Maden Tetkik ve Arama Dergisi

Transkript

1 MTA Dergisi (2017) 154:?-? Maden Tetkik ve Arama Dergisi AKVEREN FORMASYONU NUN MAASTRİHTİYEN DEN SELANDİYEN E PLANKTONİK FORAMINİFER BİYOSTRATİGRAFİSİ VE PALEOEKOLOJİK ÖZELLİKLERİ, BATI KARADENİZ, TÜRKİYE Caner KAYA ÖZER a,1 a Bozok Üniversitesi, Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Atatürk Yolu, 66090, Yozgat, Türkiye Özet: Planktonik foraminifer topluluklarındaki değişiklikler Bartın ilinde yer alan Akveren Formasyonundaki killi kireçtaşı, kireçtaşı, kiltaşı ve marndan oluşan iki kesit üzerinde çalışılmıştır. İki kesitte tanımlanan planktonik foraminifer cins ve türleri ile Maastrihtiyen de Pseudoguembelina palpebra, Racemiguembelina fructicosa, Abathomphalus mayaroensis ve Pseudoguembelina hariaensis biyozonları ile Paleosen de Parvularugoglobigerina eugubina, Glomobanomalina compressa/praemurica uncinata, Praemurica uncinata ve Morozovella angulata biyozonları saptanmıştır. Bu çalışmada paleoekolojik yorumlar için bu biyozonlarda tanımlanan paleoekolojik türlerin göreceli bollukları kullanılmıştır. Deniz suyu sıcaklığındaki ve besin düzeyindeki değişikliklere dayanıklı olan Rugoglobigerina spp., Heterohelix globulosa, Pseudoguembelina spp. türleri Maastrihtiyen de artış göstermiştir. En üst Maastrihtiyen de, Racemiguembelina fructicosa, Heterohelix globulosa ve Rugoglobigerina spp., türlerinin fert bolluklarının fazla olması oligotrofik ve daha ılıman çevresel koşulları gösterir. Globotrunkanidlerin bolluğu çevresel değişikliklere karşı duraylı değildir. Paleosen de daha küçük boyutlu ve küresel localı yeni türler ortaya çıkmıştır. Subbotina triloculinoides ve Parasubbotina pseudobulloides türlerinin fert bolluklarının fazla olması Daniyen deki mezotrofik ve daha serin çevresel koşulları gösterir. Selandiyen de Morozovellid taksonları baskın olarak gözlenmeye başlanmıştır ve çevresel koşullar mezotrofik ten oligotrofik e değişiklik göstermiştir. Anahtar kelimeler: Maastrihtiyen, Paleosen, paleoekoloji, planktonik foraminifer 1. Giriş Senomaniyen den Maastrihtiyen e Geç Kretase deki sıcaklık duraylı izotop analizleri ve küresel iklim modelleriyle açıklandığı üzere günümüzden daha yüksektir (Huber vd., 1995, 2002; Clarke ve Jenkyns, 1999; DeConto vd., 1999; Wilson ve Norris, 2001; Norris vd., 2002; Wilson vd., 2002; Bice vd., 2006; Forster vd., 2007; Bornemann vd., 2008; Friedrich vd., 2008; Shirazi vd.,2013; Kaya-Özer, 2014). Kretase iklimi Kampaniyen ve Maastrihtiyen de serinlemeye başlamıştır (Huber vd., 1995, 2002). Maastrihtiyen de sıcaklıktaki düşüş maksimum seviyeye ulaşırken (Clarke ve Jenkyns, 1999; Huber vd., 2002; Miller vd., 2005), bu dönemin sonunda ani bir sıcaklık artışı gözlenmiştir (Li ve Keller, 1998 a,b) ve yüzey suyu sıcaklıkları Kretase-Paleojen sınırı (K-P) öncesinde yani yaklaşık ve 65.1 Milyon yıl önce 2 ile 3 o C arasında 1 Başvurulacak yazar. Caner KAYA ÖZER. c.kayaozer@gmail.com 1

2 artış göstermiştir (Li ve Keller 1998a,b; Barrera ve Savin, 1999). Küresel soğuma Maastrihtiyen in son 100 bin yılında devam etmiştir ve yüzey suyu sıcaklıkları düşmüştür (Thibault ve Gardin, 2007). İklim değişiklikleri, çoğu fauna ile birlikte planktonik foraminiferlerin biyotik faktörlerinde çeşitliliklere neden olmuştur (Abramovich ve Keller, 2003). Bu dönemde önemli bir biyotik olay meydana gelmiştir, yaklaşık 66 Milyon yıl önce Güney Atlantik ve Tetis havzalarındaki planktonik foraminifer tür zenginliğinde Maastrihtiyen sonu küresel ısınma olayıyla bağlantılı olarak bir azalma olmuştur (Li ve Keller, 1998a, b). Bu, aynı zamanda Atlantik, Pasifik ve Hint Okyanuslarında (Zachos vd., 1985, 1989; D Hondt ve Lindinger, 1994; Corfield ve Norris, 1996; Barrera vd., 1997; Li ve Keller, 1998a,b; Abramovich ve Keller, 2003; Friedrich vd., 2012) ve Kuzey Bölgelerde (Friedrich vd., 2008) gerçekleştirilen derin deniz sondaj çalışmaları çerçevesinde yürütülen oksijen izotop çalışmaları ile de ispatlanmıştır. Keller vd. (2002) kozmopolit, ekolojik ve değişik çeveresl koşullara adapte olabilen türlerin Daniyen e kadar hayatta kalabilmelerine rağmen, tropikal-subtropikal planktonik foraminifer türlerinin kitlesel yokoluşu ile birlikte K/Pg sınırında doruğa ulaşan faunal bir azalma gözlemişlerdir. İlk olarak, kompleks, büyük ve süslü kabuğa sahip tropikal türler (globotruncanids, racemiguembelinids, planoglobulinids) ve sonrasında daha küçük subtropikal türler (pseudotextularids, rugoglobigerinids) K/Pg sınırındaki yokoluştan etkilenmiştir (Keller, 1996). Dünyanın çeşitli lokalitelerinde yapılan derin deniz sondaj çalışmalarında, Maastrihtiyen ve Paleosen sedimanlarındaki duraylı oksijen ve karbon izotop analizlerini ve planktonik foraminifer topluluklarındaki değişiklikleri esas alan birçok paleoekolojik çalışma vardır (örneğin, Huber vd., 1995; Li ve Keller, 1998a). Bu çalışmanın amacı, Türkiye de Bartın ilinden alınan örnekleri kullanarak Maastrihtiyen ve alt Paleosen yaş aralığındaki planktonik foraminifer topluluklarındaki değişiklikleri temel alan paleoekolojik koşulları tespit etmektir. Planktonik foraminiferlerin biyostratigrafik ve paleoortamsal yorumlamaları da ayrıca tartışılmaktadır. 2. Jeolojik Konum ve Önceki Çalışmalar Çalışma alanı, Alp Himalaya kıvrım kuşağının parçası olan Türkiye deki tektonik plakalardan biri olan Pontidlerdeki Batı Karadeniz Havzasıdır. Bartın ili ve çevresiyle ilgili birkaç jeolojik çalışma vardır. Bölgedeki ilk çalışmalar petrol potansiyeline ilişkindir (Badgley, 1959; Saner, 1981; Gedik ve Korkmaz, 1984; Robinson et al., 1996; Görür ve Tüysüz, 1997). Ayrıca, jeolojik ve tektonik özelliklerini ortaya koyan birkaç araştırma da vardır. Cide-Kurucaşile çevresinin jeoloji haritası Akyol vd. (1974) tarafından çizilmiştir. Jura dan Kuvaterner e kadar bölgenin jeolojik yapısı, tektonik, petrografik ve petrolojik özellikleri Saner (1980), Gedik vd. (1983), Barka vd. (1983), Aydın (1986), Derman vd. (1995), Derman (2002) and Tüysüz vd. (2012) tarafından araştırılmıştır. 2

3 Şengör (1982) Batı Karadeniz Havzasının Tetis Okyanusunun yokoluşuyla bağlantılı olarak yay ardı havzası olarak açıldığını ve Paleosen e kadar devam ettiğini savunmuştur. Görür (1998) Batı Karadeniz Havzasının rift sonrası termal çökme ile bağlantılı olduğuna değinmiştir. Özçelik ve Çaptuğ (1990) bölgenin tektonik özelliklerini incelemiş ve sedimentasyonun Üst Kretase/Tersiyer birimlerde sürekli olduğunu vurgulamıştır. Ayrıca, Maastrihtiyen-Erken Paleosen yaşlı Akveren Formasyonu nun marnlardan, kalsitürbiditik kireçtaşlarından, mikritler ve şeylden oluştuğunu işaret etmişlerdir. Akman (1992), Lütesiyen ve Permiyen arasındaki stratigrafik birimleri çalışmıştır ve bölgede mostra veren çeşitli sedimanları, volkano-sedimanter ve volkanik kayaçları isimlendirmiştir. Tüysüz (1993), Pontidleri detaylı olarak araştırmıştır, tektonik kesitleri sınıflandırmıştır ve bir jeolojik evrim modeli önermiştir. Sunal ve Tüysüz (2001) bölgenin stratigrafisini ve tektoniğini çalışmıştır. Tüysüz (2002) Senomaniyen-Maastrihtiyen döneminde depolanmaya kuvvetli bir volkanizmanın eşlik ettiğini ve özellikle, Karadeniz kıyısında yer aldığı bilinen bu volkanizmanın Kampaniyen sonunda başladığını ve Maastrihtiyen de sona erdiğinden bahsetmiştir. Çalışma alanında ve çevresinde gerçekleştirilen paleontolojik çalışmalar önemlidir. Dizer ve Meriç (1981) Kuzeybatı Anadolu daki Gebze, Akçakoca, Devrek ve Bartın bölgelerinde Üst Kretase den Paleosen e planktonik foraminifer biyozonlarını tanımlamıştır. Üst Kretase ve Paleosen deki bu zonlarla birlikte Bartın daki denizin derin deniz özelliğine sahip olduğunu ortaya koymuşlardır. Varol (1983), Bartın daki Kokaksu Kesitinden Geç Kretase-Paleosen kalkerli nannofosillerini tartışmıştır. Sirel (1991), Cide bölgesindeki çalışmasında (Cideina n.gen.) olarak yeni bir tür tanımlamıştır. Özkan-Altıner ve Özcan (1999) kuzey, kuzeybatı ve orta Anadolu daki yay önü havzalarında yer alan Geç Kretase-Erken Tersiyer birimlerindeki bentik ve planktonik foraminiferleri incelemiştir. Şener (2007) Amasra da mostra veren İnaltı Formasyonu ndaki Neotrocholinid ve Orbitolinid bentik foraminifer türlerini tanımlamıştır. Üç yeni Neotrocholina türü (Neotrocholina amasraensis n. sp., N. sireli n. sp., N. bartinensis n. sp.) tanımlanmıştır ve tanımlanan bu türlere göre çalışma alanındaki formasyonun yaşı Kimmeriyen Geç-Erken Apsiyen olarak saptanmıştır. 3.Stratigrafi Bölgedeki en yaşlı birim Yemişliçay Üst Grubuna ait olan Amasra Grubu kayaçlarından oluşmaktadır (Tüysüz vd., 2004). Geç Santoniyen ve Kampaniyen de depolanan Amasra Grubu, daha yaşlı birimleri üzerleyen denizel bir istif ile başlar (Tüysüz vd., 2004). Bu dönemin başında pelajik kiraçtaşları depolanmıştır ve daha sonra da volkanikler ve piroklastikler (Kazpınar Formasyonu) gelişmiştir (Tüysüz vd., 2004). 3

4 3.1. Kazpınar Formasyonu Formasyonun adı ilk olarak Tokay (1954, 1955) tarafından kullanılmıştır. Bu birim önceki çalışmalarda Yemişliçay Formasyonu (Ketin ve Gümüş, 1963), Kurucaşile Formasyonu (Akyol vd., 1974), Lümeran Formasyonu (Kaya vd., 1982/1983), Cambu Formasyonu (Şahintürk ve Özçelik, 1983; Tüysüz vd., 1997) ve Dinlence Formasyonu (Akman, 1992) olarak adlandırılmıştır. Kazpınar Formasyonu ağırlıklı olarak andezitik lavlardan, piroklastiklerden, volkanik kumtaşlarından, silttaşlarından, marnlardan ve lav bloklarından oluşmaktadır (Tüysüz vd., 2004). Kazpınar Formasyonu derin deniz ortamındaki bir volkanik aktiviteyi gösterir (Akman, 1992). Türbiditik birimler volkanizma etkisini kaybettiğinde depolanmıştır (Akman, 1992). Formasyonun yaşı stratigrafik konumuna bakılarak Kampaniyen olarak tanımlanmıştır (Tüysüz vd. 2004). Diğer bir çalışmada, bu formasyondaki karbonatlı seviyelerde tanımlanan planktonik foraminifer ve nannofosil cins ve türüne göre erken Kampaniyen olarak yaşlandırılmıştır (Kaya-Özer, 2009) Akveren Formasyonu Akveren Formasyonu volkanik ve volkanoklastik kayaçlardan oluşan Yemişliçay Grubu kayaçlarını üzerler (Gedik vd., 2005). İlk olarak Gayle (1959) tarafından killi kireçtaşı seviyeleri olarak tanımlanan daha sonra ise resmi olarak Ketin ve Gümüş (1963) tarafından tanımlanan Akveren Formasyonu, Batı Karadeniz kıyısı boyunca yayılmıştır. Akveren Formasyonu bir kaç çalışmanın konusu olmuştur. Dobrucalı (1985) ve Sarıca (1993) planktonik foraminifer faunasını ve Akveren Formasyonu nun stratigrafik konumunu incelemiştir. Kırcı (1998) Maastrihtiyen de Akveren Formasyonu nun planktonik foraminifer, küçük bentik foraminifer ve büyük bentik foraminiferlerden oluşan zengin bir foraminifer topluluğunu içerdiğini ispatlamıştır ve formasyonu Geç Kretase- Paleosen olarak yaşlandırmıştır. Ayrıca, derinleşen yoğunluk akıntıların baskın olduğunu ve açık şelf ortamındaki depolanmayı yansıtan kalsiturbiditik istif ile temsil edildiğini vurgulamıştır. Aydın (2005) İzmit in kuzeybatısındaki Akveren Formasyonu nu içeren Kretase-Paleojen yaşlı birimlerde detaylı olarak nannoplankton biyostratigrafisi üzerine çalışma yapmıştır. Bu çalışmada, Kretase- Tersiyer sınırı sürekli olarak tanımlanmıştır. Güray (2006) Kampaniyen-Maastrihtiyen sınırını planktonik foraminiferleri kullanarak tanımlamıştır. Çalışmasında Kampaniyen-Maastrihtiyen sınırı, Pseudotextularia elegans ve Planoglobulina acervuloinides zonlarının sınırı olarak tanımlanırken, Kretase-Tersiyer sınırı Üst Kretase fosillerinin yokoluşuyla tanımlanmıştır. 4

5 Tabandan itibaren Akveren Formasyonu beyaz-gri, orta dan kalın a tabakalı kumtaşları ve beyaz-krem rengine geçiş gösteren yeşilimsi-gri marnlar, ince tabakalı mikritik kireçtaşları ve üst seviyelerde killi kireçtaşları ile karakterize edilir. Formasyon beyaz-bej, yerel olarak silisli, ince-orta tabakalı kireçtaşları, kiltaşları ve marn ardalanması ile son bulur ve kalkerli çamurtaşları içeren Atbaşı Formasyonu ile dereceli geçiş gösterir (Akman, 1992, Şekil 1). Akveren Formasyonu nun kalınlığı Akyol vd. (1974) tarafından 390 m olarak, Akman (1992) tarafından 590 m olarak belirtilmiştir. Formasyon un yaşı Akman (1992) tarafından Kampaniyen-Maastrihtiyen, Ketin ve Gümüş (1963) tarafından Maastrihtiyen, Gedik ve Korkmaz (1984) tarafından Maastrihtiyen-Paleosen olarak tanımlanmıştır. Kaya-Özer (2009), Kaya-Özer ve Toker (2012) Akveren Formasyonu nun yaşını planktonik foraminifer ve nannofosil biyostratigrafisini temel alarak Kampaniyen-Selandiyen olarak belirlemiştir Atbaşı Formasyonu İlk olarak Ketin ve Gümüş (1963) tarafından adlandırılmıştır ve bazı çalışmalarda farklı isimler de kullanılmıştır (Akyol vd., 1974; Akman, 1992). Birim yeşil ve mor ince tabakalı, konkoidal kırıklı, fosilli silttaşları, kiltaşları ve marnlardan meydana gelmektedir. Birimde ince-orta tabakalı, yeşil, yeşilimsi, gri kumtaşı tabakaları ve nadiren beyaz renkli, ince tabakalı kireçtaşları bulunur. Gedik ve Korkmaz (1984) a göre kalınlığı 537 m dir. Akyol vd. (1974) bu birimi Akgüney Formasyonu olarak adlandırmıştır ve kalınlığını 260 m olarak belirtmiştir. Birimin yaşı farklı çalışmalarda Paleosen-Erken Eosen (Ketin ve Gümüş, 1963), Paleosen (Akyol vd., 1974), Erken Eosen (Gedik and Korkmaz, 1984) ve Paleosen (Tüysüz vd., 1997) olarak tanımlanmıştır. Kaya- Özer ve Çakır (2015) detaylı planktonik foraminifer biyostratigrafisi ile formasyonun yaşını Selandiyen-İpresiyen olarak saptamıştır. 4. Materyal ve Metod Bu çalışmada Akveren Formasyonunda ölçülen iki kesitten alınan 37 adet sediman örneği temel alınmıştır. Çalışma alanı, 1:25000 ölçekli Zonguldak E28-c2 paftasında ve Karadeniz kıyısında Bartın bölgesinde yer almaktadır (Şekil 1). Planktonik foraminifer örnekleri (100 gr kuru örnek) 10% konsantre hidrojen peroksit içeren suda çözdürülmüştür ve 63 μm dan büyük eleklerde temiz foraminifer elde edilinceye kadar yıkanmıştır. Yıkanan örnekler oda sıcaklığında kurutulmuştur. Her Kretase örneğinden, yaklaşık 300 planktonik foraminifer rastgele 5

6 alınmış ve tanımlanmıştır (Abramovich ve Keller, 2003). Paleosen örneklerinde bollukları az olan planktonik foraminifer türlerinin hepsi toplanmıştır. Planktonik foraminifer türlerini tanımlamak için Leica Zoom 2000 model stereo mikroskop kullanılmıştır. Önemli türlerin fotoğrafı Türkiye Petrolleri Şirketi nda (TPAO) SEM-JEOL JSM-6490LV marka taramalı elektron mikroskobunda çekilmiştir ve levha halinde sunulmuştur. Mesozoyik yaşlı planktonik foraminifer türlerinin taksonomik tanımlanmasında, Robaszynski vd. (1984), Caron (1985), Robaszynski ve Caron (1995), Huber vd. (2008), Petrizzo vd. (2011) takip edilirken, Senozoyik örnekleri için Toumarkine ve Luterbacher (1985), Berggren ve Norris (1997) ve Olsson vd. (1999) taksonomik tanımlamaları kullanılmıştır. Paleoekolojik yorumlar için örneklerdeki her bir türün göreceli bolluğu kullanılarak planktonik foraminifer türlerinin yüzde bollukları hesaplanmıştır. Planktonik foraminifer türleirinin yüzde bollukları tablo 1 ve tablo 2 de listelenmiştir. 5. Sonuçlar 5.1. Stratigrafik kesit Bu çalışmada detaylı planktonik foraminifer biyostratigrafisi Bartın ili çevresindeki Karainler ve Karadur bölgelerinde çalışılmıştır (Şekil 1). Karainler stratigrafik kesiti Karainler Köyünün batısında ölçülen kesit 41 o o koordinatları ile başlar ve 41 o o koordinatları ile sona erer. Kesit tabanda Akveren Formasyonu na ait pembe, krem renkli, inceden orta tabakalıya kadar değişen killi kireçtaşı, krem renkli, ince tabakalı kiltaşları ve gri konkoidal marn ardalanmasından meydana gelmiştir (Şekil 2). Üst seviyede gri bej, inceden orta tabakalıya kadar değişen, killi kireçtaşları, beyaz, ince tabakalı kiltaşları ve gri, yeşil renkli, laminalı marn ardalanmasına geçiş gösterir. Kesit, gri marn ve inceden orta tabakalıya kadar değişen sert, kısmen silisifiye ve ekinid fosilleri içeren kireçtaşları ardalanması ile sona erer (Şekil 2, 3). Akveren Formasyonunda ölçülen kesitin kalınlığı 140 m dir ve örnekleme aralığı 3-10 m arasında değişmektedir (Şekil 3). Karadur stratigrafik kesiti Kesit Karadur Köyü çevresinde ölçülmüş olup 41 o o koordinatları ile başlar ve 41 o o koordinatları ile sona erer. Karadur kesiti tabanda Akveren Formasyonu na ait krem renkli, 6

7 inceden orta tabakalıya kadar değişen kireçtaşları, kiltaşları ve yeşil, bej renkli marn ardalanmasından meydana gelmiştir (Şekil 4). Kesit üstte Akveren Formasyonu nun kısmen silisifiye, inceden kalın tabakalıya kadar değişen kireçtaşları ve laminalı marn ardalanmasıyla devam eder (Şekil 4), en üst seviyelerde dereceli olarak mor, yeşil, inceden kalın tabakalıya kadar değişen konkoidal kırıklı marndan oluşan Atbaşı Formasyonuna geçiş gösterir (Şekil 5). Karadur kesitinin toplam kalınlığı 23 m olup örnekleme aralığı 1-5 m arasında değişmektedir (Şekil 5). Çalışma alanında, K/P sınırı Akveren Formasyonunda yer almaktadır. Ancak, örnek alma esnasında bu sınır gözlenmemiş ve dolayısıyla tanımlanamamıştır Biyostratigrafi Huber vd. (2008) nin standart Üst Kretase biyozonlama şeması ve Wade vd. (2011) nin standart Paleosen biyozonlama şeması planktonik foraminifer verilerine uygulanmıştır (Şekil 3,5). Önemli planktonik foraminifer türleri levhada gösterilmiştir Maastrihtiyen planktonik foraminifer zonları Pseudoguembelina palpebra Kısmi-Menzil Zonu: P. Palpebra nın ilk ortaya çıkışından Racemiguembelina fructicosa nın ilk ortaya çıkışına kadar olan biyostratigrafik aralık. Yazar: Huber vd Yaş: Geç Kampaniyen-Erken Maastrihtiyen (Taban M.Y., Tavan M.Y; Huber vd. 2008). Bu zonda saptanan planktonik foraminifer türleri; Contusotruncana contusa, C. fornicata, C. patelliformis, C. plicata, C. plummerea, C. walfischensis, Gansserina gansseri, Globigerinelloides ultramicrus, Globotruncana arca, G. aegyptiaca, G. bulloides, G. falsostuarti, G. insignis, G. linneiana, G. mariei, Globotruncanella havanensis, G. minuta, G. petaloidea, Globotruncanita stuarti, G. stuartiformis, Heterohelix globulosa, Planoglobulina acervulinoides, P. multicamerata, Pseudoguembelina costulata, P. palpebra, Pseudotextularia elegans, Rugoglobigerina hexacamerata, R. macrocephala, R. rugosa, R. Rotundata (Tablo 1). Bu zon, Akveren Formasyonuna ait Karainler stratigrafik kesitinin tabanından alınan K31-K38 aralığındaki örneklerle tanımlanmıştır (Tablo 1, Şekil 3). Racemiguembelina fructicosa Kısmi-Menzil Zonu: Tanımlama: R. Fructicosa nın ilk ortaya çıkışından Abathomphalus mayaroensis in ilk ortaya çıkışına kadar olan biyostratigrafik aralık. 7

8 Yazar: Huber vd (Robaszynski ve Caron 1995 den değiştirilerek hazırlanmıştır; Li ve Keller 1998a, b). Yaş: Erken Maastrihtiyen (Taban M.Y, Tavan M.Y; Huber vd. 2008). Bu zonda belirlenen planktonik foraminifer türleri; Contusotruncana contusa, C. plicata, C. plummerea, C. walfischensis, Gansserina gansseri, Globigerinelloides ultramicrus, Globotruncana arca, G. aegyptiaca, G. falsostuarti, G. insignis, G. mariei, Globotruncanella havanensis, G. petaloidea, Globotruncanita falsocalcarata, G. stuarti, G. stuartiformis, Heterohelix globulosa, Planoglobulina acervulinoides, P. multicamerata, Pseudoguembelina costulata, P. palpebra, Pseudotextularia elegans, Racemiguembelina fructicosa, Rugoglobigerina hexacamerata, R. macrocephala, R. rugosa, R. Rotundata (Tablo 1). Bu zon Karainler kesitindeki K40 ve K41 örnekleriyle tanımlanmıştır (Tablo 1, Şekil 3). Abathomphalus mayaroensis Kısmi-Menzil Zonu: A. Mayaroensis in ilk ortaya çıkışından Pseudoguembelina hariaensis in ilk ortaya çıkışına kadar olan aralıktır. Yazar: Huber vd. 2008, Robaszynski ve Caron (1995) dan değiştirilerek hazırlanmıştır. Yaş: Geç Maastrihtiyen (Taban M.Y, Tavan M.Y; Huber vd. 2008). Bu zondaki belirlenen planktonik foraminifer türleri; Abathomphalus mayaroensis, Contusotruncana contusa, C. patelliformis, C. plicata, C. plummerea, C. walfischensis, Gansserina gansseri, Globigerinelloides ultramicrus, Globotruncana arca, G. aegyptiaca, G. bulloides, G. falsostuarti, G. insignis, G. mariei, Globotruncanella havanensis, G. minuta, G. petaloidea, Globotruncanita falsocalcarata, G. stuarti, G. stuartiformis, Heterohelix globulosa, Planoglobulina acervulinoides, P. multicamerata, Pseudoguembelina costulata, P. palpebra, Pseudotextularia elegans, Racemiguembelina fructicosa, Rugoglobigerina hexacamerata, R. macrocephala, R. rugosa, R. rotundata ( Tablo 1). Bu zon Akveren Formasyonuna ait Karainler kesitinden alınan K42 K47 aralığındaki örneklerle tanımlanmaktadır (Şekil 3). Pseudoguembelina hariaensis Kısmi-Aralık Zonu: Tayin edilen türlerin ilk ortaya çıkışından Kretase-Paleojen sınırında, çoğu Kretase yaşlı planktonik foraminiferlerinin yokoluşuna kadar olan biyostratigrafik aralık. Yazar: Robaszynski ve Caron (1995). Yaş: Geç Maastrihtiyen (Taban M.Y, Tavan M.Y; Huber vd. 2008). 8

9 Maastrihtiyen in sonuna doğru, globotrunkanidler azalmış ve biserial heterohelicidler, pseudogembelinidler, ve rugoglobigerinidler in fert bolluklarında artış olmuştur. Bu zonda saptanmış olan en karakteristik türler; Abathomphalus mayaroensis, Contusotruncana contusa, C. plicata, C. plummerea, C. walfischensis, Gansserina gansseri, Globigerinelloides ultramicrus, Globotruncana arca, G. aegyptiaca, G. falsostuarti, G. mariei, Globotruncanella havanensis, G. petaloidea, Globotruncanita falsocalcarata, G. stuarti, G. stuartiformis, Heterohelix globulosa, Planoglobulina acervulinoides, P. multicamerata, Pseudoguembelina palpebra, P. costulata, P. palpebra, Pseudotextularia elegans, Racemiguembelina fructicosa, Rugoglobigerina hexacamerata, R. macrocephala, R. rugosa, R. rotundata (Tablo 1). Bu zon, Karadur kesitinin en alt seviyelerinden alınan KD1 örneğiyle tanımlandığı gibi (Tablo 2, Şekil 5); Akveren Formasyonuna ait Karainler kesitinde K48 K50 aralığında yer alan örneklerle de tanımlanmıştır (Tablo 1, Şekil 3). Maastrihtiyen in son 300 bin yılı içerisinde gelişen (Abramovich ve Keller 2002) Plummerita hantkeninoides zonu Bartın bölgesinde tespit edilememiştir. Bu zonun belirteç türleri açık olarak ötrofik şelf alanından, üst-yamaç kıtasal kenara kadar değişen ortamlarda yaşamayı tercih etmektedir (örneğin, Abramovich vd. 1998; Abramovich ve Keller 2002; MacLeod vd. 2007) ve açık-okyanus pelajik ortamlarındaki karbonat sedimanlarından tespit edilememiştir (Huber vd. 2008). Kretase-Paleojen geçişi, Akveren Formasyonu içerinde yer almaktadır. Ancak bölgede herhangi bir litolojik değişiklik gözlenmemiştir. Sonuç olarak, bu sınır bölgedeki planktonik foraminifer türlerindeki değişikliklerle tespit edilmiştir. K/Pg sınırı, Guembelitria cretacea (P0) planktonik foraminifer zonunu takip eden Parvularugoglobigerina eugubina Zonu (Pla) ile tanımlanmıştır (Smit, 1982). Abramovich vd. (2010) en üst Maastrihtiyen deki Guembelitria cinslerinin dağılımını detaylı olarak çalışmıştır. Bu çalışmada Guembelitria cinslerinin özellikle şelf ve yamaç ortamlarının üzerinde yer alan en üstteki yüzey sularında bol olarak bulunduğunu ancak açık okyanusa ulaşmayı başaramadıklarını belirlenmiştir Paleosen Planktonik foraminifer zonları Parvularugoglobigerina eugubina Takson-Menzil Zonu (Pα): P. eugubina taksonunun toplam menzili ile karakterize edilen biyostratigrafik aralık. Yazar: Luterbacher ve Premoli Silva Yaş: M.Y; Daniyen (erken Paleosen). 9

10 Bu zonda kaydedilmiş en karakteristik topluluk Eoglobigerina eobulloides, Globoconusa conusa ve P. Eugubina yı içermektedir (Tablo 2) Bu zon Akveren Formasyonuna ait Karadur kesitinden alınan KD2 örneğinde tanımlanmıştır (Levha 2, Şekil 5). Parasubbotina pseudobulloides Kısmi-Menzil Altzonu (P1a) ve Subbotina triloculinoides En alt Oluşum Altzonu (P1b) bu çalışma alanında tanımlanmamıştır (Tablo 2, Şekil 5). Glomobanomalina compressa/praemurica uncinata En alt Oluşum Altzonu (P1c): G. Compressa nın ilk oluşumu ve/veya P. inconstans ve P. Uncinata nın ilk oluşumu arasındadır. Yazar: Berggren ve Miller Yaş: M.Y; erken Paleosen (orta-geç Daniyen). Bu zonda belirlenen karakteristik topluluk Globoconusa conusa, Parasubbotina pseudobulloides, Eoglobigerina eobulloides, Subbotina triloculinoides, Praemurica inconstans, Morozovella trinidadensis ve Glomobanomalina compressa türlerini içermektedir (Tablo 2) Bu zon Karadur kesitine ait KD3-KD11 örneklerinde tanımlanmıştır (Şekil 5). Praemurica uncinata En alt Oluşum Zonu (P2): P. Uncinata nın ilk oluşumu ile Morozovella angulata nın ilk oluşumu arasındaki biyostratigrafik aralık. Yazar: Berggren ve Miller Yaş: M.Y; geç erken Paleosen (geç Daniyen). Tanımlanan takson ile ilişkili türler Globoconusa conusa, Parasubbotina pseudobulloides, Subbotina triloculinoides, Praemurica inconstans, Morozovella trinidadensis, Glomobanomalina compressa ve Praemurica uncinata dır (Tablo 2). Bu zon Akveren Formasyonuna ait Karadur kesitinden (Şekil 5) alınan KD12-KD13 örnekleriyle tanımlanmıştır. Morozovella angulata En alt Oluşum Zonu (P3): Biyostratigrafik aralık M. angulata nın ilk oluşumu ve Globanomalina pseudomenardii nin ilk oluşumu arasındadır. Yazar: Berggren ve Miller Yaş: M.Y; erken geç Paleosen (Selandiyen). 10

11 Çalışılan kesitteki tanımlanan taksona ait türler Globoconusa conusa, Parasubbotina pseudobulloides, Subbotina triloculinoides, Praemurica inconstans, Morozovella trinidadensis, Glomobanomalina compressa, Praemurica uncinata, Morozovella angulata, M. conicotruncana, M. velascoensis, Acarinina primitiva, Igorina pusilla ve Planorotalites chapmani dir (Tablo 2). Bu zon Akveren Formasyonuna ait KD14 KD20 örnekleriyle tanımlanmıştır (Şekil 5) 5.3. Planktonik foraminifer toplulukları Maastrihtiyen deki planktonik foraminifer topluluğunun bileşimi Maastrihtiyen, çalışma alanındaki küçük boyutlu, biserial ve basık trokospiral sarılımlı planktonik foraminiferler ile temsil edilir. Maastrihtiyen deki en baskın tür küçük boyutlu ve basık trokospiral kavkılı Rugoglobigerina (Rugoglobigerina rugosa, Rugoglobigerina hexacamerata, Rugoglobigerina macrocephala) dır. Foraminifer toplulukları içerisinde, Rugoglobigerina spp. %10-%55 bolluk oranıyla en baskın türdür (Tablo 1, Şekil 6). Yüksek trokospiral kavkılı Rugoglobigerina rotundata nın bolluğu K33 örneğindeki %45 lik oran ve K38 örneğindeki %35 lik oran ile alt Maastrihtiyen deki tek baskın türdür. Alt Maastrihtiyen deki %2 ve %45 lik bolluk oranına rağmen, üst Maastrihtiyen de bu tür çok seyrek gözlenir (% 0.4-%2). Pseudoguembelina spp. en baskın ikinci türdür (% 6-%27) (Tablo 1, Şekil 6). Üçüncü baskın tür %2-%16 bolluk oranıyla Heterohelix globulosa dır. Diğer baskın tür (%2-%17) oranıyla diğer küçük boyutlu ve alçak trokospiral kavkılı Globotruncanella petaloidea dır. Pseudotextularia elegans (%1-%7) bolluk oranıyla daha az yaygın tür olarak gözlenir. Üst Maastrihtiyen de, Racemiguembelina fructicosa (%8-%14) fert bolluk oranıyla Rugoglobigerina spp. ile birlikte K40 örneği dışında ikinci en yaygın türdür (Tablo 1, Şekil 6) Paleosen deki planktonik foraminifer topluluğunun bileşimi K/P sınırının hemen sonrasında oluşan planktonik foraminifer türleri küresel localı ve küçük boyutludur. İlk Daniyen cinsleri Parvularugoglobigerina eugubina, Eoglobigerina eobulloides ve Subbotina triloculinoides dir. Alt Daniyen de, Globoconusa conusa, Parasubbotina pseudobulloides, Glomobanomalina compressa ve Praemurica inconstans türleri de Parvularugoglobigerina eugubina, Eoglobigerina eobulloides ve Subbotina triloculinoides ile birlikte gözlenmektedir (Tablo 2, Şekil 7). Üst Daniyen den itibaren, Morozovella spp. türü gözlenmektedir (Şekil 7). Daniyen de oluşan ilk türler olan Parvularugoglobigerina eugubina ve Eoglobigerina eobulloides in yaşam süresi kısadır. Sadece birkaç 11

12 örnekte gözlenirler (Şekil 7). Daniyen deki en yaygın tür %14-%79 bolluk oranıyla Subbotina triloculinoides dir. Parasubbotina pseudobulloides %8-%43 bolluk oranıyla diğer baskın türdür (Tablo 2, Şekil 7). Daha az baskın türler Glomobanomalina compressa (%2-%14), Praemurica inconstans (%3-%21), Globoconusa conusa (%2-%7), Morozovella trinidadensis (%1-%9), Praemurica uncinata (%1-%14), Morozovella angulata (%2-%7) ve Morozovella conicotruncana (%10-%15) dır. Selandiyen de, Subbotina triloculinoides (%53-%57) ve Morozovella türleri baskındır (Tablo 2, Şekil 7) Maastrihtiyen deki Planktonik Foraminiferlerin Paleoekolojisi Planktonik foraminiferler, su sütununun üst bölümü için hassas sayaç görevi gördükleri ve birincil besin üretkenliğindeki değişiklikleri, deniz yüzey suyu sıcaklığını ve su sütunu tabakalanma derecesini yansıttıkları belirtilmiştir (Leckie, 1987; Schiebel ve Hemleben, 2000). Bartın bölgesinde, Globotruncana spp. (Globotruncana arca, G. linneiana, G. aegyptiaca, G. mariei, G. bulloides, G. falsostuarti, G. ventricosa and G. insignis) nin fert bolluğu nadirdir ve Maastrihtiyen de azalmıştır (Tablo 1, Şekil 6). Abramovich ve Keller (2003) Maastrihtiyen deki biyotik stres altında globotrunkanidlerin sayısının azaldığını ifade etmiştir. Bu çalışma bölgesinde, globotrunkanidlerin miktarındaki azalma çevresel koşullardaki değişiklikleri yansıtır. Alt Maastrihtiyen de, globotrunkanidlerin fert bollukları azalırken Rugoglobigerina türlerinin bollukları artmıştır. Rugoglobigerina cinsleri alt Maastrihtiyen den üst Maastrihtiyen e kadar yoğun olarak gözlenmektedir (Tablo 1, Şekil 6). Bu cinsin önceki çalışmalarda tropikal-orta kuşakta ve ılıman iklimlerde yaşadığı ve Rugoglobigerinidlerin fert bolluklarının iklimsel ısınma dönemlerinde maksimum seviyelere ulaştığı öngörülmüştür (Malmgren, 1991; Nederbragt, 1991, 1998; Li ve Keller, 1998a). Abramovich ve Keller (2003), tropikal-subtropikal Pseudoguembelina costulata, Rugoglobigerina rugosa ve birkaç karenli globotruncanidin (Contusotruncana türlerini içerir) göreceli fert bolluklarındaki azalmanın iklimsel ısınma dönemine denk geldiğini ve bu azalmanın uygun olmayan ortam koşullarını gösterdiğini ifade etmiştir. Çalışma bölgesinde, Pseudoguembelina ve Heterohelix globulosa üst Maastrihtiyen de baskın olan tülerdir (Tablo 1, Şekil 6). Abramovich vd. (2003) ve Keller (2004) küçük, biserial ekolojik ve basık trokospiral türlerin (Rugoglobigerina, H. globulosa, Pseudoguembelina, Pseudotextularia) baskınlığını ve tür çeşitliliğinin az olmasını yüksek stresli ortam koşullarının varlığını gösterdiğini ileri sürmektedir. Heterohelix globulosa tuzluluk, sıcaklık, oksijen ve besin miktarındaki değişikliklere dayanıklı olarak tanımlanmıştır (Keller, 2004). Heterohelix globulosa ortam koşullarındaki değişikliklerden etkilenmeden yaşamaya devam etmiştir. Ashckenazi-Polivoda vd. (2011), Heterohelicidlerin çeşitli denizel ortamlarda yüksek 12

13 bollukta bulunduğunu, duraylı olmayan ortam koşullarını gösterdiğini ve geniş ölçekte su sütunu koşullarına uyma yeteneğine sahip olduğunu ifade etmiştir. Bu çalışmada, Heterohelix globulosa ve Pseudoguembelina spp. nin artan bollukları, besin ve sıcaklık gibi çevre koşullarına dirençli ve dayanıklı olduklarını göstermekte olup K/P sınırı öncesinde küresel iklim değişikliğiyle uyumlu olduklarını ortaya koyar. Üst Maastrihtiyen topluluklarında yaygın olan Racemiguembelina fotosimbiyotik olarak tanımlanmıştır (Houston ve Huber, 1998; D Hondt ve Zachos, 1998; Houston vd., 1999). Racemiguembelina açık okyanusta yaşayan oligotrofik cins olarak tanımlanmaktadır (Abramovich vd., 2010). En üst Maastrihtiyen de, Racemiguembelina fructicosa, Heterohelix globulosa ve Rugoglobigerina spp. nin artan bollukları çalışma alanında oligotrofik ve ılıman ortam koşullarının var olduğu şeklinde yorumlanabilir (Tablo 1-2, Şekil 6-7). Kaya-Özer (2014) bu stratigrafik kesitteki duraylı karbon ve oksijen izotop verilerini, nannofosil topluluklarını çalışmış, ve Maastrihtiyen süresince ortam koşullarının ötrofikten oligotrofike değiştiğini öne sürmüştür. Bu çalışmada planktonik foraminifer türlerindeki çeşitlilik benzer ortam koşullarını göstermektedir. Bartın bölgesinde üst Maastrihtiyen de, Globotruncanella petaloidea nın artan fert bollukları, besin ve sıcaklıktaki değişikliklere dayanıklı olan türlerin miktarının artışıyla uyumludur (Tablo 1, Şekil 6). Bu türlerin benzer ortamda yaşaması muhtemeldir Paleosen de Planktonik Foraminiferlerin Paleoekolojisi Çalışma alanında, küçük, süssüz ve ilkel Tersiyer türleri K/Pg sınırının hemen üzerinde gözlenmeye başlamıştır. Parasubbotina pseudobulloides ve Subbotina triloculinoides, Daniyen de görülen baskın türlerdendir (Levha 2, Şekil 7). Üst Daniyen de, bu türlerle birlikte, Praemurica türünün fert bolluğuda artmıştır. Ancak, Selandiyen de, Morozovella türleri baskın olarak gözlenmeye başlanmıştır (Tablo 2, Şekil 7). Quillevere ve Norris (2003) planktonik foraminiferlerin çeşitliliğindeki farklı derinliklerdeki yaşam ortamlarının, beslenme stratejilerinden biri olan fotosimbiyosisin başlangıcı ile bağlantılı olarak önemli bir rol oynadığını ifade etmiştir. Morozovellidler ve igorinidler karışmış yüzey katmanında yaşarken, subbotinidler termoklin tabakasında veya termoklin tabakasının altında yaşamlarını sürdürmüştür (Shackleton vd., 1985; Pearson vd., 1993; D Hondt vd., 1994; Van Eijden, 1995; Lu vd., 1998; Quillevere ve Norris, 2003). Subbotina ve Parasubbotina soğuk suyu, asimbiyotik yaşamı ve mezotrofik ortamsal koşulları tercih etmiştir (Boersma ve Premoli-Silva, 1991; Pearson vd., 1993; Norris, 1996; Berggren ve Norris, 1997; Guasti vd., 2005). Ayrıca, Parasubbotina ve Subbotina taksonları aynı beslenme koşullarını ve termoklin içerisindeki benzer yaşam konumlarını paylaşmıştır (Guasti vd., 2005). Guasti vd. (2005) karadan besin girişinin artmasıyla yükselen 13

14 verimliliğin termoklin tabakada yaşayan Parasubbotinalara olumlu katkısı olabileceğini öne sürmüştür. Çalışma alanında, Daniyen boyunca, Parasubbotina ve Subbotina nın yüksek bollukta bulunuşu mezotrofik ve daha serin ortamsal koşulları işaret eder. Duraylı izotop değerleri, subbotinidlerin morozovellidlere nazaran daha serin ve derin sularda yaşadığını göstermiştir (Boersma ve Premoli Silva, 1991; Norris, 1996). Pozitif δ 18 O değerleri Morozovella ve daha sonra Acarinina türlerinin daha derin bir ortamı işaret ettiğini göstermiştir (Berggren ve Norris, 1997; Quillevere vd., 2000; Quillevere ve Norris, 2003). Çoğu morozovellidler, acarininidler ve igorinidler fotosimbiyotik türler olarak kabul edilmiştir (D Hondt vd., 1994; Norris, 1996; Berggren ve Norris, 1997; Quillevere ve Norris, 2003). Geç Paleosen boyunca acarininidler ve morozovellidler küresel okyanuslarda düşük besin miktarı içeren sularda yaşamlarını sürdürmüştür (Norris, 1996; Quillevere ve Norris, 2003). Praemurica inconstans, fotosimbiyotik tür olarak kabul edilmiştir (Kelly vd., 1996a). Morozovella ılık su ve oligotrofik ortam koşullarına uyumludur (Pearson vd., 1993; Norris, 1996; Berggren ve Norris, 1997; Quillevere ve Norris, 2003). Bu çalışmada, Selandiyen de, Morozovella, Subbotina ve Parasubbotina ile birlikte yaygın olarak gözlenmektedir (Tablo 2, Şekil 7). Düşük besin seviyeli sularda yaşayan Morozovella taksonlarının bolluklarındaki artış, Selandiyen deki mezotrofik-oligotrofik ve ılıman ortamsal koşulları gösterir. Kaya-Özer (2014), Paleosen de benzer ortam koşulları δ 13 C değerlerine dayanarak ifade etmiştir. 6. Sonuçlar Akveren Formasyonu, planktonik foraminifer türleri temel alındığında Maastrihtiyen-Selandiyen döneminde açık deniz özelliğindedir. Maastrihtiyen de, çalışma alanındaki planktonik foraminifer toplulukları küçük, basit morfotipler, fırsatçılar, değişikliklere adapte olabilen ve yüksek-strese dayanıklı türler ile temsil edilmektedir. Küçük boyutlu, biserial ve basık trokospiral planktonik foraminifer türlerinin yoğunluklarındaki artış (Rugoglobigerina spp., H. globulosa, Pseudoguembelina, Pseudotextularia) Maastrihtiyen boyunca Batı Karadeniz Havzasındaki değişken ve kararsız ortam koşullarını göstermektedir. En üst Maastrihtiyen de, Racemiguembelina fructicosa, Heterohelix globulosa ve Rugoglobigerina spp. nin yüksek fert bolluklarında bulunuşu bölgede oligotrofik ve ılıman ortam koşullarının etkili olduğunu gösterir. Alt Paleosen de, Parasubbotina ve Subbotina nın fert bolluğundaki artış mezotrofik ve daha serin ortam koşullarını gösterir. Selandiyen de, Morozovella taksonlarının bolluğundaki artış mezotrofikten oligotrofiğe değişen ve daha ılıman ortam koşullarını işaret eder. 14

15 Katkı Belirtme Değerli düzeltmeleri ve yorumları için derginin editörüne ve hakemlere teşekkürlerimi sunarım. Değinilen Belgeler Abramovich, S., Almogi-Labin, A., Benjamini, C Decline of the Maastrichtian pelagic ecosystem based on planktic foraminifera assemblage changes: Implication for the terminal Cretaceous faunal Crisis. Geology 26, Abramovich, S., Keller, G High stress late Maastrichtian paleoenvironment: Inference from planktonic foraminifera in Tunisia, Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 178, Abramovich, S., Keller, G Planktonic foraminiferal response to the latest Maastrichtian abrupt warm event: a case study from South Atlantic DSDP Site 525A. Marine Micropaleontology 48, Abramovich, S., Keller, G., Stüeben, D., Berner, Z Characterization of late Campanian and Maastrichtian planktic foraminiferal depth habitats and vital activities based on stable isotopes. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 202, Abramovich, S., Yovel Corem, S., Almogi Labin, A., Benjamini C Global climate change and planktic foraminiferal response in the Maastrichtian. Paleoceanography 25, Akman, Ü Amasra-Arıt arasının jeolojisi. Doktora Tezi, Ankara Universitesi, 209, Ankara, (yayınlanmamış). Akyol, Z., Arpat, E., Erdoğan, B., Göğer, E., Güner, Y., Şaroğlu, F., Şentürk, İ., Tütüncü, K., Uysal, Ş / ölçekli Türkiye Jeoloji haritası serisi, Zonguldak E29a, E29b, E29c, E29d, Kastamonu E30a, E30d. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara. Ashckenazi-Polivoda, S., Abramovich, S., Almogi-Labin, A., Schneider-Mor, A., Feinstein, S., Puttmann, W., Berner A Paleoenvironments of the latest Cretaceous oil shale sequence, Southern Tethys, Israel, as an integral part of the prevailing upwelling system. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 305, Aydın, A İzmit kuzeybatısı Geç Kretase-Paleojen nannoplankton biyostratigrafisi. Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, 237, Ankara, (yayınlanmamış). Aydın, M., Şahintürk, Ö., Serdar, H.S., Özçelik, Y., Akarsu, İ., Üngör, A., Çokuğraş, R., Kasar, S Ballıdağ-Çangaldağ (Kastamonu) arasındaki bölgenin jeolojisi. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni 29, Badgley, P.C Sinop Havzasının petrol olanakları. Petrol işleri Genel Müdürlüğü arşivi, Ankara. 15

16 Barka, A, Sütçü, Y. F., Tekin, F., Gedik, İ, Karabıyıkoğlu, M., Saraç, G, Önal, Ö., Arel, E., Özdemir M Sinop Yarımadasının jeolojisi ve tektonik evrimi. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni 4, 24. Barrera, E., Savin, S.M Evolution of late Campanian- Maastrichtian marine climates and oceans. In: Barrera, E., Johnson, C.C., eds., Evolution of the Cretaceous Ocean-Climate System. Geol. Soc. Am. Spec. Pap. 332, Barrera, E., Savin, S.M., Thomas, E., Jones, C.E Evidence for thermohaline circulation reversals controlled by sea-level change in the latest Cretaceous. Geology 25, Berggren, W.A., Miller, K.G Paleocene tropical planktonic foraminiferal biostratigraphy and magneto biochronology. Micropaleontology 34, 4, Berggren, W.A., Norris, R.D Biostratigraphy, phylogeny and systematics of Paleocene trochospiral planktic foraminifera. Micropaleontology 43, Bice, K.L., Birgel, D., Meyers, P.A., Dahl, K., Hinrichs K, U., Norris, R.D A multiple proxy and model study of Cretaceous upper ocean temperatures and atmospheric CO2 concentrations. Paleoceanography 21, Boersma, A., Premoli Silva, I Distribution of Paleogene planktonic foraminifera analogies with Recent? Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 83, Bornemann, A., Norris, R.D., Friedrich, O., Beckmann, B., Schouten, S., Sinninghe Damste, J.S., Vogel, J., Hofmann, P., Wagner, T Isotopic evidence for glaciation during the Cretaceous supergreen house. Science 319, Clarke, L.J., Jenkyns, H.C New oxygen isotope evidence for long-term Cretaceous climatic change in the Southern Hemisphere. Geology 27, 8, Corfield, R.M., Norris, R.D Deep water circulation in the Paleocene ocean. Knox R., Corfield, R.M., Dunay, R.E. (Ed.). Correlation of the early Paleogene in Northwest Europe. Geological Society of London Special Publication 101, Deconto, R.M., Hay, W.W., Thompson, S.L., Bergengren, J Late Cretaceous climate and vegetation interactions: Cold continental interior paradox. Barrera, E., Johnson, C.C. (Ed). Evolution of the Cretaceous Ocean-Climate System. Boulder, CO: Geological Society of America Special Paper 332, Derman, A. S Karadeniz in açılma istifleri (Black Sea rift sequences). Turkish Association of Petroleum Geologists Bulletin 14, Derman, A.S., Alişan, C., Özçelik, Y Himmetpaşa Formation: new palynological age data and its significance. Erler, A., Ercan, T., Bingöl, E., Örçen, S. (Eds). Geology of the Black Sea region. General Directorate of Mineral Research and Exploration and Chamber of Geological Engineers D Hondt, S., Lindinger, M A stable isotopic record of the Maastrichtian oceanclimate system: South Atlantic DSDP Site 528. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 112:

17 D Hondt, S., Zachos, J.C., Schultz, G Stable Isotopic signal and Photosymbiosis in late Paleocene Planktic foraminifera. Paleobiology 30, 3, D Hondt, S., Zachos, J Cretaceous foraminifera and the evolutionary history of planktic photosymbiosis. Paleobiology 24, Dizer, A., Meriç, E Kuzeybatı Anadolu da Üst Kretase-Paleosen biyostratigrafisi. Maden Tetkik ve Arama Dergisi 95-96, Dobrucalı, S Akveren Formasyonu (Sinop-Gerze) planktonik foraminifer faunası ve stratigrafik konumu. Yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, 56, Trabzon, (yayınlanmamış). Forster, A., Schouten, S., Moriya, K., Wilson, P.A., Sinninghe Damste, J.S Tropical warming and intermittent cooling during the Cenomanian/Turonian oceanic anoxic event 2: Sea surface temperature records from the equatorial Atlantic. Paleoceanography 22, Friedrich, O., Erbacher, J., Moriya, K., Wilson, P.A., Kuhnert, H Warm saline intermediate waters in the Cretaceous tropical Atlantic Ocean. Nature Geoscience 1, Friedrich, O., Norris, R.D., Erbacher, J Evolution of middle to Late Cretaceous oceans-a 55 m.y. record of Earth s temperature and carbon cycle. Geology 40, Gayle, R.B Sinop Yöresi ile ilgili çalışma. Petrol işleri, Rapor no.17, Ankara. Gedik, A., Ercan, T., Korkmaz, S Orta Karadeniz (Samsun-Sinop) havzası jeolojisi ve volkanik kayaçlarının petrolojisi. Maden Tetkik ve Arama Dergisi , Gedik, A., Korkmaz, S Sinop Havzasının jeolojisi ve petrol olanakları. Jeoloji Mühendisleri Odası Dergisi 19, Gedik, I., Timur, E., Duru, M., Pehlivan, S. 2005a. 1: Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları (İstanbul F22 c, d; F23 c, d; Bursa G22 a, b; G23 a, b), Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Jeoloji Etütleri Dairesi, No: 10-17, Ankara. Görür, N Timing of opening of the Black Sea basin. Tectonophysics 147, Görür, N., Tüysüz, O Petroleum geology of the southern continental margin of the Black Sea. Robinson, A. G. (Ed). Regional and petroleum geology of the Black Sea and surrounding region. American Association of Petroleum Geologists (AAPG) Memoirs 68, Guasti, E., Speijer, R.P., Fornaciari, E., Schmitz, B., Kroon, D., Gharaibeh, A Transient biotic change within the Danian- Selandian transition in Egypt and Jordan. In: Early Paleogene environmental turnover in the Southern Tethys as recorded by foraminiferal and organic-walled dinoflagellate cysts assemblages. Berichte aus dem Fachbereich Geowissenschaften der Universität Bremen, 241, Güray, A Campanian-Maastrichtian planktonic foraminiferal investigation and biostratigraphy (Kokaksu section, Bartın, NW Anatolia): remarks on the Cretaceous paleoceanography based on quantitative data. Yüksek lisans tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, 244, Ankara, (yayınlanmamış). Huber, B.T., Hodell, D.A., Hamilton, C.P Middle-Late Cretaceous climate of the southern high latitudes: Stable isotopic evidence for minimal equator-to-pole thermal gradients. GSA Bulletin 107,

18 Houston, R.M., Huber, B.T Evidence of photosymbiosis in fossil taxa? Ontogenetic stable isotope trends in some late Cretaceous planktonic foraminifera. Marine Micropaleontology 34, Houston, R.M., Huber, B.T., Spero, H.J Size-related isotopic trends in some Maastrichtian planktic foraminifera: methodological comparisons, intraspecic variability and evidence for photosymbiosis. Marine Micropaleontology 36, Huber, B.T., Macleod, K.G., Norris, R.D Abrupt Extinction and Subsequent Reworking of Cretaceous Planktonic Foraminifera across the Cretaceous Tertiary Boundary: Evidence from the Subtropical North Atlantic. Geological Society of America 356, Huber, B.T., Macleod, K.G., Tur, N.A Chronostratigraphic framework for Upper Campanian-Maastrichtian sediments on the Blake Nose (Subtropical North Atlantic). Journal of Foraminiferal Research 38, Kaya, O., Dizer, A., Tansel, İ., Meriç, E. 1982/1983. Ereğli (Zonguldak) alanının Kretase stratigrafisi. Maden Tetkik ve Arama Dergisi 99/100, Kaya-Özer, C Bartın-Kurucaşile yöresi Geç Kretase birimleri planktonik foraminifer ve nannoplankton biyostratigrafisi. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 371, Ankara (yayımlanmamış). Kaya-Özer, C Calcareous Nannofossil Assemblages Changes and Stable Isotope Data from Maastrichtian to Selandian in the Akveren Formation, Western Black Sea, Turkey. Arabian Journal of Geosciences 7, Kaya-Ozer, C., Çakır, K Planktonic foraminiferal biostratigraphy of the Campanian Ypresian in the İzmit Province, Kocaeli Peninsula, Turkey. Arabian Journal of Geosciences, 8, Kaya-Özer, C., Toker, V Calcareous Nannoplankton Biostratigraphy of the Bartin Province, Western Black Sea, Turkey. Acta Geologica Sinica - English Edition 86, 6, Keller, G The K/T mass extinction in planktic foraminifera biotic constraints for catastrophe theories. Mac-Leod, N., Keller, G., (Ed). The Cretaceous-Tertiary mass extinction: Biotic and environmental events, Norton Press New York Keller, G Low-diversity, Late Maastrichtian and Early Danian planktic foraminiferal assemblages of the Eastern Tethys. Journal of Foraminiferal Research 34, 1, Keller, G., Adatte, T., Stinnesbeck, W., Luciani, V., Karoui-Yaakoub, N., Zaghbib-Turki, D Paleoecology of the Cretaceous-Tertiary mass extinction in planktonic foraminifera. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 178, Kelly, C.D., Arnold, A.J. Parker, W.C. 1996a. Paedomorphosis and the origin of the Paleogene planktonic foraminiferal genus Morozovella. Paleobiology 22, 2, Ketin, İ., Gümüş, A Sinop-Ayancık arasında III. Bölgeye dahil sahaların jeolojisi. TPAO, Rapor no.288. Ankara. Kırcı, E Cide (Kastamonu) yöresinde Kretase-Tersiyer geçişinin biyostratigrafisi. Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, 77, İstanbul, (yayınlanmamış). 18

19 Leckie, R.M Paleoecology of mid-cretaceous planktonic foraminifera: A comparison of open ocean and epicontinental sea assemblages. Micropaleontology 33, Li, L., Keller, G. 1998a. Maastrichtian climate productivity and faunal turnovers in planktic foraminifera in South Atlantic DSDP Sites 525A and 21. Marine Micropaleontology 33, Li, L., Keller, G. 1998b. Diversification and extinction in Campanian-Maastrichtian planktic foraminifera of Northwestern Tunisia. Ecl. Helv 91, Lu, G., Adatte, T., Keller, G. Ortiz, N. 1998a. Abrupt climatic, oceanographic and ecologic changes near the Paleocene- Eocene transition in the deep Tethys basin: The Alamedilla section, southern Spain. Eclogae geol. Helv. 91, Luterbacher, H.P., Premoli Silva, I Biostratigrafi a del limite cretaceo-terziario nell appennino centrale. Riv Ital Paleontol Stratigr 70, Macleod, K.G., Whitney, D.L., Huber, B.T., Koeberl, C Impact and extinction in remarkably complete Cretaceous Tertiary boundary sections from Demerara Rise, tropical western north Atlantic. Geological Society of America, Bulletin 119, Malmgren, B.A Biogeographic patterns in terminal Cretaceous planktonic foraminifera from Tethyan and warm transitional waters. Marine Micropaleontology 18, Miller, K.G., Wright, J.D., Browning, J.V Visions of ice sheets in a greenhouse world. Marine Geology 217, Nederbragt, A.J Late Cretaceous biostratigraphy and development of Heterohelicidae (planktic foraminifera). Micropaleontology 37, Nederbragt, A.J Quantitative biogeography of late Maastrichtian planktic foraminifera. Micropaleontology 44, Norris, R.D Symbiosis as an Evolutionary Innovation in the radiation of Paleocene planktic foraminifera. Paleobiology 22, 4, Norris, R.D., Bice, K.L., Magno, E.A., Wilson, P.A Jiggling the tropical thermostat in the Cretaceous hothouse. Geology 30, Özçelik, Y., Çaptuğ, A Amasra doğusu-cide arasında kalan alanda yapılan saha gözlemleri ve revizyon çalışmaları. Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı, Rapor No:2789, Ankara. Özkan-Altıner, S., Özcan, E Upper Cretaceous planktonic foraminiferal biostratigraphy from NW Turkey: calibration of the stratigraphic ranges of larger benthonic foraminifera. Geological Journal 34, Pearson, P.N., Shackleton, N.J., Hall, M.A Stable isotope paleoecology of middle Eocene planktonic foraminifera and multi-species isotope stratigraphy, DSDP Site 523, South Atlantic. Journal of Foraminiferal Research 23, 2, Quillevere, F., Norris, R.D Ecological development of acarininids (planktonic foraminifera) and hydrographic evolution of Paleocene surface waters. S.L. Wing et al. (Ed). Causes and consequences of globally warm climates in the early Paleogene. The Geological Society of America, Boulder, Colorado 369,

20 Quillevere, F., Norris, R.D., Berggren, W.A., Aubry, M.P Ma and 56.5 Ma: two significant moments in the evolution of acarininids (planktonic foraminifera). GFF Early Paleogene warm climates and biosphere Dynamics 122, Robaszynski, F., Caron, M Foraminiferes planctoniques du Cretace; commentaire de la zonation Europe-Mediterranee Bulletin de la Societe Geologique de France 166, Robinson, A.G., Rudat, J. H., Banks, C. J., Wiles, R. L.F Petrolerum geology of the Black Sea. Marine and Petroleum Geology 13, Saner, S Batı Pontidlerin ve komşu havzaların oluşumlarının levha tektoniği kuramıyla açıklanması, Kuzeybatı Türkiye. Maden Tetkik ve Arama Dergisi 93-94, Sarıca, N Gökçeağaç (Kastamonu) yöresinde Kretase/Tersiyer sınırının planktik foraminiferlerle biyostratigrafik incelemesi. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni 8, Schiebel, R., Hemleben, C Interannual variability of planktic foraminiferal populations and test flux in the eastern North Atlantic Ocean (JGOFS). Deep Sea Research Part II: Topical Studies in Oceanography 47, 9-11, Shackleton, N.J., Corfield, R.M., Hall, M.A Stable isotope data and the ontogeny of Paleocene planktonic foraminifera. Journal of Foraminiferal Research 15, 4, Shirazi, M.P.N., Shams, P., Bahrami, M Biostratigraphy and paleoecology of Maastrichtian sediments in the Zagros Basin, Iran. Acta Geologica Sinica (English Edition) 87, 5, Sirel, E Cide Bölgesi (Kuzey Türkiye) Maastrihtiyende bulunan yeni bir foraminifer cinsi: Cideina n.gen. Maden Tetkik ve Arama Dergisi 112, Smit, J Extinction and evolution of planktonic foraminifera after a major impact at the Cretaceous/Tertiary boundary. Silver, L.T., Schultz, P.H. (Ed). In Geological implications of impacts of large asteroids and comets on the Earth. Special Papers. Geological Society of America 190, Sunal, G., Tüysüz, O Batı Pontidler de Tersiyer yaşlı çarpışma sonrası sıkışmalı yapıların özellikleri. Türkiye Petrol Jeologları Derneği Bülteni 13, Şahintürk, O., Özçelik, Y Zonguldak-Bartın-Amasra-Kurucaşile-Cide dolaylarının jeolojisi ve petrol olanakları. Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı, Rapor No:1816, Ankara. Şener, S Amasra yöresi (Batı Karadeniz) Üst Jura-Alt Kretase İnaltı kireçtaşlarının bentik foraminifer paleontolojisi, Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, 76, Ankara, (yayınlanmamış). Şengör, A.M.C Egenin neotektonik evrimini yöneten etkenler, Batı Anadolu nun genç tektoniği ve volkanizması paneli. Turkiye Jeoloji Kurultayı Thibault, N., Gardin, S The late Maastrichtian nannofossil record of climate change in the South Atlantic DSDP Hole 525A. Marine Micropaleontology 65, Tokay, M. 1954/1955. Filyos çayı ağzı-amasra-bartın-kozcağız-çaycuma bölgesinin jeolojisi. Maden Tetkik ve Arama Dergisi 46/47,

21 Tüysüz, O Karadeniz den Qrta Anadolu ya bir Jeotravers: Kuzey Neo-Tetisin tektonik evrimi. Türkiye Petrol Jeologları Derneği Bülteni 5, Tüysüz, O Upper Cretaceous red pelagic limestones in the Pontides, northern Turkey and their significance on the geological evolution of Black Sea. Inaugural Workshop of IGCP 463, 30. Tüysüz, O., Aksay, A., Yiğitbaş, E Batı Karadeniz bölgesi litostratigrafi birimleri. Stratigrafi komitesi litostratigrafi birimleri serisi-1. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara. Tüysüz, O., Kırıcı, S., Sunal, G Cide-Kurucaşile dolayının jeolojisi. Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı, Rapor No.3736, Ankara. Tüysüz, O., Yılmaz, İ.Ö., Svabenicka, L., Kırıcı, S The Unaz Formation: a key unit in the western Black Sea region, N Turkey. Turkish Journal of Earth Sciences 21, Van Eijden, A.J.M Morphology and relative frequency of planktic foraminiferal species in relation to oxygen isotopically inferred depth habitats. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 113, Varol, O The Cretaceous-Paleocene calcerous nannofossils from the Kokaksu section (Zonguldak, Northern Turkey). Geol. Palaont. Abh.166, Wade, B.S., Pearson, P.N., Berggren, W.A., Palike, H Review and revision of Cenozoic tropical planktonic foraminiferal biostratigraphy and calibration to the geomagnetic polarity and astronomical time scale. Earth-Science Reviews 104, Wilson, P.A., Norris, R.D Warm tropical ocean surface and global anoxia during the mid-cretaceous period. Nature 412, Wilson, P. A., Norris, R. D., Cooper, M. J Testing the Cretaceous greenhouse hypothesis using glassy foraminiferal calcite from the core of the Turonian tropics on Demerara Rise. Geology 30, Zachos, J.C., Arthur, M.A., Dean, W.E Geochemical evidence for suppression of pelagic marine productivity at the Cretaceous/Tertiary boundary. Nature 337, Zachos, J.C,, Arthur, M.A., Thunell, R.C., Williams, D. F., Tappa, E.T Stable isotope and trace element geochemistry of carbonate sediments across the Cretaceous/Tertiary boundary at Deep Sea Drilling Project Hole 577. Initial Reports of the Deep Sea Drilling Project 86,

22 Şekil Başlığı Şekil 1. Ölçülü kesit lokasyonlarıyla birlikte çalışma alanının yer bulduru ve jeoloji haritası (Akman, 1992 den değiştirilerek hazırlanmıştır). Şekil 2. Karainler stratigrafik kesitine ait sedimanter kayaçların arazi fotoğrafları. a. Akveren Formasyonu nda üst Maastrihtiyen e ait silisifiye kireçtaşları ve marn ardalanması, b. Akveren Formasyonu nda alt Maastrihtiyen yaşlı gri yeşil renkli marn ve krem renkli killi kireçtaşı tabakaları. Şekil 3. Litostratigrafi, biyostratigrafi ve temel planktonik foraminifer biyozonlarını gösteren Karainler ölçülü stratigrafik kesiti. Şekil 4. Karadur stratigrafik kesitine ait sedimanter kayaçların arazi fotoğrafları. a. Akveren Formasyonu na ait Üst Maastrihtiyen yaşlı gri yeşil renkli marn ara katmanlı krem renkli silisifiye mikritik kireçtaş tabakaları, b. Karadur stratigrafik kesitinin arazi görünümü. Şekil 5. Litostratigrafi, biyostratigrafi ve temel planktonik foraminifer biyozonlarını gösteren Karadur ölçülü stratigrafik kesiti. Şekil 6. Karainler stratigrafik kesitinden seçilen Maastrihtiyen yaşlı planktonik foraminiferlerin tür zenginliği ve yüzde bolluk dağılımları. Şekil 7. Karadur stratigrafik kesitinden seçilen Maastrihtiyen den Selandiyen e planktonik foraminiferlerin tür zenginliği ve yüzde bolluk dağılımları. Çizelge Başlığı Çizelge 1. Karainler stratigrafik kesitinden alınan örnek seviyelerine karşılık gelen Maastrihtiyen yaşlı planktonik foraminifer türlerinin yüzde (%) bollukları. Çizelge 2. Karadur stratigrafik kesitinden alınan örnek seviyelerine karşılık gelen Maastrihtiyen- Selandiyen yaşlı planktonik foraminifer türlerinin yüzde (%) bollukları. 22

23 23

24 24

25 25

26 26

27 27

28 28

29 29

30 30

31 31

32 32