõnda, bitki özsuyunu emerek ve zehirli madde salgõlayarak zarar yaparlar. iddetli zarar gören yapraklar kur un veya gümü rengini alõrlar. Avrupa kõrmõzõ örümce i ve Kahverengi örümcek, çiçeklerin çanak yaprak ve çiçek buketindeki taze yapraklarõ emerek sararmasõna sebep olur. Böyle a açlar, yanmõ gibi bir görünüm alõrlar. Yassõ akarlar ise tomurcuklara saldõrarak zayõflatõr ve meyve tutmayõ önler. Zararlõ oldu u bitkiler: Kiraz, elma, armut, ayva, eftali, vi ne, erik, kayõsõ, badem ve di er meyve a açlarõnda zarar yaparlar. 20

22 Mücadele yöntemleri: Kültürel önlemler: Kõ õn veya erken ilkbaharda, a açlarõn kök bo azõ ve gövdelerindeki kavlamõ olan kabuklar kaldõrõlarak, altõnda kõ layan akarlarõn ölmesi sa lanmalõdõr. Yere dökülen yapraklar toplanarak, bahçeden uzakla tõrõlmalõdõr. Bahçenin bakõm i lemleri uygun olarak yapõlmalõdõr. Kimyasal mücadele: Kõrmõzõ örümceklere kar õ kõ mücadelesi önerilmemektedir. Ancak di er zararlõlara kar õ yapõlan kõ mücadelesi, kõ õ yumurta halinde geçiren Avrupa kõrmõzõ örümce i ve Kahverengi örümce e de etkili olmaktadõr. Akarlarõn kimyasal mücadelede ilaçlama zamanõnõ do ru bir ekilde belirleyebilmek için, bahçedeki kõrmõzõ örümcek yo unlu u ve do al dü man popülasyonunun saptanmasõ gerekir. Bu amaçla, bahçeyi temsil edecek ekilde seçilen 10 a açtan koparõlan 100 yaprakta periyodik olarak sayõm yapõlmalõdõr. Yapõlan sayõmlarda, yaprak ba õna ortalama 35 adetin üzerinde kõrmõzõ örümcek bulunmasõ ve do al dü manlarõn etkinli inin çok dü ük olmasõ durumunda ilaçlama yapõlabilir. Kimyasal Mücadelede Kullanõlacak laçlar ve Dozlarõ Etkili madde adõ ve oranõ Formülasyonu Doz 100 lt suya Son ilaçlama ile hasat arasõndaki süre (gün) Amitraz 200 g/l EC 150 ml 14 Bromopropylate 500 g/l EC 100 ml 21 Cyhexatin 600 g/l FL 50 ml 28 Fenbutation oxide SC 30 ml 10 Formothion, 336 g/l EC 150 ml 21 Hexythiazox; 50 g/l EC 50 ml 3 Kükürt, %80 WP 400 g 7 Omethoate 565 g/l SL 125 ml 21 Phosmet 50 % WP 120 g 14 Tetradifon, 75.2 g/l EC 200 ml (bir mevsimde 7 3 defadan fazla kullanõlmaz) Propargite 790 g/l EC 75 ml 14 Clofentezine 500 g/l EC 40 ml 21 Dicofol 500 g/l EC 150 ml 7 21

23 YAPRAKB TLER eftali yaprakbiti (Myzus persicae) eftali gövde kanlõ biti (Pterochloroides persicae) Erik unlu yaprakbiti (H. Pruni) Tanõmõ ve Ya ayõ õ: Yaprakbitleri genel olarak 1,53 mm boyunda, armut biçiminde küçük böceklerdir. Yumurtalarõ parlak siyah renkte, uzunca oval biçimde 0,5 mm uzunlu undadõr. Yaprakbitleri gruplar (koloni) halinde ya arlar. Kõ õ meyve a açlarõnõn dal ve sürgünleri üzerine bõrakmõ olduklarõ yumurta döneminde geçirirler. Zarar ekli: Yaprakbitlerinin meyve a açlarõnõn taze sürgünlerinde, genç yapraklar ve yaprak saplarõ üzerinde gruplar halinde beslenmeleri sonucunda, sürgünlerde kõsalma ve yapraklarda kõvrõlma görülür. Yo unlu unun yüksek olmasõ halinde, meyvelerin küçük kalmasõna ve eklinin bozulmasõna neden olmaktadõr. Bazõ türler beslendikleri yapraklarõn kuvvetlice kõvrõlmasõna, kõrmõzõ lekelerin olu masõna, meyvelerin eklinin bozulmasõna ve küçük kalmasõna neden olurlar. 22

24 Zararlõ oldu u bitkiler: Elma, armut, ayva, eftali, kayõsõ, badem, erik, kiraz, vi ne ve zerdali Mücadele yöntemleri: Kültürel önlemler: Bu amaçla bahçe içerisindeki yabancõ bitkiler imha edilmeli, toprak sürümüne özen gösterilmeli, meyve bahçeleri ve yakõnõnda yaprakbitlerine hassas bitkiler yeti tirilmemelidir. Kõ ve erken ilkbaharda a açlar kontrol edilmeli, yumurta görüldü ü taktirde yapõlacak budama ile popülasyon dü ürülmelidir. Kimyasal mücadele : 50 a açta 7 bula õk dal oldu u zaman kimyasal mücadele yapõlõr. Kimyasal mücadelede kullanõlacak ilaçlar ve dozlarõ Etkili madde adõ ve oranõ Formülasyonu Doz 100 lt suya Son ilaçlama ile hasat arasõndaki süre(gün) Bifenthrin 100 g/l EC 50 ml ( eftali) 21 Chlorpyrifos-ethyl 480g/l EC 150 ml 28 Diazinon, 185 g/l EC 200 ml 21 Diazinon 630 g/l EC 75 ml 14 Dichlorvos EC 200 ml 3 Dimethoate 400 g/l EC 100 ml 7 Fenitrothion, EC 100 ml 14 Fenthion, 5 EC 150 ml 21 Formothion 336 g/l EC 150 ml 21 Imidacloprid, 350 g/l SC 20 ml ( eftali) 14 Malathion, 190 g/l EC 400 ml 7 Malathion 650 g/l EC 125 ml 7 Malathion % 25 WP 300 g 7 Methidathion 426 g/l EC 75 ml 21 Omethoate 565 g/l SL 125 ml 21 Oxydemeton-methyl, 265 g/l EC 100 ml( eftali) 21 Parathion methyl EC 100ml 28 Petrol ya õ, 650 g/l + Sõvõ 4.5 litre (95,5 lt suya) - DNOC, 15 g/l (kõ ilaçlamasõ) Phosalone 350g/l /%30 EC/WP 200 ml/g 14 Phoshamidon 500 g/l SL 60ml( eftali) 14 Pirimicarb 50% WG 50 g 21 Pymetrozine %25 /%50 WP/WG 30 g/20g ( eftali) 28 Tau-fluvalinate 240 g/l SC 10 ml ( eftali) 14 Thiometon 244 g/l EC 100 ml Dysaphis spp. 21 Thõamethoxam 240 gr/l SC 10ml 14 23

25 MEYVE A ACI VE F DANLARDA TOPRAKALTI ZARARLILARI (Polyphylla spp.,melolontha spp.,anoxia spp.) Polyphylla ergini Polyphylla larvasõ Polyphylla zararõ Tanõmõ ve Ya ayõ õ: Ergin böcekler, 3540 mm uzunlu unda, kõrmõzõ-kahverengi zemin üzerinde bulunan beyaz tüyler nedeniyle alaca görünümlü böceklerdir. En tipik özellikleri, antenlerinin uç kõsõmlarõnõn yelpaze eklinde olmasõdõr. Larvalarõ 7080 mm uzunlu unda, tombul yapõlõ ve sarõmsõ krem rengindedir. Vücudu C harfi eklinde kõvrõk olup, üzeri ince, sarõ, seyrek tüyler ile örtülüdür. Zarar ekli: Bu türün erginleri, bitkilerin toprak üstü kõsõmlarõnõ, larvalarõ ise köklerini yiyerek zararlõ olmaktadõr. Ancak esas zararõ, fidanlarõn ve a açlarõn köklerini yemek suretiyle, larvalar yapar. Fidanlõklarda bir bitkinin kökünde 1 larvanõn bulunmasõ önemli zararlara yol açar. Bu nedenle fidanlõklar için çok önemlidir. 24

26 Zararlõ oldu u bitkiler: Elma, armut, erik, kiraz, ayva, eftali. Mücadele yöntemleri: Kültürel önlemler: Sulama, gübreleme gibi bakõm i lemleri tam olarak yapõlarak a aç ve fidanlar sa lõklõ tutulmalõdõr.. Bu zararlõlarla bula õk fidanlõklarda, kullanõlacak çiftlik gübresi ilaçlandõktan sonra topra a karõ tõrõlmalõdõr. Haziran ve Temmuz aylarõnda bahçelerde yabancõ ot temizli ine özen gösterilmelidir. Bahçe sonbaharda 2030 cm derinli inde sürülerek larvalar, Mayõs ayõnda 1520 cm derinli inde sürülerek pupalar ve Temmuz-A ustos aylarõnda sürülerek de yumurtalar tahrip edilmelidir. Gerek fidanlõklar ve gerekse meyve bahçelerinde, geceleri erginler toplanarak öldürülmelidir. Kimyasal mücadele: Bu zararlõya kar õ, sadece larva zararõnõn bulundu u fidan ve a açlarda kimyasal mücadele yapõlmalõdõr. lkbaharda, 020 cm toprak derinli indeki toprak sõcaklõ õ 910 Cye ula õp, larvalar faaliyete ba ladõ õ zaman ikinci ve üçüncü dönem larvalara kar õ bir ilaçlama yapõlõr. Sonbaharda ise, yörelere göre de- i mekle birlikte, ilk ya murlardan sonra, larvalar toprak yüzeyine yakõn oldu- u zaman bir ilaçlama yapõlabilir. Ancak önemli olan ilkbaharda yapõlacak ilaçlamadõr. lkbahar ilaçlamasõ yapõlmayan bahçelerde, zarar yaygõn olarak bulundu u zaman ve ergin uçu larõnõn fazla oldu u yõllarda, sonbahar ilaçlamalarõnõn da yapõlmasõ gereklidir. Kimyasal mücadelede kullanõlacak ilaçlar ve dozlarõ Etkili madde adõ ve oranõ Formülasyonu Doz 100 lt suya Endosülfan, %32.9 WP 8 g/m 2 Taç iz dü üm alanõna uygulanõr Chlorpyrifos-ethyl,%25 WP 15 g/m 2 Son ilaçlama ile hasat arasõndaki süre (gün) 25

27 AKDEN Z MEYVE S NE (Ceratitis capitata) Ergini Akdeniz meyve sine i larvasõ Tanõmõ ve Ya ayõ õ: Erginleri, genellikle ev sine inin 2/3 ü büyüklü ündedir. Vücudun genel rengi sarõmsõ kahverengidir. Kanatlarõ geni olup üzerinde siyah ve soluk kahverengimsi eritler vardõr. Larvasõ beyaz ve bacaksõzdõr. Zararlõ kõ õ toprakta veya a aç üzerinde kalan turunç meyveleri içinde geçirir. klim ko ullarõna göre ilkbahar sonu, yaz ba õnda çõkan erginler beslendikten sonra yumurtalarõnõ olgun meyvelerin kabu u altõna ovipozitörleri (yumurta koyma borusu) ile açtõklarõ deli e bõrakõrlar. Açõlan yumurtalardan çõkan larvalar meyvenin etli kõsmõ ile beslenerek olgunla õnca kendisini topra a atar, topra õn 2-3 cm derinli inde pupa olurlar. Yumurtlamanõn olmasõ için sõcaklõ õn 16 oc nin üzerinde olmasõ arttõr. Erginin ortalama ömrü do al ko ullarda gündür. Ege Bölgesinde yõlda 4-5, Akdeniz Bölgesinde ise 7-8 döl verebilir. Zarar ekli: Akdeniz meyve sine i zararõ larvasõ tarafõndan yapõlõr. Meyvenin etli kõsmõnda beslenen larvalar, bu kõsmõnda bir yumu ama ve çöküntü meydana getirirler. Zararlõ tarafõndan yumurta bõrakõlan vuruklu olan meyveler hasat zamanõndan önce dökülür. Vuruklu meyveler genel olarak erken sararõrlar. hraç edilen turunçgil çe itlerindeki zararõ ülke ekonomisi yönünden çok önemlidir. Bu tür meyvelerin vuruklu ve bula õk olmasõ ihracata engel olmakta ve malõn yurt dõ õna çõkarõlmasõna izin verilmemektedir. Yõllõk zararõn Ege Bölgesinde % 5,2-78,9 arasõnda de i ebilece i saptanmõ tõr. Dünyadaki subtropik ve tropik iklime sahip hemen hemen tüm ülkelere yayõlmõ bulunan zararlõ, Ülkemizde de özellikle Ege ve Akdeniz Bölgelerinin sahil eridi boyunca uzanan kõsõmlarõnda devamlõ faaliyet göstermektedir. Zararlõ Oldu u Bitkiler: Polifag bir zararlõdõr. Ülkemizde tespit edilen en önemli konukçularõ kayõsõ, ayva, elma, eftali, incir, trabzon hurmasõ, nar, avokado ve limon hariç turunçgillerdir. Limonun (ticari anlamda üretimi yapõlan ek i limonlar grubu) kabukla- 26

28 rõnda bulunan eterik ya lar nedeniyle yumurtalarõ açõlamadõ õndan zarar yapamamaktadõr. Mücadele Yöntemleri: Kültürel Önlemler: Hasattan sonra a açlar üzerinde kalan meyveler, zararlõya konukçuluk ederler. Hasat sonrasõ a aç üzerinde bulunan meyveler mutlaka toplanmalõdõr. Toplanan meyveler uygun ekilde ortadan kaldõrõlmalõdõr. A açlarõn altõna dü- en meyveler de toplanõp yok edilmelidir. Kimyasal Mücadelesi: Sonbahar da A ustos ayõ sonu eylül ayõ ba larõnda turunçgil bahçelerine, özellikle erkenci çe it olan satsuma mandarinleri olgunla madan önce mutlaka tuzak asõlarak Akdeniz meyve sine i çõkõ kontrolü yapõlmalõdõr. Sine in tespitinden sonra meyveler vurma olgunlu una eri mi se (dipten itibaren sararma ba lamõ sa) ve sõcaklõklar 16 ocnin üzerindeyse derhal ilaçlamaya geçilir. - laçlamayõ takiben tuzaklarda yine sinek görülüyorsa 7-10 gün ara ile hasada 10 gün kalõncaya kadar ilaçlamaya devam edilir. Günlük ortalama sõcaklõklar 16 ocnin altõna dü tü ünde ilaçlama gerekmez. Limon bahçelerinde ilaçlamaya gerek yoktur. Zehirli Yem Kõsmi Dal laçlama yöntemi kullanõlõr; Hazõrlanan cezbedici + insektisit karõ õmõ a açlarõn güneydo usunda büyük bir dala ( m2lik a- lan) yapraklar iyice õslanacak ekilde uygulanõr. Zerrecikler yapraklarõn üzerinde belirgin olarak kalmalõdõr. A aç ba õna ortalama gr ilaçlõ karõ õm uygulanõr. Bir sõra ilaçlanõr, bir sõra atlanõr. kinci ilaçlamada ise 1. ilaçlamada ilaçlanmayan sõralar ilaçlanõr. Kimyasal Mücadelede Kullanõlacak laçlar ve Dozlarõ Etkili madde adõ ve oranõ %25 Teknik malathion + Enzimatik hidrolize protein 4 veya 5 chloro-2methyl cyclohexane carboxylate; trimedlure 200 mg/kapsül Formülasyonu WP+EM Feromon Doz 10 lt suya 400 g+ Ziray ml +Nu-lure200 ml Bahçeye:2 ad.tuz. 80da. büyükise 1 ad.tuz./10 da. Son ilaçlama ile hasat arasõndaki süre (gün) 7 27

29 DO U MEYVEGÜVES (Cydia molesta) Tanõmõ ve Ya ayõ õ: Kelebe in ön kanatlarõ kahverengimsi siyah, arka kanatlarõ gri pullarla kaplõdõr. Larvalar pembe veya açõk kõrmõzõ, meyvelerde beslenenler ise kõzõlõmtrak sarõdõr. Kõ õ olgun larva döneminde geçirir. lkbaharda kõ layan döl erginleri çõkmaya ba lar ve sõcaklõ a ba lõ olarak temmuza kadar çõkõ devam eder. Kelebekler a açlarõn tüysüz ye il kõsõmlarõna (daha çok yapraklarõn altõna) yumurtalarõnõ koyarlar. Birinci döl larvalarõ eftali a açlarõnõn sürgünlerine saldõrõr. Bir larva 2-5 sürgüne zarar verir. Zararlõnõn ikinci ve üçüncü döl larvalarõ meyvelerde beslenir. Bu döller geççi eftali çe itlerinin meyvelerine daha çok zarar verir. Zarar ekli: Larvalar, sürgün ve meyvelere zarar verir. Konukçularõnõn sürgünlerinin uç veya uca yakõn kõsmõndan girerek sürgün boyunca açtõ õ galerilerde beslenir. Saldõrõya u rayan sürgün solarak devrilir. Larva sürgünü terk ettikten sonra, sürgün ucu 5-7 cm uzunlu unda kurur. Popülasyonun yüksek oldu u bahçelerde bütün sürgünlerin uçlarõnõn kurudu u görülebilir. Kuruyan sürgünlerden yenileri çõktõ õ için fidan ve genç eftali a açlarõ çalõla õr. Larvalar meyvelere, sap çukurundan veya meyvelerin birbirine temas etti i yerlerden girer. Meyveye giren larva do rudan çekirde e yönelir. Çekirdek civarõndaki meyve etinde beslenerek, geli mesini tamamladõktan sonra açtõ õ delikten meyveyi terk e- der. Meyveye giri ve çõkõ yerlerinde zamk görülür. Bir meyvede birden çok larva beslenir. Ayrõca, larvalarõn meyvelerde açtõ õ yaralardan funguslar girerek meyvenin çürümesine neden olur. Zararlõ oldu u bitkiler: eftali, ayva, mu mula, kayõsõ, badem, armut ve elma a açlarõ ve kiraz ve vi ne fidanlarõnõn sürgünlerinde de zararlõ olur. 28

30 Mücadele yöntemleri: Kültürel önlemler: eftali bahçelerinde ilk döl zararõ sürgünlerde olmaktadõr. Zarara u rayan sürgünlerin haftada bir kesilmesi zararlõnõn popülasyonunu önemli ölçüde azaltacaktõr. Meyve depolarõ C. Molesta larvalarõ için en uygun kõ lama yeri oldu- undan, depo temizli ine önem verilmelidir. Kimyasal mücadele: Sürgünlerde ilk giri görüldü ünde ilaçlamaya ba lanmalõdõr. Meyveye yatmõ eftali a açlarõnda ise sürgün zararõ ihmal edilebilir. Erkenci eftali çe itlerinde, meyve hasadõna kadar, larvalar taze sürgünlerde beslendi inden, meyvelerde zarar az görülür ve ço u kez ilaçlamaya gerek kalmaz. Di er eftali çe itlerinde e eysel çekici tuzakta, tuzak ba õna haftada 20 ve daha fazla kelebek yakalanmasõ halinde veya birinci döl sürgün zararõ %5ten fazla oldu unda, meyvedeki zararõ önlemek için ilaçlama gerekir. Bahçeye mart sonunda e eysel çekici tuzaklar asõlõr. laçlamalara tuzaklarda ilk ergin yakalandõktan sonra geli mesini tamamlayan birinci döl larvalarõn terk etti i sürgünler görüldükten 15 gün sonra ba lanmalõ ve ilacõn etki süresi dikkate alõnarak orta geççi çe itlerde 2; geççi çe itlerde 3 ilaçlama yapõlmalõdõr. Kimyasal mücadelede kullanõlacak ilaçlar ve dozlarõ Etkili madde adõ ve oranõ Formülasyonu Doz 100 lt suya Son ilaçlama ile hasat arasõndaki süre(gün) Azinphos Methyl 230 g/l EC 200 ml 14 Azinphos Methyl % 25 WP 200 g 14 Carbaryl %50 WP 200 g 7 Carbaryl %85 WP 120 g 14 Diazinon, 185 g/l EC 200 ml 21 Diazinon, 630 g/l EC 75 ml 14 Malathion,190 g/l EC 300 ml 7 Malathion, 650 g/l EC 100 ml 7 Malathion % 25 WP 250 g 7 Omethoate 565 g/l SL 200ml 21 Phosalone, 350 g/l-%30 EC/WP 200 ml /g 14 Azadiractin 10 g/l EC 300 ml 3 Z-8 Dodecenyl acetate 0,10 mg/kapsül,e-8 Dodecenyl acetate, Z-8 Dodecenol 0,01 mg. kapsül Feromon Bahçeye 3 ad.tuz da arasõ 1 ad.tuz./40 da. 320 da büyük ise 1 ad.tuz./60 da 29

31 DUT KABUKLUB T (Pseudaulacaspis pentagona) Tanõmõ ve Ya ayõ õ: Di i kabu u mm çapõnda, dairemsi dõ bükey ve kirli beyaz renklidir. Birinci ve ikinci larva gömlekleri dõ tan belirgin olup ço unlukla kabu un bir kenarõnda bulunur. Kabuk altõnda bulunan di i, armut biçiminde ve turuncu sarõ renktedir. Kõ õ döllenmi di i durumunda geçirir. Kõ sonunda sõcaklõ õn artõ õ ile birlikte geli ir, irile ir. lk larva çõkõ larõ bölgelere göre de i mekle beraber nisandan hazirana kadar görülür. kinci döl, sõcak bölgelerde temmuzun ilk haftasõnda, di er bölgelerde ise temmuz ortalarõna do ru ve daha geç görülür. Zarar ekli: Zararlõ, sõvama halde bulundu u dallarõn, daha sonra da a acõn tümünün kurumasõna yol açar. eftali ve nektarin a açlarõ, Dut kabuklubiti zararõna kar õ çok duyarlõdõr. Larvalarõ bazen nektarin meyvelerine geçerek kõrmõzõ lekeler olu turur ve meyvenin satõ de erini dü ürür. Zararlõ oldu u bitkiler: Dut, eftali, nektarin, kayõsõ, badem, ceviz, kavak, sö üt, gül, elma, erik, kivi, kiraz, im ir, leylak, sardunya, bö ürtlen, ahududu, bekta i üzümü, top akasya ve atkestanesi. Mücadele yöntemleri: Mekanik mücadele Dut kabuklubiti kõ õn a açlar üzerinde kolayca seçilir. Budama sõrasõnda sert fõrçalar kullanõlarak iyi bir temizleme yapõlabilir. Ancak gözlerin zarar görmemesine dikkat etmelidir. Özellikle küçük bahçelerde öncelikle ba vurulacak bir yöntem olmalõdõr. 30

32 Kimyasal mücadele: Zararlõnõn bulunmasõ mücadele yapõlmasõnõ gerektirir. Büyük bahçelerde yüksek yo unluklarõn (sõvama) söz konusu oldu u durumlarda bir kõ mücadelesine ba vurulabilir. Yaz mücadelesi birinci veya ikinci döllere kar õ uygulanõr. Ancak ikinci dölde, bazõ eftali çe itlerinin hasat dönemine gelmi olmasõ göz önünde bulundurulmalõdõr. laçlamalara ilk larva çõkõ õnda ba lanõr ve ilacõn etki süresi dikkate alõnarak ikinci ilaçlama yapõlõr.dutlarda yaz ilaçlamasõ sadece i- kinci döle kar õ yapõlmalõ, birinci döle kar õ ilaçlama yapõlmamalõdõr. Kimyasal mücadelede kullanõlacak ilaçlar ve dozlarõ Doz Son ilaçlama Etkili madde adõ ve oranõ Formülasyonu ile hasat 100lt suya arasõndaki süre(gün) Azinphos Methyl % 25 WP 200 g 14 Chlorpyrifos Ethyl EC 100 ml (Yaz 28 mücadelesi) Chlorfenvinphos 240 g/l EC 175 ml ( eftali) 21 Chlorfenvinphos+Alphacypermethrin EC 250 ml ( eftali) g/l Ethion 500 g/l EC 150 ml (Yaz 14 mücadelesi) Imidacloprid +Mineral oil g/l SC 2.5 lt ( eftali) 14 Methidathion 426 g/l EC 75 ml 21 Petrol ya õ 650 g/l+dnoc15 g/l Sõvõ 5 lt /95 lt suya Pyriproxyfen 100 g/l EC 50 ml 14 Yazlõk ya 700 g/l Sõvõ 1 lt 21 31

33 YAZICI BÖCEKLER Meyve yazõcõböce i (S. scolytus) Meyve yazõcõböce i ergini ve zararõ Tanõmõ ve Ya ayõ õ: Meyve yazõcõböce i erginleri, koyu esmer veya siyah renklidir. Zararlõ, a aç kabuklarõnõn altõnda açmõ olduklarõ galerilerde, ço unlukla son dönem larva olarak kõ õ geçirir. Badem yazõcõböce i erginleri koyu kõrmõzõmsõ kahve renktedir. Zarar ekli: A açlarõn odun ve kabuk kõsõmlarõnda türlere özgü galeriler açarlar. lk galeriye bõrakõlan yumurtadan çõkan larvalar, bu ana galeriye dik açõda ikincil galerileri olu tururlar. Erginler a açlarõn göz diplerinden girerek bu gözlerin kurumasõna neden olur. Yazõcõböcek saldõrõsõna u ramõ bir dalõn kabu u kaldõrõldõ õnda, 2-3 cm boyunda kõsa bir ana galeri ve içi odun tozu ile dolu cm uzunlu unda birçok galerinin varlõ õ görülür. Bakõmsõz ve zayõf a açlara saldõrdõklarõ gibi, bunlarõn da yine daima zayõf dallarõnõ tercih ederler. Beslenme düzeni bozulan dalcõklar kurur. Bazõ durumlarda sa lõklõ a açlara da saldõrõrlar. Sonraki yõllarda meyve verimi dü er. Saldõrdõklarõ a açlarõ 2-3 yõl içinde kuruturlar. Zararlõ oldu u bitkiler: Zararlõ oldu u ba lõca konukçularõ elma, armut, kiraz, erik, eftali, kayõsõ, ayva, fõndõk ve kestanedir. 32

34 Mücadele yöntemleri: Kültürel önlemler: Bu uygulamalar, en etkili mücadele yöntemidir. Daha çok zayõf a açlarõ tercih eden bir zararlõ oldu undan a açlarõn budama, gübreleme, sulama ve toprak i lemesi ile kuvvetli tutulmasõ gereklidir. Mekanik mücadele: Budama artõklarõ bahçeden en az 2 km uzakla tõrõlmalõdõr. Bu artõklar yakacak olarak kullanõlacaksa bir yere yõ õlmalõ, bu yõ õnlara ço almak üzere gelen böceklerin tala çõkardõklarõ görüldü ünde dal yõ õnlarõ ilaçlanmalõdõr. Nisan, haziran ve eylül aylarõnda olmak üzere yõlda üç kez a açlara taze veya solmu dallar tuzak olarak asõlmalõ, parazit çõkõ õ olduktan sonra bu tuzak dallarda tala çõkmaya ba lar ba lamaz, hepsi toplanõp yakõlarak imha edilmelidir. Aynõ ekilde, bula õk dallar bahçeden uzakla tõrõlmalõ, özellikle fidanlõklarda yerde kuru dal bõrakõlmamalõdõr. Kimyasal mücadele : lkbaharda nisan-mayõs aylarõnda yapõlacak gözlemlerle kurumu dallarda ergin çõkõ larõ görülür görülmez birinci ilaçlama ve ilacõn etki süresi dikkate alõnarak ikinci ilaçlama yapõlõr. kinci döle kar õ yine aynõ ekilde temmuz, a ustos aylarõnda yapõlacak gözlemler sonucu ergin çõkõ larõ görülür görülmez birinci ve ilacõn etki süresi dikkate alõnarak ikinci ilaçlama yapõlõr. Kimyasal mücadelede kullanõlacak ilaçlar ve dozlarõ Etkili madde adõ ve oranõ Formülasyonu Doz 100 lt suya Son ilaçlama ile hasat arasõndaki süre (gün) Azinphos Methyl % 25 WP 300 g 14 Carbaryl %50 WP 200 g 7 Carbaryl %85 WP 100 g 14 Methiocarb %50 WP 150 g 21 33

35 MEYVE A ACI D PKURTLARI (Capnodis spp.) Tanõmõ ve Ya ayõ õ: Erginleri siyah veya bronz renkte, tür özelliklerine göre gri veya beyaz noktalõ zemin üzerinde siyah, çe itli kabarõk desenlidir. Kanatlarõnõn üzeri çe itli ekilde beyaz çukurcuklarla desenlidir. Erginlerine ço unlukla gövde ve kök bo azõnda rastlanõr. Yakla õldõ õnda a acõn veya dalõn ekseni etrafõnda dönerek saklanmaya çalõ õr, yakalanaca õ anda bacaklarõnõ vücut altõna çekerek kendini topra a atarak ve ölü taklidi yapar, kuru yapraklar ve otlar arasõnda hareketsiz olarak gizlenir. Zarar ekli: Erginler, konukçusu olduklarõ bitkilerin yapraklarõnõ çok ender olarak ve az miktarda yer, fakat genç sürgünleri, a õ gözlerini, yaprak saplarõnõ (özellikle özsuyu düzeni bozulmu a açlarda) oburca yiyerek tahrip eder ve büyük zarar verir. Genç larva daima toprak yüzeyinden a a õda, kök kabu unun altõnda bulunur ve kambiyum tabakasõnõ kemirir. Larva kök kabu u altõnda galeriler açar, bitkinin beslenmesine engel olur, galerilerin içi pislik ve tala ile doludur.herhangi bir nedenle susuzluk çeken, bakõmsõz, strese girmi meyve a- 34

36 açlarõnda ve kavaklara büyük ölçüde zarar verir. A açlarda önce büyüme durur, sonra larva sayõsõnõn ço almasõ ile gittikçe artan bir zayõflõk ve sonunda ö- lüm görülür. Fidanlar çok çabuk, di er a açlar ise 2-5 sene içinde kururlar. Zararlõ oldu u bitkiler: Kavak, sö üt, çitlenbik, antepfõstõ õ, eftali, nektarin, erik, kayõsõ, kiraz, vi ne, badem, incir, idris ve kuzu kula õ Mücadele yöntemleri: Kültürel önlemler: A aç altlarõnda erginlerin kolayca saklanabilece i yüksek boylu ot, çalõ vs. bulundurulmamalõdõr. Su ve gübrelemeye dikkat edilerek a açlar kuvvetli bulundurulmalõdõr. Kabuklubit problemi yoksa, a açlarõn gövdesine kireç badanasõ yapmak, yumurta konmasõnõ güçle tirece inden faydalõdõr. Kabuklubit problemi varsa kireç badanasõ yapõlmamalõdõr. Mekanik mücadele: Sabahõn erken saatlerinde ve ak am üzeri gövde ve kökbo azõnda kolayca toplanabilecek erginler yok edilmelidir. Ergin zararõ nedeniyle, a aç dibine dökülmü olan sap dibi yenik yapraklarõn bulundu u fidanlar, hõzla sarsõlarak yere dü ürülen erginler öldürülmelidir. Kimyasal mücadele : Kimyasal mücadeleye karar vermek için a açta zarar ve zararlõnõn görülmü olmasõ gerekir. Bu nedenle; a açlarda mayõsõn ilk haftasõndan ba layarak ergin çõkõ õ gözlenmelidir. A aç altlarõnda sap dibinden yenmi taze yapraklarõn bulunmasõ, a õ gözlerinin veya taze sürgünlerin kemirilmi olmasõ, zararlõnõn varlõ õnõ gösterir. Böyle a açlarda ergin görüldü ünde veya bu a açlarõn kökbo azlarõ açõlarak incelendi inde larvalara rastlanõrsa mücadelesine karar verilir.kimyasal mücadele haziran, temmuz ve a ustos aylarõnda, zararlõnõn yumurtalarõnõ kök bo azõ civarõnda topra a koydu u dönemde, her 15 günde bir yapõlmalõdõr Kimyasal mücadelede kullanõlacak ilaçlar ve dozlarõ Etkili madde adõ ve oranõ Formülasyonu Doz 100 l suya Son ilaçlama ile hasat arasõndaki süre (gün) Azinphos Methyl 230 g/l EC 200 ml 14 Dimethoate 400 g/l EC 200 ml 7 Oxydemeton-methyl 265 g/l EC 150 ml 21 35

37 EFTAL GÜVES (Anarsia lineatella) Tanõmõ ve Ya ayõ õ: Kelebekleri koyu gri-boz renkli olup, üst kanatlar düzgün olmayan açõk ve koyu kur uni çizgi ve lekelerle süslüdür. Kõ õ larva halinde geçirir. Kõ layan larvalar ilk çõktõklarõnda çiçek ve yaprak tomurcuklarõyla beslenirler. Daha sonra erginlerin bõraktõklarõ yumurtadan çõkan larvalar sürgünlere ve genç meyvelere geçerler. Meyvelere sap dibinden, yandan ve iki meyvenin birbirine de di i yerlerden girerek döküme neden olurlar. Son dölün larvalarõ, sap dibinden meyvenin çekirde ine kadar iner ve çekirdek çevresinde zararõnõ yapar. Bir larva genelde bir meyveye zarar verir. Zarar ekli: Kõ layan dölüne ait larvalarõ ilk önce çiçek veya yaprak tomurcuklarõnda zarar yapar. Çiçeklerin çanak yapraklarõnõ kemirerek deler ve çiçek yumurtalõklarõnõ yiyerek zararlõ olurlar. Genç sürgünlere uç kõsmõndan girmek suretiyle, tomurcuk ve sürgünlerin kurumasõna neden olur. Yazõn sürgünlerin tazeli i azaldõkça meyvelerdeki zarar artar, meyveyi sürgünlere tercih eder. Meyvedeki beslenme ekli tipiktir. Genç larva hemen kabuk altõnõ kavisli bir ekilde oymakta veya bazen de meyve etinde tünel açarak çekirde e kadar ilerlemektedir. Zararlõ oldu u bitkiler: eftali, nektarin, badem, kayõsõ, erik, kiraz ve elma. Mücadele yöntemleri: Mekanik Mücadele: Bula õk sürgünler, bölgelere göre de i mekle birlikte, marttan itibaren eylül sonuna kadar haftada bir kez olmak üzere 8-10 cm uzunlukta kesilerek parazitoit çõkõ õna imkan sa lamak amacõ ile kafeslere konulur. 36

38 Ayrõca aynõ dönemde özellikle eftali a açlarõnda yeni çõkan yan sürgünler de taze oldu undan larvalarõn zararõna u ramakta olup, bu nedenle kontrollerde bu sürgünlerinde kesilmesi önerilir. Yine hasat sonrasõ veya kurtlanarak yere dökülen meyveler toplanarak, bahçeden imha edilmelidir. Kimyasal mücadele : eftali güvesinin meyvedeki toleransõ %2dir. Bu e ik, erkenci kayõsõ ve eftali çe itlerinde daha da dü üktür. Zararlõnõn mücadelesinde en önemli hususlardan birisi, kayõsõ alanõnda mücadeleyi gerektirecek yo unlu un bulunup bulunmadõ õnõ belirlemek ve larva meyve etine girmeden önce ilaçlama zamanõnõ do ru olarak tespit etmektir. Bunun için e eysel çekici tuzaklar, etkili sõcaklõklar toplamõ, bula õk sürgün ve fenolojik kayõtlardan yararlanõlabilir. Kimyasal mücadelede kullanõlacak ilaçlar ve dozlarõ Etkili madde adõ ve oranõ Formülasyonu Doz 100 l suya Son ilaçlama ile hasat arasõndaki süre (gün) Azinphos Methyl 230 g/l EC 200 ml 14 Azinphos Methyl % 25 WP 150 g 14 Endosulfan %32.9 WP 150 gr 14 Ethion 500 g/l EC 200 ml 14 Malathion, 190 g/l EC 300 ml 7 Malathion %25 WP 250 g 7 Malathion, 650 g/l EC 150 ml 7 Omethoate 565 g/l SL 200 ml 21 Phosalone, % g/l WP /EC 200 g/ml 14 Phosmet 50 % WP 150 g 14 Triazophos 420 g/l EC 100 ml 21 Trichlorfon, %80 SP 130 g 10 E-5 Decenyl acetate 5mg/kapsül E-5 Decenol 1 mg/kapsül Feromon Bahçeye: 2 ad.tuz da arasõnda1 ad.tuz/40 da. 400da. büyük ise 1 ad.tuz./80da. 37

39 EFTAL V RGÜLKABUKLUB T (Nilotaspis halli) Tanõmõ ve Ya ayõ õ: Ergin di i kabu u 1.2 mm boyunda, 0.5 mm eninde, beyazõmsõ veya açõk kahverengindedir. Kõ õ dal çatlaklarõnda, sürgünlerin budak yerlerinde, tomurcuk kapsülleri arasõnda, bo umlarda ergin halde geçirir. Kõ layan bireylerden mayõsdan itibaren hareketli larva çõkõ õ ba lar ve çõkõ haziranda son bulur. Hareketli larvalar meyve, tomurcuk ve dallara yerle erek beslenir ve geli ir. Zarar ekli: A açlarõn kök hariç dal, sürgün, tomurcuk, yaprak ve meyvelerinde bulunur. Bitki özsuyunu emmek suretiyle zarar yapar. Tomurcuklarõ zayõflatõr veya körle tirir. Böylece a açlarda çiçek ve sürgünlerin azalmasõna neden olur. Meyve üzerinde yapmõ oldu u nokta eklindeki lekeler de çok önemlidir. Bu gibi meyvelerin pazar de eri dü er, çok yo un bahçelerde a açlarõn kurumasõna neden olurlar. Zararlõ oldu u bitkiler: eftali, erik, kayõsõ, badem, armut, ayva, ahlat, elma, nar, kiraz ve vi ne. Mücadele yöntemleri: Kültürel Önlemler A açlar kuvvetli bulundurulmalõdõr.zararlõ ile yo un bula õk olan dallar budanmalõdõr. Budama artõklarõ bahçeden uzak ve çõkan larvalarõn a açlara ula amayaca õ bir yere imha edilmeden bõrakõlmalõdõr. Böylece zararlõnõn içinde veya kabu- un altõnda kõ õ geçiren parazitoitler korunmu olur. Kimyasal mücadele : Yo unlu un yüksek oldu u bahçelerde a açlarõn uyku döneminde, tomurcuklar patlamadan 20 gün öncesine kadar, kõ lõk ilaçlardan biri ile ilaçlama yapõlõr. Yazõn, nisan sonundan itibaren yapõlan kontrollerde ilk hareketli larvalar görüldükten 1-2 hafta sonra birinci ve ilacõn etki süresi dikkate alõnarak ikinci ilaçlama yapõlõr Etkili madde adõ ve oranõ Formülas- Doz Son ilaçlama ile hasat yonu 100 lt suya arasõndaki süre (gün) Azinphos Methyl 230 g/l EC 200 ml 14 Azinphos Methyl % 25 WP 200 g 14 Chlorpyrifos Ethyl EC 150 ml 28 Dimethoate 400 g/l EC 150 ml 7 Ethion 500g/l EC 150 ml 14 Fenthion, 5 EC 150 ml 21 Malathion, 190 g/l EC 300 ml 7 Malathion %25 WP 250 g 7 Malathion, 650 g/l EC 100 ml 7 Methidathion 426 g/l EC 100ml 21 Petrol ya õ 650 g/l+dnoc15 g/l Sõvõ 5 lt /95 lt suya (kõ mücadelesi) Yazlõk ya 700 g/l Sõvõ 1500 ml 21 Yazlõk ya lar 850 g/l Sõvõ 1200 ml 21 38